Bush: Vitale
rol voor VN
na de oorlog
Zeven vragen over berechting Iraakse oorlogsmisdadigers
OORLOG IN IRAK 1
Een adrenalinestoot voor de 'Big One'
'Bush wil wereldhegemonie'
Al-Jazeera uit Bagdad
weg na aanval op pers
Pantserdivisie
via Rotterdam
naar Golfregio
K
onze correspondent
luwmans
jiHiNGTON - De Verenigde Staten willen ie-
hlen die in Irak oorlogsmisdaden heeft be-
i voor de rechter brengen. Functionarissen
ibegonnen met het verzamelen van informa-
j ver oorlogsmisdrijven uit verleden en he-
njEen internationaal oorlogstribunaal is over-
lf g, meent Washington. Zeven vragen over
;l sgevangenen en oorlogsmisdadigers.
1
iefoeveel krijgsgevangenen zijn er?
e iu toe zijn er in deze oorlog ruim 7.000
sgevangenen gemaakt. Er is capaciteit
ongeveer 100.000 gevangenen. Als een
iejkse soldaat gevangen genomen wordt of
v overgeeft, dan gaat zijn naam in de com-
e en hijzelf gaat - eventueel na medische
[fandeling - naar het krijgsgevangenen-
PP' In de Eerste Golfoorlog van 1991 wer-
door de VS en hun coalitiepartners 86.743
kse krijgsgevangenen gemaakt. Dje zijn
naderhand allemaal vrijgelaten, omdat ze ge
wone soldaten bleken te zijn. De topmensen
die Koeweit hadden bezet, bleken zich niet
onder de krijgsgevangenen te bevinden.
2. Hoe zit het met de Fedayin?
De VS beschouwen de Fedayin niet als regulie
re soldaten, maar als terreurbrigades. Het is
niet duidelijk of zich leden van de Fedayin on
der de huidige krijgsgevangenen bevinden. Er
moeten nog zogenaamde 'Artikel 5-tribunalen'
gehouden worden, om de 'onwettige' strijders
eruit te halen. Het verschil doet er toe, omdat
een soldaat een tegenstander wel straffeloos
mag ombrengen als hij zich aan de krijgswet
ten houdt. Er zijn geen plannen om Fedayin
naar de Amerikaanse marinebasis Guantana-
mo te sturen.
3. Welke oorlogsmisdaden heeft Amerika op
het oog?
Overtredingen van de Geneefse Conventie, zo
als het verwonden, martelen of doden van
krijgsgevangenen. Ook het 'slecht behandelen
van gevangenen', bijvoorbeeld door ze ge
dwongen voor tv te interviewen om ze te ver
nederen en te intimideren, is volgens de VS
een oorlogsmisdaad. Er is een duidelijk ver
schil met het fotograferen of filmen van krijgs
gevangenen door journalisten die op het slag
veld zijn, aldus een legerjurist. Andere oorlogs
misdaden: het eventuele gebruik van chemi
sche wapens, het misbruik maken van de witte
vlag en het inzetten van burgers op het slag
veld. Leden van de Fedayin kunnen volgens de
VS ook vervolgd worden voor het doodschie
ten van Amerikaanse soldaten tijdens strijd-
handelingen, omdat ze geen wettige strijders
zijn.
4. Wat gebeurt er met oorlogsmisdadigers?
De VS willen van alle krijgsgevangenen nagaan
of ze in deze of de vorige Golfoorlog misdaden
hebben begaan tegen Amerikaanse strijd
krachten. Als dat zo is, dan zal 'zo mogelijk'
geprobeerd worden hen in de VS te vervolgen.
Hoe precies is nog niet duidelijk. Volgens Pier
re-Richard Prosper, de Amerikaanse ambassa
deur voor oorlogsmisdaden, kan het uitdraai
en op eer\ militair tribunaal, de krijgsraad of
de burgerrechtbank. Volgens een woordvoer
ster van het Advocatencomité voor de Men
senrechten hoort een land krijgsgevangen mi
litairen hetzelfde te berechten als eigen solda
ten, dus via een krijgsraad. De VS vinden dat
Irak en Amerikaanse coalitiepartners - zoals
Koeweit of Groot-Brittannië - het recht heb
ben om misdaden die nu of in het verleden te
gen hun bewoners of militairen zijn begaan te
vervolgen.
5. Gaat het alleen om oorlogsmisdaden?
Nee. Er is in Irak jarenlang sprake geweest van
staatsterreur. Sinds het eind van de jaren ze
ventig zijn in Irak naar schatting 290.000 men
sen 'verdwenen'. Er is zeer waarschijnlijk ook
sprake van misdaden tegen de menselijkheid
en genocide.
