Roofvogel rukt op naar de stad
GESPREK VAN DE DAG
Reclamekoeien en schimmelhonden: 1 april!
Buizerd, sperwer en valk zien bewoonde wereld als nieuw domein
Een duit in de zak
WOENSDAG 2 APRIL 2003
DAGELIJKS LEVEN
MrtAA/Vwe. 6Js/ j 1^1 Z-yjN H£j' H»tR NIET ME&- E6/V S\.yv
iza/AJ p.:
MENSELIJK
MADONNA heeft de gewelddadige
VIDEOCLIP bij haar nieuwe single
American life teruggetrokkëh,1 zo
maakte zij gisteren bekend. De vroe
ger controversiële superster wil naar
eigen zeggen 'niet het risico lopen
iemand te beledigen'. De video, op
genomen voordat de oorlog in Irak
begon, had vrijdag in première moe
ten gaan. De clip bevat veel oorlogs
beelden. Ook wordt er een granaat
in de richting van een man gegooid
die veel weg heeft van de Ameri
kaanse president George Bush. Het
album American life komt uit op 22
april. Foto: Reuters
Qing Qing, de vruchtbaarste REU-
ZENPANDA van China, is opnieuw
zwanger van minstens één jong. Dat
meldde het staatspersbureau Xin
hua gisteren. De 22-jarige Qing
Qing wordt ook wel 'Heldhaftige Ma
ma' genoemd omdat zij al twaalf
jongen ter wereld heeft gebracht. De
geboorte wordt verwacht in augus
tus. De vruchtbaarheid van Qing
Qing lijkt een erfelijke zaak te zijn:
haar moeder Mei Mei kreeg in de ja
ren tachtig negen jongen. Reuzen-
panda's (zie foto) behoren tot de
meest bedreigde diersoorten ter we
reld. Daarbij planten zij zich ook
nog eens erg moeizaam voort. Vol
gens Chinese wetenschappers is
slechts één op de vijf vrouwtjes
panda's in staat om een volgroeide
eicel te produceren. In China wordt
met kunstmatige inseminatie geëx
perimenteerd om het aantal geboor
tes op te trekken. Er leven nog zo'n
1.000 reuzenpanda's in het wild en
110 in gevangenschap. Foto: AP
Nobelprijswinnaar en president van
de Verenigde Staten stonden al op
zijn cv, maar dit najaar kan JIMMY
CARTER iets nieuws toevoegen: RO
MANCIER. Dan verschijnt van zijn
hand de roman The hornet's nest
(Het wespennest). Dat maakte Car
ters uitgever Simon Schuster
maandag bekend. De roman speelt
zich af ten tijde van de Amerikaanse
Onafhankelijkheidsoorlog (1775-
1783) en beschrijft volgens de uit
gever ,,de strijd voor vrijheid, geba
seerd op gedetailleerde verslagen
van Amerikaanse en Britse historici,
dagboeken van soldaten en de ken
nis van de schrijver over de deelna
me van een van zijn voorouders".
Carter is de eerste oud-president die
een roman schrijft. Hij heeft al non
fictie op zijn naam staan, waaronder
het autobiografische An hour before
daylight. Dat boek was vorig jaar ge
nomineerd vooreen Pulitzer.
Foto: AP
De Zweedse zangeres Annë Sofie
von Otter krijgt de OEUVREPRIJS
Klassiek 2003 van de EDISON
Stichting. Zij ontvangt de prijs op 2
juni tijdens het Edison Gala in het
Concertgebouw in Amsterdam. Op
die dag worden ook de andere win
naars van de Edison Classical Music
Award 2003 bekendgemaakt. Vol
gens de stichting heeft de mezzoso
praan een indrukwekkend divers en
omvangrijk oeuvre. De zangeres, die
in Stockholm werd geboren, stu
deerde bij Vera Rosza aan de Guild
hall School of Music and Drama in
Londen. Zij begon haar professione
le zangcarrière in 1980 en richtte
zich niet alleen op opera maar ook
op het vertolken van liederen en
Zweeds repertoire. De prijs, be
staande uit een bronzen beeldje,
bestaat sinds 1960. Het publiek
kan voor het eerst sinds jaren het
gala op 2 juni bijwonen. De kaart
verkoop is al begonnen.
