Succes overrompelt Janine Jansen Tijl Uilenspiegel in vele gedaantd
De oudheid vertaald in twintig kloeke dek
NNEI
KUNST CULTUUR
'Je doet een move, de tegenstander wil die verbeterer
VAN INSPIRATI
Groothof is genot om naar te kijke
donderdag 6 MAART 2O0I
Foto: CPD/Jaap Rozema
Kerstman splijt
Rotterdam
Rotterdam - Een beeld van een
kerstman zorgt voor grote ver
deeldheid in Rotterdam. Het is
vooral het object dat het man
netje in zijn hand houdt dat
voor discussie zorgt: volgens de
één een gesmolten raketijsje,
anderen spreken over een butt-
plug of dildo. Vandaag besluit
de gemeenteraad of het kunst
werk van de Amerikaan Paul
McCarthy een plekje krijgt.
Leefbaar Rotterdam heeft in
middels handtekeningen van
tegenstanders verzameld.
Breakdancers dagen elkaar uit in het LVC
door Rody van der Pols
leiden - „Hiphop is een manier van leven,
weet je. Je staat ermee op en je gaat ermee
slapen. Het zijn vooral de beats. Die zijn zo
in elkaar gezet, dat je meteen wilt gaan dan
sen." En dansen kan Khalid Boultam (17).
Breakdancen om precies te zijn. Als een van
The Spinning Keys, een Leidse breakdance
groep, figureerde hij in een videoclip die gis
teravond in het LVC gepresenteerd werd.
Petjes, wijdvallende T-shirts, ingevlochten
haai', bandana's, sportschoenen. De grote
groep jongens en paar meisjes die zich in
het zoldercafé van het LVC hebben verza
meld, zijn duidelijk herkenbaar als hiphop
liefhebbers. Ze zijn hier om te kijken naar de
videoclip die breakdancegroep The Spin
ning Keys en Ancient Scriptures hebben ge
maakt, twee Leidse groepen die in het kader
van X-Change de handen ineen hebben ge
slagen. Dit project wil jongeren via muziek
en dans kennis met elkaar laten maken.
Mikos Youssef is als jongerenwerker van de
Leidse Welzijnsorganisatie een van de drij
vende krachten achter het project. Om de
jongeren in zijn buurt, Leiden-Noord, iets te
doen te geven, begon Youssef zo'n twee jaar
geleden met een breakdancecursus. Binnen
de kortste keren groeide het klasje uit tot
een groep van enthousiaste dansers, die on
der de naam 'The Spinning Keys' in ver
schillende buurthuizen en sportzalen oefen
den. Als vervolg hierop mocht een groepje
dansers onlangs een video opnemen.
Khalid is een van die jongens. Breakdance
vond hij altijd al leuk, vertelt hij. „Ik keek er
altijd naar op televisie. Thuis probeerde ik
ook wel wat bewegingen te maken." Maar
pas echt serieus werd het een jaar geleden,
toen hij een kijkje ging nemen bij lessen op
de Leidse Balletschool. „Ik ben mee gaan
trainen en leerde de andere jongens ken
nen. In het begin trainde ik bijna iedere dag.
Mijn lichaam moest wennen aan de bewe
gingen. Ik gooide echt alles eruit Toen
hoorde ik bij The Spinning Keys."
Even later staat Khalid, bandana om zijn
hoofd geknoopt, sportschoenen aan zijn
voeten, temidden van de andere break
dancers in het zoldercafé van het LVC. De
video is met applaus ontvangen, nu is het
tijd voor het echte werk. Om de beurt
springt een van de dansers in de open cirkel
om halsbrekende toeren uit te halen. Som
migen gaan op hun handen staan en draai
en als een tol in het rond. Anderen maken
complexe voetbewegingen. En dat alles op
het pulserende Ancient Rhymes, de vier
rappers die op het podium daarachter hun
rhymes laten horen.
Soms dagen de jongens elkaar uit. Een van
hen doet een spectaculaire beweging, waar
na hij erbij gaat staan met een houding van:
kom maar op. „Dat heet een battle", legt
Khalid uit. „Je mag elkaar niet aanraken, dat
is een regel. Je doet een move, waarna de te
genstander die probeert te verbeteren."
