KUNST 8f CULTUUR
'Mij krijgen ze niet klein'
'Je zou het eigenlijk wel
sport kunnen noemen'
jeuwe Boijmans gaat
10 mei weer open
Harry Potter
versus Grotter
in rechtszaal
R4
Cafe Favoriet:
telkens weer
verrassingen
Fotograaf Robert van Rijn
dringt door tot de kern
Boek en tentoonstelling over 25 jaar schilderkunst van Ans Markus
,rt en en de regio bestaat grote belangstelling voor profes-
it en amateuristische-kunstbeoefening. Heilig Vuur volgt
n; i regiogenoten die musiceren, zingen, dansen, toneel-
fotograferen of op andere wijze actief zijn. Vandaag:
vocaal ensemble Pur Sang uit Leiderdorp.
der straalt af van de ge-
?nF Twinkelende ogen. En,
ac Ie noten door, een glim-
ne oor tot oor. Vocaal eri-
Pur Sang repeteert. Zo'n
nannen en vrouwen
:n in de hal van de Schep
je rk, dat het een lieve lust
>rP ngers van pianist en di-
heo van der Hoom
in over de toetsen. Zoe-
ien en zwevende al-
k'|n Doe Maar voorbijko-
teter bij, beter bij, beter
rbij mij. Want ik ben
I m, liei>er dan, liever
IC <er dan hij. Beter bij, be-
eter bij, beter bij mij.
ben liever dan, liever
n" veel liever dan hij.
en
ost voor een koor, want
iar I dergelijk nummer zijn
se' n ritmegevoel onont-
>ch Lid van het eerste uur
na voorzitter Haro Hielke-
stf met de huidige voorzit-
eel ;r Rijsbergen nog even
v t na de repetitie. „Ik
7 laar dat zeg ik op per-
inl b titel - dat je bij Pur
ier >t alleen voor de gezel-
n e noet komen zingen,
gh leid is zeker een onder
deel van het koor, maar het
gaat ook om de uitdaging de
muziek goed uit te voeren.
Sommige leden doen wel eens
mee aan andere projecten, zin
gen wel eens mee bij andere
koren. Er is een workshop no
ten lezen geweest. En wij twee-
en hebben net meegedaan aan
workshops Latijns-Amerikaans
en opera Kijk, dat zullen we
natuurlijk nooit zingen met ons
koor, maar het is bedoeld om je
verder te verdiepen in de zang
kunst."
Rijsbergen beaamt dat. „Je zou
het eigenlijk wel sport kunnen
noemen. Proberen om beter te
worden. Maar nogmaals, de ge
zelligheid telt zeker mee hoor.
Anders kun je ook niet met el
kaar blijven zingen."
Pur Sang bestaat sinds 1989,
het jaar dat dirigent Jos Scho-
haus met nog een paar andere
de boel op poten zetten. Sinds
dien heeft het vocaal ensemble
regelmatig uitvoeringen gege
ven. Rijsbergen: „We hebben
nu zo'n 24,25 leden. Daar zoe
ken we de stukken op uit. We
noemen ons het liefst een vo
caal ensemble. We hebben niet
genoeg mensen om de Johan
nes Passion of de Messiah te
zingen. Maar het is ook nooit
las. Foto: Reuters
Igiesias
am - De Spaanse zanger
ei|esias komt voor een
naar ons land komt. Op
'ij treedt hij op in Ahoy'
H am. De voorverkoop
concert begint zater-
jdappeleters'
in brochure
- Het wereldberoemde
ei ij 'De Aardappeleters'
V cent van Gogh is in de
brochure die de VW
en Peel in het kader
Van Goghjaar heeft la-
in verkeerd afgebeeld.
