KUNST CULTUUR
3ja meneer De Ru, dat weten wij wel'
m
jp^J
Leidse kunstuitleen kan
wél kostendekkend zijn
Wereld van verschil tussen Johannes en Matthaus Passion
Expositie
Wassenaar
valt tegen
Jezus timmert zijn eigen kruis
R7
Pietje Bell 2: De jacht op de tsarenkroon
woensdag 9 april 2003
- EPA/Andy Butterton
ling van
nspullen
;n - Een paar oorbellen
[arilyn Monroe ooit heeft
igen en een originele pos-
in de hand van popartkun-
ar Andy Warhol. Het zijn
naar twee van de 290 voor-
en die morgen op de the-
liling 'At the movies' bij
er and Owen Galeries
en geveild. De poster
|t waarschijnlijk drie- tot
onderd euro op. Voor de
illen tellen de fans naar
ichting tussen de zeven-
genhonderd euro neer.
neken Night
uitgesteld
rdam - Heineken Night
iteam, het muziekspekta-
Ahoy' met in de hoofdrol-
ykah Badu, Jay-Z, Post-
DJ Grandmaster Flash en
gaat vrijdag en zaterdag
oor. De organisatoren
>n tot uitstel moeten be-
n, omdat de geboekte
Tikaanse artiesten in ver-
met de oorlog in Irak niet
Nederland willen reizen.
;en wordt of het mogelijk
de twee concerten te ver-
;en. Reeds gekochte kaar-
ijven geldig.
itolen fresco's
npeji gevonden
s - De Italiaanse politie
gisteren twee gestolen
i s uit een villa in Pompeji
iiden. De dieven hadden
ij ndschilderingen uit een
van de Villa van de Kuise
djaars gehakt en de omrin-
itekeningen vernield. De
li ;vond de fresco's, die
oud zijn, in een verla-
•bouw in de omgeving van
i ieji.
de Hartog
er uitgegeven
uht - Uitgeverij Signature
:eert komende zomer op-
'Hollands Glorie' en 'De
)fcin' van de vorig jaar over-
:1 schrijver Jan de Hartog.
njl het in 1940 verschenen
nds Glorie' is kenmer-
v voor de over de hele we
ll glezen auteur. Nadat het
i iroor het eerst was gepu-
ti rd, werden er in vijftien
1 den meer dan 142.000
i ilaren van verkocht. De
l[ se vertaling betekende De
ji gs internationale door-
Bachs passiewerken weer tal van keren uitgevoerd in Leidse regio
door ILidy van der Spek
leiden - In de aanloop naar Pasen voe
ren t;al van koren in Leiden en omge
ving weer de passionen van Johann Se
bastian Bach uit. Honderden zangers
en hun publiek leven daar maanden
lang naar toe. Voor veel koorleden is de
passic:tijd de mooiste tijd van het jaar.
De ui tvoering van Bachs Johannes of
Matthaus Passion is voor velen zelfs de
belangrijkste reden om in een koor te
zingen.
Voor muziekliefhebbers zijn Bachs pas
sionen ook één groot hoogtepunt.
Maar er ligt een wereld van verschil
tussen de Johannes en Matthaus Pas
sion. Alleen al in lengte; de Matthaus
duurt met zijn twee uur en veertig mi
nuten zo'n vijftig minuten langer dan
de Johannes Passion. Hoe is dat zo ge
komen?
In de vijfde eeuw na Christus werd
door paus Leo de Grote al verordon
neerd om op Goede Vrijdag uit het Jo
hannes evangelie vanaf hoofdstuk 18 te
lezen dat abrupt begint bij de gevan
genneming van Jezus. Maar daarvóór,
op Palmzondag, moest Matthaus 26
voorgelezen worden, waarin belangrij
ke gebeurtenissen uit Jezus' leven wor
den beschreven, zoals het besluit van
de hogepriester en oudsten om Jezus te
doden, de zalving door Maria Magdale-
na, de instelling van het Avondmaal en
het gebed in Gethsemane. In Matthaus
staat Jezus dus nog midden tussen zijn
discipelen.