Ondanks de competitie blijft het duidelijk
een spel. De jongens kennen elkaar dan ook
allemaal goed, vertelt Khalid. „We zijn één
grote vriendengroep. Alles door elkaar. Ma
rokkanen, Antifiianen, Somaliërs, Irakezen,
noem maar op. We trekken voortdurend
met elkaar op. Als we niet dansen gaan we
met elkaar uit, of naar een optreden. We zijn
voortdurend samen. Dat is wat ik bedoel:
het is een manier van leven."
Om de beurt springt een van de dansers in de open cirkel om halsbrekende toeren uit te halen.
Foto: Taco van der Eb
door Joke Dame
londen - Het gaat echt niet zo
goed in de cd-branche, maar zo
af en toe komt er een puur opti
mistisch geluid uit die wereld van
de muziekschijfjes: Janine Jansen,
de 25-jarige violiste uit Soest,
heeft een exclusief contract gete
kend met het grote platenlabel
Decca. Ze is daarmee de eerste
Nederlandse soloartiest met een
exclusief contract bij de maat
schappij van grote namen als Ce
cilia Bartoli en Riccardo Chailly.
„Ik ben er ontzettend blij mee
en kon het eerst niet eens gelo
ven", reageert de opgetogen vio
liste vanuit Londen. Ze maakt
daar studio-opnames voor de
BBC omdat ze ook al is uitverko
ren voor het 'New Generation
Artist'-team, wat haar de eerst
komende twee jaar een reeks
BBC-concerten en radio- en tv-
opnamen oplevert. De Londen-
se Wigmore Hall heeft ze inmid
dels achter de rug. En deze zo
mer debuteert ze in de Royal Al-
bert Hall tijdens de befaamde
BBC Proms die live op televisie
worden uitgezonden.
Nederland wist het al, maar nu
weten ze het ook buiten onze
landsgrenzen: de jonge violiste
uit Soest is absolute top! Vol
gens Decca heeft Janine Jansen,
op het Utrechts conservatorium
ooit leerling van Philipp Hirsch-
hom en Charles-André Linale,
een fantastische toekomst en
een grote carrière in het vooruit
zicht. Ze heeft alles wat nodig is
voor een goede cd-artiest, jubelt
Decca: ze ziet er geweldig uit, ze
heeft podiumpersoonlijkheid,
maar vóór alles is ze een fantas
tische musicus. Dit beaamt nie
mand minder dan dirigent Vla
dimir Ashkenazy met wie ze
Tsjaikovski's vioolconcert uit
voerde, en die haar karakteri
seert als „een van de mooiste en
meest harmonieuze talenten
van de laatste twintig jaar."
De opnames voor de eerste cd
bij Decca, met de Royal Philhar
monic Orchestra onder leiding
van Barry Wordsworth, heeft Ja
nine Jansen net afgerond - de
Janine Jansen: „Ik heb een hartstikke spannend leven." Foto: GPD
plaat komt eind april uit. „Het kovski, onder anderen. Echte verschillende kanten van mij la-
zijn een aantal wat kortere stuk- klassiekers die iedereen kent. ten horen. Ik zie het als een fris
ken", vertelt Jansen, „van Ravel, Heerlijke stukken om te spelen - se eerste kennismaking."
enorm dat Decca jonge mensen
als zijzelf zo'n kans geven zich te
profileren. Maar zit er niet ook
een gevaar aan zo'n contract;
blijft zij baas over wat zij speelt?
„Ik zie het alleen maar als een
hele grote kans. Op het moment
vind ik het gewoon leuk dat ik
m'n eerste cd kan uitbrengen bij
zo'n fantastisch label met die
enorme historie. En verder ver
andert er niet zoveel. We over
leggen wat we opnemen, zij stel
len iets voor maar ik stel ook iets
voor. Het moet van twee kanten
klikken en dat doet het ook.
Zo'n eerste cd, daar staan we
van beide kanten helemaal ach
ter."
Het internationale succes over
rompelt de begaafde violiste, die
vaak zegt zich vooral op het po
dium thuis te voelen. „Daar ben
ik het meest mezelf. Interviews
moet ik nog beter leren, maar
het reizen vind ik al steeds leu
ker. In het begin had ik daar wel
moeite mee, je bent veel alleen.
Nu ontmoet ik zoveel leuke
mensen. Ik heb een hartstikke
spannend leven."