aflB85 in Nuenen geschil
lij, oek staat gespiegeld in
>n jure: de boer zit rechts
rep van links. Ook andere
ijen blijken in de bro-
ji sspiegeld te zijn weer-
e
Ie
ri 9 Conté
it Nederland
j' iam - Paolo Conté komt
^nfe concerten naar Ne-
Op 19 oktober treedt
Carré Amsterdam, een
ie r staat hij De Doelen in
[ai im. De Italiaanse zan-
vc de rauwe rokersstem is
et ie bekend door de hits
oe i "Via Con Me' (muziek
ie lekende bierreclame).
e maand komt zijn
rojalbum 'Reveries' uit. De
ir :oop voor het concert
ie aterdag.
amsterdam/anp Is 'Tanja
Grotter' van de Russische auteur
Dimitri Jemetz een parodie op
Harry Potter van de schrijfster
J.K. Rowling? Deze vraag stond
gisteren centraal in het kort ge
ding dat Rowling en haar uitge
ver voor de president van de
rechtbank in Amsterdam aan
spanden tegen de Nederlandse
uitgeverij Byblos.
Byblos wil op 8 april de Neder
landse vertaling van het boek
'Tanja Grotter' uitbrengen. Vol
gens Rowling en haar uitgever
vertoont het boek echter opval
lend veel overeenkomsten met
de boeken van Harry Potter en
willen de uitgever en Jemetz on
geoorloofd meerijden op het
succes van de Potter-mania.
Rowling en haar uitgever willen
de verschijning van het boek
voorkomen. Zij menen dat By
blos het auteursrecht schendt
en plagiaat pleegt.
Volgens de raadsman van Row
ling en haar uitgever „kopieert
men schaamteloos de succes
formule en steekt men die in
een ogenschijnlijk ander jasje.
Volgens de tegenpartij zijn de
verhaalelementen en de perso
nages van Rowling helemaal
niet zo origineel. Zo komen
soortgelijke personen en ver
haallijnen ook voor in 'Asse
poester' en 'In de ban van de
Ring'. De satirische benadering
van 'Tanja Grotter' zou ook dui
delijk gericht zijn op een andere,
oudere doelgroep dan Harry
Potter. In Rusland zijn inmid
dels bijna een miljoen exempla
ren van 'Tanja Grotter' verkocht.
Rowling kon niet bij de zitting
aanwezig zijn omdat zij, enkele
dagen geleden is bevallen van
een zoon. Uitspraak op 3 april.
>e
lk
rs<
tie
cl im/opd - Burgemeester
Rin van Rotterdam opent
10 mei officieel de uit-
van Museum Boijmans
aJningen. Opstelten geeft
'k ook het startsein voor
e ekeinden vol publieks-
raen én voor een groot
p< sntoonstellingen, waar-
an jmans probeert zich te-
e kaart te zetten. Op 10
de tentoonstelling 'Het
der dingen' van start
le ontstaansgeschiede-
ndustrieel vormgegeven
in centraal staat. 'De
>egint met behang- en
erpen van Willi am
i ;n eindigt met het Rem
interieur voor Prada in
New York. Op 10 mei begint ook
de tentoonstelling van de Britse
Pop Art-kunstenaar Richard Ha
milton, 'Ulysseus Verbeeld'. Ha
milton is meer dan vijftig jaar in
beslag genomen door James
Joyce's spraakmakende roman
Ulyssesdie hij van illustraties
wilde voorzien. 'Ulysses Ver
beeld' omvat alle studies en gra
fiek die zijn geproduceerd sinds
Hamilton in 1948 aan het pro
ject begon.
Ook in de heropeningsweken
van Boijmans: 'Olafur Eliasson',
de 'Designprijs Rotterdam 2003',
'De geschiedenis van het Land
van Hoboken' en een presenta
tie van Robbrecht Daem ar
chitecten.
woensdag 26 maart 2003
door Maarten Baanders
leiden - „Je weet nooit wat er
komt op zo'n avond. Altijd ver
rassingen", zegt presentator
Fons Delemarre van tevoren. Hij
krijgt gelijk. Onder het sfeervolle
licht in de foyer van het LAKthe-
ater, voert het programma van
Café Favoriet de belangstellen
den van Zuid-Amerika naar
Spanje, naar de middeleeuwen
en ook telkens weer naar Lei
den, een stad die tot heel wat
schrijf- en dichtkunst aanleiding
blijkt te geven.
