'Goede reis naar de sterretjes'
GESPREK VAN DE DAG
Wiegendood: risicofactoren en maatregelen
Koninklijke schatten
van Elizabeth te zien
Aantal gevallen van wiegendood neemt af, maar oorzaken nog steeds onbekend
Hond
ZATERDAG 8 MAART 2003
MENSELIJK
MICHAEL FLATLEY, de bedenker van de beroemde Ri-
verdance, een moderne vorm van Ierse volksdans, is
AANGEKLAAGD wegens de verkrachting van een vrouw
in een hotel in Las Vegas in oktober. Flatley daagde gis
teren op zijn beurt de betrokken vrouw voor het gerecht
omdat er volgens hem niets meer heeft plaatsgevonden
dan een one-night-stand, waarin niets is gebeurd dat zij
niet wilde. De vrouw deed in oktober bij de politie aangif
te van de verkrachting, waarna zij contact opnam met Fl
atley en dreigde haar verhaal naar buiten te brengen als
hij niet met 35 miljoen dollar over de brug komt. Volgens
Flatley gaat het om afpersing en wil dat de vrouw hem
honderd miljoen dollar betaalt voor de schade die zijn
imago is toegebracht door de beschuldiging.
J.K. ROWLING,
schrijfster van de
Harry Poffer-boeken,
en haar uitgever Ti-
me-Warner hebben
een kortgeding aan
gespannen voor de
rechtbank in Amster
dam. Ze willen de
Nederlandse verta
ling tegenhouden
van Tanja Grotter,
een op Harry Potter
gebaseerd Russisch
boek van Dimitri Je-
metz. Het boek moet
op 8 april verschij
nen bij de Neder
landse uitgever By-
blos. Het kortgeding
dient op 25 maart.
Tanja Grotter is een
Rusland een groot
succes. Volgens By-
blos schreef Jemetz
hiermee 'een cultu
reel antwoord en een
parodie' op Harry Potter. Volgens Byblos is de zaak in
Amsterdam een soort proefproces, omdat er ook vertalin
gen te verschijnen staan in Frankrijk, Portugal, Grieken
land en de Verenigde Staten. Juridische stappen in Rus
land zijn op niets uitgelopen. Foto: EPA
In Londen is bin
nenkort een collec
tie koninklijke
schatten te zien ter
gelegenheid van het
vijftigjarig jubileum
van de kroning van
koningin Elizabeth
n op 2 juni. De ex
positie wordt ver
deeld over de
Queen's Gallery en
de staatsiezalen van
Buckingham Palace
en Windsor Castle.
In de Queen's Galle
ry worden vanaf
maandag juwelen
van de koninklijke
familie tentoonge
steld. Een van de
waardevolste stuk
ken is de kroon met
1333 diamanten, die
oorspronkelijk is ge
maakt voor George
IV in 1821. Koningin
Elizabeth draagt die
jaarlijks bij de ope
ning van het parle
mentaire jaar. Af
beeldingen van het
sieraad staan op on
der meer postzegels
en munten. Tijdens
de jaarlijkse open
stelling van de staatsiezalen van Buckingham Palace, dit
jaar vanaf 1 augustus, zijn in het paleis onder meer de
jurk en 7 meter lange mantel te zien die Elizabeth II vijf
tig jaar geleden bij haar kroning rimeg. Filmbeelden van
de ceremonie helpen de sfeer van toen in de zalen weer
op te roepen.
Tekeningen, schilderijen, foto's en koninklijke voorwer
pen die met de kroning te maken hebben, zijn vanaf 29
maart te zien in Windsor Castle. Zo worden ook de pen
tentoongesteld waarmee de Britse koningin haar eed
ondertekende en de geschilderde uitnodiging voor de
plechtigheid aan de kleine prins Charles.
DAGELIJKS LEVEN
Elizabeth II viert dit jaar haar vijftigste jubi
leum als koningin van het Verenigd Konink
rijk. Foto: AP/Peter Morrison
Jaarlijks worden in Nederland
iets meer dan 200.000 baby's
geboren. Zo'n dertig kinderen
daarvan overlijden aan wiegen
dood.
Onder wiegendood wordt ver
staan 'het plotseling en onver
wacht overlijden van een ogen
schijnlijk gezonde zuigeling
tussen de 0 en 2 jaar'. Het sterf
tecijfer is in de afgelopen vijf
tien jaar gedaald van 220 in
1987 tot 25 in 2000. Nergens in
Europa is dit aantal zo laag.
