Stalin was ook voor familie man van staal
BUITENLAND
HDC 156
zaterdag 1 maart 2003
or onze correspondent
ink Hendrickx
«kou - De wreedheid van Jo-
Stalin is vijftig jaar na zijn
od op 5 maart 1953 nog altijd
gstaanjagend. De 'Man van
al' zaaide bijna dertig jaar
od en verderf. Minstens twin-
miljoen mensen verloren hun
en, miljoenen anderen werden
ar de rand van de afgrond ge-
jven. Parallel aan de voort-
irijdende waanzin van het sta-
isme vernietigde de dictator
k zijn eigen familie. Het per-
onlijke leven van de 'fantasti-
te Georgiër' was een miniatuur
1 het regime in de rest van het
id Een terugblik op de op-
Knst en ondergang van de fa-
ilie Stalin. „Hij was het absolute
aad."
t 'wonderlijke stralend witte
ikenbosje', dat Josef Stalin in
18 bij hoge uitzondering niet
1 omhakken, is nog zichtbaar
iter de hoge rode muren van
ebalovo, het voormalige bui-
ïverblijf van de wreedste dic-
or uit de wereldgeschiedenis,
irest van het terrein, een klei-
twintig kilometer buiten
iskou, blijft voor buitenstan-
rs onzichtbaar. Een bewaker
Bt machinegeweer opent na
ig aanbellen het kleine luikje
de enorme ijzeren poort,
lar de vraag of we de datsja
jgen bekijken, wordt met een
m njet beantwoord. Het luikje
it weer dicht. Geen pottenkij-
rs gewenst.
is het altijd geweest. De uit-
nderlijk frisse lucht en de
dit glooiende heuvels gaan in
t 'Zwitserland van Moskou'
nen met geheimzinnigheid
argwaan. „Niemand in het
lip weet hoe het er achter die
uren uitziet", zegt de 73-jarige
lentina Malysjeva, een be-
lonster van het kleine dorp
n de overkant van de weg.
Ve zijn buren, maar we leven
verschillende werelden."
e smalle weg naar het land -
led Zoebalovo was tot de jaren
stig afgesloten voor gewoon
rkeer. Alleen gepantserde li-
msines van het merk Zil gle-
n over de weg die vanwege de
Wonderlijke kwaliteit van het
fait de 'Amerikanka' werd ge-
emd. Het dorp heeft de be-
"ners van het landgoed zien
men en gaan. Minister van
fensie Dmitri Oestinov, polit-
Treaulid Jegor Ligatsjov, in de
7 tsin-jaren de maffiosi met
in zwarte jeeps en nu procu-
*r-generaal Vladimir Oestin-
En altijd arriveerden in hun
oor bulldozers en werklieden
de wensen van de nieuwe
ïdheren moesten verwezenlij-
Het huis daar is wel vier
er afgebroken en weer opge-
uwd", zegt Valentina Malysje-
ajnt
llingsi
Een zeldzame foto van Stalin met zijn kinderen Vasili en Svetlana. De
zoon dronk zich dood, de dochter onderging de de terreur van haar
vader tot diens dood, en ervoer zijn heengaan als een enorme bevrij
ding. Archieffoto
Stalin had zo'n hekel aan zijn oudste zoon Jakov (boven midden) dat
hij hem niet met de Duitsers wilde ruilen tegen generaal Von Paulus.
De nazi's brachten Stalin junior vervolgens om het leven (onder).
Archieffoto
Jozef Stalin zoals de wereld hem kent: in uniform, met heldhaftige blik en onberispelijke snor. Achter dat uiterlijk ging niet alleen een dicta
tor schuil, maar ook een huiselijke tiran. Archieffoto: ANP
met een 14-jarig meisje." Toch
gelooft Trifonova dat er sprake
was van echte liefde. „Het was
onmogelijk om niet van Nadja
te houden. Ze was open, spon
taan, goedaardig en intelligent."
Stalins eerste vrouw, Jekaterina
Svanidze, was in 1908 gestorven
aan tyfus. De zoon uit dat hu
welijk, Jakov, groeide op bij Sta
lins schoonouders in Georgië.
Het was in Zoebalovo dat Stalin
voor het eerst een burgerlijk fa
milieleven voerde. Zelf was hij
als Jozef Dzjoegasjvili opge
groeid in een gezin dat werd ge
terroriseerd door een alcoholi
sche vader.
In 1902 sloot hij zich na een
mislukte priesteropleiding aan
bij de revolutionaire beweging
in Georgië. Hij overviel een ge
vangenis, beroofde banken om
de partijkas te spekken en orga
niseerde stakingen bij fabrieken.
In die tijd begon hij ook schuil
namen aan te nemen. Eerst Ko-
ba en daarna de naam die de
wereld leerde kennen: Stalin, de
'man van staal'.
Hoe dichter hij bij de macht
kwam, hoe slechter het met zijn
gezin ging. Stalin begon zich te
ergeren aan de eigengereidheid
van Nadja. Hij zag vrouwen als
'haringen met gedachten'. Ze
moesten hun plaats weten.
Nadja zag dat anders. Eerst
werkte ze als secretaresse bij Le
nin, na diens dood in 1924 ging
ze studeren aan een technisch
instituut in Moskou. Het leidde
tot ruzies waarbij Stalin vaak fy
siek en vernaai door het lint
ging. Het was een eigenschap
die slecht viel bij Lenin, wiens
vrouw hij ooit uitschold voor
'tyfushoer'.