6. Wat moet er gebeuren met leden van het
regime van Saddam Hussein?
Het is volgens de Amerikaanse ambassadeur
Prosper nog niet duidelijk welk 'forum' geko
zen zal worden voor de berechting van Sad
dam Hussein, zijn twee zoons, b'dge militaire
commandanten en belangrijke ministers, als
ze al gevangen worden genomen. Hij maakte
duidelijk dat wat de VS betreft Irak zelf het
voortouw neemt bij de berechting van het ter-
reurregime. De VS willen Irak daarbij helpen.
Voor het Internationale Strafhof in Den Haag
is geen rol weggelegd, en een internationaal
oorlogstribunaal wordt niet nodig geacht.
7. Is dat een goed idee?
Verschillende mensenrechtenorganisaties vin
den van niet. „We zijn heel bezorgd", zegt Fio
na McKay van het Advocatencomité voor de
Mensenrechten in New York. Ze verwacht dat
de Iraakse justitie in opbouw deze klus niet
aankan, en dat een tribunaal in Irak in feite
wordt gestuurd door de VS en Groot-Brittan-
nië. Dat zal volgens haar de verkeerde bood
schap uitdragen.
Ook Richard Dicker van Human Rights Watch
in New York denkt dat het Iraakse rechtssys
teem deze klus niet aankan. Hij en McKay
pleiten voor een tribunaal van internationale
juristen, of een mix van lokale en internationa
le rechtsexperts.
rotterdam/gpd - Het Ameri
kaanse leger stuurt volgende
week één van zijn belangrijkste
in Europa gelegerde gevechti-
eenheden via de haven van Rot
terdam naar de Golfregio. Het
gaat om de eerste pantserdivisie,
die bestaat uit 13.500 man
schappen en bijna 7000 voertui
gen, waaronder 200 tanks en
200 Bradley-pantservoertuigen.
Het materieel wordt de korqeri-
de dagen vanuit Duitsland met
trein, binnenvaart en vrachtwa
gens aangevoerd, en verzameld
op een terrein van container
overslagbedrijf ECT op de Maas
vlakte. Die terminal is inmiddels
ingericht als militair terrein.
Naar verwachting wordt het eer
ste schip met materieel voor de
Golfregio eind volgende weèk
geladen.
ti-oorlogstop in
It-Petersburg
petersburg - De Franse
dent Chirac en de Duitse
skanselier Schroder ko-
vrijdag in Sint-Petersburg
n met president Poetin van
issische federatie. Naar
jdt voegt VN-chef Kofi An-
•zich op zaterdag bij hen.
er hebben vergeefs ge-
d te voorkomen dat de VS
root-Brittannië eigen-
fcjütig militair zouden ingrij-
in Irak. Kofi Annan heeft
wel een aantal bezoeken
iuropese hoofdsteden,
0 onder Londen, deze week
egd. Hij wilde aanvankelijk
isdag op reis gaan om in
pa over de rol van de VN in
a-oorlogse Irak te praten.
A wil controle
jpenonderzoek
n - De VN-wapeninspec-
n moeten de kans krijgen
jj3 nderzoeken te controleren
31 ouden aantonen dat Irak
1 avemietigingswapens be-
)at heeft directeur el-Bara-
lan het Internationaal
nenergie Agentschap
gisteren gezegd. De
ikaanse strijdkrachten
en in Irak een aantal ma-
e verdenking geuit dat ze
i avemietigingswapens
en gevonden. El-Baradei
,c larde vorige week al dat
I® de IAEA en niet de Ver-
Ie Staten het recht hebben
en Iraaks kernprogramma
derzoeken en om het land
twapenen als er wapens of
nprogramma's worden
I 'troffen.
rdwaalde raket
odt Iraniër (13)
Ie
n an - Een 13-jange Iraniër
sdag om het leven geko-
toen in het zuidwesten
an, niet ver van de grens
rak, een raket insloeg. Het
itj ir zover bekend de derde
sinds het begin van de oor-
1 Irak dat een verdwaalde
in Iran terechtkomt. Vol
de plaatselijke autoriteiten
raket afgevuurd door een
eerd gevechtsvliegtuig. De
kwam terecht in de stad
jan, zo'n vijftig kilometer
dosten van Basra.
