ECONOMIE
iet is 'vreselijk' in de luchtvaart
Sfieuw doosje en nieuwe smaak voor Mentos' 'Frietbakkers gebruiken ongezond vet
Aanslag OZB voor stacaravans lijkt onontkoombaar
oblemen American Airlines tekenend voor hele sector in VS
Mega matten tegen afkalving
Luchtvaartlab
schrapt 175
arbeidsplaatsen
Economische eisen
stellen aan politici
zaterdag 26 april 2003
onze correspondent
Bouwmans
hington/gpd - De lucht-
rtindustrie in de VS zit ver-
ikkelijk in de puree, en goede
:n laten op zich wachten. De
irikaanse organisatie van
tvaartmaatschappijen ATA
dt dat er vorige week - on-
ks de paasvakantie - meer
10 procent minder is gevlo-
dan vorig jaar rond deze tijd.
:igers werden afgeschrikt
r de oorlog, de zwakke eco-
ïie en de vimsziekte SARS.
rican Airlines (AA), dat deze
k een kwartaalverlies van
1 miljard dollar bekend-
ikte, is het jaar 2003 'vrese-
begonnen, aldus de inmid-
ontslagen president-direc-
Don Carty.
had Carty meer dan financi-
redenen voor die verzuch-
AA - de grootste luchtvaart -
itschappij van de wereld - is
rikkeld in een financieel
indaal dat de topman zelf
veroorzaakt. Om niet in
lingsmoeilijkheden te ko-
heeft American een om-
pijk pakket van bezuinigin-
afgesproken met de vak
den. Maar net nadat de vak-
dsleden vorige week hadden
stemd met drastische
isverlagingen, bleek dat de
Brussel soepeler met landingsrechten
Europese luchtvaartmaatschappijen, die zwaar te lijden hebben
onder SARS en de oorlog in Irak, krijgen van de Europese Com
missie iets meer speelr uimte. De commissie, het dagelijks be
stuur van de Europese Unie, heeft gisteren voorgesteld de stren
ge regels voor start- en landingsrechten te verspoepelen. Een
luchtvaartmaatschappij die tijdelijk een bepaalde vlucht niet
meer uitvoert, verliest volgens de normale regels voorgoed de bij
behorende start- en landingsrechten. Zo kunnen concurrenten
de schaarse ruimte op de startbaan gebruiken. De commissie
stelt nu voor om bij ae zomerdienstregeling dit regime, in de
luchtvaart bekend als use it or hose it, te laten vallen. Maatschap
pijen die dat willen, kunnen tijdelijk snijden in de capaciteit naar
het Midden-Oosten en Azië.
top zichzelf wilde belonen met
enorme bonussen en een riante
pensioenregeling. Dat had Carty
keurig geheim gehouden tot al
les rond was. Deze week is hij
door het stof gekropen in een
poging het beschadigde vertrou
wen te herstellen. Het bonus
plan is ingetrokken.
Carty zelf is geofferd door de
raad van commissarissen, om
de vertrouwenscrisis met het
personeel te bezweren. Hij is
vervangen door Edward Bren-
nan, een gepensioneerde presi
dent-directeur van Sears. Twee
van de drie vakbonden zijn als
nog - na meuwe toezeggingen -
akkoord gegaan met de slechte
re arbeidsvoorwaarden, maar de
vakbond van cabinepersoneel
heeft nog geen ja gezegd. Vol
gens analisten is ook het perso
neel erbij gebaat de zaak niet op
de spits te drijven. De dreiging
van betalingsproblemen is
groot.
Als American 'Chapter 11' moet
aanvragen - bescherming tegen
schuldeisers om een financieel
reddingsplan mogelijk te ma
ken - dan wordt er wellicht nog
harder gesneden. Het personeel
was vorige week niet voor niets
bereid een financieel offer te
brengen om dat te voorkomen.
De financiële problemen van
American zijn illustratief voor de
situatie waarin de Amerikaanse
luchtvaart verkeert. De 'Big Six',
de zes grote internationaal ope
rerende luchtvaartmaatschap
pijen, zitten in de nesten. On
danks herhaaldelijk snijden in
routes, vluchten en personeel,
heeft er nog niet een winst we
ten te maken na 11 september
2001.