Dat Ana del Barrio Spaans is kan
voor niemand verborgen blij
ven. Haar liederen bij gitaarspel
van John Kosterman zijn niet
verstaanbaar, maar dat is niet
erg. Ze geeft uitleg en is de ma
nier waarop ze zingt, met af en
toe een sierlijk geheven hand en
een lichte aandrang om te dan
sen, veel belangrijker. Geschie
denis en landschap van Spanje
en het armoedige leven van
moeders in Zuid-Amerika wor
den door haar bezongen.
Het trio Faidit geeft het publiek
naast nummers van Fleetwood
Mac, Hazel O'Connor en ande
ren, ook nog wat middeleeuwse
geschiedenis mee door te vertel
len over de troubadour naar wie
de groep zich vernoemd heeft.
Met de heldere, licht vibrerende
zang, omspeeld door weemoe
dige vioolklanken en gitaar
brengt Faidit veel sfeer.
Annette van den Bosch, Jaap
Montagne en Antoon Ruigrok
brengen hun poëzie ten gehore.
Van den Bosch maakt indruk
met zachte, persoonlijk getinte
gedichten over de spanning tus
sen verlangen naar contact, al
leen gelaten worden en verlan
gen le verdwijnen. Jaap Montag
ne veroorzaakt een storm op het
podium. In een ritmische woor
denwaterval laat hij merken dat
hij er graag flink tegenaan gaat
in het leven, maar tegelijk ook
oog heeft voor wat zacht en lief
is. De eerste voetbalwedstrijd
van zijn zoon is aanleiding voor
een nostalgisch gedicht Vroeger
speelde hij zelf bij Roodenburg.
„En jij wil Jaap Stam zijn/Een
koelbloedige robuuste verdedi
ger/In je Blauw Zwart gestreepte
shirt", zo richt hij zich tot zijn
zoon.
Veel rustiger gaat het er aan toe
tijdens het optreden van Antoon
Ruigrok. Dat past bij zijn korte,
sobere gedichten die bestaan uit
een mengeling van speelse aan
zetten, die ineens kunnen om
slaan in bittere ernst. „Lieveling-
Nu jij weg wilt gaan/neem dan
ook het land/Zoveel verlangd-
/zo weinig meer/Ik had je willen
baren."
Het werd laat in Cafe Favoriet.
beeldende kunst recensie
Bernadette van der Goes
Expositie. 'Pelgrimrage', foto's van Robert
van Rijn. Te zien: t/m 30/4, dagelijks 12-
18 uur, fotogalerie De Kleine Klup,
Nieuwe Rijn 1Leiden.
Wie aan rooms-katholieke be
devaartplaatsen denkt, associ
eert deze oorden vaak met rijk
versierde Mariabeelden, lange
processies, walmen wierook en
massa's pelgrims. Wanneer je
er als buitenstaander naar staat
te kijken, is het fascinerend om
te zien hoe mensen opgaan in
het uitvoeren van vaak eeuwen
oude rituelen.
Fotograaf Robert van Rijn ging
vorig jaar drie keer op bede
vaart. Naar Andüjar en Gara-
bandal in Spanje en naar
Lourdes in Frankrijk. De aan
slagen op de Verenigde Staten
van 11 september 2001 hadden
hem aan het denken gezet over
de wereld waarin wij leven. Hij
ging op zoek naar een tegengif
voor de steeds killer wordende
maatschappij, de angst voor het
terrorisme en de boze krachten
die de wereldvrede bedreigen.
