TOERISME
Begin vakantie met de juiste reisdocumenten
Tuffend en puffend door het mooie Snowdonia
Onderzoek: 'solo-toeri
wordt dubbel gepakt1:
HOC 313
vrijdag 9 mei 2003
Karakteristiek landschap in de omgeving van de Snowdon, de hoogste berg van Wales. Foto: CPD
Wales bevestigt alle vooroorde
len: het is grijs en nat. Tenmin
ste, ais je onder de grond gaat
om cie vele interessante mijnen
te bezoeken. Daarboven schijnt
de 2ön, is het landschap verras
send,mooi, met lieflijke dorpen
en hartelijke mensen.
Rob Owen knuffelt zijn dertien
jaar oude hond. Het trouwe
dier heeft hem zojuist de weg
gewezen uit de oude leisteen
groeve. Niet dat Rob verdwaald
was. maar de hond loopt altijd
achter hem aan als hij de mijn
binhengaat, en voor hem uit als
de.b^ias het daglicht aan het
einde van de tunnel weer zoekt.
Uit'bezorgdheid, denkt Rob.
Dief en voelen instinctief aan
dat een mijn veel gevaren kan
herbergen voor wie er onbe
kend is.
Owen woont in Llanfair aan de
noordkust van Wales. Hij is
schapenboer en mijneigenaar.
„De.mijnwerkers zijn in 1906
vertrokken, nadat alle bruikbare
leisteen er was uitgehakt In de
Tweede Wereldoorlog diende
de grot als opslagplaats voor
wapens, daarna was het een
speelplaats voor ons", vertelt
Owen. „En sinds 1973 laat ik 'm
aan toeristen zien. Kleinschalig
IhooFuwe doen het er bij."
«Dweil vertelt hoe het destijds
begon. „Tegen de tijd dat we de
(groeve openstelden voor pu-
i Dliek, heb ik twee vroegere
mijnwerkers opgespoord die
liier ooit werkten. Zo kon ik nog
wat informatie verzamelen over
het léven en werken in de mijn.
lErivaren 45 mensen actief,
vaak familieleden die een extra
oogje op elkaar hielden. Saam
horigheid was heel belangrijk,
het was gevaarlijk werk en je
moest op elkaar kunnen ver
trouwen. Deze mijn was de eni
ge in de omgeving, ze kon be
staan dankzij de ligging aan
zee", aldus Rob, wijzend op de
Ierse Zee iets verderop. De lei
steen ging met paard en wagen
naar het strand, en dan per
schip verder naar fabrieken el
ders in het land.
Het noorden van Wales is een
mijngebied. Rijk aan mineralen,
en daarom al tweeduizend jaar
geleden geliefd bij de Romei
nen die er zich vestigden. De
groene heuvels van Wales ver
bergen ook heden ten dage
tientallen kolenmijnen, lei
steengroeves, een kopermijn,
loodmijnen en zelfs een goud
mijn. Die laatste is nog steeds
in gebruik en niet toegankelijk
voor toeristen. Van het goud
dat er wordt gedolven worden
de trouwringen voor de konink
lijke familie gemaakt.
Attractie
In het zuiden van het land zijn
slechts twee kolenmijnen in be
drijf, de overige zijn uitgeput of
gesloten omdat ze onrendabel
bleken. Een aantal doet nu
dienst als toeristische attractie.
Zoals de Sygun Copper Mine in
Beddgelert, onder de berg
Snowdon, de enige kopermijn
in Wales. Bezoekers moeten,
net als in alle groeves, verplicht
een helm dragen bij de tocht
door de donkere, vochtige gan
gen en kamers diep onder de
grond.
Een gids gaat voor en legt uit
wat er te zien is. Nu zijn de gan
gen (soms spaarzaam) verlicht
met elektriciteit, in de jaren dat
er gewerkt werd gebeurde dat
bij kaarslicht. Omdat de werk
nemers zelf hun materiaal
moesten betalen, werden er zo
weinig mogelijk kaarsen ge
bruikt. Met de bedoeling een
idee te geven hoe donker het
vroeger was, gaat het licht even
uit. Een onplezierige ervaring.