Die terreuraanval bracht de
luchtvaart een zware klap toe en
legde een aantal structurele pro
blemen bloot: de maatschappij
en waren financieel ongezond,
te log, te duur en hadden niet
snel genoeg ingespeeld op de
veranderende reizigersmarkt.
Hun ingewikkelde tarie
venstructuur werd keihard ont
rafeld door het internet, en de
prijsverschillen per stoel leidden
tot onbegrip bij consumenten.
Zelfs zakenreizigers - die nu
meer zijn gaan televergaderen -
blijken niet meer bereid duizen
den dollars voor een gewoon
ticket te betalen.
Op de binnenlandse markt in de
VS is een verschuiving zichtbaar
naar 'flexibele' maatschappijen,
waarvan een aantal nog wel
winstgevend is. Ze weten effici
ënter te vliegen, hebben niet al
te grote netwerken hebben en
bezuinigen op 'franje'. Die
maatschappijen - zoals South
west en JetBlue - hebben nu
zo'n 20 procent van de binnen
landse markt weten te bemach
tigen, het aandeel van AA en
collega's is gedaald naar 70 pro
cent. Delta is inmiddels met een
goedkopere dochter begonnen,
en United Airlines heeft daartoe
plannen.
Volgens een rapport van de ATA
- wiens leden 95 procent van het
Amerikaanse passagiers- en
vrachtvervoer door de lucht ver
zorgen - hebben luchtvaart
maatschappijen in de VS sinds
11 september een gezamenlijk
verlies van 18 miljard geleden.
Voor dit jaar worden de totale
verliezen ingeschat op minstens
6,7 tot wellicht 13 miljard dollar.
In het ergste geval wordt reke
ning gehouden met de uitval
van 3800 dagelijkse vluchten en
het verlies van - nog eens -
98.000 arbeidsplaatsen.
United Airlines heeft in decem
ber Chapter 11 aangevraagd, US
Airways is er net uit en AA bun
gelt. Het gaat bar slecht op de
routes over de Atlantische en
Stille Oceaan (mede door sars)
en de stemming is somber. „Het
klimaat is gevaarlijk", aldus Don
Carty na de bekendmaking van
het droevige bedrijfsresultaat bij
zijn eigen club, waar hij de
scepter niet meer zwaait.
harderwijk - Bij de oude Hardersluis in Harderwijk wordt zo'n 20.000 vierkante meter aan zinkstukken
gereedgemaakt door de firma Van Aalsbrug uit het Gelderse Hellouw. De matten met gevlochten wilgen
tenen dienen als beschoeiing voor de nauwe doorgang tussen het Wolterwijd en het Veluwemeer. De zink
stukken worden straks met stenen verzwaard om het wegspoelen van zand bij een sterke stroming te
voorkomen. Foto: ANPA/idiphoto
Perfetti Van Melle kruipt uit zijn schulp en vecht om 'maagaandeel'
r Petra Huijser
•a/gpd - De zoete smaak van
es proeft algemeen directeur
de Waard (51) van Perfetti
Melle Benelux deze maan-
voor het eerst. Tot nu toe
|g hij vooral bittere tegenval-
jin 2001 en 2002 te slikken.
|stroom nieuwe producten
(t het tij keren. „We kruipen
jnze schulp."
sh goes better' zongen ze
jger al in de reclamespotjes
t Mentos. Daar hopen ze bij
[derbedrijf Perfetti Van Mel-
pk op. Want na twee verlies-
n moeten frisse en verse
|ën, dito producten opleve-
die de Bredase snoepfabri-
weer prominent op de
ft zetten.
noepmaker rustte de afgelo-
jaren te veel op de lauweren
kauwbaar mintje Mentos,
jersteund door Fruittella en
liindere mate Meller. „Daar-
Bt waren we te zwaar georga-
jerd", stelt algemeen direc-
Kees de Waard. „Noem het
|Nederlands trekje maar
ier iets gebeurde, moesten
et allemaal heel erg eens
elkaar zijn. Alles doorge
it, ieder risico afgedekt."
ieuwe Italiaanse moeder
;tti die begin 2001 Van Mel-
■emam, is wat tempera-
jtvoller. „Doe maar, probeer
Ir, is daar meer het motto. Er
ineens veel en naar de me-
t van de markt en klanten
at beter geluisterd."