En dat spannende muzikale le
ven krijgt ook in Nederland vas
te vorm. Volgend seizoen zal Ja
nine Jansen de spil zijn van een
nieuw 3-daags internationaal
kamermuziekfestival in Muziek
centrum Vredenburg. Jansen:
„Ook weer zoiets om heel blij
mee te zijn. Ik maak dolgraag
kamermuziek, en dat zal ik ook
altijd blijven doen. Zo'n festival
is een mooie kans om je eigen
muziekvrienden uit te nodigen.
De eerste editie is in december,
we weten nog niet hoe het gaat
heten, maar wel weten we al een
paar namen die komen, zoals
Mischa Maisky, die heb ik van
de zomer ontmoet, Ithamar Go
lan, Julian Rachlin, Joel Water
man. Dat wordt drie dagen lang
veel plezier en veel muziek ma
ken."
Janine Jansen speelt op 21
maart 20.15 uur in Muziekcen
trum Vredenburg waar zij met
altviolist Joel Waterman en het
Radio Kamerorkest olv Frans
Brüggen Mozarts Sinfonia con-
theater recensie
Dick van Teylingen
Voorstelling: Uilenspiegel, universitair
half-lustrum theaterfestival. Met Saint-
Lazare, Leidsch Studenten Tooneel en
Bisseling, Bond en Muntinga. Gezien:
5/3, LAKtheater, Leiden. Volgende halve
finale: 27 maart. Finale: 24 april.
In 1965 schreef Hugo Claus 'Ui
lenspiegel' voor het achtenze-
ventigste lustrum van de Leidse
Universiteit. Het stuk met een
rol of honderd werd in de regie
van Annemarie Prins gespeeld
op het Pieterskerkplein.
Kom er nog eens om. Schrijvers
van het kaliber Claus zullen niet
snel een opdracht krijgen voor
een volgend lustrum. Gelukkig
blijven de Leidse studenten wel
toneel spelen. Liefde met beleg,
het theaterfestival bij het vijfen
tachtigste lustrum twee jaar ge
leden, was zo'n succes dat vijf
jaar wachten te lang zou zijn.
Vandaar dat wij nu het theater
festival meemaken ter ere van
het vijfentachtigeneenhalfste
lustrum. Uitgangspunt is het
stuk van Claus. Alle deelnemers
maakten hun eigen bewerking
van zijn Tijl Uilenspiegel, de zot
die de Vlaamse hoogwaardig
heidsbekleders graag te kakken
zette.
De studenten Frans van Saint
Lazare actualiseerden het ver
haal. Tijl en zijn vriend Lamme
Goedzak werken bij Burger
King, willen hogerop, komen
door toedoen van Mathilde en
Philip in het gevang, waar ze de
Vlaamse Maagd treffen. Tijl ver
overt de troon door beloften te
doen en niet na te komen en
Lamme Goedzak vertolkt de "Wil
van het Volk' met een plastic
hamer. At your service. Een dol
le boel van verwijzingen, een
soort Suske en Wiske-toneel. De
grappige tekst had met een ster
kere presentatie meer effect ge
had. De changementen haalden
veel vaart uit de voorstelling.
Het Leidsch Studenten Tooneel,
de theatervereniging van stu
dentenvereniging Minerva,
maakte een musicalletje. Dat
was slim, want de èles zingen
bovenmodaal en er is een goeie
pianist in huis. Tijl was e
zellige carnavalsredenaar
stijl van Urbanus, were
twee junks als dealer bei
(dat moeilijk plaatsbare
lag misschien nog op de
en verrees herhaaldelijk
graf. Het LST had duidel
beste nagedacht en het
gewerkt.
Veel gejoel op de wc en 'i
dat die Bond nou écht ee
fles wijn in z'n mik heeft' 1
opmaat voor de bijdraa
drie leden van Quintus. j
ling, Bond en Muntinga
het trio Humor, maakte
dentikoze lol die som
geestig was. Als Uilenspie
provocerende rebel wi
dwars tegen de convent
ging, hadden zij het beste
voel.
De absurdste overgang w
schien wel dat Laura B
publiek stilkreeg met
van Scarlatti, wat een c
ment voor allebei is. De I
shoppers van Kapzone
de tijd vol tot de jury niet
send het LST in de finalf
april koos.