Om de mijnen te bezoeken
moet je geen last hebben van
claustrofobie. En wie slecht ter
been is kan ook beter boven
gronds blijven, want er worden
dikwijls ijzeren trappen be
klommen en afgedaald.
Bijna alle arbeiders uit de om
geving werkten in de mijnen,
zes dagen per week, twaalf uur
per dag. 's Winters zagen ze
nooit daglicht, zelfs niet op hun
enige vrije dag, de zondag. Dan
werden ze namelijk geacht drie
keer naar de kerk te gaan. Kin
deren werden vanaf hun twaalf
de jaar mee naar beneden ge
nomen, soms nog jonger.
De mijn sloot in 1903 en werd
daarna onder meer als filmlo
catie gebruikt. In 1958 werd het
gebied in Snowdonia getrans
formeerd tot een Chinees land
schap voor 'The Inn of the Sixth
Happiness" met Ingrid Berg
man en Curd jurgens. En in
1994 streek er een 250 mensen
tellende filmploeg neer, met de
acteurs Sean Connery en Ri
chard Gere voor opnames van
de film First Knight.
Al vierduizend jaar geleden
werd in Snowdonia het eerste
koper ontdekt. Groene kopera
ders zijn ook nu nog her en der
zichtbaar, zeker als een gids je
er even op attendeert.
Lei
In veel mijnen kun je in je eigen
tempo rondlopen. Je gaat van
kamer naar kamer, drukt er op
een knop en krijgt informatie te
horen. Soms geven borden uit
leg, ook in het Nederlands, zo
als in Llechwedd, de grootste
leisteenmijn. De weg naar
Llechwedd geeft al aan wat er
onder de grond te wachten
staat; werkelijk alles is gemaakt
van lei: huizen, daken, muren,
HOE KOM JE ER. De snelste
manier om Noord-Wales te be
reiken is per vliegtuig naar Li
verpool, en dan per huurauto
naar Wales. Met de eigen auto
reizen kan ook, als je de veer
boot neemt. Het doorsteken
van Engeland kan een dag du
ren, en ook het rijden op de
smalle wegen van Wales kost
tijd.
LOGIES. Een leuke, vrij toeristi
sche standplaats voor een va
kantie in Noord-Wales is Bet-
wys-y-Coed. Een plaats met cir
ca drieduizend inwoners. De
bosrijke en bergachtige omge
ving trekt veel actieve toeristen
die komen wandelen, fietsen,
rivierraften, coastering (van een
rots in zee springen) en berg-
klimmen: Mount Snowdon,
met 1085 meter de hoogste
berg van Wales, ligt om de
hoek. Groot-Brittannië is niet
goedkoop; voor een hotelover
nachting betaal je ten minste
zo'n 30 pond per persoon, een
b&b is vanaf 20 pond.
BEZIENSWAARDIGHEDEN.
Barmouth is een populaire,
zeer volkse, en daardoor leuke
badplaats met een breed zand
wegen, paden en terrassen.
Een treinrit wordt er afgewis
seld met een wandeling langs
tien kleurrijk verlichte grotten
en ondergrondse meren, waar
ietwat bombastische klassieke
muziek de bezoeker aan het
denken moet zetten over het
zweten en zwoegen dat er ooit
plaatshad. Poppen maken het
vroegere werk inzichtelijk:
twaalf uur hakken in een don
kere ruimte vol lawaai en stof,
met een half uur pauze om je
brood en koude thee weg te
werken. Dat gebeurde in een
klein hokje dat in niets lijkt op
een doorsnee bedrijfsrestaurant
van tegenwoordig. Van toiletten
of andere voorzieningen was al
helemaal geen sprake.
Anno 2003 slenter je er over
goede paden en langs veilig
heidshekjes, en weet je dat aan
het einde van de tocht een res
taurant en souvenirwinkel
wachten. Het enige dat nog een
beetje aan vroeger doet denken,
is het felle daglicht en de zon
op je gezicht als je weer boven
gronds komt.
