Maanden in een boot met ee
kwaadaardige Bengaalse tijge
BOEKEN
Geert Mak, maar dan op z'n Frans
Een misdienaar met een pikzwarte ziel
Dooigescholen
De Bijlmer anders bekeken
De laatste stad
Jan Fontijn rekent af met zijn roomse jeugd
Jan Fontijn
Biefstuk en
benzine
Sublieme thriller over moord op Fortuyi
Eerherstel oude Hollandse keukei
Warm aanbevolen: de spekpannenkoek
HDC 144
VRIJDAG 11 APRIL 2003
Maar weinig mensen zullen hem het nadoen: verhuizen naar de Bijl
mer. De bekende Nederlandse fotograaf Theo Baart (bekend van foto
boeken als Snelweg/High ways in Nederland, 1996; Bouwlust, 1999;
Atlas van de verandering, 2000) verhuisde vijfjaar geleden naar Am
sterdam-Zuidoost, de Bijlmermeer. Aanvankelijk stond de Bijlmer be
kend als het ultieme modernistische stedenbouwkundig project met
hoogbouw en veel groen. Maar al het aanvankelijke gejubel werd al
snel achterhaald door de praktijk. De Bijlmer kreeg al snel het imago
DE LEESTAFEL
door Martin Hendriksma
In de rubriek de Leestafel wordt
wekelijks een ander genre boe
ken besproken. Deze keer, in ver
band met de naderende voor
jaarsvakanties, een kwartet exoti
sche reisverslagen.
Colin Thubron brak jaren gele
den in Nederland door met de
reisroman Achter de muur,
waarin hij de geheimen van Chi
na op soevereine wijze blootleg
de. Vooral zijn schitterende
schrijfstijl, zijn deskundigheid
en zijn inlevingsvermogen ste
ken positief af bij die andere
grote reisboekenschrijver, Paul
Theroux (die weer meer humor
heeft).
Thubrons nieuwste boek, De
laatste stad (Atlas,€19,90) speelt
zich diep in de Peruviaanse
jungle af. Twee westerse echtpa
ren en een priester gaan onder
steund door lokale dragers en
gidsen op zoek naar de resten
van de Inca-beschaving. Thu
bron heeft het als roman opge
schreven. Dat betekent dat be
halve het oogverblindende na
tuurschoon ook de geschiedenis
van de vijf hoofdpersonages uit
gebreid uit de doeken wordt ge
daan. Al snel blijkt dat de hoog
gestemde verwachtingen van de
COLIN THUBRON
reizigers niet synchroon lopen
met de barre praktijk. Een van
de vijf wordt geveld door een
tropisch virus en komt tegen het
eind van het boek zelfs te over
lijden.
Thubron tekent het allemaal
met veel psychologische inle
ving op, maar geeft intussen ook
een fascinerend beeld van de
Zuid-Amerikaanse binnenlan
den. Lees bijvoorbeeld deze
passage: 'Uit de ravijnen aan
hun voeten kolkten wolken op.
Louis en Josiane sjokten achter
hun paarden aan, verfomfaaid
en stilletjes, terwijl de gids met
zijn stok zwaaiend de bergen
aanwees en de Inca-namen riep.
Aan de horizon tekenden de
toppen van Vilcabamba zich als
een onaardse vesting af tegen de
hemel. Zo te zien waren ze on
neembaar. Wolkenflarden scho
ten als kruitdamp langs de na
bije kammen en stuwden reus
achtige rooksignalen de onna
tuurlijk blauwe ïucht in. Af en
toe viel er een spat regen.'
De continue dreiging die in de
lucht hangt, levert in samen
hang met die bedwelmende na
tuur een prachtboek op.
Veel dichter bij huis blijft Mi
chael Sanders. Hij besluit met
zijn gezin een jaar naar het ge
huchtje Les Arques (169 inwo
ners) in de Zuid-Franse Lot te
verhuizen en doet daar in Ode
aan Les Arques (Byblos, €19,90)
tamelijk in opgesmukt verslag
van. Een bijzonder dorp dat, zo
als vrijwel het gehele Franse
platteland door een jarenlange
leegloop wordt gekweld, maar
met de komst van een Michelin-
restaurant en een museumpje
nieuw aanzien krijgt.
Mooi beschreven zijn Sanders
pogingen om met de gemeen
schap in contact te komen,
waarbij de restauranthouders
een centrale rol spelen. En, voor
wie het nog niet wist: die chag-
van een getto: een wijk met veel problemen en een hoge criminaliteit.