Waar in de Matthaus het accent gelegd
wordt op Jezus als mens, benadrukt de
Johannes het beeld van Jezus als zoon
van God. Dat wordt direct in de ope
ningskoren van de passies al duidelijk.
Vangt Bachs Matthaus aan met het dra
matische 'Kommt ihr Töchter, helft mir
klagen', de Johannes begint veel afstan
delijker met 'Herr unser Herrscher...
wahre Gottessohn'.
In de Matthaus zijn de kernwoorden
verdriet, medelijden, boetedoening, ge
duld en schuld, en wordt Jezus aange
sproken als mein Hiiter, mein Jesus,
herzliebster Jesu. Terwijl de Johannes
het heeft over der Held, Herr Christ,
grosser König Gottes Sohn. Je wordt in
de Matthaus met je neus op de (mis)
handeling gedrukt met 'Lasst Ihn, hal-
tet, bindet nicht!' en in 'Sind Blitze,
sind Donner' barst de collectieve woe
de en verontwaardiging los.
Veel meer plaats voor triomf is er gebo
den in de Johannes: 'Dessen Ruhm in
aller Landen herrlich ist'.
Zo zijn er vele voorbeelden te noemen
van eenzelfde strekking, menselijk dra
ma versus Goddelijke overwinning (op
de dood).
Alvorens de lijdenstijd in en rond Lei
den in al zijn hevigheid losbarst, ne
men we een kijkje achter de schermen
bij de christelijke oratoriumvereniging
Ex Animo onder leiding van dirigent
Wim de Ru. Een generale repetitie van
het muzikale menselijke drama om
trent Jezus. Zo'n tweeduizend jaar gele
den geboren in de stad Davids (Bethle
hem), als zoon van de timmerman Jo
sef uit Nazareth. En van zijn vrouw Ma
ria, die nog maagd was toen de geboor
te haar werd
Het heilige vuur laait op bij de generale van Ex Animo
door Udy van der Spek
leiden - Dat Wim de Ru, dirigent
van Ex Animo, opteert voor een
Matthaus zal duidelijk zijn voor
de vele liefhebbers die elk jaar
weer naar zijn gedreven uitvoe
ring komen luisteren. Voor De
Ru geldt in de eerste plaats het
mensellijk drama, met de daaruit
voortvloeiende emoties. Als je
weent dan doe je dat voluit en
met overgave, en als je woest
bent d;an moet die woede ook
losbarsten. Je diepste overtui
ging zet je niet onder de koren
maat. Niet voor niets is De Ru
een groot bewonderaar van de
volbloed Italiaan Riccardo Cha-
illy die evenmin het drama
schuwt.
Ook op de generale repetitie in
de Hooglandse Kerk wordt de
sfeer bepaald door deze visie.
Het breed opgezette openings
koor hoor je buiten op straat
kolken.
Binnen in de kerk vibreert een
mengeling van spanning en ont
spanning. Iedereen staat en zit
daar gewoon in z'n dagelijkse
kloffie. Solisten hangen nog een
beetje rond tussen bank en
voorgestoelte, nemen bij hun
aria snel de juiste plaats in maar
zingen nog naar het koor toe,
want zo heeft Ex Animo op de
generale er ook wat aan. Ko
mende zaterdag, wanneer Ex
Animo ihet oratorium van Bach
voor de 61ste keer uitvoert, kij
ken ze inaar een rij ruggen, van
solisten en dubbele orkestbezet
ting.
Wim de Ru's jeugdkoor Opmaat
staat als een perk bonte viooltjes
tussen rie twee gigantische gro-
te-mensenbermen. Serieus in de
partituur meelezend als ze niet
aan de beurt zijn, maar perfect
op de dirigent lettend als hij
exact aangeeft wanneer ze moe
ten invallen.