De teller van de LOTTO-JACKPOT
staat inmiddels op een RECORD
HOOGTE van 17,2 miljoen euro. Zo
veel geld is nog nooit door één per
soon gewonnen in Nederland.
Steeds meer mensen beproeven op
de valreep hun geluk en kopen nog
snel een lot. Aanstaande zaterdag
valt de superprijs mogelijk al en an
ders stijgt de jackpot nog verder. Af
gelopen zaterdag waren er al vier
miljoen loten verkocht. Volgens de
Lotto is omzet over de afgelopen pe
riode met de helft gegroeid.
Het zogeheten CRYSTAL SKULL EVENT, tijdens welk de kristallen schedel Max
medio april te zien zou zijn in Lelystad, is verplaatst naar 25, 26, 27 en 28 sep
tember. In overleg met JoAnn en Carl Parks, de Amerikaanse eigenaars van de
kristallen schedel waarvan genezingskracht wordt verondersteld, besloot de
Hoofddorpse organisator Leo Roodveldt het internationale evenement rond Max
the Skull uit te stellen. Zowel de Parksen als Roodveldt achten het verstandig
dat de in 1924 in Guatemala gevonden energiebron voorlopig 'thuis' in Houston
(Texas) blijft. ,,De oorlog in Irak noopt ons hiertoe", verklaart Roodveldt zich na
der. ,,Het is beter dat iedereen nu in eigen omgeving blijft. Dat geldt voor de fa
milie Parks en dat gaat ook op voor alle mensen die vanuit het buitenland naar
Lelystad zouden komen. Wie reeds heeft voor het evenement heeft geboekt, is
gisteren per e-mail op de hoogte gesteld."
Koeien met een reclametekst, een schim
melsnuffelhond, een brandweerauto met
zijwieltjes. Het was gisteren in Nederland
weer flink raak met de 1-aprilgrappen.
Zo meldde het Jeugdjournaal dat premier
Balkenende in de komende Harry Potter-
film een rol heeft als de vader van kindert
ovenaar Hany Potter. De Efteling bracht de
bezoekers flink in verwarring met een be
richt over een vervroegde opening. Het at
tractiepark in Kaatsheuvel opende al om zes
uur zijn poorten. Wie voor negen uur kwam,
mocht gratis naar binnen. Dat bleek geen
grap. De actie was groot aangekondigd.
Toch twijfelden veel mensen. Op maandag
belden ongeveer 1500 mensen of het echt
waar was dat ze gratis naar binnen mochten
op 1 april. Uiteindelijk passeerden ongeveer
6500 mensen gratis de poorten.
In Enschede presenteerde een communica
tie- en ontwerpbureau een primeur. Door
het ontrafelen van het DNA van koeien zou
het mogelijk zijn het vlekkenpatroon zo
goed te manipuleren dat op de huid vrijwel
ieder logo of tekst kon worden geplaatst.
„De Universiteit Wageningen heeft zes jaar
onderzoek gedaan naar het DNA van koei
en. We zien in de ontdekking een gat in de
reclamemarkt", zei een woordvoerster van
het bedrijf. Belangstellenden krijgen op de
website www.axis.nl/dnad alle informatie
over het nieuwe reclamemedium.
De gemeente Dordrecht kondigde aan dat
niet-rokende ambtenaren vanaf 1 april kun
nen rekenen op extra vrije dagen, een
maandelijkse bonus en andere privileges.
De maatregel staat in de wandelgangen al
bekend als de nicotinebonus.
Het Nederlands Architectuurinstituut (NAI)
in Rotterdam onthulde de komst van een
schimmelsnuffelhond. De hond, een Hon
gaarse Kuvasz genaamd Czara, is getraind in
het opsporen van schimmels, zilvervisjes en
inktvraat. Na lovende berichten van de
Stadsbibliotheek Leipzig waar een collega
hond een uitbraak van zilvervisjes net op
tijd ontdekte, besloot de directie van het
NAI over te gaan tot de aanschaf van een
zelfde soort hond.
De gemeente Deventer verspreidde een be
richt over een brandweerauto met nieuwe
zijwieltjes. Door de wieltjes zou het voertui
sneller een bocht kunnen nemen. Het be
richt werd ondersteund met een foto van d
wagen met de wielen. Een lokale kabelkran
en een regionale radiozender trapten in de
grap.