Maar, er is hoop. Een grote, vernieuwingsoperatie (1992-2009) moet
de Bijlmer redden. Veel van de flats worden vervangen door minder
anonieme wijken met laagbouw. Hier woont Baart tegenwoordig met
zijn gezin. Sinds zijn verhuizing fotografeert Baart de transformatie
van de Bijlmer. Het fotoportret van de stadswijk TerritoriumNAi Uit-
gevers/ldeas on Paper, Prijs: 27,50) is gelardeerd met interviews met
zijn buren en gesprekken met beleidsmakers. Foto: uit besproken boek
rijnige en arrogante Franse bou-
langer of paysan ontpopt zich
als je hem eenmaal leert kennen
als je grootste vriend. Wat Geert
Mak deed voor Jorwerd, doet
Michael Sanders voor het min
stens zo pittoreske Les Arques:
een klein monumentje oprich
ten.
Tot slot twee reisboeken over
Afrika. Annie Caulfield scheurt
met een taxichauffeur door de
wondere wereld van West-Afri-
ka. In De betovering van Benin
(Arena, €22,50) toont ze aan dat
voor ons exotische taferelen als
voodoo-prinsessen en tovenaars
in dat land nog aan de orde van
de dag zijn. Ze ontloopt het
avontuur daarbij bepaald niet.
Bij tijd en wijle vliegen de kogels
haar om de oren
Marcus Stevens publiceert een
roman over een Amerikaanse
zakenman wiens vliegtuig een
noodstop in de Afrikaanse jung
le moet maken (In het donkere
hart van Afrika, Sirene, 17,95)
Plotseling is hij al zijn zekerhe
den kwijt en moet hij zich bezig
houden met de laatste survival
technieken. Als hij niet snel op
duikt, besluiten zijn vrouw en
zijn zoontje naar hem op zoek te
gaan. In het door burgeroorlo
gen verscheurde Congo is dat
een missie die gedoemd te mis
lukken lijkt
De Man Booker literaire prijs voor
het Britse Gemenebest ging dit
jaar naar de voormalige Britse ko
lonie Canada. De schrijver Yann
Martel kreeg de felbegeerde prijs
voor zijn roman 'Het leven van
Pi', een zeer lezenswaardig boek.
roman recensie
Margot Engelen
'Het leven van Pi' door Yann Martel.
Vertaling Gerda Baardman en Tjadine
Stheeman Uitgeverij Bert Bakker. Prijs:
17.95-
De samenvattingen die de diver
se media gaven van het boek
vlak na de bekroning deden nu
niet direct smachten naar meer:
een zestienjarig Indiaas jongetje
dat in 1977 schipbreuk lijdt en
daarna in een sloep maanden
lang ronddobbert op de ocea
nen, slechts in gezelschap van
een grote gemene Bengaalse tij
ger; wat valt daar nu van te ma
ken? Heel wat, bewijst Martel.
In het boek verzoent Martel op
humoristische wijze de drie gro
te religies; het christendom, de
TOP-10 FICTIE
1.(1) Thomas Rosenboom,
De nieuwe man.
Querido, 18,95
2. (2) Nicci Gerrard,
De onderstroom.
Boekerij, 17,50
3. (9) Judith Koelemeijer,
Het zwijgen van Maria Zachea.
Plataan, 17,50
4. (4) Boudewijn Büch,
Het geheim van Eberwein.
De Arbeiderspers, 15,95
5. (-) Hans Achterhuis,
Werelden van tijd.
Lemniscaat, 3,50
6. (-) Hella Haasse, Sleuteloog.
Querido, 16,95
7. (-) Leif Davidsen,
De vrouw op de foto.
De Geus, 3,00
8. (-) Tessa de Loo,
De tweeling.
Arbeiderspers, 15,95
9. (10) Reve/Matena,
De avonden, een beeldverhaal.
Bezige Bij, 19,90
10. (-) Henning Mankell,
Moordenaar zonder gezicht.
De Geus, 3,00
In het kader van de Maand van
de Filosofie schreef Hans Ach
terhuis een essay dat de hele
maand april goedkoop verkrijg
baar is. Bij uitgeverij De Geus
hadden ze het goedkope boek
al eerder ontdekt. Twee span
nende Scandinavische thrillers
van Leif Davidsen en Henning
Mankell kregen een ultragoed-
kope heruitvoering. Hella Haas-
se doer het voor het volle pond,
maar die schreef dan ook een
alombejubelde indische roman.