Na de geboorte van zoon Vasili
en dochter Svetlana wilde Nadja
geen kinderen meer van Stalin.
„Waarschijnlijk had ze toen al
besloten dat ze weg zou gaan bij
hem", zegt schrijfster Olga Tri-
De overleden Stalin wordt naar zijn mausoleum op het Rode Plein gedragen. De wreedste dictator ooit overleed komende woensdag een halve eeuw geleden. Archieffoto: ANP
fonova. „Uit haar medisch dos
sier blijkt dat ze tien abortussen
heeft gehad. Het ruïneerde haar
gezondheid, maar ze had een
sterke afkeer van Stalin, die er
tal van minnaressen op na hield,
waaronder waarschijnlijk Nad-
ja's eigen schoonzus."
De Aziaat
Stalin groeide na de dood van
Lenin uit tot de leider die streef
de naar een versnelde collectivi
satie en industrialisatie van het
land. De kampen vol 'vijanden
van het volk' werden de drijven
de kracht achter de slaveneco-
nomie. Nadja begon te gruwe
len van de politiek van haar
echtgenoot. Ze hoorde van me
destudenten over de ellende in
het land, en confronteerde Sta
lin daar mee. De 'vader van het
volk' reageerde door de loslippi
ge studenten te arresteren.
In 1932 hoorde Nadja dat een
vriendin was gestorven in het
kamp, en belandde ze in een
zware depressie. Kort daarna
liep een etentje in het Kremlin
weer uit op een ruzie. Stalin be
kogelde haar met brood en
dwong haar een glas wijn leeg te
drinken. „Aziatische grapjes",
zei Nadja, die wist dat Stalin het
haatte als Lenin hem de 'Aziaat'
noemde. De volgende ochtend
werd ze dood in het apparte
ment gevonden.
Zelfmoord is de officiële versie,
al zijn er nog steeds geruchten
dat Stalin verantwoordelijk was
voor de dood van zijn vrouw.
„Het leven van Nadjezjda was
zeer tragisch", zegt Trifonova.
„Ze was een goed mens, open
en eerlijk. Hij was wantrouwend
en wreedaardig. Het was een
huwelijk tussen het goede en
het kwade."
De dood van Nadjezjda leidt de
ondergang van de hele familie
Stalin in. De dictator verhuist
naar de nieuwe datsja Volynsko-
je. Zijn 11-jarige zoon Vasili en
7-jarige dochter Svetlana blijven
in het Kremlin wonen. Af en toe
gaan ze nog naar Zoebalovo,
maar het was daar niet meer zo
als vroeger, schreef Svetlana. De
dood van Nadja komt extra hard
aan bij Stalins eerste zoon Jakov,
die in haar een nieuwe moeder
had gevonden. Stalin verachtte
zijn zoon wegens zijn goedaar
digheid en zijn zware Georgi
sche accent
Als Jakov een mislukte zelf
moordpoging onderneemt,
schampert Stalin: „Hij kan niet
eens raak schieten." In de oor
log valt hij in handen van de
Duitsers. Stalin weigert hem te
ruilen voor de Duitse generaal
Von Paulus, want 'alleen verra
ders laten zich gevangen ne
men'. Jakov wordt geëxecuteerd.
Briefjes
Vasili overleeft de oorlog, maar
hij heeft dan al een naam opge
bouwd als alcoholist. Hij maakt
een carrière in het leger en raakt
steeds zwaarder aan de drank.
Met zijn vader communiceert
hij voornamelijk via briefjes. Na
de dood van Stalin op 5 maart
1953 wordt hij gearresteerd we
gens 'financieel wanbeleid'. Hij
belandt voor bijna zeven jaar in
de gevangenis. Daarna moet hij
verplicht in Kazan gaan wonen,
waar de KGB hem dwingt zijn
naam te veranderen in Dzjoe
gasjvili. In 1962 drinkt hij zich
dood.
Dochter Svetlana is lange tijd de
lieveling van Stalin, maar de re
latie bekoelt als ze trouwt met
de jurist Grigori Morozov. Stalin
wil geen joden in zijn huis. „Hij
is je toegespeeld door de zionis
ten", zegt hij tegen zijn dochter.
Het huwelijk houdt slechts vier
jaar stand. Svetlana zal nog
meerdere keren trouwen, zon
der ooit gelukkig te worden. Ze
woont bijna vijftien jaar in het
beruchte Huis aan de Kade te
genover het Kremlin.
„Svetlana heeft hier moeten toe
kijken hoe Stalin haar tantes,
ooms, neven en nichten naar
het kamp liet sturen", zegt Mila
Gapon, medewerker van het
museum in het huis. D«hele
familie van haar moeder woon
de hier, maar bijna niemand
heeft de zuiveringen overleefd."
Toen in 1948 twee tantes naar
het kamp werden gestuurd, eis
te Svetlana eindelijk ophelde
ring van haar vader. „Ze praat
ten teveel. Het hielp de vijand",
was het antwoord. Svetlana kon
geen woord uitbrengen. „Het
was een pathologische vervol
gingswaanzin veroorzaakt door
eenzaamheid en wanhoop."
Pijnlijke dood
In 1966 zou Svetlana naar Ame
rika vluchten. Het overlijden van
haar vader op 5 maart 1953 was
vooral als een bevrijding geko
men. Het was een trage, pijnlijke
dood geweest voor de dictator.
„God schenkt alleen aan recht
vaardige mensen een snelle
dood", concludeerde Svetlana.