Een aantal van de foto's die hij
tijdens zijn pelgrimstochten
maakte is tentoongesteld in fo
togalerie De Kleine Klup.
Opvallend is dat Van Rijn zich
geen moment heeft laten verlei
den tot het fotograferen van cli-
chébeelden. Het ging hem niet
zozeer om de kleurrijke buiten
kant van de religieuze bijeen
komsten die hij meemaakte,
maar veel meer om wat de
deelnemers ertoe brengt eraan
mee te doen. Zoals hij zelf op
zoek was naar troost en hoop,
zo hebben ook anderen immers
een bepaald doel voor ogen
wanneer zij op bedevaart gaan.
Van Rijn concentreerde zich
niet zozeer op de religieuze ce
remonies maar vooral op de
mensen die hij ontmoette. In
Andüjjr heeft de verering van
de Heilige Maagd Maria en de
daarop volgende vierdaagse
tocht naar Cabeza veel weg van
een uitbundig volksfeest. Van
Rijn fotografeerde kinderen in
traditionele kledij die gespan
nen wachten op het moment
dat zij het beeld van Maria met
bloemen mogen huldigen. Op
andere foto's zien we vrouwen
die in de huifkarren onderweg
naar Cabeza staan te dansen, of
jonge muzikanten die zich tij
dens de mis in de openlucht
een moment ontspannen.
Heel anders is het in Lourdes.
Daar komen jaarlijks miljoenen
mensen bidden bij de grot waar
Maria in het midden van de ne
gentiende eeuw verscheen aan
het veertienjarige meisje Berna
dette Soubirous. Onder hen zijn
veel zieken en gehandicapten
die hopen op genezing. Terwijl
Van Rijn in Andüjar vooral de
feestvreugde weergaf, regi
streerde hij in Lourdes de toe
wijding van de pelgrims. We
zien onder andere hoe twee
verzorgers zich ontfermen over
een jongen met het syndroom
van Down. Op een uidere foto
kiest een bejaard ecMpaar zorg
vuldig een kaars uit om te bran
den bij het beeld van de Heilige
Maagd.
Maar het toppunt van devotie
speelt zich af op de foto's die
Van Rijn maakte in Garabandal.
Vorig jaar kwam dit Spaanse
bergdorpje in het nieuws door
dat de Nederlandse professor
Rutten voorspeld had dat er op
12 april 2002 om negen uur 's
avonds een wonder zou gebeu
ren. Van Rijn fotografeerde de
pelgrims die in de stromende
regen op dit moment staan te
wachten. Uiteindelijk gebeurde
er niets, maar later bleek dat er
mensen genezen waren van
reuma en kanker. Sober en in
getogen beeldt Van Rijn het ge
loof en het vertrouwen van de
biddende bedevaartgangers af.
Ook hier weet hij schijnbaar
moeiteloos tot de kern van de
mensen door te dringen.
door Gerrit van den Hoven
Musici, zangers en zange
ressen uit de regio zijn ook
steeds vaker op cd te beluis
teren. In deze rubriek wor
den deze schijfjes bespro
ken. Belangstellenden kun
nen hun cd's, samen met
een korte omschrijving van
de uitvoerende(n) sturen
naar de kunstredactie van
het Leidsch Dagblad, Post
bus 54,2300 AB Leiden.
The Spokane Chiefs
Tears upon the
desert ground
Een countryland is Nederland
niet, maar er is wel degelijk
een markt voor deze muziek.
De Eagles zijn altijd behoor
lijk populair geweest en na
tionale acts als Ruud Her
mans en recenter Ilse de Lan
ge draaien op respectabel ni
veau mee. En nu is daar dan
The Spokane Chiefs, een Leid-
se band die de country (-rock)
omarmt. 'Tears upon the de
sert ground' heet hun debuut-
cd. Elf eigen nummers telt het
schijfje, onberispelijk harmo
nieus gezongen en ontspan
nen gespeeld. Maar dat is te
gelijkertijd het grootste man
co. Het blijft allemaal zo net
jes, zonder rafels en ruwe
randjes. De muziek wil maar
niet bruisen en borrelen.
