'De magie is er nog helemaal'
Nieuwe technieken,
nieuwe vergezichten
KUNST CULTUUR
Mystery Land naar Haarlemmermeer
Nürnberger g
Verhandlungen
Giphart ergert zich aan christelijke boekhandels
Schrijver
Adriaan van
der Veen
D/Phil Nijhuis
scoupe voor
nreizigers
m - Dominee Gremdaat,
ego van Paul Haenen,
jsteren op NS-station
m de eerste leescoupé
id. Dit is het antwoord
NS op toenemende
h jn van reizigers over het
in de trein. Meer dan de
!gt zich te storen aan
:htige gesprekken van
genoten. Ruim driekwart
reizigers geeft aan in de
ïstig te willen lezen. De
13 lupés worden in april bij
fan proef ingezet op de
en Amsterdam-Vlissin-
Nijmegen-Den Helder.
Ier Stan
hage dood
De Amerikaanse filmer
hage (70) is in een zie
ls in Canada overleden,
e werd bekend door
Jérimentele manier van
■Vanaf 1952 maakte hij
Ti totaal meer dan drie-
1. Zijn belangrijkste
ft zijn "The Art of Vision'
eStar Man', beide uit
ji 1986 kreeg Brakhage
|te onderscheiding van
erican Film Institute
hankelijke film- en vi
esten.
i dreigt voor
(tie vervalser
say
gek De complete kunstcol-
I n meestervervalser
Jansen wordt binnen-
;ad 'ast van de Franse over-
gm< nietigd. Volgens Jansen
far gen daarmee ook een
veehonderd waardevol-
dei ntieke kunstwerken
iard 1 te gaan. Hij wil dat de
j mdse regering deze ori-
lukken probeert te red-
grt "ge week heeft het Hof
blo Katie in Parijs het hoger
isch Verworpen dat Jansen
getekend. De Nederlan-
|e g d eind 2001 wegens op-
v fraude en vervalsing
eeld tot vijf jaar cel
i n vier jaar voorwaarde-
vendien werd zijn col-
m 1140 stukken officieel
•queerd.
ibrandt in
en geveild
Uil lenveUt
iet uit 1
Veilinghuis Sotheby's
veilt op 10 juli een
1634 van Rem-
Het doek zal naar
ïg negen miljoen euro
gen. Het gaat om het
dat het Rembrandt Re-
Project eind januari in
ibrandthuis in Amster-
herontdekte Rem-
presenteerde. Het is vol-
theby's voor het eerst
173 dat er een zelfportret
!C1J n Leiden geboren schil
ler de hamer komt. Het
jnu nog in handen van
ticulier.
ih
cln
ra Zuid blijft
djstricht trouw
ip
ner icht - Het Limburgse
ee iap Opera Zuid blijft in
ha cht. De toekomst was
ijm omdat de huidige re-
?n J iimte per 1 april moet
/en laken voor de bouw van
clic el. De gemeente en
eeft !uid hebben nu over-
tming bereikt over ves-
Da an het gezelschap in de
rti Malpertuis. De kerk
ku eschikt gemaakt voor
e p ïruimtes, kostuumate-
■corwerkplaatsen en
dat n. Opera Zuid kan hier-
haar activiteiten op één
v! ïcentreren.
r v
nak
kfoto's
tn verkeerd
am - De Rotterdamse
'nse iteraadsfractie Christen-
Sew IP verzet zich tegen de
•uz' to's in de Kunsthal op
01 toonstelling over Play-
01 Dgrafie van 22 maart tot
29 juni. In een brief aan
ege vraagt de fractie de
ieö' to's te verwijderen. Aan-
r te voor het verzet is een
J° jing voor de opening
"tentoonstelling met
de foto van een blote
De fractie vraagt of het
ook vindt dat een derge-
eelding op een uitnodi-
itrijd is met de goede
an fatsoen.
dinsdag 11 MAART 2003
R7
door Lieke de Kwant
hoofddorp - Het voormalige
Floriadeterrein in de Haarlem
mermeer wordt de vaste stand
plaats van Mystery Land, het
grootste dancefestival van Ne
derland. Dat zijn het organise
rende ID&T en de gemeente
Haarlemmermeer overeengeko
men. De enige voorwaarde die
de gemeente stelt, is dat de eer
ste editie van het festival binnen
de gemeentegrenzen, op 23 au
gustus, probleemloos verloopt.