onderzoek oud
drijf Cheney'
ng ton - Twee prominen-
jj lerikaanse parlementsle-
Q( lebben de rekenkamer van
ongres gisteren verzocht
nderzoek in te stellen naar
j( ilijke bevoordeling door de
n leid van het voormalige
jf van vice-president Che-
lalliburton. Volgens de
;1 Dcraten Waxman en Din-
rijgt Halliburton-dochter
re opvallend vaak en opval-
gemakkelijk overheidsop-
nten toegespeeld. Zo is de
1 nu brandende oliebron-
jan het blussen in Irak.
ey was van 1995 tot 2000
ïursvoorzitter van Halli-
n en krijgt nog steeds
liet bedrijf betaald. Vol-
i Halliburton is er echter
sprake van belangenver-
s geling.
jon verwacht
r oorlogen
ihagen - Er komen in de
imst meer 'preventieve
igen' zoals die in Irak. Dat
Britse minister van de-
Geoff Hoon gisteren in
toespraak voor het Deense
nut voor Internationale
ikkingen. Sommige landen
pogingen massavernieti-
vapens te verwerven, zei
zonder namen te noe-
en het is van groot belang
te internationale gemeen-
optreedt voor zij daarin
Dat is ook de strekking
Ie doctrine van 'pre-empti-
";es' van de huidige Ame-
>e regering, die in Europa
istreden is. Hoon sugge-
le dat de Verenigde Staten
root-Brittannië bij toekom-
acties opnieuw het voor-
zullen nemen.
Amerikaanse mariniers stormen langs een omgekomen Iraakse soldaat op een brug die hen ook in het zuidoostelijke deel van de stad bracht. Daar werd een militair vliegveld in
genomen, waarvan de VS vermoeden dat Saddam Hussein het bij een eventuele vlucht had willen gebruiken. Foto: AP/Kuni Takahashi
door onze correspondent Ans Bouwmans
Washington - Twaalf minuten deed de Amerikaanse B-
1 bommenwerper er maandagmiddag over, en toen was
de bunker in Bagdad, de mogelijke verblijfplaats van
Saddam Hussein en diens zonen Uday en Qusay be
reikt. De bemanning wist dat hun plotselinge missie erg
belangrijk was, en mogelijk de 'Big One', zo zei de be-
wapeningsdeskundige van de B-l, luchtmachtofficier
Fred Swan gisteren in een telefonisch interview met
journalisten op het Pentagon.
Het vliegtuig met een vierkoppige crew had net boven
het westen van Irak in de lucht bijgetankt voor geplande
missies, toen de plotselinge order kwam om een lokatie
in Bagdad te bombarderen. Swan vertelt in het inter
view dat de bemanning de opgegeven coördinaten con
troleerde, en binnen twaalf minuten ter plekke was.
„Toen we hoorden dat het om een leiderschapsdoel
ging met hoge prioriteit, kregen we onmiddellijk een
adrenalinestoot", zei Swan.
De bommenwerper vloog op een hoogte tussen de zes
en negen kilometer, en liet twee speciale 'bunkerbus-
ters' vallen, die zich diep in een doel boren alvorens te
ontploffen. Drie seconden later werden nog twee zoge
naamde JDAM- bommen van bijna duizend kilo ge
dropt. „We wisten niet wie daar was, op wie we het ge
munt hadden. Maar ik wist dat het belangrijk was, dus
we gingen en deden ons werk. Ik dacht: het kan dé grote
slag zijn, laten we zorgen dat we het goed doen", aldus
Swan. De B-l ging daarna door met de geplande bom
bardementen van doelen ten westen en noorden van
Bagdad, en eindigde na het afwerpen van nog 17 bom
men een missie die ruim tien uur had geduurd. Piloot
Chris Wachter zei in het gesprek de opdracht te zien als
een 'pluim op de hoed'. „Iedereen in mijn squadron
weet hoe je dit moet doen. Wij waren de gelukkigen."
utrecht/gpd - Voor de Verenigde Staten is de oor
log tegen Irak onderdeel van een poging wereld
wijde hegemonie te verwerven. Dat zegt voorma
lig VN-wapeninspecteur Scott Ritter. Hij is Ameri
kaan en in eigen land één van de felste tegenstan
ders van de oorlog. Ritter sprak gisteren op uitno
diging van de Socialistische Partij in de Lutherse
Kerk in Utrecht.
Het is mogelijk dat in Irak nog restanten van mas
savernietigingswapens worden ontdekt, erkent
Ritter. „Maar ze vinden niets dat ook maar lijkt op
het wapentuig dat de regering Bush ons heeft
voorgespiegeld als rechtvaardiging voor deze oor-
log."