Vervoersorganisatie NoordNed kwam met
het nieuws over een 'Friese trein' op het tra
ject Leeuwarden-Groningen. Eén van de
treinen zou voortaan in de kleuren van de
Friese vlag (rood, wit en blauw) door het
landschap rijden. De conducteurs en ma
chinisten op die trein dragen volgens
NoordNed een stropdas met de Friese vlag
erop.
ANP
Het gaat goed met de roofvogels in Neder
land. Zo goed zelfs dat sommige soorten
zich tot vlak bij de mens wagen. Wie gere
geld over de snelweg rijdt moet intussen
vertrouwd zijn met het beeld van buizerds
die uitrusten op lantaarnpalen langs de
weg. Andere roofvogels, zoals sperwers, zijn
intussen zelfs tot in onze grote steden door
gedrongen.
„Een jaar of dertig geleden waren roofvo
gels in Nederland praktisch uitgestorven",
zegt Harvey van Diek van Sovon, de orga
nisatie voor vogelonderzoek in ons land.
„Dat kwam door het gebruik van pestici
den in de landbouw, zoals DDT in de jaren
vijftig en zestig. Die middelen kwamen te
recht in veldmuizen en andere prooidieren
van roofvogels. Uiteindelijk gingen de
roofvogels er kapot aan."
De enorme sterfte halverwege de vorige
eeuw kwam op een moment dat het net
wat beter leek te gaan met de Nederlandse
roofvogels. Jachtverboden in de jaren der
tig en de aanplant van bosgebieden had
den ervoor gezorgd dat de roofvogelstand
aan het eind van de jaren veertig een
hoogtepunt bereikte. Twintig jaar later wa
ren er echter door het kwistige gebruik van
landbouwgif vrijwel geen exemplaren
meer over. Hoe veerkrachtig de natuur kan
zijn, bleek echter toen middelen als DDT
verboden werden en uit het milieu ver
dwenen. Momenteel vliegen er meer roof
vogels rond in ons land dan ooit tevoren in
de afgelopen honderd jaar.
Van Diek tekent daar wel bij aan dat de
aantallen de afgelopen paar jaar weer zijn
afgevlakt. „De meeste soorten zijn nu sta
biel", meldt hij. „Maar roofvogels zijn sterk
afhankelijk van de beschikbare hoeveel
heid prooidieren. Doordat het aantal ko
nijnen drastisch is afgenomen, hebben
buizerds bijvoorbeeld in slechte veldmui-
zenjiaren te kampen met voedselgebrek."
„Hoewel het Nederlandse landschap in de
afgelopen eeuw sterk van uiterlijk is veran
derd, is dat lang niet in alle gevallen slecht
gebleken voor de roofvogels", aldus Van
Diek. „Buizerds zijn bijvoorbeeld enorm in
aantal toegenomen, deels ook doordat ze
zich uitstekend aan het nieuwe landschap
bleken te kunnen aanpassen. Dertig jaar
geleden waren het nog pure bosvogels. Als
je tegenwoordig buiten het bos een roof
vogel ziet, bijvoorbeeld langs de snelweg,
is het negen van de tien keer een buizerd."
Buizerds zijn niet erg kieskeurig. Volgens
de recent verschenen Atlas van Neder
landse Broedvogels eten ze niet alleen
mollen, veldmuizen en jonge konijnen,
maar ook jonge vogeltjes, amfibieën, rep
tielen, insecten, regenwormen en vissen.
Hun gevarieerde dieet draagt bij aan hun
succes.
Maar niet alleen buizerds weten zich goed
aan te passen, vertelt Van Diek. „Sperwers
bijvoorbeeld jagen vooral op andere vo
gels. Datje in de steden steeds meer vogels
ziet, heeft ertoe geleid dat de sperwer zijn
(of eigenlijk haar, want vrouwtjessperwers
zijn bijna twee keer zo zwaar als manne
tjes) jachtterrein naar de stad heeft ver
plaatst We krijgen tegenwoordig zelfs re
gelmatig meldingen over sperwers in Am
sterdam. Dan vertellen mensen bijvoor
beeld dat ze gezien hebben hoe een roof
vogel in htm tuin een vogeltje greep."