Begin februari werd al bekend
dat de festivalorganisatie het
oog had laten vallen op het ter
rein rond Big Spotters Hill. De
gemeente wilde toen echter niet
beloven dat Mystery Land, dat
negen jaar een zwervend be
staan heeft geleid, de komende
jaren zou mogen terugkeren.
„Dat is nog steeds niet op pa
pier gezet", vertelt Sander Groet
van ID&T. „Maar ze heeft nu
heel duidelijk de intentie uitge
sproken dat ze met ons verder
wil en daar vertrouwen we op."
Ook over de huurprijs van het
Floriadeterrein, die ID&T aan
vankelijk te hoog vond, zijn de
partijen het nu eens. De ge
meente maakt de prijs afhanke
lijk van het aantal bezoekers.
„Als er inderdaad 40.000 men
sen komen, zoals we verwach
ten, dan betalen we het bedrag
dat de gemeente oorspronkelijk
vroeg. Als het aantal bezoekers
tegenvalt, betalen we minder.
Dat maakt het risico voor ons
aanvaardbaar", aldus Groet. Be
dragen wil hij niet noemen.
Een woordvoerster van de ge
meente bevestigt deze lezing. Er
kunnen nu vergunningen wor
den aangevraagd. „Omwonen
den krijgen binnenkort een brief
waarin wordt uitgelegd wat er
gaat gebeuren en dat zij eventu
eel bezwaar kunnen maken."
ID&T gaat intussen door met de
organisatie van het festival, dat
dit jaar groter van opzet zal zijn
dan in 2002. Er komen tien tot
twaalf podia in plaats van ne
gen. „Op die podia staan de top-
dj's van Nederland en de we
reld", zegt Groet. Namen wil hij
pas over een paar maanden
noemen. De kaartverkoop be
gint op 29 maart.
utrecht/gpd - Schrijver Ronald Giphart ergert
zich aan de christelijke boekhandels die weige
ren het door hem geschreven boekenweekge
schenk 'Gala' aan klanten mee te geven.
Volgens het Christelijk Lektuurkontakt zet
Giphart in zijn boek aan tot overspel en ook de
Bond tegen Vloeken heeft problemen met het
Boekenweekgeschenk. Giphart vindt de kritiek
hypocriet. „Die christelijke boekhandels hadden
sowieso het boekenweekgeschenk niet uitge
deeld. Dus het is heel stoer te roepen dat je een
boek niet gaat weggeven als je het toch al niet
zou weggeven", zegt de schrijver.
Giphart: „Ik vind het behoorlijk lachwekkend dat
er mensen zijn die boeken vlooien op het ge
bruik van het woordje 'Jezus' of het woordje
'godverdomme'. Diezelfde mensen hadden zich
bijvoorbeeld ook kunnen bezighouden met het
schrijven van brieven naar regimes waar mensen
gemarteld worden. Of ze hadden iets kunnen
doen aan de naderende oorlog of de honger in
de wereld."
Giphart noemt het 'lachwekkend en ook stui
tend' dat er mensen zijn 'die de oren van God
spelen'. „Stel nou dat de schepper er problemen
mee zou hebben dat iemand in een boek de
naam van Jezus noemt, dan lijkt me dat een pro
bleem tussen dat personage, de schrijver en God
zelf. Zelfbenoemde oren van God die hier rond
lopen vind ik bespottelijk."
The Bangles zijn weer terug met album en tournee overleden
door Sandra Put
Amsterdam - Na jaren van succes
besloten The Bangles eind jaren
tachtig te stoppen. Maar toen de
dames onlangs hun instrumenten
weer eens oppakten, was de ma
gie plotseling weer daar. Een
nieuw album is het gevolg en er
komt meer.
In de afgelopen jaren hebben
The Bangles elkaar slechts een
aantal keren gesproken. Dikke
vriendinnen zijn ze nooit ge
weest, dus regelmatig bij elkaar
op de koffie komen, deden ze
niet. Tot ze een tijd geleden de
instrumenten oppakten en het
muzikaal gezien weer helemaal
klikte. Het gevolg is een nieuw
album, na veertien jaar. „Nu
willen we kijken of we het on
mogelijke mogelijk kunnen ma
ken", grinnikt bandlid Debbi
Peterson.
Haar drie collega's lachen mee.