Alice Plekkenpol
strand. Leuk voor een dagje zon
zee en fish chips. Vanuit
Barmouth rijdt een stoomtrein-
tje langs de kust naar Fairbour-
ne.
Machynlleth is de vroegere
hoofdstad van Wales en zetel
van koning Llewellyn. De stad
kent al zevenhonderd jaar een
markt, die nu elke Woensdag is.
Er is een interessant museum
over de geschiedenis vkn de
Kelten. Dagelijks open van
10.00-18.00 uur, entree 4,95
pond, tel. 0044-165.470.2 702,
www.celtica.wales.com
Kopermijn Sygunin Beddgelert,
dagelijkopen van 10.00-17.00
uur, entree 5,25 pond, infotele-
foon 0044-17 66 51 01 01.
www.syguncoppermine.co.uk
Leisteengroeve Llechwedd/Blae-
nau Ffestiniog, dagelijks open
van 10.00-17.15 uur, entree 7,50
pond, tel. 0044-17 66 83 03 06,
www.llechwedd.co.uk
Leisteengroeve Llanfair bij Har
lech, entree 3,10 pond, tel.
0044-17 66 78 02 47,
www.secretsnowdonia.co.uk
VERDERE INFORMATIE. W^les
Tourist Board, tel. 0044-29 20
49 99 09 en
www.tourism.wales.gov.uk
In de grote leisteengroeve van Llechwedd krijg je een goed beeld van
het zweten en zwoegen onder de grond. Foto: Wales Tourist Board
De trein schokt en trilt, alsof hij er in het be-
gin'vhn het seizoen nog niet echt zin in
heeft. Maar dan kringelt de eerste stoom uit
•de locomotief. Passagiers die uit de raam
pjes hangen trekken hun hoofd snel terug
en draaien de raampjes dicht om de stank
buiten de wagon te houden.
Mét'een diepe zucht zet het gevaarte zich in
beweging. Over het smalle spoor, door
Iglooiènd landschap, langs kabbelende rivie-
ireri én over diepe ravijnen. Af en toe wordt
iop èén piepklein station gestopt om een
lboef te laten uitstappen. Want de great little
iiaihs (grote kleine treinen) rijden in Wales
iiiét alleen voor toeristen, maar worden
door de plaatselijke bevolking gebruikt als
openbaar vervoer. Vakantiegangers zijn ech
ter de grootste doelgroep.
Van april tot het begin van de winter rijden
de acht nostalgische maatschappijen vol
gens een strakke dienstregeling. Ooit dien
den de stoom- en dieseltreinen op het smal
spoor voor transport van leisteen, koper en
kolen uit de mijnen naar de havens. Met het
verdwijnen van die industrie waren ook de
treinen niet meer nodig. Een aantal is 'ge
red' door vrijwilligers en donateurs die de
exploitatie nieuw leven hebben ingeblazen.
De oudste historische treinmaatschappij ter
wereld is de Talyllyn Railway, die sinds 1950
bestaat. In dat jaar werd overwogen de uit
1865 daterende spoorlijn als oud ijzer te ver
kopen. Treinliefhebbers voorkwamen dit en
laten de treinen nu rijden van Abergynol-
wyn naar het kuststadje Tywyn, waar een
museum is ingericht.
Hoewel er nog wel wat originele locomotie
ven en wagons uit 1864 bestaan, worden
meestal in oude stijl herbouwde rijtuigen
gebruikt. Deze zijn circa vijftien jaar oud,
iets comfortabeler, voorzien van elektrisch
licht en verwarming, en van een buffetrij
tuig. Want daar wordt een groot deel van
het geld verdiend.
De rit van Blaenau Ffestiniog naar Portma-
dog voert door het mooie landschap van
Snowdonia. Een tunnel in het traject is door
vrijwilligers gegraven is, met hulp van drie
voormalige Zuid-Afrikaanse mijnwerkers,
die erg behendig waren met dynamiet. Elk
jaar komen vrijwilligers, ook uit Nederland,
naar Wales om de treinen en de rails te hel
pen onderhouden.