Maar ja, dat hebben de Eagles
ook nooit gedaan. Een cd voor
de echte liefhebbers dus. Aar
digste nummer: het vrolijke
en luchtige 'Brand new Cadil
lac'.
door Herman Joustra
Amstelveen - Ans Markus zit 25
jaar in 'het vak'. Ter ere daarvan
verscheen een boek met een
overzicht van haar werk: 'Tot op
de huid, 25 jaar schilderkunst van
Ans Markus'. Bij museum Jan van
der Togt in Amstelveen is een
overzichtsexpositie te zien van de
Amsterdamse schilderes.
Het gebonden boek telt 276 pa
gina's en is op groot formaat
prachtig gedrukt. 'Tot op de
huid' brengt dan ook een kwart
eeuw schilderen van de in 1947
in Halfweg geboren kunstenares
in beeld. Beginnende met haar
eerste voorzichtige tekeningen
uit 1977 tot haar recente reeks
van 24 grote olieverfschilderijen
van vrouwenfiguren onder de ti
tel 'De taal van het lichaam'.
Met haar realistische schilderij
en van ingepakte vrouwen is ze
er in geslaagd door te dringen
tot de elitegroep 'Bekende Ne
derlanders'. Haar buurvrouw in
Udenhout had er na het zien
van een van de eerste vrouwen
in windsels aan het eind van de
jaren zeventig niet direct ver
trouwen in. „Die had zoiets van
'dat mens heeft hulp nodig, dat
gaat niet goed'", schrijft Ans
Markus in 'Tot op de huid'.
Maar nadat Markus' werk op de
covers van de romans van Ma
rijke Höweler prijkte, kwam haar
carrière in een stroomversnel
ling. Met dank aan partner Wy-
be Tuinman die zijn zakelijk in
zicht gebruikte om het product
Markus in de markt te zetten.
Het geploeter uit de beginperio
de is ze niet vergeten. Hard wer
ken, teleurstellingen slikken, de
mg rechten en doorgaan is de
boodschap van Markus. Op
haar dertigste schreef ze in haar
dagboek bladzijden vol met de
zin: 'Mij krijgen ze niet klein'.
Dat was na de scheiding van
haar meppende eerste man. Met
haar dochtertje Sigrid stond ze
er plotseling alleen voor. Ze tim
merde van vier latten een raam,
spande linnen op en begon te
schilderen.
Ze had al jaren tekenlessen ge
volgd bij de Kunstkring in Til
burg. In haar woonhuis in
Udenhout ontstonden de eerste
schilderijen. Langzaam begon
ze te beseffen dat ze wel degelijk
wat kon. Met haar hoofd fier
rechtop liep ze door het dorp.
„Ik wilde de wereld met mijn
doeken vrouwen laten zien die
beschadigd zijn door het leven,
maar vechten voor hun vrijheid,
in alle opzichten."
'Vleugellam' (1980) toont de in witte windsels gehulde Ans Markus die een pluizig vogeltje op haar hand heeft zitten. Publiciteitsfoto
Haar eerste expositie was in
1981. Ze verkocht één werk, aan
Wybe Tuinman. 'Vleugellam'
(1980) toont de in witte windsels
gehulde schilderes die met
nietszeggende blik een pluizig
vogeltje, zonder kop en snavel
op haar hand heeft zitten. Al
wist ze toen nog niet dat het
schilderij later bij haar zou te
rugkeren. Ze had nog een relatie
met Jan van den Berg, ook een
realistisch schilder. In het boek
is Markus niet vriendelijk over
hem. Ze noemt zijn naam niet.
Hij negeerde haar dochter, vol
gens haar, en was jaloers.