De evangelist in spijkerbroek en
schipperstrui heeft een harde
dobber aan de grootste en wel
licht belangrijkste rol, het kleur
rijk en indringend vertellen van
de dramatische afloop van Je
zus' prediking op aarde. Im
mers, de boodschap op Goede
Vrijdag houdt op bij het graf.
Zijn stem is bepaald nog niet
warm gezongen. Om dit te com
penseren trekt hij geregeld veel
te veel aan de tekst ten koste van
inhoud en schoonheid. Maar la
ten we hopen dat daar de gene
rale goed voor is. De sopraan
Djoke Winkler Prins maakt, zelfs
als ze even te laat invalt nog een
stralende, professionele indruk,
met haar heldere, verreikende,
kleurrijke stem. Als Joep Brö-
cheler moeizaam het grote lijf in
de zingstand zet en licht hijgend
zijn eerste zinnen laat opborre
len uit zijn brede tors, vraag je je
even af of er zo langzamerhand
niet een jongere Jezus moet op
staan. Maar komen zijn stem en
dictie op gang, dan is zijn rol
weer ijzersterk.
Zo nu en dan slaat De Ru gede
cideerd af. 'Koor twee, dit moet
een halve toon hoger gezongen
worden, dat weten jullie toch'.
Alom berouwvolle hoofden en
geknik, 'Ja dat weten wij wel,
maar dat is ingewikkelder dan je
denkt, meneer De Ru'. En bij de
tweede keer lukt het toch!
De contrabas en hobo zetten
weer fraai in en het koor zingt
van een leien dakje. „Nog één
keer deze inzet, articuleren, naar
elkaar luisteren maar bovenal:
kijk naar mij en verstop je niet
achter je partituur!" Het zijn
standaardwaarschuwingen.
Dan plotseling breekt de stra
lend feestelijke klank door van
Dirigent Wim de Ru repeteert met Ex Animo in de Hooglandse Kerk. „Nog één keer deze inzet, articuleren, naar elkaar luisteren, maar boven
al: kijk naar mij en verstopje niet achter je partituur!" Foto: Henk Bouwman
het kerkorgel waar Joop Brons
het samengestelde register
sesquialter heeft uitgetrokken.
Hetzelfde register dat Bach in
zijn uitvoering ook gebruikte
wanneer hij de beschikking had
over een groot kerkorgel. Ex
Animo zingt hartstochtelijk sa
men met De Ru's kinderkoor
Opmaat 'O Mensch, bewein
dein Sünde gross', de opmaat
voor een 'nieuwe', enerverende
Matthaus.
Matthaus Passion, Ex Animo
o.Lv. Wim de Ru, m.m.v. het
Randstedelijk Begeleidings Or
kest en het Jeugdkoor Opmaat,
za 12 april, 19.30 uur, Hoog
landse Kerk, Leiden.
beeldende kunst recensie
Bernadette van der Goes
Expositie: 'Zee, strand en duin', werk van
Wassenaarders. Prijzen: 165 t/m 3.000
euro. Te zien: t/m 11/5, do t/m zo 12-16
uur, Raadhuis De Paauw, Raadhuislaan
22, Wassenaar.
Zeven vrolijke vissen bewegen
voor het raam van de tentoon
stellingszaal in het Wassenaarse
raadhuis De Paauw. Wie buiten
een wandeling maakt in het
park, denkt misschien dat de
zaal is veranderd in een groot
aquarium, maar eenmaal bin
nen blijkt dat er veel meer is te
zien. Behalve de vissen die Ma-
riska Toetenel van papier-ma-
ché maakte, is er werk van ze
ventien anderen tentoongesteld.
Bijna allemaal inwoners van
Wassenaar. Geen wonder dat zij
zich voor hun objecten, schilde
rijen, tekeningen en fotografie
hebben laten inspireren door de
zee, het strand en de duinen.