De boekentoptien wordt weke
lijks samengesteld op basis van
verkoopcijfers van Athenaeum
Boekhandel en H. de Vries Boe
ken in Haarlem, Boekhandel
Kooyker in Leiden, Plantage
Boekhandel Harkema in Hilver
sum, Boekhandel Los in Bus-
sum en Boekhandel De Ark in
Almere.
roman recensie
Wim Vogel
'Biefstuk en benzine' door Jan Fontijn.
Uitgeverij Van Oorschot Prijs: €16,00
In de derde klas van het Amster
damse Ignatiuslyceum leent hij
uit de bibliotheek Dostojevski's
De gebroeders Karamazov. 'Uit
welk land komt die Dostojevski?
vraagt zijn vader aan tafel. 'Uit
Rusland.' 'Ik verbied het je om
communistische boeken te le
zen. Dat doet een katholieke
jongen niet'
Zoals een katholieke slagers-
zoon in de jaren veertig en vijftig
een heleboel dingen niet deed:
onaneren, twijfelen aan het ge
zag van zijn vader, aan dat van
de paters, laat staan aan dat van
God de vader. Uiteindelijk komt
Jan, de hoofdpersoon uit Bief
stuk en benzine, Jan Fontijns ro
mandebuut, erachter dat het
hem allemaal aangepraat is
door volwassen mensen.
De vele lezers van Het zwijgen
van Maria Zachea, waarin Ju
dith Koelemeijer heel geraffi
neerd broers en zussen van een
groot Zaans gezin hun leven van
na de oorlog laat vertellen, kun
nen met Biefstuk en benzine op
nieuw hun katholieke jeugd be
leven. Een jeugd die zich op een
klein gebied afspeelde: langs de
Amstel, in de Willibrorduskerk,
op het Ignatius, een besloten en
gesloten wereld met vaste regels
en rituelen.
Als het onweert, loopt moeder
met wijwater door het huis en
bidden de twaalf kinderen een
rozenhoedje. Zondags na de
hoogmis het uitgebreide koffie
drinken, het kerst ontbijt na de
nachtmis, de Katholieke Illustra
tie, de indrukwekkende retraites
op school en natuurlijk de hand
van de broeder of van de pater
net iets te lang op je schouder.
Nee, de vrijheidsroes, eind jaren
zestig, begin jaren zeventig,
vond niet voor niets zoveel
weerklank in Nijmegen en Til-
burg.
Het is knap hoe Jan Fontijn erin
slaagt van deze toch bekende
ontwikkelingsgeschiedenis een
I aangrijpende Bildungsromfn te
maken. Biefstuk en benzine is
een ontroerend, herkenbaar
maar altijd persoonlijk verslag
van de moeizame en pijnlijke
weg die eeirintelligente Amster
damse jongen moest gaan om
van een trouwe misdienaar een
individu te worden dat iets te
kiezen heeft en dat nog durft
ook.
Daarbij is de opbouw van deze
halfklassieke roman slim, de stijl
altijd helder en onopgesmukt en
accentueert Fontijn kleine ge
beurtenissen precies voldoende
om ze hun beslissende plaats te
geven in het mozaïek dat lang
zaam maar zeker vorm krijgt.
Hoewel dat niet zo lijkt, is de in
vloed van de oorlog alles bepa
lend. Willem Frederik Hermans
wees er in de jaren veertig en
vijftig niet voor niets op dat on
ze zogenaamde beschaving
maar een dun laagje vernis is en
dat het beest in de mens altijd
op de loer ligt en zijn kansen
grijpt als de omstandigheden
zelfs maar weinig veranderen.
Biefstuk en benzine onderstreept
die visie van de eerste tot de
laatste bladzijde.
Door de oorlog en de inzakken
de economie verandert de keu
rige katholieke slager en huisva
der in een. drankzuchtige, egoïs
tische man die zogenaamd geïn
teresseerd met zijn klanten
praat maar nauwelijks met zijn
vrouw en kinderen. Als hij zijn
islam, en de hindoeleer. Pi kon
als klein jongetje in Pondicher-
ry, voorheen Frans-India, niet
kiezen tussen de drie geloven en
werd daarom naast hindoe ook
maar moslim en christen. Dat
leidt tot fantastische en verma
kelijke situaties, vooral bij zijn
verbijsterde ouders: 'Die jongen
doet godsdiensten op als een
hond vlooien!'
Tijdens zijn onafzienbare tijd op
zee verzoent Pi de religies op
een hoger niveau. Het enige wat
hij niet kan verdragen is niet
eens het atheïsme, maar de zui
vere feitelijkheid van het agnos
ticisme: 'Twijfel tot levensfiloso
fie verheffen is net zoiets als im
mobiliteit als vervoersvorm kie
zen.'
