Verbijstering over
mislukte formatie
BINNENLAND
'We zijn bedonderd'
Veerman heeft
krediet verspeeld
Wat nu?
Lijmen heeft geen enkele zin
Formatie in teken van gebrek aan wil en vertrouwen
FNV wil nieuwe verkiezingen
Cheppih nieuwe
voorman AEL
V
^jruii
in*
vrijdag 11 april 2003
iming na
leiding
- De rechtbank in
I is vanmorgen ontruimd
Rommelding. Enkele
Hen werknemers en be-
fmoesten het gebouw
Vrouwe Justitiaplein
ft, Volgens een woord-
ïvan het openbaar mi-
|(0M) kwam de bom-
bij de telefooncentrale
fechtbank binnen. De
Jst van de bommelding
fisnog onbekend.Met
en bomverkenners is
i doorzocht.
|iecentra Open
arsiteit dicht
Het college van be
de Open Universiteit
•t de ondernemings-
overeenstemming
>ver sluiting van zes
intra en het opzetten
provinciale steunpun-
OR ziet af van verdere
ie stappen. Nadat de
aart een procedure be-
een besluit van het col-
bestuur nietig te ver-
ïebben beide partijen
Dpen weken druk over-
is een akkoord bereikt
sluiting per 1 septem-
de studiecentra in De-
)en Bosch, Emmen,
:den, Venlo en Vlissin-
den haag/gpd - Werkgevers en
werknemers vrezen voor het uit
blijven van een snelle aanpak van
de economische problemen nu de
vorming van een kabinet CDA-
PvdA van de baan is. Het CDA
moet nu met andere partijen in
gesprek waardoor noodzakelijke
sociale en economische maatre
gelen nog langer op zich laten
wachten.
De vakcentrale FNV spreekt van
een 'bizarre ontknoping'. Vol
gens een woordvoerder van
voorzitter Lodewijk de Waal
heeft het CDA de PvdA bewust
geprovoceerd door op het laat
ste moment met nieuwe voor
stellen en eisen te komen over
extra bezuinigingen en de ont
koppeling. „Het CDA zou beter
moeten weten nadat vorige
week het Centraal Planbureau
waarschuwde voor de schadelij
ke gevolgen van grootscheepse
bezuinigingen."
De FNV pleit voor nieuwe ver
kiezingen. „De besprekingen
tussen PvdA en CDA zijn mis
lukt en het CDA, WD, LPF-kabi-
net is weggestemd. Andere mo
gelijkheden zijn er eigenlijk
niet," aldus de FNV-woordvoer
der.
Volgens de vakcentrale CNV is
het 'absoluut onverantwoord'
dat de partijen er niet uit zijn
gekomen. Voorzitter Doekte
Terpstra is woedend op CDA-
leider Balkenende omdat deze
op het laatste moment met
nieuwe financiële voorstellen op
de proppen kwam, waaronder
de ontkoppeling van lonen en
uitkeringen. Terpstra denkt dat
werkgevers, werknemers en de
politiek de komende tijd weer
behoorlijk met elkaar gaan ruzi
ën over sociale maatregelen.
Terpstra vreest hierdoor voor
het uitblijven van een akkoord
over de aanpak van de WAO.
De werkgevers in het grootbe
drijf verenigd in VNO-NCW rea
geren rustig op de gesprongen
besprekingen. „Wij vinden het
jammer dat ze zijn mislukt om
dat wij positief tegenover een
kabinet CDA-PvdA stonden van
wege het brede draagvlak bij de
bevolking," zegt een woordvoer
der. „Maar we moeten door.
CDA moet nu zo snel mogelijk
gaan regeren met WD en een
derde partij op basis van het
strategisch akkoord dat gesloten
is door het kabinet Balkenen
de." De breuk is per saldo nega
tief voor de Nederlandse econo
mie, aldus de Groningse hoogle
raar economie A. van Witte -
loostuijn. De doorslag hierbij
geeft volgens de econoom -„Ik
ben partijloos"- dat de WD
weer in beeld komt als rege
ringspartij. Daardoor dreigen
nog grotere bezuinigingen.
door Jaco van Lambalgen
en Lianne Sleutjes
den haag - De tekenen aan de wand zijn er al
aan het begin van de avond. CDA-leider Balke
nende en PvdA-voorman Bos zijn voor de came
ra's op het kille Binnenhof nog gematigd opti
mistisch. Eens horen wat de ander te vertellen
heeft, zeggen ze beleefd. Zodra de hoge heren
echter aan de onderhandelingstafel zijn aange
schoven, laten hun woordvoerders een ander
geluid horen.