Het resultaat valt een beetje te
gen. Hoewel de meeste expo
santen een opleiding aan een
kunstacademie hebben geno
ten, zien veel werken er amateu
ristisch uit.
Er zijn realistische aquarellen en
schilderijen van het strand en de
duinen, stillevens met schelpen,
terracotta beeldjes van dikke da
mes in badpak en foto's van vo
gels die pootje baden. Variatie
genoeg, maar het meeste werk
boeit nauwelijks. De makers
hebben te letterlijk afgebeeld
wat wij als toeschouwers zelf
dagelijks om ons heen kunnen
zien. Het is allemaal te gemak
kelijk en te vanzelfsprekend.
Terwijl echte kunst daar juist
van afwijkt, een eigen visie op
de werkelijkheid geeft.
Vier deelnemers doen daartoe
een poging en geven de exposi
tie op die manier toch een beet
je pit. Van schilderes Dons Dep-
pe hangt er een expressionis
tisch duin met helmgras. Arnold
Hoogendorp fotografeerde
schelpen en vogelveren, die hij
zo rangschikte dat er abstracte
composities zijn ontstaan. Ma-
riet Möller schilderde duinland
schappen die sprankelen van
licht en kleur. Maar het meest
verrassend zijn twee werken in
gemengde techniek van Ina Or-
baan. Als enige voegt zij echt
iets toe aan het thema. In bijna
abstracte schilderijtjes toont zij
niet het landschap, maar de bo
dem waaruit zee, strand en duin
bestaan en hoe het er krioelt van
leven. Orbaan concentreert zich
op het afbeelden van de kracht
van de natuur.
n a n
3^ BH i- J
m II
k l i .41
I
In Leiden en de regio bestaat grote belangstelling voor
ofessionele en amateuristische kunstbeoefening. Heilig Vuur
volgt stad- en regiogenoten die musiceren, zingen, dansen,
toneelspelen, fotograferen of op andere wijze actief zijn.
Vandaag: een kerkelijke musicalgroep uit Oude Wetering.
acht parochies in de Veen-
eek komen ze. De ruim hon-
td amateurs die vrijdag en
erdag de musical 'Jesus
irist Superstar' uitvoeren in
Jacobus de Meerderekerk in
de Wetering. Het zijn pre-
de parochies die Charles
rsthuis als pastoraal werker
der zijn hoede heeft. Hij ving
uiden op dat er behoefte
aan activiteiten voor 'jon
en en jong-volwassenen'.
larom kwam hij met het idee
Dr een musical op de prop-
l „Er zijn meerdere musi-
s met een religieuze lading,
ar 'Jesus Christ Superstar' is
treweg het bekendst."
Leimuiden kwamen Nelle-
Knelange en André Möllers
>uw elke woensdagavond
ar de repetities. Ze zingen al-
•ei in een koor, maar raakten
een heel verschillende ma-
T bij de musical betrokken,
or Nelleke Knelange is het
verwezenlijking van een
oom. „Jesus Christ Superstar
de eerste film die ik ooit
als meisje in een bioscoop
in Leiden. Ik vond het gewel
dig. Samen met mijn zus kocht
ik meteen de dubbel-lp. Het is
altijd mijn favoriete musical
gebleven. Toen ik van dit initia
tief hoorde, heb ik direct audi
tie gedaan. En ik werd aange
nomen voor Annas, een van de
twee vrouwenrollen."
André Möllers was minder en
thousiast. Een vriend probeer
de hem te strikken voor de mu
sical, maar de Leimuidenaar
hield de boot af. Op woensdag
avond begeleidt hij immers de
scouting in zijn woonplaats.
Om van het gezeur af te zijn,
beloofde hij één keer op een
repetitie te komen kijken. „Ik
was van plan op de achter
grond lekker een beetje mee te
zingen, maar ik werd naar vo
ren geroepen om voor te zin
gen. Aan het eind van de avond
werd gèvraagd of ik de rol van
Jezus wilde zingen."