Saint-Saëns, Sjostakovitsj, Tsjai- ik speel ze ook vaak - die heel Janine Jansen waardeert het certante KV364 uitvoert.
muziek recensie
Susanne Lammers
Voorstelling: De Toverfluit door Frank
Groothof. Tekst: Frank Groothof en
Harrie Geelen. Muziek: WA Mozart.
Gezien: 5/3, Schouwburg, Leiden.
Speciaal voor het Mozart-festi-
val heeft Frank Groothof zijn
versie van Mozarts Zauberflöte
nog eens uit de kast gehaald, en
daar mogen we hem dankbaar
voor zijn.
De nogal ingewikkelde opera
over goed en kwaad is met een
gouden ingreep veel begrijpelij
ker geworden, en dat is niet al
leen voor de kinderen, maar ook
voor hun ouders heel prettig.
Groothof voegt aan de opera het
sprookje van Sneeuwwitje toe.
De ouders zijn gescheiden; de
vader heeft het meisje Pamina
meegenomen omdat haar moe
der, de boze Koningin van de
Nacht, net zo jaloers blijkt te
zijn als de boze stiefmoeder. Zij
geeft prins Tamino, die ze in
schakelt om haar dochter terug
te halen, dan ook niet alleen de
gebruikelijke toverfluit, maar te
vens een vergiftigde appel mee.
Het verhaal wordt verteld door
Papageno, het onwillige hulpje
dat de prins vergezelt bij zijn
opdracht het meisje te redden,
maar natuurlijk speelt Groothof
ook de andere personages. De
mannenrollen zingt hij bijna al
lemaal zelf, begeleid door het
Krakauer Philharmonisch Or
kest op band. De vrouwenrollen
zijn ingezongen, inclusief de in
drukwekkende aria's van de Ko
ningin van de Nacht. Helemaal
soepel gaat het zingen met de
band niet, Groothofs timing is
net iets te lui, maar l
muziek lijdt daar nauweli
der. Ook al vanwege de
omtalingen van Harrie G(
Deze Toverfluit is met re
komische opera, sprar
direct en met veel visuel
jes. Maar veel knapp<
toont Groothof zijn m
schap in het benutten v<
ra-eigenaardigheden,
talloze herhalingen die
aria's nu eenmaal kennei
relatief slechte verstaanbi
van geschoolde hoge ste
'Als een hert?' vraagt 1
baasd, 'als een held'
Koningin van de Nacht d
maar een keertje, met ine
een wel heel zwaar en 1
cent. Groothofs Toverl
vrolijk en fantasierijk
prachtige kennismaking
muziek en een genot om
kijken.
(advertentie)
9 maart t/m 6 april 2003
CHALLENGE of LOVE
CHALLENGE of LOVE
Robert Heindel en Marjolijn de Bruin
The Obsession of Art
Hedendaagse originaliteit, sterk kleurgebruik, verfijnde dynamiek
en emotionele kracht in een internationale kwaliteitscollectie
Open:
Donderdag t/m zondag 13.00 -17.00 uur
en na telefonische afspraak.
The OBSESSION of ART
Molenstraat 3, 1861 LG Bergen (NH)
T (072) 581 84 61 F (072) 581 21 79
info@artobsession nI www.artobsessionnl
SHOWING TH£ SPI
door Herman Joustra
katwijk - 'Der Neue Paul/ is nu
al de nieuwe trots van Protext
Translations. Hoewel pas een van
de twintig delen in totaal klaar is,
glimt iedereen die bij het Kat-
wijkse vertaalbureau werkt van
oor tot oor. Begrijpelijk, want 'Der
Neue Paul/ geldt als de meest
gezaghebbende encyclopedie
over de klassieke oudheid.
Het Leidse Brill verwierf de
rechten voor de vertaling van dit
standaardwerk. Van Duits naar
Engels, van 'Der Neue Paul/
naar 'Brill's New Paul/. De om
vangrijke vertaalklus werd uitbe
steed aan Protext. Deel één al
leen al telt 1158 bladzijden. En
de hele encyclopedie beslaat
meer dan 15 miljoen woorden.
„Ja, hoe haal je zoiets in je
hoofd", lacht projectmanager
Marieke de Kroon. „Het is na
tuurlijk een uitdaging, het is iets
heel bijzonders."
Waarmee ze maar wil zeggen
dat 'Der Neue Paul/ voor de
kenners een bijna magische
klank heeft. Alles wat men maar
zou willen weten over de klas
sieke oudheid is er in te vinden,
of het nu om het verzorgen van
wonden in het Romeinse leger
gaat, of de eetgewoonteniyyan
het oude Griekenland. Met dank
aan de Duitse wetenschapper
August Friedrich von Pauly
(1796-1845).