De lange maanden op zijn
sloep, gegeseld door de elemen
ten, zijn angsten, honger en
dorst en tal van andere gevaren
maken van Pi Patel een mens
die diep gelooft in fictie als le
vensreddend middel. Als hij na
ruim een half jaar aanspoelt in
Mexico en Japanse technici de
tails komen vragen over de Ja
panse boot waarmee hij verging
en waarvan sindsdien niets
meer is teruggevonden, geloven
zij zijn verhaal niet. 'Is liefde
soms niet moeilijk te geloven',
vraagt Pi de rechtlijnig redelijke
mannen, 'Is God soms niet
moeilijk te geloven?'
En inderdaad, de bereidheid om
een schrijver te geloven, wordt
in Het leven van Pi behoorlijk
opgerekt. Pi (van Piscine, een
huisvriend van zijn ouders was
fanatiek zwemmer) dobbert na
het vergaan van zijn schip dat
op weg was naar Canada in zijn
eentje rond in een 34-persoons
reddingssloep. Dan krijgt hij ge
zelschap van Richard Parker de
grote Bengaalse tijger uit de die
rentuin van zijn vader die net als
alle andere verkochte dieren op
weg was naar een ander conti
nent.
Richard Parker klimt aan boord,
wordt zeeziek en kruipt in een
hoekje weg. De volgende och
tend blijkt dat nergens in de ver
re omtrek een levend wezen te
bekennen valt, behalve in hun
sloep. Daar schuilen een zwaar
gewonde zebra, een lelijke hye
na en een rat die Pi handig in de
hongerige muil van Richard Par
ker werpt om tijd te winnen. La
ter spoelt op een pallet bananen
ook nog Jus d'Orange aan, het
naar haar gekwijl vernoemde
orang-oetangwijfje.
De hyena vreet op gruwelijke
wijze de arme gewonde zebra
op en vervolgens Jus d'Orange.
Een paar dagen later vreet Ri
chard Parker de hyena op,
dan nog even de rat te eti
dan moet Pi iets slims bed
om niet de volgende te wi
Hij besluit de kwaadaardi
ger van 200 kilo als een c
teur aan te pakken en her
richten met behulp van P
zeeziekte, een schril oranji
je en stukken vis of schildp
De Japanse technici die
willen horen over de schip
geloven, zoals gezegd, nie
de verhalen van de uitgehi
de jongen. Speciaal voo
dist Pi een ander verha
kort, waarin helemaal gee
ren voorkomen want die
spuugzat. In zijn nieuwe v
geen Pi meer die als een
Sint Sebastiaan belaagd
door een zwerm vliegenc
sen en zich beschermt m
schildpadschild. Nu zit Pi
sloep met zijn moeder, e
wonde matroos en een
sterlijke kok.
De op waarheid en feite
brande Japanse technici I
toch maar voor de eerste
van Pi's verhaal. De leze
zelf kiezen. Het leven vat
een verbazend onderhol
boek, met humor, taal- en
dienstgrapjes en ook eni|
for thought.
thriller recensie
Arno Ruitenbeek
'Doorgeschoten' door René Appel.
Uitgeverij Bert Bakker. Prijs: €16,95.
De Amsterdamse rechters die
zich buigen over de tekst van
het vonnis in de zaak-Volkert
van der G., hebben het gemak
kelijk vergeleken bij hun fictieve
collega's die Ronald Arends
moeten berechten. Want in de
sublieme thriller Doorgeschoten
die René Appel zojuist afscheid
de, is in tegenstelling tot de
moordzaak- Fortuyn wél sprake
van een complot.
Appel, Neerlands meester van
psychologische thrillers, heeft er
bovendien een complot met een
mol én meer dodelijke slachtof
fers van gemaakt. Een roman
die tegelijkertijd zo dichtbij de
werkelijkheid en de lezer staat,
dat ons slechts diep respect
voor de auteur (dié met Zinloos
Remé Appel
geweld de Gouden Strop 2001
won) past.
Ronald, zijn vriendin Selma Ver-
duyn en wat andere loslopende
krakers en studenten die zich
het Politiek Actie Front (PAF)
noemen, beginnen hee
schuldig met eieren gooie
de openlijk biseksuele
Hordijk (Fortuyn), frontmj
de Echte Nederlandse
(ENP).