Voorbeeld van de nieuwe
pak noemt De Waard Men-
Menig bedrijf kan een punt-
ligen aan de vroegere zui-
eid op dat paradepaardje,
ntos zat in een rol, punt uit.
de natuurlijk want je hebt
wereldmerk in handen dat
pi gek bent als je er niet
r mee doet. De afgelopen
I jaar zat er geen groei meer
lentos, het had zijn plafond
likt. Dan moet je innoveren,
waarom geen nieuwe
jak zoals onze Grapefruit. En
egt dat Mentos niet in een
»je of zakje kan", vraagt hij
af. Of, nog roldoorbreken-
een suikervrije Mentos of
den haag/anp - Professionele frietbakkers gebrui
ken ongezond vet. Het vet waarin de friet wordt
gebakken bevat te veel verzadigde vetten en trans
vetzuren. Dat concludeert de Consumentenbond
na onderzoek in 49 frietkramen, cafetaria's en
fastfoodketens in Nederland. De bond raadt friet-
bakkers aan vloeibaar plantaardig vet te gebrui
ken. „Het lijkt erop alsof zij uit gemakzucht onge
zond vet gebruiken", aldus de bond in een giste
ren gepubliceerd onderzoek. Verzadigd vet is bij
verhitting stabieler dan onverzadigd vet omdat
het minder snel met zuurstof reageert. Het is dan
ook langer te gebruiken.
„Hoe komen ze daarbij?" reageert voorzitter Co-
lijn van de divisie fastfood en ijsbedrijven van Ko
ninklijk Horeca Nederland (KHN). „In die aanna
me ga ik absoluut niet mee. Vloeibaar vet is juist
veel eenvoudiger in gebruik dan vast vet." Volgens
Colijn veranderen de inzichten over het gebruik
van vetten regelmatig. „Een aantal jaren geleden
werd hard vet als het beste gezien, nu is dat plant
aardig vloeibaar vet." De meeste frietbakkers wer
ken volgens Colijn al met het plantaardige vet.
Hij ziet veel nut in de onderzoeken zoals die van
de Consumentenbond. „Het is natuurlijk een
slechte zaak dat er verkeerde vetten worden aan
getroffen. Maar je moet die jongens wel de tijd ge
ven om om te schakelen." De IG1N geeft voorlich
ting aan cafetaria's en frietkramen over het ge
bruik van vloeibaar plantaardig vet.
Directeur Kees de Waard van Perfetti-Van Melle Benelux: Je hebt zo'n wereldmerk in handen datje wel gek bent als je er niet meer mee
doet." Foto: GPD/Johan van Gurp
Mentoskauwgom. „Light is al ja
ren de trend en we verwachten
veel van de combinatie met een
kauwbaar mintje. Met kauwgom
hebben we helemaal geen erva
ring en ja, er is altijd een risico
dat het mis gaat. Maar als je het
niet probeert, weet je het nooit.
En niet te vergeten, onze eige
naar Perfetti heeft een schat aan
ervaring in kauwgom", klinkt
het strijdbaar over de Power-
gum.
Die schat aan ervaring van de
Italiaanse moeder is een van de
redenen dat Van Melle inmid
dels een constante stroom van
vernieuwingen voortbrengt.
Nieuwe smaken en producten
zoals een Fruittella-lollie maar
ook nieuwe verpakkingen voor
bijvoorbeeld Klene-drop. Een
hoognodige opboetsbeurt,
noemt De Waard het. „Je moet
vechten om maagaandeel. Re
pen, broodjes, chocolade en an
der snoep zijn er overvloedig en
de winkelschappen zijn niet van
elastiek. Je moet dus onder
scheidend zijn om een plekje in
de maag en het schap te verove
ren."
Televisie-reclames moeten de
nieuwe producten breeduit on
der de aandacht brengen. Wat
het allemaal kost, wil de alge
meen directeur liever niet ver
tellen. „Maar in het verleden be
steedde Van Melle 15 procent
van de netto-verkopen aan re
clame en daar is niet veel in ver
anderd."
Een bijkomend extraatje van de
advertenties en spotjes noemt
De Waard het feit dat de mede
werkers weer eens een goed ge
voel krijgen bij 'hun' bedrijf.