„Inderdaad", beaamt Susanna
Hoffs. „We willen weer gaan
functioneren als een echte
band. We gaan door waar we in
de jaren tachtig zijn gebleven.
Of dat lukt, moeten we nog zien.
We vinden het waanzinnig dat
we nu al op de radio worden ge
draaid."
Het heeft in totaal zo'n veertien
jaar geduurd voordat The Bang
les met het nieuwe album 'Doll
Revolution' kwamen. Het nieu
we zilveren schijfje is een ver
rassing, want niemand had ooit
nog op een nieuw album gere
kend. The Bangles, één van de
eerste meidengroepen die in de
jaren tachtig succes hadden met
hits als 'Eternal flame', 'Manic
monday' en 'Walk like an Egyp
tian', hadden in 1989 besloten
definitief uit elkaar te gaan. Zo
definitief blijkt het nu, jaren la
ter, ineens toch niet te zijn ge
weest.
„We zijn toen echt uit elkaar ge
gaan met het idee dat we nooit
meer samen zouden spelen",
zegt Michael Steele (zang, bas,
gitaar). „Ik denk dat we aan een
heel lange pauze toe waren",
vult Susanna Hoffs (zang, gitaar)
haar aan. „Wat we uiteindelijk
besloten, was om er dan maar
helemaal mee te stoppen."
The Bangles: „Voor veertigers is het moeilijk een platenmaatschappij te interesseren, tenzij we met jaren tachtig revival zouden komen." Pu
bliciteitsfoto
Michael Steele ziet het genuan
ceerder. „Het enige dat we in
die tijd echt wisten, was dat we
ons niet lekker voelden en dat
we niet verder wilden. We voel
den ons ongelukkig. We waren
vooral alle aandacht zat." Ze
kijkt Susanna Hoffs veelbeteke
nend aan, maar Vicki Peterson
(zang, mandoline, gitaar) neemt
het woord: „We waren altijd be
zig met muziek. Ons privéleven
hebben we nooit goed onder
houden. Dat merkten we pas
toen we ouder werden.
„Voor mij was dat zeker zo",
vertelt Susanna Hoffs, met haar
44 jaar de oudste van het stel.
„Ik merkte dat ik toe was aan
het stichten van een gezin."
Hoffs trouwde met filmregisseur
Jay Roach en kreeg twee kinde
ren. „Ik wilde dat mijn wortels
ergens kwamen te liggen. Ik wil
de niet meer worden geleefd.
Het gebeurt nu weer, maar toen
waren we jong en naïef, nu zijn
we volwassen. Ik weet dat er ook
nu bepaalde dingen van ons
worden verwacht. We zullen
weer overal moeten opdraven.
We gaan alleen nu niet meer
door tot het punt dat we licha
melijk en geestelijk op zijn."
Debbi Peterson (zang, drums,
gitaar, percussie), inmiddels
moeder van een vijfjarige zoon,
is het met haar eens. Michael
Steele en Vicki Peterson hadden
hun eigen redenen om te stop
pen. „Ik vond het mooi ge
weest", zegt Steele, die na het
opdoeken van The Bangles lan
ge tijd niets meer met de mu
ziekwereld te maken wilde heb
ben. The Bangles hadden het
eind jaren tachtig, zoals ze het
zelf zeggen, 'helemaal gehad'.
The Bangles zijn niet van plan
om het bij een eenmalige reünie
te laten. Was het geld soms op?
Susanna Hoffs schudt heftig van
nee. „Dat was het zeker niet",
zegt ze. „We voelden dat het tijd
werd weer eens wat te gaan
doen." Michael Steele vervolgt
het verhaal: „We speelden in '99
weer eens met elkaar, maar dat
was nog een groot aantal stap
pen verwijderd voordat we seri
eus dachten weer met The Ban
gles te beginnen. Dat kwam pas
later, toen we wat teksten en
muziek hadden geschreven en
ineens dachten: Wow, we heb
ben een nieuw album in han
den." Susanna Hoffs: „De magie
die ontstaat als wij met ons vie
ren onze instrumenten pakken,
was er nog helemaal."
Op dat moment werd bij het
viertal duidelijk dat het tijd werd
voor een comeback. Volgens
Steele was het voor de veertigers
moeilijk om een platenmaat
schappij te vinden. „We kregen
een aantal lucratieve aanbiedin
gen, maar dan moesten we met
een jaren tachtig revival komen.
Precies wat we niet wilden."