„Ik meen dat het nog niet eens
allemaal uitgegeven is wat deze
man heeft verzameld", zegt al
gemeen directeur Rolf Wenne
kes. „Het is zóveel. Van mytho
logie tot religie, van sociologie
tot archeo
logie, archi
tectuur en
filosofie.
Daar komt
dan nog de
zogeheten
receptiege
schiedenis
bij. Dat is
het stok
paardje van
de Duitse
wetenschap.
Hoe heeft het Westen de oud
heid verwerkt in architectuur,
kunst, rechtspraak enzovoort.
Het is ook geen roman, het is
een naslagwerk. De afzetmarkt
is de academische wereld, bi
bliotheken, klassieke genoot
schappen, verenigingen van do
centen klassieke talen en ge
schiedenis."
Hoe specialistisch de inhoud
ook mag zijn, de belangstelling
voor de vertaling is enorm. Op
zich valt dat ook wel te verkla
ren, stelt Wennekes. Omdat het
Engels nog veel meer dan het
Duits een wereldtaal is. „De wpr-
taling is bedoeld om de interna
tionale markt open te breken
voor de Pauly. De voorinschrij
ving loopt uitstekend." Onder
tussen is Protext druk bezig met
het vertalen van de volgende de
len. „We doen gemiddeld drie
maanden over de vertaling van
één deel - per keer zo'n 500.000
woorden", zegt De Kroon. „Er
moeten
minimaal
drie delen
per jaar
verschij
nen."
Omvangrijke
klus van Katwijks
bureau Protext
Translations
Kennis
van zaken
speelt
daarbij
een grote
rol, legt
Wennekes
uit. „Vertalen is natuurlijk ook
een vak. En binnen het vertalen
zijn er dan weer specialismen.
Woorden, begrippen en een
specifieke stijl, die bij een be
paald vakgebied horen. Vergelijk
het met een monteur. De woor
den en begrippen die hij kent,
voor onderdelen bijvoorbeeld,
klinken een leek als abracadabra
in de oren. Ook al spreekt die op
zich de taal wel. Zo is het ook bij
vertalers. Ze bouwen in de loop
der jaren een specialisme op.
Daarnaast moeten vertalers zich
kunnen inleven in de onderwer
pen, bouwen zij de terminologie
op die bij een onderwerp hoort.
Alle vertalers van het Pauly-pro-
ject zijn dan ook beroepsverta
lers met een klassieke achter
grond."
Daarnaast krijgt Protext regel
matig feedback van classici van
de universiteit van Cambridge.
„Belangrijk is bovendien", zegt
Wennekes, „dat de vertalers En
gels als moedertaal hebben en
in een Engels sprekend land, zo
als Engeland, de Verenigde Sta
ten, Canada en Australië geves
tigd zijn. Dit team werkt via het
internet virtueel samen en
wordt vanuit Katwijk aange
stuurd. Wie een tijdje weg is uit
zijn land, verliest stukje bij beet
je de fijnere nuances van taal en
cultuur. En juist die zijn heel be
langrijk bij het zo nauwkeurig
mogelijk vertalen."
Protext maakt voor het Pauly-
project gebruik van een geauto
matiseerde vertaalomgeving,
waarmee het bureau het over
grote deel van z'n technische
vertalingen uitvoert. Deze pro
grammatuur bevordert de con
sistentie ten aanzien van stijl en
de talloze vaktermen tussen de
individuele vertalers.
Maar het Katwijkse vertaalbu
reau hanteert deze vertaalma
chine alleen als een hulpmiddel
want op deze automatische pi
loot kun je niet blindelings ver
trouwen. Een bekend voorbeeld
is; een meisje met een mooi
voorkomen moest voorkorten
dat zij moest voorkomen. „Iede
re vertaalcomputer zal bij zo'n
zin op tilt slaan," zegt De Kroon.
Om die goed te kunnei
len, heb je een echte
nodig en geen computer.
(advertentie)
PRONKSTUKKEN UIT HET OUDE 5
RESERVEER NU UW KAARTJES: 0900 - 6 60/3^00 0.10 P.M.) OF WWW.BRONNENVANINS