„Dat is belangrijk want wij zijn
de afgelopen jaren veel aan het
navelstaren geweest. We hebben
grondig gereorganiseerd en dat
is soms een pijnlijk proces."
Een proces ook dat uiteindelijk
40 van de 814 mensen hun baan
kostte. „We hebben vier afzon
derlijke bedrijven samenge
voegd tot één Benelux-onderne
ming."
Het verdwijnen van de oude
baas en de komst van een Itali
aanse moeder gaven nogal wat
onrust onder de werknemers.
Het ziekteverzuim nam stevig
toe en bedrijfsdoelen werden in
2002 niet gehaald. De hele Per
fetti van Melle groep behaalde
in 2002 een netto omzet van 1,3
miljard euro door 250.953 ton
snoep te maken. De vestiging in
Breda leed echter verlies, maar
cijfers noemt De Waard niet.
„Met die slechte Benelux-cijfers
waren ze op het hoofdkantoor
in Italië niet blij", weet de direc
teur. „Door mensen meer eigen
verantwoordelijkheid te geven
en constant te blijven praten
hebben we het tij gekeerd. Tot
nu toe hebben we alle doelen
voor 2003 gehaald."
Overigens heeft De Waard, die
zelf na de overname door Per
fetti algemeen directeur Benelux
werd, wel begrip voor de com
motie. „Mensen zien het liefst
dat alles blijft zoals het is", weet
hij. „Zo hebben de meeste
werknemers het hier nog steeds
over Van Melle. Na 27 jaar bij
het bedrijf moet ik er zelf. ook
goed op letten dat ik er Perfetti
voorzet."
amsterdani/anp - Het Natio
naal Luchtvaart- en Ruimtela
boratorium (NLR) schrapt 175
van de 840 banen. De directie
denkt dat daarbij ongeveer hon
derd gedwongen ontslagen val
len. De noodzaak tot reorgani
satie vloeit voort uit een stagne
rende omzet en stijgende kos
ten.
De reorganisatie wordt in de
tweede helft van 2003 doorge
voerd. Gezien de marktontwik
kelingen en vooruitzichten ver
wacht het NLR in de komende
jaren geen verbetering van de
omstandigheden. Het werkter
rein van het NLR is de laatste ja
ren steeds verder verschoven
van vliegtuigontwikkeling naar
luchtruim- en vliegtuiggebruik.
Bovendien heeft de grootste op
drachtgever, de overheid, flink
gesneden in de budgetten.
Daardoor zijn vooral de voor
uitzichten in de luchtvaartsec
tor verslechterd.
Het NLR wil zich gaan richten
op de civiele luchtvaart. Dit is
een markt waarin het laborato
rium op Europees niveau een
goede positie inneemt.
Vakbond De Unie hekelt vooral
de rol van de overheid. „In Den
Haag wordt voortdurend geroe
pen dat de ontwikkeling van de
kenniseconomie meer gestimu
leerd moet worden. Ondertus
sen draaien ze wel in hun be
zuinigingsdrift de kraan dicht
bij een van de vijf belangrijkste
technologische instituten van
Nederland", aldus bestuurder
Hofland van De Unie.
ECONOMIE WIJZER
tal je maar gebeuren. Zitje eindelijk in je zuur-
iende stacaravan van je welverdiende rust te
eten, wordt je onderkomen van de een op de
re dag tot onroerend goed verklaard. En dan
t je vrezen te worden aangeslagen voor de on-
inde-zaakbelasting (OZB).
rust meer, kampeerders worden daar knap
eus van. Dat althans beweren de Vereniging
Recreatieondememers Nederland, de Vereni-
Nederlandse Gemeenten en de ANWB. De
organisaties hebben inmiddels van de Twee-
amer geëist eer uitzonderingsbepaling voor
recreanten in het leven te roepen,
ommotie over de te verwachten belastingaan-
;n is een gevolg van uitspraken van de Hoge
I. Die bepaalde dat bijvoorbeeld voor porto-
is, dat zijn verplaatsbare werkruimten, en
zeecontainers die voor langdurige opslag
en, onroerendzaakbelasting moet worden be-
1. In het verlengde hiervan beoordeelt ook de
stingrechter stacaravans in steeds meer geval-
ls onroerend goed.