Overigens steeg het cijfer in
2001 voor het eerst sinds vijf
tien jaar weer (tot 34), maar van
een verontrustende toename
lijkt geen sprake te zijn.
De daling is onder meer te dan
ken aan een groep gepensio
neerde kinderartsen, verenigd
in de Landelijke Werkgroep
Wiegendood. De werkgroep
staat onder leiding van prof. dr.
Guus de Jonge. „Ik stond als
arts voor een raadsel. Hoe kan
het dat gezonde kinderen plot
seling dood in bed gevonden
worden?"
Hij legde in 1987 als één van de
eersten het verband tussen wie
gendood en buikligging. Ook
het gebruik van dekbedden,
hoofdbeschermers, zeiltjes en
zachte matrassen wordt tegen
woordig sterk ontraden. On
langs bracht de werkgroep een
boek uit. In Wiegendood; erva
ringen en inzichten worden alle
onderzoeksresultaten op een
rijtje gezet.
Een van de mogelijke verklarin
gen voor wiegendood is dat het
kind op de buik terechtkomt,
De wiegendoodsterfte in Nederland is sterk afgenomen sinds duide
lijk is welke maatregelen genomen kunnen worden. Maar waarom
deze werken is nog altijd een raadsel. Foto: GPD
onder het beddengoed raakt en
mede door warmtestuwing,
adembelemmering en hartver-
traging overlijdt. Veertig pro
cent van alle slachtoffertjes was
weliswaar op de mg te slapen
gelegd, maar heeft zichzelf op
de buik gedraaid. Vervolgens
konden ze niet meer terug.
Dat blijkt ook uit een onder
zoek van klinisch pedagoge en
psychotherapeute Monique
L'Hoir uit Winterswijk, die in
1998 op het onderwerp promo
veerde. Ze is lid van de Lande
lijke Werkgroep Wiegendood
en zette eind jaren tachtig een
wiegendoodpoli op, waar ou
ders wier kind is overleden, te
recht konden voor deskundige
opvang.
Uit haar onderzoek komt naar
voren dat het gebruik van een
fopspeen het risico van wiegen
dood vermindert. „Dat is intus
sen in meer dan tien landen
aangetoond. Baby's met een
speen zouden rustiger slapen.
Maar voor een precieze verkla
ring is nader onderzoek nodig."
Ook het gebruik van een katoe
nen trappelzak verkleint het ri
sico, mits niet gebruikt in com
binatie met beddengoed in ver
band met warmtestuwing. Ro
ken tijdens en na de zwanger
schap, ook door de vader, ver
hoogt de kans op wiegendood,
evenals het gebruik van een
dekbed.
„Een dekbed is echt fnuikend",
zegt L'Hoir. „Het is veel te
warm en baby's kunnen er ge
makkelijk onder komen. In de
Duitse deelstaat Nordrhein-
Westfalen, is het wiegendood-
cijfer zes keer zo hoog. In
Duitsland zijn ze namelijk gek
op dekbedden."
Ze vervolgt: „De gevallen van
wiegendood die we nu nog te
genkomen, liggen voornamelijk
in de ongevallensfeer. De ou
ders zijn bijvoorbeeld op be
zoek bij opa en oma en leggen
het kind te slapen op een bed
voor volwassenen. Het kind
komt tegen een hoofdkussen
aan te liggen en overlijdt. Of
een moeder legt het kind in de
box en loopt eventjes naar bo
ven. Als ze terugkomt is het
kind dood. Het heeft zich op de
buik gedraaid en ligt met mond
en neus plat op het boxkleed."
„Kun je zoiets voorkomen? Ik
denk het niet. En het is nu ook
weer niet de bedoeling dat we
allemaal neurotische ouders
krijgen. Ik wil er maar mee zeg
gen: we kunnen het gewone ri
sico van het bestaan niet uit
bannen. Wel kunnen we ouders
waarschuwen en proberen de
preventiemaatregelen waarvan
we weten dat ze werken, over te
brengen. Laat de baby bijvoor
beeld de eerste zes maanden in
een wieg naast je bed slapen.
En hou het kind, als hij aan het
experimenteren is met draaien
en zich wel op de buik kan
draaien maar nog niet terug,
extra in de gaten."