Met stemverheffing wijst de vroegere marinier en
ex-CIA-agent er op dat de Amerikanen nog geen
enkel overtuigend bewijs hebben gevonden voor
de vervaardiging van biologische of chemische
wapens.
De voormalige inspecteur is er van overtuigd dat
Irak ze niet meer heeft en ook niet meer produ
ceert. Zeker negentig procent van die wapens is
volgens Ritter ontmanteld en vernietigd. „Voor
deze oorlog was er ook nauwelijks bewijs dat Irak
ze had, maar dat maakte de Verenigde Staten
niets uit.
De regering-Bush heeft de wereldgemeenschap
vreselijk voorgelogen." Ritter vindt dat Bush daar
bij alle regels met voeten treedt. „Mijn land, dat
de wetgeving altijd zo respecteert, heeft het inter
nationale recht grof geschonden. Deze oorlog
wordt niet door enig bewijs gerechtvaardigd, maar
door een theorie. Vindt u maar eens een recht
bank waar de verdachte wordt opgeknoopt voor
er enig bewijs is geleverd. Dat is het Wilde Westen,
dat zijn cowboypraktijken."
Bush is in de ogen van Ritter een religieuze fanati
cus, een domme marionet in handen van neo-
conservatieven die de Amerikaanse wereldhege
monie nastreven. „En als baas van het machtigste
leger ter wereld is hij gevaarlijker dan Saddam
Hussein of Osama bin Laden. De nationale belan-
Amerikaans vuur doodt drie journalisten
Ritter. Foto: ANP/Juan Vrijdag
gen moeten veilig worden gesteld, potentiële be
dreigingen uitgeschakeld. De Arabische regio mag
geen nieuwe Bin Ladens voortbrengen. Er mag
geen tweede Sovjetunie opstaan. En de VS willen
economische dominantie."
Ritter is somber over de toekomst. In Irak wordt
een marionettenregering geïnstalleerd, zo voor
spelt hij. En het volgende doel zal Syrië zijn.
„Waar de VS ook zogenaamde democratie zullen
bezorgen, met bommen."
doha-bagdad/ap-afp - De Ara
bische nieuwszender al-Jazeera
verlaat Bagdad. Het station heeft
de coalitietroepen in Irak ge
vraagd medewerking te verlenen
aan het vertrek van zijn werkne
mers. De hoofdredacteur zei
gisteravond dat zijn mensen
niet langer veilig zijn. Al-Jazeera
verloor eerder op de dag een ca
meraman toen het kantoor in
Bagdad door een Amerikaanse
raket werd getroffen.
Gisteren stierven ook twee an
dere cameramannen werkzaam
voor het Britse persbureau Reu
ters en het Spaanse Telecinco,
toen Amerikaanse militairen in
het centrum van Bagdad hotel
Palestine beschoten, waar hon
derden buitenlandse journalis
ten logeren. De bemanning van
de tank opende het vuur, nadat
ze naar eigen zeggen was be
schoten door scherpschutters
die zich bij en op het hotel had
den geposteerd.
„Het incident roept vragen op
over het beoordelingsvermogen
van de Amerikaanse troepen,
die wisten dat dit hotel de be
langrijkste werkplek is voor bui
tenlandse j ournalisten zei
hoofdredacteur Geert Linne-
bank van Reuters, dat een team
van achttien mensen in Bagdad
had. Drie gewonde medewer
kers van het bureau zijn buiten
levensgevaar. Een Amerikaanse
commandant benadrukte later
dat er niet nog eens op het hotel
zal worden geschoten, zelfs niet
als soldaten vanuit het hotel op
de korrel worden genomen.
Of er daadwerkelijk is geschoten
vanuit Hotel Palestine, is nog
onduidelijk. Journalisten zeiden
geen schoten te hebben ge
hoord. 's Avonds hielden ze een
wake voor hun collega's.
Al-Jazeera roemde de omgeko
men journalist, Tareq Ayyoub,
als 'een martelaar die zich heeft
opgeofferd voor zijn vak'.
In Qatar zei de baas van al-Ja-
zeera, Ibrahim Hilal, dat getui
gen hebben gezien dat een
vliegtuig twee keer overvloog
voor het de raketten afvuurde.
„Ons kantoor staat in een
woonwijk en het Pentagon weet
waar", zei Hilal. Hij wilde nog
net niet zeggen dat het kantoor
opzettelijk werd bestookt. Ook
het nabijgelegen pand van Abu
Dhabi tv werd geraakt.
Een woordvoerder van het Ame
rikaanse ministerie van buiten
landse zaken zei dat het kantoor
van al-Jazeera per ongeluk is ge
troffen.