Informatie over The Great Little Traite of
Wales is verkrijgbaar bij The Station, Llan
fair Caereinion, Poivys, SY21 OBR, Wales, tel.
0044-193881 04 41.'
REISBERICHTEN
Museumkaarten
Een bezoek aan Italië betekent voor veel toeristen ook een kijkje
een museum. In de meeste steden kunnen daarmee heel wat u
tjes worden gevuld. In enkele plaatsen zijn daarvoor speciale n
seumkaarten ontwikkeld. Ze zijn er in verschillende variëteit
met of zonder openbaar vervoer, voor één of meerdere dag
voor verschillende leeftijden en met toegang of korting voor,
dere attracties zoals kastelen, theaters, bioscopen en casino,
steden met zo'n kaart zijn onder meer Rome, Napels, Genua,
netië en Turijn.
Verloren tuin
Op het eiland Jersey is een tuin met een eigen microklima,
ruggevonden. De vervallen tuin werd bij een hotel ontdekt
een Engelse zakenvrouw die daar een bespreking had. Volgens
perts gaat het om een zeer speciale plek: een ontwerp van Sam
Curtis, een Victoriaanse tuinbouwkundige. Door de prakti
vorstvrije ligging aan zee en een ondergrond van puddingstt
biedt de tuin perfecte groeicondities voor subtropische plant
De komende tijd zal de tuin in haar oude luister worden herstel
Voor meer informatie: www.jersey.com/floral
Met de hond
Het is voor veel hondenbezitters een dilemma: wel of niet op
kantie, wel of niet de hond mee. Bij een bezoek aan het plaa
Moosbach in Oberpfalzer Wald, in het oosten van Beieren, hoe
die vragen niet te worden gesteld. Daar is een speciaal arrai
ment onder de alleszeggende naam 'Vakantie met Bello': ze
overnachtingen voor twee personen en één hond in een vakari
woning, een proefles voor Bello in een hondenschool en
etensbakje voor de viervoeter als souvenir. Desgewenst kan
een gezondheidstest voor de hond worden geregeld. Prijs 1
175 euro.
Voor meer informatie: tel. 0049- 9656.920217
www.moosbach.de
Modelspoorbaan
In het plaatsje Lichtensteig in het Oost-Zwitserse Toggenbui n
onlangs Europa's grootste modelspoorbaan (spoor O) geopi D|
Een gepensioneerde textielfabrikant heeft dat in een voorma
fabriekshal gerealiseerd. Er ligt duizend meter rails, waarover
tig locomotieven, honderd passagiersrijtuigen en honderd go
renwagons rijden. Er kunnen tegelijkertijd dertien treinen on
weg zijn. Het stationsemplacement is 22 meter lang, heeft 20
ren, 650 bovenleidingsmasten en 1000 lampjes. Openingstijl
woensdag, zaterdag en zondag vamo.30 tot 16.30 uur. Toega
prijs: volwassenen 13 euro, kinderen 9 euro. Voor meer inform p
www.modeltraintoggenburg.ch
c
De Consumentenbond vindt cialiseerd in reizen voor alle r
dat reisorganisaties 'niet be- gaanden. De Stichting Senk ei
paald prijsvriendelijk zijn' voor Vakantieplan (13,7%) en Cu
soloreizigers. In de Reisgids van Holland (13%) berekenen g
deze maand noemt de bond de middeld een iets lagere toe tti
eenpersoonstoeslagen 'schrik- dan hun collega's. Fox Vaka ig
barend hoog'. Volgens de bond des doet het andersom: de ni
is het 'nogal gemakzuchtig' van leengaande die de kamer w jk
de reisorganisaties om de hotel- met iemand deelt krijgt kon et
eigenaars de schuld van de ho- volgens de bond een vei ka[ te
ge toeslagen te geven. toeslag (gemiddeld 13,8%).