Van PAF-lid Jeroen krijgt I
het pistool waarmee hij zij
te angst Hordijk neerknalt
het in het echt dan feiteli
houdt, afgezien van wat
sche schermutselingen,
het in Doorgeschoten pas
De kwalijke hoofdrol is c
weggelegd voor Leo Meei
(Herben), een ex-militair
ENP-touwtjes in handen
genomen. Selma lijkt,
door haar zelfverdediging
nieken, zich letterlijk en I
lijk aan de smerige machl
te kunnen onttrekken. D
knoping is perfect.
Niet onvermeld mag
Mondria blijven, in wie w
der al te veel moeite The
Gogh menen te herkenne
pel mag vaker sleutelrt
schrijven als ze zo leuk en
nend tegelijk zijn.
autoriteit verliest, staat plotse
ling alles ter discussie. Dan
grijpt ook de dood zijn kans:
twee broers, een zus en de moe
der overlijden. En hoewel de
geestelijkheid blijft wijzen op
Gods plan met de mensen, ont
staan er voor Jan steeds meer
breuken en ongerijmdheden.
Zijn eigen, kleine oorlog, ook op
seksueel gebied, wint hij over
tuigend maar wel met veel pijn
en met grote verliezen.
Als de enige van het midden
standsgezin, als enige zelfs van
de hele straat, mocht Jan naar
de middelbare school, en feite
lijk is er dan, ontvankelijk als hij
is voor literatuur en dus voor
ideeën, qua ontwikkeling geen
weg meer terug. Biefstuk en ben
zine laat zien hoeveel individue
le moed er voor nodig was die
weg te gaan. Het is goed dat
Fontijn die weg, die velen van
zijn generatie zijn gegaan, heeft
vastgelegd.
Ik heb dit romandebuut met be
wondering gelezen, met veel
herkenning ook en niet te verge
ten met een tóch en nogal wat
tranen.
Oude gerechten, mits modern aangepakt kunnen best wel culinaire hoogstandjes zijn. Zelfs spekpa
koeken. Foto: Hielco Kuipers
kookboek recensie
Ray Simoen
'Oerhollands, de nieuwe keuken' door
Manon Sikkel en Michiel Klflnhammer.
Uitgeverij Becht Prijs: 13,50 euro.
Hoe je pizza, paella of nasi moet
maken, weten Nederlanders
wel. Maar vraag maar eens of ze
'blote mannetjes in 't veld' of
'Amsterdamse huisjes' kunnen
bereiden en je ontmoet alleen
ongelovige blikken. Eerst zal je
gevraagd worden wat dat zijn en
of je het überhaupt wel kunt
eten.
Nee, de traditionele 'oer-Hol-
landse' keuken mag zich niet in
een grote populariteit en be
kendheid verheugen. Onbekend
en onbemind. Niet alleen bij de
Nederlanders zelf, maar ook bij
gasten uit het buitenland die
aanschuiven bij ons aan tafel.
De Franse meesterkok Bocuse
noemde Nederland een culinai
re woestijn, waar niemand ooit
in staat is geweest om klassie
kers als boeuf bourguignon,
chateaubriand of pêche melba
uit te vinden zoals Bocuse's il
lustere Franse voorouders wel
hebben gedaan.
Natuurlijk hebben in het verle
den Nederlanders nooit die culi
naire vondsten gedaan als de
Fransen, Italianen of Spanjaar
den. En natuurlijk werden hier
groentes plat gekookt en tot een
smurrie gestampt. Ook waar is
dat bij ons schraalhans aan tafel
het hoogste woord had, zuinig
als we zijn, te druk als we het
hadden met leegpompen van
polders en te arm als velen wa
ren om duurdere ingrediënten
te kopen. Maar dat wil niet zeg
gen dat de oude gerechten niet
te eten zijn. Je moet ze alleen
wat moderner aanpakken. Niet
meer plat koken, minder gul
met vet zijn en nieuwe kruiden
gebruiken. Dat is de le
spreekt uit het boekje '0
lands, de nieuwe keuken
schreven door Manon Sikl
Michiel Klonhammer.
Hun boekje is een 67 p?
lang eerherstel voor de
Hollandse keuken, die don
grondig afgestoft en smi
aangepast wordt aan de
den van nu. Oude gerechl
een moderner en gezond!
je. Lezend in dit luchtig ge
ven boekje ontstaat van2
lust om schorseneren ntf
me fralche, spekpannenM
met avocadomousse of SM
paling en asperges te ra
Voor de nieuwsgierigen,!
mannetjes in het veld zijd
bonen met witte boned
nog bekend als 'blote billej
het groen' of 'naakte kiiw
in 't gras'. En Amstera
huisjes? Die staan op pad
van dit amusante boekje ra
keuken van betovergrora
der.