Toch blijft er een categorie wie-
gendood-kinderen, en dat is
zo'n 20 procent, waarvan de
precieze doodsoorzaak niet te
achterhalen is. L'Hoir: „Mis
schien dat hun overlijden iets te
maken heeft met een aangebo
ren kwetsbaarheid of een ver
borgen hartafwijking. Ook
vroeggeboorte is een risicofac
tor."
„We zitten nog met heel veel
vragen", zegt ook Guus de Jon
ge. „Waarom komt wiegendood
bijvoorbeeld meer voor bij jon
gens dan bij meisjes? Waarom
komt het meer voor bij twee 1
derde en vierde kinderen da11
bij de eerste?" Bovendien, v
volgt hij, zijn in de afgeli
ren nieuwe gevaren naai- vo
gekomen. „Zoals het bij de
ders in bed laten slapen van
een jonge zuigeling, dat hal\
wege de jaren negentig ope< Jj
weer populair werd omdat 1
zo goed zou zijn voor de oui
kind-relatie", zegt hij. „Heti
echter enorm riskant bij eer
kind jonger dan zes maandi
zeker wanneer de ouders o\
vermoeid zijn, zwaarlijvig zi
of gedronken hebben. Het 1e
kan bekneld raken, tegen d(
kussens aankomen, onder h
dekbed terechtkomen. Zeke
procent van het aantal wieg
doodkinderen is overleden
een groot bed."
Een andere risicofactor is h(8
niet of slechts korte tijd gev<
van borstvoeding. De moed
melk zou, wanneer deze mi
stens drie maanden gegeveiJj
wordt, een beschermend ef
tegen het optreden van wie;
dood hebben. L'Hoir: „Mini
dan 25 procent van de Nedj
landse moeders geeft na dril
maanden nog borstvoeding
Dat is ontzettend weinig in
gelijking met andere landenr
Ook het deelnemen aan kinj3
opvang in de eerste zeven
maanden zou mogelijk een
cofactor zijn.
In de periode 1996-2001 betf
dit 15 procent van alle wieg 1
dood-gevallen. „Maar we wr
nog niet hoe dat komt", zi
Jonge.
Dankzij goede voorlichting
neemt de wiegendoodsterfte in
Nederland sterk af: in de afgelo
pen vijftien jaar met 85 procent.
Toch staan onderzoekers soms
nog voor een raadsel. Nieuwe ri
sicofactoren liggen bovendien
op de loer. Voor ouders is en
blijft wiegendood een traumati
sche ervaring. „Dat is het moei
lijkste, dat zo'n gezond baby'tje
zomaar sterven kan."
Nog steeds spoken er tientallen
vragen door haar hoofd. Wat
als ze nou tóch meteen bij haar
dochtertje was gaan kijken? Of
als ze eerder w^s thuisgeko
men? En had ze die dag über
haupt wel moeten gaan wer
ken?
„Ik ben voortdurend op zoek
naar een soort geruststelling
dat ik haar dood echt niet had
kunnen voorkomen", zegt Pau
line Ivanyi (35). „Want ik heb
het gevoel dat ik gefaald heb in
haar te beschermen. Maar het
is nog maar de vraag of we iets
hadden kunnen doen als we
haar eerder gevonden hadden.
Dat vind ik nog het moeilijkste
te accepteren. Dat zo'n gezond
baby'tje zo plotseling sterven
kan. Zo'n leventje is zomaar
weg."
Op 13 september 2001 overleed
Narina Ivanyi. Wiegendood. Ze
was zeven maanden oud. Nari
na was de derde dochter van
Pauline en Pavel (39) Ivanyi.
Pauline was vlak na de zomer
weer halve dagen gaan werken.
En toen kwam die fatale dag.
„Ik kwam om half zes thuis.
Meestal gaf ik Narina meteen
borstvoeding zodra ik thuis
was, maar omdat de au pair zei
dat Narina boven in de woon
kamer in de box in slaap geval
len was, besloot ik eerst gezellig
met de twee oudsten te eten."
Na het eten ging de au pair
naar boven om de kinderen in
bad te doen. Ze keek even om
het hoekje bij Narina en omdat
ze vond dat het meisje een
beetje raar lag, pakte ze haar
op. Toen ze merkte dat het
kindje helemaal slap was, riep
ze Pauline en rende de trap af.