leris N
is dl
mjsi
De Consumentenbond onder- Nieuwkomer Frits Bom Val ei
zocht het zomeraanbod van de ties had aangekondigd geei m
tien grootste ANVR/SGR-reisor- eenpersoonstoeslagen in re eri
ganisaties en bekeek hoeveel ning te brengen en doet da [ja
procent méér een alleengaande niet
kwijt is aan de hotelkamer. In Niet alleen is de solo-toeris
zowel voor- als hoogseizoen duurder uit, daarnaast is
werden reizen naar de Spaanse mer vaak kleiner, minder li j
Costa's en de Turkse kust on- eus, zonder balkon en won
derzocht. niet op zee, maar op een
D-Tours spant de kroon met de vuilcontainers of een lui ia
een gemiddelde toeslag van bij- koker uitgekeken. Vooral in 0
na 37% in Turkije en bijna 41% Spanje zijn de binnenkamf u
in Spanje. De alleengaande is oudere hotels berucht, stelt i.
voor een reis naar Turkije bij bond. Zo word je als alleen jk
Neckermann ruim 27% duurder gaande dubbel gepakt: je b e
uit. Deze reisorganisatie kwam taalt meer dan andere reizi e
in Spanje het gunstigst uit de voor een inferieur product er
test, maar dan nog altijd met De bond kwam tot de conc te
een prijs die een kwart hoger dat de eenpersoonstoeslag id
ligt dan voor de reiziger die zijn variëren per reisorganisatie id
kamer met iemand deelt. land, streek en reisperioda 01
Positiever is Hotelplan met een reiziger doet er daarom ver :oi
gemiddelde toeslag van 9,5 pro- dig aan diverse prijsvergeli
cent in Turkije. Ook werden gen te maken of dat door e de
nog wel accommodaties zonder reisbureau te laten doen. F
toeslag ontdekt (Oad, Holland organisaties moeten zich 1
International en Hotelplan), inspannen om de toeslag
maar dat aanbod was heel be- perken. Als de kamer goed 1
perkt. acht de bond een toeslag v
Ook werd gekeken naar enkele maximaal 15% nog wel bq ic
reisorganisaties die zijn gespe- pelijk. >r
It.
1 iet zal je gebeuren: sta je op het
punt om in te checken, ben je het vi-
um vergeten, blijkt het paspoort ver-
1 open of is het identiteitsbewijs niet
j ;eldig voor de geplande vakantiebe
stemming. Sommige problemen zijn
op het laatste moment te verhelpen,
1 naar een vergeten visum betekent in
le regel uitstel van de vakantie.
Friet een identiteitskaart kun je naar
23, voornamelijk West-Europese lan
den en Turkije (met uitzondering van
Cyprus) reizen. Voor een vakantie
b uiten Europa, is een paspoort no-
d ig. Weinig mensen realiseren zich
d at het paspoort nog minimaal drie
o f zes maanden geldig moet zijn, in
eilk geval voor een bezoek aan de
meeste landen buiten de Europese
U nie. Peildatum is in de regel de dag
Vc ui aankomst in het vakantieland of
do datum bij het verlaten van dat
la ntL Vrouwen doen er overigens
gc )éd aan om te controleren of de
n; iam op het vliegticket dezelfde is
al vdie in het reisdocument. Staat bij-
vci orbeeld de meisjesnaam in het
pjiispoort vermeld en de naam van
m anlief op het ticket of omgekeerd,
da n is het ticket niet geldig.