Die van het CDA zijn er niet gerust op. Zij waar
schuwen die avond als eerste dat de formatie
wel eens kan stranden. „Je moet soms ook dur
ven de stekker eruit te trekken", zegt de woord
voerder van Balkenende. Want de PvdA wil geen
geheel nieuw bezuinigingspakket zoals de chris
ten-democraten wensen. „Pff", blaast Ferd Cro
ne, financieel specialist van de PvdA veront
waardigd, „je gaat niet het rekenwerk van negen
weken nog eens over doen." Waarop hij in het
gebouw van de Eerste Kamer verdwijnt om Bos
bij te staan.
Dan komen de schijnbewegingen. Na twee uur
onderhandelen meldt het CDA opgewekt dat de
PvdA een belangrijke knieval heeft gemaakt. De
sociaal-democraten willen nu ook alle bezuini
gingsmaatregelen nog eens onder de loep ne
men. Dezelfde woordvoerder van Balkenende
doet voorkomen dat de formatie nog wel kan
slagen. Later blijkt dit de eerste voorbode van
een spelletje zwartepieten. Boodschap: aan het
CDA heeft het niet
De woordvoerder van Bos weet niet hoe snel hij
de geduldig wachtende journalisten uit de
droom moet helpen. „Het bericht dat we over
stag zijn komt toch uit een CDA-bron?", zegt hij
razend.Allemaal leugens." Ook hij heeft er
geen belang meer bij om de schijn nog langer op
te houden.
Dan komt de laatste ronde. Terwijl de spanning
op het Binnenhof oploopt (zou het dan toch nog
klappen?) leggen de informateurs binnen een
laatste voorstel op tafel. De PvdA gaat akkoord,
het CDA komt met een eigen plan. Dat doet voor
de PvdA de deur dicht. Alle heilige huisjes van
de sociaal-democraten - de sociale zekerheid, de
koppeling tussen de lonen en uitkeringen, de
stedelijke vernieuwing - worden drastisch uitge
kleed.
Bos belt tijdens een schorsing zijn woordvoerder
dat hij „verbijsterd en ontsteld" is. Die dat direct
doorgeeft aan de pers. En daarmee is de forma
tie over. Balkenende komt als eerste naar buiten.
„We hebben het uiterste geprobeerd, maar het is
niet gelukt", zegt hij recht voor zijn raap, met
donkere kringen onder zijn ogen. „De chemie
was onvoldoende, het vertrouwen was er niet."
Dan komt Bos. Eén bonk woede. In een felle,
maar gecontroleerde woordenstroom komt alle
ellende van de laatste uren eruit. „We zijn grote
lijks bedonderd", zegt hij, met priemende ogen
recht de camera's inkijkend. „Het is een klap in
het gezicht. Van ons, maar ook van de informa
teurs. Wij zijn niet belazerd, maar de mensen in
het land." En teleurgesteld beent de PvdA-dele-
gatie de nacht in.
rotterdam/gpd - De 26-jarige
Mohammed Cheppih wordt het
nieuwe gezicht van de Arabisch-
Europese Liga Nederland. De
AEL presenteert hem dit week
einde als kandidaat-voorzitter.
In mei beslist het congres van
de AEL of hij ook echt de voor
zitter wordt. Tot het congres een
nieuwe leider heeft gekozen,
voeren vier interim-bestuurders
de leiding. Tot nu toe was Jamal
Jawad de voorlopige leider. Hij
werd al de Arabische Mat Her
ben genoemd.
De AEL van voorman Diyab
Abou Jahjah richtte dit jaar een
Nederlandse politieke tak op.
Het is de bedoeling dat deze in
2006 meedoet aan de gemeente
raadsverkiezingen.