Het succes kwam midden jaren
tachtig. Ze had een expositie
met galerie Mokum in New York
en de Bijenkorf exposeerde haar
werk en bracht een jubileum
boek uit. Eind jaren tachtig was
in Hotel des Indes in Den Haag
een expositie van haar Konin-
ginneportretten te zien. Begin
jaren negentig gaf Markus haar
atelier in Udenhout er definitief
aan en ging ze naar Amsterdam.
In 1995 opent ze haar eigen ate
lier annex expositieruimte op
het Prinseneiland.
Haar oveizichtsboek maakt ech
ter ook duidelijk dat haar werk
zich de afgelopen jaren vooral in
de breedte heeft ontwikkeld en
niet in de diepte. Er kwam ver
breding in onderwerpen met
hommages aan mensen als
Munch en Picasso, interieuren
van Godshuizen, portretten van
Christus, Pierrots en portretten
veelal in opdracht gemaakt van
onder anderen Astrid Joosten,
Anne-Wil Blankers, oud-minis
ter Jo Ritzen en Tilburgs oud
burgemeester Gerrit Brokx.
Maar meer en meer bleek Mar
kus een maakster van mooie
plaatjes. Haar dwang uit de be
ginperiode, toen schilderen voor
haar therapie was, lijkt te zijn
verdwenen. Maar wat je ook
mag vinden van haar werk, be
wonderenswaardig blijft het
enorme doorzettingsvermogen
van de beschadigde autodidact
wel. Ze wist zich op te werken
tot een van de best verdienende
kunstenaars van Nederland.
Tot op de huid - 25 jaar schil
derkunst van Ans Markus' kost
45 euro. De expositie is t/m 27
april te zien in Museum Jan
van der Togt, Dorpsstraat 50 in
Amstelveen, van do. t/m zo. 13-
17 uur.
Vocaal ensemble Pur Sang maakt met nieuw repertoire een hele ommezwaai. Foto: Hielco Kuipers
onze bedoeling geweest heel
groot te worden. Eigenlijk is het
ensemble nu al een tikkeltje
aan de grote kant. Meestal za
ten we onder de twintig leden."
Eventjes heeft het vocaal en
semble met de handen in het
haar gezeten. Dat was toen diri
gent Schohaus er mee stopte.
„Het koor heeft toen echt in
een dip gezeten", zegt Hielke-
ma. „Het was moeilijk om een
nieuwe dirigent te vinden. We
hadden zoveel jaar met elkaar
opgetrokken en de boel lag in
eens stil. Een deel van de leden
is er toen ook mee gestopt. Ge
lukkig vonden we in Theo van
der Hoom een prima nieuwe
dirigent. En gelukkig zijn er ook
weer heel wat nieuwe leden bij
gekomen. Dat maakt het extra
spannend."
Rijsbergen: „We zijn ook be
gonnen met nieuw repertoire.
Nu Frans en Nederlands. Da's
een flinke stap in een andere
richting, een hele ommezwaai.
Qua taal en muziek. Best pit
tig"
Hielkema knikt. „Maar dat
nieuwe repertoire is wel nodig.
Het zou niet goed zijn als de
helft van het koor lekker onder
uitgezakt het oude repertoire
zou herhalen, terwijl de andere
helft, de nieuwe leden, daar kei
hard voor zou moeten repete
ren. Nu is het repertoire voor
iedereen nieuw. En ik zei het al,
het leuke van het koor is dat je
met elkaar bezig bent. Dat je
nieuwe dingen zingt die je nog
nooit hebt gezongen. Dat je je
uiterste best moet doen om het
bij te houden."
Vocaal ensemble Pur Sang
treedt vrijdagavond op in de
Dorpskerk aan de Hoofdstraat
in Leiderdorp. Aanvang van
het concert: 20.30 uur, maar
de deuren gaan drie kwartier
eerder open. De toegang is 5
euro.
Herman Joustra