In eerste instantie voelde Möl
lers er weinig voor. „Ik sta niet
zo graag op de voorgrond.
Anoniem in een koor zingen
ligt me beter. Ik heb me uitein-
Meer dan honderd amateurs uit de Veenstreek werken aan de musical 'Jesus Christ Superstar'. „Zonder
onderlinge jaloezie. Of je rol nu groot of klein is, iedereen mag er zijn." Foto: Eric Taal
delijk laten overtuigen en daar
heb ik geen spijt van. Maar dat
ligt ook aan de rest van het
team. We zijn een hechte groep
geworden. Het is eigenlijk niet
de bedoeling in deze voorstel
ling, maar met Judas kan ik bij
voorbeeld heel goed overweg.
We zijn als twee paar handen
op één buik."
De Leimuidenaar heeft ontdekt
dat de rol goed bij hem past.
„Ik werk als timmerman in de
restauratie. Momenteel ben ik
kasteel Oud-Wassenaar aan het
opknappen. Ik heb echt enge
lengeduld. Het zal daarom zijn
dat er vaak een beroep op mij
wordt gedaan. Ik ben voorman
in de bouw, maar vind dat ie
dereen evenveel waardering
verdient. Een timmerman is
niets meer dan degene die de
vloer aanveegt. Samen klaar je
een klus. En dat geldt ook voor
'Jesus Christ Superstar'. Ik heb
dan wel de hoofdrol, maar ie
dereen is even belangrijk."
Omdat Möllers timmerman is,
heeft hij ook meegebouwd aan
het decor. „Het klinkt mis
schien wrang, maar ik heb
mijn eigen kruis getimmerd. Ik
vond dat wel een veilig idee.
Nu weet ik zeker dat het goed
is en dat het kruis niet omvalt
als ik eraan vastgenageld
word." Dat gebeurt morgen
avond voor het eerst. Bij deze
generale repetitie wordt ook
publiek toegelaten, omdat de
voorstellingen op vrijdag en za
terdag al lang uitverkocht zijn.
„Tja, het gebeurt zelden dat de
kerk zo vol zit", constateert
Charles Horsthuis. „Per keer
kunnen we 550 bezoekers
kwijt. Het leuke is dat je met
zo'n musical ook niet-kerkelij-
ke mensen bereikt. Je geeft ze
toch een boodschap mee. Over
liefde en verraad. Maar je laat
ook zien dat een groep van
honderd mensen in staat is
zo'n project van de grond te til
len. Zonder onderlinge jaloe
zie. Of je rol nu groot of klein
is, iedereen mag er zijn."
'Jesus Christ Superstar", vr 11
en za 12 april, Jacobus de
Meerderekerk, Meerkreuk 3,
Oude Wetering.
Theo de With
vervolg van voorpagina
leiden - Een rendabele kunstuit
leen: het kan wel degelijk, zo be
toogt Esther Gottschalk, direc
teur van de Federatie Kunstuit
leen. Ook in Leiden, zo stelt zij
in het bezwaarschrift waarin zij
het collegebesluit aanvecht om
de Leidse kunstuitleen te slui
ten. Haar overtuiging stoelt niet
alleen op het onderzoek dat NL
Eyes in 2002 naar de Leidse situ
atie uitvoerde, maai- wordt ook
ondersteund door talloze voor
beelden uit de praktijk.
Voor de instellingen CBK De
venter, CBK Dordrecht, CBK
Groningen, SBK Amstelveen, Ar
totheek Zuid-Oost Amsterdam
en diverse Noord-Hollandse
kunstuitlenen geldt dat ze én
kostendekkend zijn én op een
zeker moment te maken hebben
gehad met het invoeren van een
nieuwe tarievenstructuur en ta
riefsverhogingen, zegt Gott-
schalk, directeur van een orga
nisatie waarbij meer dan negen
tig kunstuitleenvestigingen in
Nederland zijn aangesloten.