De AEL liet gisteren weten niet
zo tevreden te zijn over de val
van het regime van Saddam
Hoessein. „De opluchting die
ons volk voelt voor het afzetten
van een dictator, compenseert
nog niet het gevoel van onder
drukt te zijn door een andere
onrechtmatige en onderdruk
kende autoriteit", schrijft de be
weging. Ze prijst het 'heldhaftige
verzet' door het Iraakse volk te
gen de 'imperialistisch-zionisti-
sche' Verenigde Staten.
>p vergrijpt
san meisjes
iden - Vijf mannen uit
rden zitten vast op ver
van verkrachting van
isjes. Het openbaar mi-
ïeeft dat gisteren be-
laakt. Volgens justitie
de mannen zich in de
n zaterdag op zondag
uis in Leeuwarden aan
es vergrepen. De ver
zijn tussen 17 en 25
beide meisjes deden
chtend aangifte. Me-
#derzoek bij de meisjes
gens de persofficier uit
gronde verdenkingen
mannen zijn.
aar cel en
»or ontucht
den - Een 44-jarige
der is gisteren voor de
k in Leeuwarden ver
tot drie jaar cel en tbs
angdurig misbruik van
groep jongens. De
handelingen hadden
groot aantal jaren
de woonboot van de
OM eiste eerder drie
raf, waarvan vier
voorwaardelijk.De
chtte bewezen dat de
der vijf minderjarige
tussen de 14 en 17 jaar
leid tot ernstige on-
landelingen. „Op de
it was het een komen
van jongens, van wie
bewogen geschiede-
en. Verdachte heeft
kwetsbare groep op
;ehad", aldus de rech-
rverklikkers
in de ban
i - Radarverklikkers
f 1 oktober verboden
land. Na jarenlang
hebben de ministeries
tie en verkeer eindelijk
ier bedacht om appa-
waarschuwen voor
icontroles te verbie-
irvoor wordt het voer-
ment veranderd. Hier-
irecies omschreven
en aan een auto mag
ik de verkoop van de
rs wordt verboden.
"O nekt baas
chaussee
[bi g - Brigade-generaal
erboom trekt zich terug
gd bevelhebber van de
jke Marechaussee. Hij
vanwege publiciteit
nografisch materiaal
jn computer was aan-
i Verboom acht zich
Jeschadigd om het be-
ïrschap in alle opzich-
behoren te kunnen
n', aldus een verklaring
ministerie van defensie
Dnd.
ooi voor
en Duits
- Nederlanders moe-
t Engels minimaal een
teemde taal beheer-
moet dan Frans of
h. De ambassadeurs
P ïkrijk en Duitsland plei-
voor in een open brief
Handelsblad aan alle
net schoolgaande kin-
e binnenkort hun vak-
et kiezen. Edmund
itz en Anne Gazeau-Se-
len het niet voldoende
't Europa van morgen
moedertaal alleen En-
Jreken. Aangezien
Frans slechts keuze
lijn, vrezen ze dat veel
in deze talen als exa-
zullen laten vallen.
Vogelpest rukt verder op
den haag/gpd - De vogelpest
heeft zich definitief uitgebreid
naar midden-Limburg. Gisteren
besloot het ministerie van land
bouw een kalkoenbedrijf in Ko
ningsbosch te gaan ruimen.
Hiermee is de besmettelijke
ziekte in een nieuw gebied op
gedoken. Minister Veerman van
landbouw heeft toegegeven dat
hij de situatie niet meer in de
hand heeft. PvdA, WD en
Groenlinks zijn woedend.
Het bedrijf in Koningsbosch telt
21.000 kalkoenen. Ook bedrijven
in de directe omgeving verliezen
hun kippen en kalkoenen. Er
geldt inmiddels een vervoersver-
bod rond Koningsbosch, even
als in het Duitse grensgebied
met Limburg ter hoogte van de
verdachte plaats. In Zuid-Lim
burg is een bedrijf in Keipen, bij
Ospel, verdacht. Dat zal worden
geruimd. Ook zou een bedrijf in
Brunssum verdacht zijn, maar
daarover bestaat nog geen dui
delijkheid. In heel Nederland
zijn inmiddels tweehonderd be
drijven besmet met de vogel
ziekte. De meeste zijn al ge
ruimd.