Dat was voor de Waarderingskamer,
het orgaan dat toeziet op de uitvoering
van de OZB, weer aanleiding de ge
meenten erop te wijzen dat voor sta
caravans in het vervolg ook onroeren-
de-zaakbelasting moet worden geïnd.
'Zich ontwikkelende jurisprudentie',
heet dat.
Voordien werd een stacaravan op ge
huurde grond als roerend goed be
schouwd. Daarover was dus geen be
lasting verschuldigd. Alleen als er een
zogenoemd opstalrecht voor het on
derkomen was gevestigd, was sprake
van onroerend goed. Dit al of niet 'ge- Har
vestigde' opstalrecht bepaalde dus fei
telijk het roerend dan wel onroerend
zijn van de caravan.
Dit opstalrecht speelt ook in de nieuwe situatie
een belangrijke rol. Want als een stacaravan een
onroerende zaak is en er is geen opstalrecht voor
gevestigd, kan de eigenaar van de grond als de ei
genaar van de caravan worden gezien. Juridisch
gezien is dat nog geen wet van Meden en Perzen.
EIGEN
BEURS
„Maar als de eigenaar bijvoorbeeld fail
liet gaat, zullen schuldeisers dit 'bezit'
wel eens kunnen vorderen," vreest mr.
J.G.E. Gieskes, secretaris van de Waar
deringskamer.
Een en ander heeft niet alleen gevolgen
voor de naar schatting 220.000 eigena
ren van stacaravans in Nederland. Ook
voor onderkomens op volkstuincom
plexen, zogeheten chalets op campings
en voor bijvoorbeeld zomerhuisjes
dreigt een dergelijke belastingaanslag.
De ANWB spreekt in dat geval al van
750.000 gedupeerden.
,nders De Vereniging van Recreatieondeme
mers Nederland (Recron) laat bij monde
van woordvoerder Marjolein van Tigge-
len weten voorlopig haar pijlen alleen op de drei
gende onroerende-zaakbelasting voor stacaravans
te richten. Op dit moment wil zij de andere recre
atiewoningen erbuiten laten. „Stacaravans zijn
mobiel," zegt Van Tiggelen. „Die zijn binnen een
paar uur te verplaatsen. Daardoor is het gemakke
lijker aan te tonen dat ze niet onder de onroeren
de-zaakbelasting vallen." Overigens heeft de Re
cron uitgerekend dat de onroerende-zaakbelas
ting voor een stacaravan van zo'n 30.000 euro
rond de 60 euro per jaar bedraagt. Dat is voor zo
wel het deel van de eigenaar van de caravan als
die van de grond waarop deze staat. Het vestigen
van een opstalrecht zal volgens de Koninklijke
Notariële Beroepsorganisatie 'al gauw 300 tot 400
euro kosten. Maar die prijs kan bij grotere aantal
len, bijvoorbeeld als er sprake is van recreatieter
reinen met veel stacaravans, flink lager worden."
Wat altijd moet worden betaald is de 150 euro
voor de inschrijving in het kadaster. Overigens
hebben de gemeenten al laten weten dat zij niet
staan te springen om de stacaravans binnen hun
grenzen aan te slaan voor de OZB. Zij vrezen dat
het weinig tot niets oplevert. De Waarderingska
mer weet daarvoor wel een oplossing. Secretaris
Gieskes: „Laat de vakantieverblijven onder de
10.000 of 15.000 euro buiten schot." Maar dat de
andere belastingplichtig zijn, vindt hij gewoon bil
lijk. „Voor een sociale huurwoning van 40.000 eu
ro waarde, bijvoorbeeld in de Haagse Schilders
wijk, moet ook gewoon OZB worden betaald."
De voortslepende kabinetsfor
matie, die uiteindelijk afgebro
ken is door een gebrek aan ver
trouwen tussen CDA en PvdA, is
bijna het tegendeel van die van
vorig jaar, waarbij Balkenende
en Zalm niet wisten hoe snel zij
een regeerakkoord en kabinet in
elkaar moesten timmeren.
De afgelopen kabinetsformatie
kenmerkte zich door een merk
waardige paradox. Het ging (bij
na) alleen om economische pro
blemen, terwijl de onderhande
laars en hun adviseurs weinig
blijkt gaven van gezond econo
misch inzicht: Balkenende door
te strikt vast te houden aan een
begrotingsevenwicht in 2007 en
Bos door zijn onwil om de rijks
overheid grondig af te slanken
en te reorganiseren.