Ook soorten als slechtvalk en torenvalk
blijken over een opmerkelijk aanpassings
vermogen te beschikken. Slechtvalken
nestelen van origine op hoge rotswan-
Ik doe een duit in de zak. Jij doet een duit in de zak. Allemaal
doen we een duit in de zak. Er woedt twee weken een oorlog
die we bekijken door een blaasroer. De beelden komen langs
in herhaling soms een heel etmaal lang. Eentonig is het,
maar vervelen doet het niet. Daarvoor zijn die beelden in
hun ijzeren voorspelbaarheid te buitenissig. Reality-tv waar
bij doden vallen. Vuurwerk, en het is niet eens oud en nieuw.
Soms wordt de beeldenreeks onderbroken. Er volgt een pau
zenummer dat een korte blik op het Binnenhof vergunt. Dan
verschijnen twee bekende jongeheren in beeld, die ene met
stropdas, de andere zonder. Vertrouwde figuranten omstu
wen hen, deels journalist, deels dagjespersoon. De tiueede ca
tegorie is herkenbaar aan het fototoestel. De resultaten rollen
dezelfde avond nog thuis uit de kleurenprinter. Van Bagdad
naar Binnenhof. Bij het kijken naar dit Haagse intermezzo
voel ik in tijden van dood en verderf enige gêne.
Over deze oorlog die de onderdrukte Iraakse mens beoogt te
bevrijden, hebben sommigen een uitgesproken mening. Ik
ben jaloers op die sommigen. Ze zijn namelijk helemaal vóór
of helemaal tegen. Geen enerzijds en anderzijds. Zij mijden
de vluchtheuvel ergens in het midden van het exercitieter
rein, waarde meerderheid van ons een heenkomen heeft ge
zocht. Een véilig heenkomen is die vluchtheuvel niet. We
staan er dik opeengepakt met al onze onzekerheden. Als ik
aan Saddam Hussein denk of aan diens neefje Ali Chemicali
weet ik het zeker, maar als het volgende nieuwsbulletin dan
opent met een fatale Amerikaanse aanval op een busje waar
in vrouwen en kinderen, weet ik het weer helemaal niét. Ik
doe vaak een duit in de zak omdat ik spijt heb van de vorige.
Hier en daar klinkt het venvijt dat de schrijvers in dit land
zich over de oorlog zo in zwijgen hullen. Zij zouden stelling
moeten nemen, vindt men dan. Dat vraag ik me sterk af,
omdat schrijvers die hun werk serieus nemen niet kunnen
volstaan met hup een duit in die zak. Akkoord, het twééde
echelon komt nog wel eens een ei leggen in het een of andere
praatprogramma. Dat betreft doorgaans een windei en daar
is het dan ook het tweede echelon voor. Het tweede echelon
heeft natuurlijk recht van spreken, maar dat hebben de lood
gieter en de slager ook. Ik bedoel maar: de boom van kennis
voor Yvonne Keuls is dezelfde die mijn klusjesman ten dien
ste staat, te weten het ochtendblad, de kruimeldief van de
NOS die de tafel bij CNN heeft opgezogen, de uit het schim
menrijk herrezen imam Haselhoef, Bram Peper en doctor
Clavan namens Clingendael.
Keuls en nog wat modale ingezetenen uit het rijk der letteren
hebben aan één van de jongemannen van zo-even, diegene
met de stropdas om, een brief geschreven dat het uit moet
zijn met de werelddominantie van Amerika. Er staat geschre-
Aanzien of aversie
Niet iedereen is even blij met het succesverhaal van de Neder
landse roofvogels. „De mensen hebben een wat tweeslachtige
houding tegenover roofvogels", vertelt Sovon-medewerker Har
vey van Diek. „Doordat roofvogels nu eenmaal spectaculair zijn
om te zien, hebben ze bij veel mensen aanzien. Anderzijds tor
sen ze ook nog altijd een stigma met zich mee. We zien dan ook
nog altijd regelmatig dat nesten van roofvogels worden leegge
haald en dat ze worden vergiftigd." Wie daarvoor verantwoorde
lijk zijn, valt moeilijk te bewijzen, zegt Van Diek. „Jagers bijvoor
beeld hebben het vaak niet zo op roofvogels begrepen omdat ze
bijvoorbeeld wel eens een konijn pakken - dieren waar de jagers
zelf graag op mogen schieten. Ook boeren hebben van oudsher
een aversie tegen roofdieren, roofvogels niet uitgezonderd. Ze
zijn bang dat die hun kippen pakken. En in de stad heb je na
tuurlijk duivenmelkers die ook liever niet zien dat hun dure
postduiven ten prooi vallen aan een valk of sperwer."