The Bangles besloten door hier
en daar op te treden genoeg
geld bij elkaar te krijgen om zelf
een album te kunnen maken.
'Doll Revolution' kent in totaal
vijftien nummers. „Een aantal
daarvan is spontaan ontstaan
toen we aan het spelen waren",
vertelt Vicki Peterson, „maar er
zijn ook nummers uit de jaren
tachtig die we nooit eerder heb
ben uitgebracht. En er zijn lied
jes uit projecten waarin we solo
hebben gewerkt."
'Tear of your own head (It's a
Doll Revolution)', de titelsong
van het album, is een cover van
een recente compositie van El
vis Costello. De vier muzikale
dames hebben het nummer ge-
bangelized, zoals ze met nog een
aantal nummers hebben ge
daan. Het viertal lacht als wordt
gevraagd wat dat betekent. „Dat
is wanneer je liedjes door The
Bangles laat zingen en spelen.
Dan veranderen ze."
'Doll Revolution' verschijnt 17
maart in Nederland. 'Some
thing that you said' is als single
uitgebracht. Op 14 april treden
The Bangles op in de Melkweg
in Amsterdam.
den haag/gpd - Journalist-
schrijver Adriaan van der Veen
is afgelopen vrijdag in Den Haag
overleden. Hij is 86 jaar gewor
den. Van der Veen schreef twin
tig boeken, waarvan 'Het wilde
feest' (1952) en 'In liefdesnaam'
(1975) het bekendst zijn.
Adriaan van der Veen werd op
16 december 1916 in Venray ge
boren. Van 1938 tot 1978 was hij
werkzaam in de (literaire) jour
nalistiek. Zo was hij een van de
oprichters van het tijdschrift
Werk.
Vlak voor de Tweede Wereld
oorlog vertrok Van der Veen
naar de Verenigde Staten. In
1946 keerde hij terug en werd
redacteur letteren bij NRC Han
delsblad. Zijn aanpak verschilde
sterk van zijn voorgangers bij de
krant. Zo waren Victor E. van
Vriesland en Simon Vestdijk es
sayisten, die recensies schreven
alsof het studies waren. Van der
Veen gedroeg zich als journalist.
Later in zijn loopbaan ging rijn
voorkeur uit naar verslaggeving.
Hij reisde heel wat af om met
'schrijvers van betekenis' te pra
ten.
In 1978 ging Van der Veen met
pensioen en kon hij zich geheel
wijden aan het andere werk dat
hij van jongs af aan had verricht:
het schrijven van romans. Voor
'Het wilde feest', een roman
over de joodse problematiek in
de Verenigde Staten tijdens de
Tweede Wereldoorlog, ontving
hij de Van der Hoogtprijs.
Het werk van Van der Veen is
semi-autobiografisch. Recen
sent Alfred Kossmann noemde
hem eens de verslaggever van
zijn eigen leven. „Hij vertelt, legt
rekenschap af, bespiegelt. Ook
wanneer je weinig weet van rijn
leven, twijfel je er niet aan dat
hij het heeft over ware gebeurte
nissen, al zal hij naar de wil van
het verhaal hebben toegevoegd,
weggelaten, gestileerd."
Uit kritieken is op te maken dat
de gesoigneerde Haagse Van der
Veen geen belangwekkend lite
rator was. Zo verweet recensent
Kossmann hem eens 'dames-
bladproza' te schrijven. En au
teur Willem Frederik Hermans
boorde Van der Veen ooit finaal
de grond in.
Leids Kunsthistorisch Jaarboek over invloed van beelden
door Rody van der Pols
leiden - Vanuitje luie stoel naar
exotische landen en verre conti
nenten reizen. Vandaag zetje er
'Discovery Channel' of 'National
Geographic' voor aan, in de ne
gentiende eeuw wierp je een
blik door je stereoscoop. Tien
duizenden series met foto's wa
ren er te koop voor dit apparaat
dat de illusie van drie dimensies
opwekt. Deze technische revo
lutie stuwde de oplage van fo
to's in de tweede helft van de
negentiende eeuw richting de
miljoenen.
Het is een historisch voorbeeld
van de massale reproductie van
beelden, waaraan ruim aan
dacht wordt besteed in 'Beelden
in veelvoud, De vermenigvuldi
ging van het beeld in de prent
kunst en fotografie'. In de ruim
twintig essays die dit twaalfde
Leids Kunsthistorisch Jaarboek
telt, worden onderwerpen als
boekillustraties en devotiepren-
ten, stereofoto's en postzegels
behandeld. Media waarmee in
de loop der eeuwen voorstellin
gen, kennis en inzichten onder
brede lagen van de bevolking
zijn verspreid.