„Ik nam Narina van haar over.
Toen zag ik dat ze al helemaal
blauw om haar mondje was. Ik
heb ontzettend geschreeuwd
en ben haar meteen gaan re
animeren. Ik belde 112, de au
pair belde mijn man. Tien mi
nuten later stonden er twee
ambulances in de straat en na
men hulpverleners het van ons
over. Mijn man zei dat het wel
goed kwam. Maar achteraf
denk ik dat ik op dat moment
al wist dat ze het niet zou red
den."
Narina werd naar het zieken
huis overgebracht en daar
werd vastgesteld dat het meisje
overleden was. „Wat moetje
doen? Ik heb haar maar een
schone luier gegeven. Vervol
gens werden we naar een apar
te kamer gebracht. Ik heb een
dekentje om haar heen gesla
gen en zo een hele tijd met
haar gezeten. Maar op een ge
geven moment moesten we
naar huis, naar de twee andere
kinderen die natuurlijk ontzet
tend geschrokken waren. Toen
hebben we Narina in het zie
kenhuis achtergelaten, hoe
moeilijk ik dat ook vond. De
volgende dag hebben we sa
men met de kinderen liedjes
voor haar gezongen, haar kus
jes gegeven en haar een goede
reis naar de sterretjes gewenst.
Vervolgens hebben we in klei
ne kring afscheid genomen."
„Omdat de artsen niet wisten
waar Narina aan overleden
was, hebben we toestemming
gegeven voor obductie. Maar
ze hebben geen doodsoorzaak
kunnen vinden, en dus noe
men ze het wiegendood. De
kinderarts zei tegen me: 'Als u
de avond voor haar overlijden
bij me was geweest, had ik u
waarschijnlijk gewoon weer
naar huis gestuurd, omdat Na
rina op dat moment een kern
gezonde baby was'. Daar heb
ik het heel moeilijk mee, dat
zoiets ineens kan gebeuren.
Zo'n mooi meisje. Je knippert
bij wijze van spreken even met
je ogen en het is voorbij."
Na de dood van Narina stopten
Pauline en Pavel allebei tijdelijk
met hun werk. „Zonder profes
sionele hulp hadden we het
niet gered", vertelt Pauline. „Ik
miste Narina ontzettend en
huilde om het minste of ge
ringste. Ik had het gevoel dat ik
hier een heel groot gat had",
zegt ze, en wijst ter hoogte van
haar hart. „De kinderen heb
ben ons er echt doorheen ge
sleept"
Drie maanden na de dood van
Narina was Pauline weer zwan
ger. „Dat was sneller dan we
verwacht hadden. Maar we wa
ren er heel erg blij mee." Doch
ter Nikola werd gezond en wel
geboren op 16 september 2002.
„Ik ben heel erg blij met haar,
maar ik ben ook iedere dag
bang. De angst voor wiegen
dood neemt toe, zeker nu ze
richting de leeftijd gaat waarop
Narina gestorven is. Ik werk op
het ogenblik niet, want ik kan
Nikola niet loslaten. Ik ga ook
heel vaak bij haar kijken. We
hebben bovendien een camera
boven haar wiegje. In de keu
ken hangt een monitor, zodat
ik: haar in de gaten kan houden
als ze slaapt. Daarnaast weeg ik
haar twee keer per week, om
dat gewichtsafname een eerste
teken kan zijn dat het niet goed
gaat met een baby. Ook heb
ben we goede afspraken met
de huisarts, kinderarts en het
consultatiebureau gemaakt. Als
we ook maar ergens ongerust
over zijn, mogen we komen."
Ze zwijgt even en knuffelt haar
dochtertje, dat geboeid kijkt
naar de zonnestralen op de
muur. Zegt dan: „Ik zal nooit
meer echt onbezorgd kunnen
zijn. Soms ben ik daar wel eens
boos over. Dan vind ik het on
eerlijk dat die schaduw voort
durend over ons leven hangt.
Maar goed, ik lach weer, geniet
weer van bepaalde dingen. Er
zijn nu ook wel eens uren dat
ik niet aan Narina denk. Dat
had ik een jaar geleden niet
voor mogelijk gehouden. 'Altijd
bij ons' hebben we op de graf
steen laten zetten. Narina be
hoort bij ons leven. De kinde
ren zingen soms liedjes voor
haar."