W ie zijn paspoort moet verlengen of
ee n-nieuwe moet aanvragen, kan niet
'g
eci
tal landen alleen toegelaten als Dr
gen tropische ziekten zijn ingei tij
meeste vaccinaties zijn niet va in;
maar die tegen gele koorts weL pr
uit een land komt - ook al is er be
maar een tussenstop gemaakt- id
deze ziekte heerst, moet een va se
tieboekje als bewijs voor de ine iet
kunnen tonen. tvi
en
Monique Leijser ent
Handige sites 0
www.minbuza.nL- voor infor iui
over grensdocumenten, adie Tsj
Nederlandse ambassades in e r
buitenland, buitenlandse are n 1
sades in Nederland en reisad ns
zen 'oe
www.visumdienst.nl: visumi igj
matie per land rin
www.wijsopreis.nl: algemeW H
formatie en tips cht
www.antor.nl: onder meer a ac
sen van verkeersbureaus, grc
www.inpaklijsLnl: handige t di
links Ti
www.meenemen.nL idem, J ihi
met veel achtergrondinform nd
n zi
meer voor een spoedbehandeling bij
de gemeenten terecht. Tegenwoordig
duurt het minimaal een week. Lastig
voor mensen die op het laatste mo
ment constateren dat hun paspoort
niet meer voldoet aan de geldigheids-
eisen. Uitkomst biedt een noodver-
lenging (circa 35 euro) van het pas
poort. Zo'n noodverlenging is een
jaar geldig en wordt afgegeven door
de marechaussee bij een aantal Ne
derlandse grensovergangen, zoals op
de luchthavens van Amsterdam en
Rotterdam en in haven van Hoek van
Holland.
Wie zonder paspoort of met een ver
lopen paspoort bij de incheckbalie
blijkt te staan, kan ter plekke een
noodpaspoort (circa 38 euro) bij de
marechaussee aanvragen. Mits men
zich op een of andere manier kan
identificeren en uiteraard geen visum
nodig heeft, want die kan alleen wor
den afgegeven door de ambassade
van het betreffende vakantieland. Dit
noodpaspoort is alleen geldig gedu
rende het verblijf in het buitenland.
Wie zijn paspoort of identiteitskaart
in het buitenland kwijt raakt, kan te
recht bij de Nederlandse ambassade
in dat land.
Een visum heb je in sommige landen
niet alleen nodig om te mogen ver
Paspoortcontrole op Schiphol. Foto's: Roland de Bruin
blijven, maar ook om er doorheen te
reizen, het zogenoemde doorreisvi-
sum. Een reisorganisatie is verplicht
om, vóórdat een reis wordt geboekt,
relevante algemene informatie over
de vereiste reisdocumenten te geven
en/of door te verwijzen naar de be
voegde instanties voor de laatste
stand van zaken. Maar hoe je het
wendt of keert, uiteindelijk is elke va
kantieganger zelf verantwoordelijk
voor de vereiste geldige reisdocu
menten.
Er zijn vier manieren om aan een vi
sum te komen. Als je ruim voor ver
trek een vakantie boekt, dan biedt de
reisorganisatie of het reisbureau vaak
een mogelijkheid om het visum te re
gelen. Wordt het een last-minute-
klus, dan kun je het visum ook zelf
aanvragen en ophalen bij de betref
fende ambassade. De meeste ambas
sades bevinden zich in Den Haag,
Amsterdam of Brussel. Wie zich de
reis naar de ambassade wil besparen,
kan terecht bij V&V Visumdienst (tel.
076-561. 2139 en 010-404.9047; www-
.visumdienst.nl), Embassy Services
(tel. 070-346.49 00; www.embassy.nl)
en bij het VisumBuro (telefoon 020-
465.7502; www.visum.nl). Zij zorgen
voor de benodigde papieren, uiter
aard tegen betaling.
In sommige landen, zoals Australië,
Nieuw Zeeland, de meeste Aziatische
en Afrikaanse landen en Zuid-Ameri-
ka hebben toeristen een internatio
naal rijbewijs nodig. Dat is een ver
taling van het Nederlandse rijbewijs,
dus dat origineel moet altijd worden
meegenomen. Het document is een
jaar geldig en verkrijgbaar bij de
ANWB.
Niet verplicht, maar wel heel nuttig
als je medicijnen meeneemt naar het
buitenland, is het medisch paspoort.
Handig, omdat het vooral onnodig
oponthoud aan de grenzen voor
komt. Het paspoort is te verkrijgen bij
de apotheek.
Tot slot worden toeristen in een aan-