PvdA, WD en Groenlinks heb
ben ziedend gereageerd. Deze
partijen vinden dat de minister
niet streng genoeg is geweest
met maatregelen. PvdA'er Waal-
kens noemt het 'verbijsterend
en dramatisch' dat het virus nu
toch weer een stuk zuidelijker is
opgedoken. Eigenlijk heeft Veer
man al zijn krediet verspeeld, al
dus Waalkens, maar wegsturen
heeft geen zin, want daarmee
verdwijnt het virus niet. Volgens
Groenlinkser Duyvendak kon je
wachten op een nieuwe uit
braak. „En het zal nog erger
worden." In een Kamerdebat,
woensdag, kreeg de minister al
forse kritiek vanwege zijn, in de
ogen van veel partijen, veel te
zachte aanpak van het virus.
Volgens de minister is het zeer
lastig om de vogelpest te stop
pen. Hij deed gisteren een be
roep op het hele Nederlandse
volk om mee te werken en alle
regels na te leven: .Anders is de
crisis niet meer in de hand te
houden". Dat betekent dat
mensen zich zo min mogelijk in
en uit de besmette gebieden
moeten verplaatsen en zich aan
de vervoersverboden moeten
houden. Bij ongeveer de helft
van de op- en afritten van de
snelweg A67 (Venlo-Eindhoven-
Belgische grens) controleert de
politie sinds gistermiddag het
verkeer in verband met de vo
gelpest. Veerman erkende dat
hij te weinig capaciteit heeft om
alles goed te controleren. Acht
honderd mensen van verschil
lende diensten, het leger en de
politie in Limburg, Noord-Bra
bant en de Gelderse Vallei con
troleren in en aan de randen
van de besmette gebieden. „Dat
is het maximum dat we kunnen
inzetten", zei Veerman.
Koningin Beatrix. Foto: ANP/Robin
den haag/gpd - Na 77 dagen is
de formatie van een centrum
links kabinet gestrand. Dat roept
de vraag op: wat nu? De proce
dure die gevolgd zal worden, ligt
al vrijwel vast. Een overzicht.
1) De informateurs Donner en
Leijnse zullen hun opdracht te
ruggeven aan de koningin, in de
vorm van een eindverslag, om
dat hun poging om een kabinet
te vormen niet is gelukt.
2) Vrijwel alle fracties in de
Tweede Kamer beraden zich op
het standpunt dat zij in de nieu
we politieke crisis willen inne
men.
3) De koningin ontvangt de frac
tieleiders uit de Tweede Kamer,
alsmede de Kamervoorzitters en
de vice-voorzitter van de Raad
van State, Tjeenk Willink, voor
advies.
4) Beatrix beraadt zich op wat zij
gehoord heeft en stelt een nieu
we informateur aan, die op
nieuw een opdracht meekrijgt.
In de huidige situatie zal die vol
gens politieke waarnemers vrij
wel zeker luiden: „Verken de
mogelijkheden tot het vormen
van een regering die op vol
doende steui^in het parlement
kan rejcenen."
Utrecht
5) De informateur voert verken
nende gesprekken met de frac
tievoorzitters die hij wil betrek
ken bij zijn formatiepoging.
6) Om zijn opdracht te verzilve
ren, heeft de informateur ten
slotte verschillende mogelijkhe
den: voor een meerderheidska
binet ligt een combinatie van
CDA, VVD en LPF het meest
voor de hand.
Maar ook een combinatie van
CDA, WD en ChristenUnie, de
zogeheten Staphorster variant,
kan rekenen op een meerder
heid in de Tweede Kamer, maar
is onwaarschijnlijk wegens ideo
logische verschillen. Derde vari
ant: een kabinet van CDA, WD
en D66. D66-leider Dittrich voelt
daar echter niets voor. Tenslotte
is er ook nog de mogelijkheid tot
het vormen van een minder
heidskabinet van CDA en WD,
dat dan wèl zou moeten reke
nen op de 'gedoogsteun' van de
LPF. LPF-leider Mat Herben
heeft deze gedoogsteun al vóór
de verkiezingen in een onder
onsje met WD-leider Gerrit
Zalm aangeboden. „Dat zou het
mooiste zijn", verkneukelde
Herben zich. Misschien krijgt hij
nog gelijk.