Corine van Zuthem
Voor meer informatie:
dood 0172-408.271
idood.nl
Stichting Wieeedoc
www.wiegenaood.r
„Dat is het moeilijkste, dat zo'n gezond baby'tje plotseling sterven kan", zegt Pauline Ivanyi wier ze s
maanden oude dochtertje overleed aan wiegendood. Foto: GPD
JA Wti-, HEEl- BJZ.C', AAOO I...MW9- CT££A/
CyEZS-Ufl. VfiCC 0£- H' Ö*2_ w££R W/L- CiA/UV WOMÊAJ
Klotehond. Trekt zich nergens iets van
aan. Roep je hem, komt ie als er iets te
halen valt. Of als hij toevallig zin heeft.
Meestal heeft ie geen zin. Komt ie niet.
Klerebeest. Loop je door het recreatiege
bied van Halfweg. Snoepies bij je, fluitje
bij je. Zinloos. Hij duikt in de struiken of
in het water. Of hij holt naar de andere
kant van het veld. En je ziet hem niet
meer terug. Zeiksnor.
Vroeger hadden we een hond, Pekel
heette hij, naar mijn vrouw die uit Oude
Pekela komt, doet er nou niet toe, en die
kwam altijd. Al zat ie biefstuk te eten,
als je riep dan kwam ie. Zeventien jaar
lang. Ik kan wel janken als ik er aan
denk. Maar deze? Van zijn leven niet.
Kreng van een beest. Kent honderd
kunstjes. Ach man, wat kun je thuis al
lemaal niet met hem doen. Dingen ver
stoppen waar hij dan binnen de halve
minuut triomfantelijk mee komt aanlo
pen. Voetballen kun je met hem, kan ie
trouwens best aardig. Thuis kun je hem
roepen en hij komt geheid want hij
denkt óf we gaan een spelletje doen óf ik
mag mee uit, dus hij wil wel. Maar nog
laat je hem buiten niet los of weg is ie.
Rampenhond.
Was natuurlijk ook veel te oud toen we
hem kregen. Maand of zeven acht.
Zwerfhond. Kwam uit Spanje. Als je
hem wilde aaien, dook ie weg. Dus dan
weet je het wel. Voor ie een beetje wist
hoe en wat waren we drie maanden ver
der. Cursus zegt u? Laat me niet lachen.
Vermogens hebben we uitgegeven aan
cursussen. Individuele les, groepsles.
Examen brave hond deel één. Is ie voor
gezakt trouwens. Dus praat me niet van
les. Schijthond.
En dan al die mensen die je op je wan
deling door bos en hei advies gaan ge
ven. En die je vertellen over hun nichtje
die ook een hond had, wilde ook niet
luisteren meneer, maar toen heeft ze zus
en zo en sindsdien mak als een lamme
tje. Nou deze dus niet. Alles geprobeerd
maar meneer luistert niet. Zo heet ie
trouwens: Meneer. Op zijn Spaans dan:
Sehor.
Neem vanochtend. Was met hem wan
delen in het bos. Hij bleef keurig in de
buurt. Terug op het parkeerterrein wilde
hij niet in de auto. Ik reed een eindje
weg. Hij kwam er aan. Ik stoppen, por
tier open: hij liep weer weg. Herhaalde
zich een keer of drie. Toen dacht ik:
„Barst maar, ik ga naar huis". Thuis
vraagt mijn vrouw: „Waar is Senor?"Ik
zeg: „Weet ik veel, hij wilde niet mee te
rug. Huis te klein, huis veel te klein,
huis leek wel een luciferdoos. Mijn kin
deren of ikzelf, we kunnen ter plekke
dood blijven en mijn vrouw zal het
betreuren. Maar als er ïpaar dat met
één van onze beesten gebeurt, we
hebben ook twee katten, dan wordt
zij Job op de mesthoop. Grote
mesthoop.
Wij meteen terug naar het
bos. Zat ie braaf te wachten
op het parkeerterrein.
Stapte de auto in of er niets
gebeurd was. Schijnheili-
gerd.
Dat is nu een paar uur gele
den. Mijn kinderen vragen:
„Hoe kon je dat nou doen
pap?", die hond blijft uit mijn
buurt en mijn vrouw kijkt me
al helemaal niet aan. Dus tik
ik dit stukkie maar. Rothond.