Het Amerikaanse Central Com-
woensdag 9 APRIL 2003
londen/gpd-anp - De Verenigde
Naties krijgen 'een vitale rol' bij
de wederopbouw van Irak. De
Amerikaanse president George
Bush heeft dat gisteren toege
zegd tijdens een persconferentie
na overleg in Noord-lerland met
de Britse premier Tony Blair.
Volgens Bush dient de bemoeie
nis van de VN zich niet te beper
ken tot 'voedsel, medicijnen,
hulp en steun', maar moet de
rol van de Volkerenorganisatie
zich uitstrekken tot 'hulp bij de
oprichting van een interim-re
gering totdat er een definitieve
regering is' en tot het 'deel uit
maken van de voortgang die in
Irak wordt gemaakt".
De president weigerde zich spe
cifieker uit te laten, maar lijkt
toch afstand te hebben geno
men van haviken in zijn eigen
regering, die de bestuurlijke we
deropbouw van het land in ei
gen hand willen houden. Op
doorvragen van journalisten zei
Bush: „Als ik zeg: een vitale rol
voor de VN, dan bedoel ik een
vitale rol. Er is in Europa duide
lijk enig wantrouwen of ik wel
meen wat ik zeg. Maar Saddam
Hussein weet onderhand dat ik
meen wat ik zeg."
De 'vitale rol' voor de VN kan
ook worden gezien als een
handreiking aan Blair, die daar
vurig voor heeft gepleit. Blair en
Bush waren het er ook over eens
dat de macht zo snel als moge
lijk moet worden overgedragen
aan de mensen in Irak zelf. Niet
alleen een definitieve regering
zal geheel uit Irakezen dienen te
bestaan, maar ook de interim
regering al. Bush zei: „Ik hoor
veel geruchten dat wij van plan
zouden zijn Irak een leider op te
dringen. Vergeet het maar."
Blair voegde er aan toe: „Het
nieuwe Irak zal noch door ons
noch door de Verenigde Naties
worden bestuurd. Dat is een
foute keus. Irak zal worden be
stuurd door de Irakezen.
Blair heeft zich ook steeds sterk
gemaakt voor diepgaande be
moeienis van de Verenigde Sta
ten bij de Palestijnse kwestie,
waarbij het uitgangspunt is dat
de Palestijnen een eigen staat
krijgen. Bush heeft zich daar al
eerder - ogenschijnlijk zonder
enig enthousiamse - op vastge
legd. Gisteren beloofde de Ame
rikaanse president onverwacht
dat hij daar juist veel energie in
wil steken. Bush zei met nadere
plannen te wachten tot de nieu
we Palestijnse premier Abu Ma
zen zijn regering rond heeft.
Functionarissen van het Ameri
kaanse Bureau voor de Weder
opbouw en Humanitaire Hulp
(ORHA) zijn intussen gisteren
aangekomen in de Zuid-Iraakse
stad Umm Qasr. ORHA is de or
ganisatie van de Amerikaanse
ex-generaal Jay Gamer, de man
die leiding moet gaan geven aan
het tijdelijke Amerikaanse be
stuur. De eerste groep mede
werkers in Umm Qasr staat on
der aanvoering van ex-generaal
Walters, aldus de BBC.
Gamer, een goede vriend van
minister Rumsfeld van defensie,
staat sinds januari aan het
hoofd van het ORHA van het
Pentagon. Gamer is nauw geli
eerd aan de 'haviken' in het
Pentagon en in het Witte Huis.
Zijn banden met Rumsfeld,
diens plaatsvervanger Wolfowitz
en vice-president Cheney zijn
sterk.
De ex-militair staat ook bekend
om zijn zeer pro-Israëlische
standpunten en zijn nauwe ver
wevenheid met de Amerikaanse
defensie-industrie. Washington
heeft steeds gezegd dat de werk
zaamheden van Gamer en zijn
medebewindvoerders van korte
duur zullen zijn.
Journalisten dragen een gewonde collega met hulp van een deken
uit het Palestine hotel. Foto: AFP/Ramzi Haidar
mand legde de schuld bij het
Iraakse regime, dat burgerinstel
lingen zou gebruiken voor mili
taire doeleinden.
De Internationale Federatie van
Journalisten (IFJ) stelt dat beide
partijen in Irak oorlogsmisda
den lijken te plegen: Irak ge
bruikt journalisten als menselijk
schild, terwijl het er sterk op lijkt
dat de Amerikanen de media als
doelwit beschouwen.