Niet alleen heeft dat tot meer in
komsten geleid, maar ook tot
meer abonnees, ondanks de ho
gere tarieven. Gottschalk
schrijft: „Deze ogenschijnlijke
paradox wordt verklaard uit het
feit dat meer inkomsten leiden
tot verbetering van de collectie
en service, meer budget voor
marketing, tot een positieve dy
namiek in de organisatie en
daardoor tot meer publieksbe
reik."
Dat deze optie in de nota 'Her
overweging taken CBK Leiden'
uitgesloten wordt, ziet Gott
schalk als een blunder. Maar
ook op andere vlakken rammelt
de nota. Zo verwijst Gottschalk
het argument dat de kunstuit
leen niet laagdrempelig zou zijn
- een van de hoofdargumenten
die Pechtold aanvoert voor de
sluiting - naar het rijk der fabe
len.
De directeur wijst op een onder
zoek van het Sociaal Cultureel
Planbureau uit het jaar 2000,
waar uit blijkt dat het kunstuit-
leenpubliek voor 25 procent be
staat uit lager opgeleiden en
mensen met een beneden mo
daal inkomen. „En dat is ook ze
ker in Leiden het geval", zegt
Gottschalk.
Daarbij staat het Leidse besluit
haaks op de landelijke en pro
vinciale politiek, die juist inves
teert in kunstuitlenen. Ook zegt
Gottschalk niets te weten van de
landelijk neergaande trend die
in de gemeentelijke nota wordt
geschetst. „Ik weet niet op welke
cijfers de schrijvers daarvan zich
beroepen, maar ik ken ze niet.
In tegendeel: recent onderzoek
laat juist zien dat er sprake is
van groei van het aantal abon
nementen."
Ook spreekt Gottschalk haar
verbazing uit over het op voor
hand al uitkleden van het ambi
tieuze 'Kijkplein' - de huidige
Lammermarkt - dat in de toe
komst het culturele hart van Lei
den moet vormen. Het CBK en
Stedelijk Museum De Lakenhal
zouden zich hier tot een nieuw,
dynamisch geheel moeten ver
binden.
Maar met het opheffen van de
kunstuitleen blijft er weinig van
het CBK over, vreest Gottschalk.
„De collectie wordt verkocht en
herplaatst. De volgende stap is,
vrees ik, dat het in zijn geheel
wordt opgeheven."
Morgenavond wordt het colle
gebesluit om de kilftstuitleen te
sluiten in de gemeenteraad ter
sprake gebracht.
Rotterdam - De opvolger van de
film 'Pietje Bell' heet 'Pietje Bell
2: De jacht op de tsarenkroon'.
De opnamen zijn al begonnen
en duren tot en met juni. Meer
dan 840.000 mensen hebben de
eerste rolprent over de jeugd
held sinds de première op 15
november vorig jaar bekeken.
De film draait nog in 35 biosco
pen.
Volgens de producent, Shooting
Star Filmcompany, schreeuwde
'Pietje Bell' al meteen om een
opvolger. Maria Peters, verant
woordelijk voor scenario en re
gie, moest bij de samenstelling
van de eerste film veel mogelijk
heden en ideeën laten liggen.
„Pietje Bell is immers een legen
de, die voortkomt uit een hele
serie boeken van Chris van Ab-
koude. Uit al die boeken zeefde
Peters elementen die samen een
aanstekelijk verhaal vormden.
Maar de avonturen van Pietje
Bell waren eigenlijk nog niet af.
Al tijdens het schrijven voor de
eerste film ontstonden direct de
contouren voor nog een Pietje
Bell-film", aldus een woord
voerder.
In de nieuwe Bell komen alle
bekende karakters terug. Dezelf
de acteurs spelen hen. Nieuwe
gezichten zijn die van Eric van
den Donk, John Kraaykamp jr.
en Fedja van Huet. De première
is 18 december.