Of er nu een CDA-
WD-plus kabinet
mocht komen of
toch weer een
CDA-PvdA combi
natie, hoe dan ook
is het wellicht ver
standig nu al na te
denken over eisen
die aan de toekom
stige ministers en
staatssecretarissen
gesteld moeten
worden.
Waar ik voor zou
willen pleiten is
dat, gezien de grote
economische pro
blemen van ons
land, er meer economen (m/v)
in het nieuwe kabinet - bijvoor
beeld op Financiën, Economi
sche Zaken, Verkeer en Water
staat, Volksgezondheid, VROM -
benoemd worden.
Financiën en EZ liggen natuur
lijk voor de hand gezien de cru
ciale rol die beide departemen
ten bij het macro-economisch
kader spelen. Waarom zijn goe
de economen zo belangrijk voor
de vakministeries? Dat komt
omdat de grote maatschappelij
ke problemen, waarvoor deze
departementen al jaren verant
woordelijk zijn - uit de hand ge
lopen files en spoorvertragin-
gen, snelstijgende kosten en dito
premies in de gezondheidszorg,
ontspoorde wachtlijsten, getrai
neerde bouw- en millieuvergun-
ningen, etc. -, rechtstreeks terug
te voeren op het aanbodgerichte
en planmatige denken van de
opeenvolgende bewindslieden
en topambtenaren op deze vak
ministeries.
Daarbij speelt vanzelfsprekend
dat deze politici en bureaucra
ten hun eigen belangen hierbij
hadden: meer grip op het pro
ces en meer ambtenaren. In
middels is toch wel duidelijk dat
meer vraagsturing en meer dele
gatie van bevoegdheden naar la-
Sylvester Eijffinger
hoogleraar economie
Universiteit van Tilburg
gere niveau's (subsidiariteit) tot
meer efficiëntie in het produc
tieproces van publieke voorzie
ningen en een betere afweging
van kosten en baten hierbij
leidt.
Het Wetenschappelijk Instituut
van het CDA heeft hierover zeer
nuttige rapporten geschreven,
maar nu moeten al deze veran
deringen in de organisatie en
sturing van overheidstaken nog
in de praktijk gebracht worden
en daarvoor zijn goede econo
men met een visie op dit soort
processen nodig. Anders zullen
deze veranderingen vastlopen
op regelneven en pressiegroe
pen, die prima hun deelbelan
gen weten te verdedigen.
In het eerste kabinet-Balkenen
de zat welgeteld één echte eco
noom, namelijk
Bomhoff, als minister
en wel op Volksge
zondheid. Afgezien
van zijn persoonlijke
strijd met zijn partij
genoot Heinsbroek,
kan niet ontkend
worden dat Bomhoff
werkelijk de visie had
om de wachtlijsten
en andere proble
men in de gezond
heidszorg op te los
sen. Een dergelijke
visie is op dit mo
ment broodnodig en
vereist inzicht in het
handelen van de cal
culerende burger en het geven
van de juiste prikkels, opdat zijn
handelen beter overeenkomt
met het maatschappelijk belang.
Ik wil niet beweren dat een der
gelijk inzicht alleen aan econo
men voorbehouden is, maar de
waarschijnlijkheid dat dit zich
voordoet is bij economisch ge
schoolden veel groter.
Er lopen in het CDA en de PvdA
(wat minder in de WD) genoeg
getalenteerde economen rond
die ook verstand hebben van
het politieke handwerk. Meestal
zijn het niet-Hagenaars die niet
alleen blijk hebben gegeven van
een onafhankelijke visie, maar
ook van een grote betrokken
heid bij hun politieke stroming.
De vraag is natuurlijk of dit eco
nomisch talent ook bij de aan
staande kabinetsformatie zal ko
men bovendrijven. Dat hangt
ervan of onderhandelaars zullen
kiezen voor onafhankelijke en
originele 'outsiders', die soms
wat moeilijker in te kapselen
zijn in de kabinets- of partijdis
cipline, óf voor veel minder risi
covolle bewindspersonen van
binnen de Haagse kaasstolp, die
een dergelijke benoeming
meestal als een beloning voor
bewezen diensten zien. De tijd
zal het leren.