Het is een onderwerp dat lang
door kunsthistorici is verwaar
loosd, zegt Hans Rooseboom,
een van de redacteuren van het
jaarboek „Voorheen lag de na
druk voornamelijk op unieke
kunstwerken. Een schilderij van
Rembrandt, een sculptuur van
Rodin, het onherhaalbare werk
van een bij voorkeur groot kun
stenaar. Tegenwoordig is er ge
lukkig ook interesse voor prent
kunst en fotografie, media die
vaak een grote oplage hebben
en daarmee enorme mensen
massa's hebben bereikt."
En dat maakt deze media ook zo
interessant, stelt Rooseboom,
als fotodeskundige verbonden
aan het Rijksprentenkabinet in
Amsterdam. „Veel van deze
beelden rijn van grote invloed
geweest op de verbeelding en
het denken over de wereld van
grote groepen mensen", zegt hij.
De stereofotografie bijvoor
beeld. Het principe is simpel:
maak een foto van een tafereel,
verplaats de camera zes centi
meter - de gemiddelde afstand
tussen de ogen - en schiet een
tweede plaatje. Plaats de foto in
een stereoscoop, een apparaat
dat ervoor zorgt dat ieder oog
maar een van beide foto's waar
neemt, zodat de illusie van diep
te ontstaat. „Een simpel princi
pe, maar met een revolutionair
resultaat", stelt Rooseboom.
„Plotseling kon de negentiende-
eeuwer zich in verre steden en
exotische bestemmingen wa
nen, die anders onbereikbaar
voor hem waren. Een nieuwe
wereld ging open."
Het op grote schaal vermenig
vuldigen van prenten komt in
de loop van de zestiende eeuw
pas goed van de grond. De toe
passingen zijn legio. Zo is er een
bloeiende markt voor politieke
prenten ten tijde van de Spaan
se overheersing. Illegaal, want
vanzelfsprekend hebben ze wei
nig positiefs over de bezetters te
melden. Wel legaal rijn de pren
ten van vorsten die regelmatig
onder het volk verspreid wor
den. In die tijd de enige manier
om de bevolking te laten weten
door wie ze eigenlijk geregeerd
worden.
De massamedia als middel om
het politieke denken te beïn
vloeden, is iets van alle tijden. In
'Beelden in Veelvoud' wordt een
grappig voorbeeld gegeven van
hoe dezelfde afbeelding door
mensen met tegengestelde be
langen wordt gebruikt. „En dat
is ook een kenmerk van massa
reproductie", zegt Rooseboom.
De Chileense generaal Pinochet zoals hij zichzelf graag zag: als auto
ritair em machtig leider van Chili. Foto: Chas Gerretsen
„Dezelfde beelden worden
voortdurend in een nieuwe con
text geplaatst, waardoor ze de
kijker telkens iets anders vertel
len."
Het betreft in dit geval een foto
van Augusto Pinochet, de gene
raal die in 1973 in Chili een
staatsgreep pleegde. Als alert fo-
De befaamde foto van Chas Gerretsen werd door tegenstanders ge
bruikt om Pinochets kwaadaardige inborst te tonen. Publiciteitsfoto
tojoumalist schoot Chas Gerret
sen al enkele dagen na de
staatsgreep een portret van deze
nieuwe leider van Chili. Het
toont Pinochet als een grimmi
ge, zelfverzekerde man, ogen
verscholen achter een donkere
zonnebril. Het portret heeft zo
veel visuele kracht, dat het zo
wel door voor als tegenstanders
gebruikt is. Rooseboom: „Zelf
poseerde hij als het autoritaire
staatshoofd dat hij wilde rijn, te
genstanders stelden met deze
foto rijn dictatoriale bewind aan
de kaak Het demonstreert maar
weer eensde macht die van een
dergelijk beeld uit kan gaan."
'Beelden in Veel
voud, De vermenig
vuldiging van het
beeld in de prent
kunst en fotografie',
Leids Kunsthisto
risch Jaarboek deel
12, Primavera Pers,
39,90 euro.
26. November 1976
Kleine Meistersingerhalle