De havik maakt sinds de jaren
zeventig een spectaculaire
come-back. Ook andere
roofvogels, zoals de
buizerd, de sperwer
en de valk, winnen
terrein. Sommige
soorten worden
tegenwoordig
zelfs in steden
aangetroffen.
Die blijken
daar prima te
overleven.
Foto: Archief
den", legt Van Diek uit. „Daar heb je er in
Nederland natuurlijk niet veel van. Maar
tegenwoordig vestigen ze zich ook op
koeltorens en schoorstenen van verbran
dingsinstallaties en op hoogspannings
masten. Het ophangen van nestkasten
heeft hun mogelijkheden om zich te vesti
gen ook nog eens sterk verbeterd."
Met de grootste inheemse roofvogelsoort,
de havik, ging het aan het einde van de
vorige eeuw eveneens erg
goed: het aantal broedpa-
ren was gestegen van
500 a 600 aan het eind
van de jaren zeventig
tot een kleine 2000 aan
het eind van de jaren
negentig. De havik had
zijn succes deels te
danken aan het succes
van kleinere roofvogels,
zoals sperwer en toren
valk. Die prijken name
lijk hoog op zijn menu.
Hoewel ze in het westen
van het land nog steeds
in aantal toenemen is
het aantal haviken in
het oosten van het land
echter de afgelopen
paar jaar weer met een
derde afgenomen.
Incidenteel duikt in ons
land zelfs een spectaculai
re gast op als de vale gier
uit Zuid-Europa. „Maar die
zie ik zich hier niet vestigen,
al zijn ze de afgelopen jaren
regelmatig gespot", zegt Van
Diek. „Het gaat daarbij om uit
de koers geraakte dwaalgasten
voor wie ons land niet echt ge
schikt is."
Al met al zijn de verwachtingen van
de vogelonderzoekers voor de ko
mende jaren hooggespannen. Ze hou
den er rekening mee dat ook een specta
culaire soort als de visarend zich binnen
kort weer in Nederland zal vestigen. „Een
koppel visarenden heeft intussen in de
Oostvaardersplassen al een soort proefnest
gebouwd", vertelt Van Diek enthousiast.
„Ik verwacht dat we hier binnen een aan
tal jaren ook broedparen zullen zien." Veel
zal daarbij afhangen van de manier waar
op wij in Nederland met het spaarzame
natuurgebied omgaan, denkt de Sovon-
medewerker: „Hoewel de overheid meer
ruimte zegt te willen scheppen voor de na
tuur, zijn er toch nog te vaak conflicten
tussen natuur en economie. Ik zou ervoor
willen pleiten om natuurgebieden bij
nieuwbouw en wegenbouwprojec
ten altijd te ontzien. Helaas blijkt
echter in de praktijk dat na
tuurbehoud uiteindelijk
een sluitpost blijft op
de begroting."
Martijn Hover
ven: Beseft u waarvoor u de verantwoor
delijkheid neemt?'De stropdas siddert
maar het kan ook trillen van emotie
zijn, want de mooie Marion Bloem
heeft eveneens getekend.
Ik citeer uit de prachtige roman Boete
kleed van Ian McEwan, zopas in het
Nederlands vertaald. Via één van zijn
karakters zegt McEwan dat kunste
naars niet verplicht zijn om
standpunten over de oorlog
uit te dragen, „ze doen er
zelfs wijs en goed aan om zich afzij
dig te houden en zich aan an
dere thema's te wijden.
Omdat kunstenaars poli
tiek onmachtig zijn, moe
ten ze deze tijd benutten
om zich op diepere ge
voelsniveaus te ontwikke
len. Een spijker op een
kop. Schoenmaker hou je
bij je pen. Schrijver hou je
bij je leest.