3
CDA-leider Balkende tijdens de schorsing van de formatiebesprekingen gisteravond in Den Haag. Foto: ANP/Inge van Mill
door Paul Koopman
den haag - Het CDA zwaaide gisteravond
in de beslotenheid van de Eerste Kamer
met een rode lap, met voorspelbaar ge
volg: de formatie van een centrum-links
kabinet is van de baan. Het voorstel van
demissionair premier Balkenende om de
koppeling tussen lonen en uitkeringen
ter discussie te stellen en nóg dieper te
snijden in de sociale zekerheid, bleek
voor de PvdA onaanvaardbaar. Als een
uitgeraasde stier verliet Wouter Bos de
onderhandelingen. De vraag die nu nog
beantwoord moet worden, is in hoeverre
het CDA daar bewust op heeft aange
stuurd en wat de christen-democraten
daarbij heeft bezield.
Eén ding staat alvast als een paal boven
water: een lijmpoging tussen beide par
tijen heeft geen enkele zin. De formatie
heeft in ruim twee maanden meer het
karakter van een kleine oorlog gekregen -
met alle schermutselingen, opgestapeld
wantrouwen en schijnmanoeuvres van
dien - dan een serieuze poging een rege
ring te vormen. Het fundament van het
nieuwe kabinet was nog niet gestort, of
het werd al aan gruzelementen gescho
ten. Balkenende gaf eerder deze week al
een hint toen hij vaststelde dat zijn nieu
we kabinet wel 'stabiel' moet zijn. Met
andere woorden: daar twijfelde hij in
middels behoorlijk aan. Gisteravond gaf
hij ruiterlijk toe dat er onvoldoende ver
trouwen over en weer was.
Nu de formatie is mislukt, zijn de druiven
vooral voor de PvdA erg zuur. Deze partij
heeft opnieuw na een klinkende verkie
zingsoverwinning de formatie verloren.
Net als bij de legendarische 'overwin
ningsnederlaag' van Den Uyl in 1977,
toen het duo Van Agt/Wiegel aantrad.
Het CDA heeft nu, net als toen, een alter
natief. Namelijk: een coalitie 'over
rechts', al moet er voor een parlementai
re meerderheid wel een derde partij (LPF
of D66) bij gezocht worden.
Met zekerheid kan voorzien worden dat
het CDA de komende weken van de da
ken zal bazuinen dat de Partij van de Ar
beid onder Bos helaas, helaas niet tegen
de problemen van de grote mensenwe
reld was opgewassen. Er moet weer gesa
neerd en hard ingegrepen worden, en
daarvoor was de PvdA nog niet klaar,
meent het CDA. Of het ook waar is, is
minder relevant: beeldvorming bepaalt
veel in de politiek. Maar waarom had
Balkenende die taxatie niet al twee
maanden eerder kunnen maken, en op
die manier het land een kostbaar en tijd
verspillend potje vrij worstelen kunnen
besparen? We zullen het nooit weten.
Feit is wel, dat het onderhandelingsteam
van het CDA inmiddels tot de conclusie
is gekomen dat Nederland meer gebaat is
bij een centrum-rechts dan een centrum
links kabinet. Gezien de programmati
sche overeenkomsten is een beleid dat
gericht is op herstel van de concurrentie-
laracht van Nederland met de WD ver
moedelijk veel sneller en gemakkelijker te
formuleren, dan met de PvdA. Hoezeer
Wouter Bos ook zijn best heeft gedaan
om uit te stralen dat zijn partij wel dege
lijk met beide benen middenin de sa
menleving staat en bereid is de pragmati
sche koers van de voorgangers Kok en
Melkert voort te zetten.
In de parlementaire geschiedenisboeken
zal de formatiepoging van Balkenende en
Bos beslist worden opgenomen als een
voorbeeld van hoe in korte tijd met suc
ces gewerkt kan worden aan wantrou
wen en sfeerbederf. Dat moet uiteindelijk
ook afstralen op het toch al niet meer flo
rissante imago van Balkenende. Het is
voor hem te hopen dat WD-leider Gerrit
Zalm hem het leven de komende weken
niet al te zuur gaat maken.
den haag/gpd - „Een kabinet van
CDA en FVdA is niet de enige mo
gelijkheid", zei CDA-leider Balke
nende al op de verkiezingsavond.
Na weken van eindeloos gepraat
staan christen-democraten en so
ciaal-democraten inderdaad met
lege handen. De bezuinigingen
bleken een onoverkomelijk obsta
kel. Het hoofd wilde niet meer,
het hart was er nooit bij geweest.
Voorzichtig snuffelen, voorzichti
ge stapjes en voorwaardelijk ver
trouwen. Een chronologisch por
tret van een gedoemde verhou-
ding.
Onderonsjes van de politieke
leiders mochten gisteravond
niet meer baten. CDA en PvdA
kwamen er niet meer uit na ne
gen weken van moeizaam over
leg. Na urenlang beraad kwam
het verlossende woord: we gaan
samen niet meer verder. Over
en weer verwijten ze elkaar star
heid bij het maken van afspra
ken over het te voeren financieel
beleid.
Vanaf het begin was echter al
duidelijk dat de twee partijen
wel met elkaar moesten probe
ren te regeren maar daar weinig
zin in hadden. Het CDA propa
geert al voor de verkiezingen
van 22 januari dat het verder wil
met de WD. Maar CDA en WD
krijgen geen meerderheid. De
PvdA maakt haar verlies van de
vorige verkiezingen bijna goed
en krijgt bijna net zoveel zetels
als het CDA van premier Balke
nende.
Dat de christen-democraten tij
dens <fle campagne de kachel
hadden aangemaakt met de so
ciaal-democraten, blijkt achteraf
niet verstandig. In februari be
ginnen de 'snuffelsessies' tussen
PvdA-leider Bos en Balkenende.
Informateur Piet Hein Donner
krijgt PvdA-veteraan Frans
Leijnse naast zich, om de indruk
te vermijden dat de PvdA als
gast bij het CDA aan tafel zit.
CDA en PvdA stralen eerder
weerzin en wantrouwen uit dan
groot enthousiasme. Het CDA
incasseert een tegenvaller als
WD'er Weisglas Kamervoorzit
ter wordt. De christen-democra
ten hadden erop gerekend dat
de PvdA CDA-kandidaat Ver
burg zouden steunen. Bos liet
zijn fractiegenoten echter vrij.
Het CDA twijfelt hardop aan de
betrouwbaarheid van Bos. „We
kunnen wel vergeven, maar we
vergeten niet", zegt de promi
nente CDA'er Cees van der
Knaap, staatssecretaris van de
fensie.
Medio februari wil Bos haast
maken. Er moet maar eens echt
geformeerd worden. Twee
kwesties, Irak en de financiën,
verdelende partijen diep. Om
de gesprekken te smeren, eten
Balkenende en Bos samen in
het Torentje. Het baat niet. Het
vertrouwen blijft wankel en de
voortgang beperkt zich tot bij-
na-afspraken.
Begin maart dreigt de kwestie-
Irak een serieus struikelblok te
worden. De discussie sleept
voort tot op 19 maart, na zeven
uur praten, de partijen besluiten
dat ze het er over eens zijn dat
ze het niet eens zijn. Een dag la
ter blijkt die uitleg voor meerde
re uiüeg vatbaar. De discussie
daarover beschadigt het broze
vertrouwen verder. Afspraken
met de PvdA hebben een be
perkte houdbaarheid, sneert liet
CDA.
Twee weken later is het weer
raak. Het gevreesde pakket aan
bezuinigingen staat voor de zo
veelste keer op de agenda. Na
vele uren vergaderen zijn de
twee onderhandelaars eruit. Er
ligt een pakket ter waarde van
20 miljard euro aan lastenver
zwaringen en bezuinigingen. Al
leen moet het Centraal Planbu
reau nog even doorrekenen wat
de voorgestelde maatregelen be
tekenen voor de economie. Dat
wordt een week later bekend:
funest.
Willen ze maatregelen treffen
die de economische groei be
vorderen dan zal het pakket an
ders moeten. Beide zullen hun
stokpaardjes moeten verlaten.
Daar wordt uren over onder
handeld met als basis een plan
van de informateurs Donner en
Leijnse. Dan komt het CDA, ook
tot verrassing van de informa
teurs, opeens met een geheel
nieuw bezuinigingsvoorstel.
Daarmee is de limiet voor de
PvdA feereikt. riet grijpt volgens
Bo^ veel te hard in in de sociale
zekerheid. De informatie strandt
donderdag tegen elf uur 's
avonds.
