KUNST CULTUUR
Opera zoals Mozart het bedoeld heeft
'Muzikale archeoloog' Daniël Lohues zoekt de grenzen
Een heel eerbiedig portret van Jacky Kennedy
Tege
cello i
moei
te dani
Grote
LondeS
exposr
Titiai
Vier Zuid-Hollandse theaters organiseren festival 'De onbekende Mozart'
dinsdag l8 FEBRUARI
De zussen uit de film 'Zus Zo'.
Publiciteitsfoto
'Zus Zo'
weer in roulatie
Hilversum - De film 'Zus Zo',
vorige week genomineerd voor
een Oscar, gaat weer in roula
tie. RCV Film Distribution laat
weten dat de film vanaf don
derdag opnieuw zal draaien. De
film is te bekijken in bioscopen
in Amsterdam, Rotterdam.
Utrecht, Groningen, Nijmegen
en Eindhoven. De film ging in
mei in première.
Film over
opgravingen
alphen aan den run - In het
kader van de kunstmanifestatie
'Met andere ogen' wordt don
derdag om 20.00 uur in het Al-
phense Centrum Beeldende
Kunst (CBK) een film vertoond
over de opgravingen in het
stadshart. Filmmakers Marjon
Boekschoten en Leen van 't Hof
hebben met grote regelmaat
opnamen gemaakt van de ver
richtingen van de archeologen.
'Met andere ogen' belicht het
culturele erfgoed van Alphen
aan den Rijn.
Toneelstuk over
vuurwerkramp
enschede - Slachtoffers van de
vuurwerkramp in Enschede
gaan op uitnodiging van het
plaatselijke Vestzaktheater een
script schrijven voor een thea
terstuk. De uitvoering gaat over
de nasleep van de vuur
werkramp. De slachtoffers
wordt gevraagd een script aan
te leveren. Mensen mogen ook
hun eigen verhaal vertellen.
Aan de hand van alle ingezon
den ervaringen wordt een defi
nitief script gemaakt. Het Vest
zaktheater wil het theaterstuk
door professionele acteurs la
ten uitvoeren. Voor de bijrollen
willen de initiatiefnemers
slachtoffers van de vuur
werkramp inschakelen.
Christie's veilt
collectie Gutmann
Amsterdam - De veilinghuizen
van Christie's in Amsterdam en
Londen verkopen dit voorjaar
schilderijen en andere kunst
voorwerpen uit de collectie
Gutmann. Deze zogenoemde
'oorlogskunst' werd in septem
ber door de Nederlandse over
heid teruggegeven aan de erven
van de Gutmanns. Bij de terug
gave liet de toen 84-jarige Lili
Gutmann, kind van in concen
tratiekampen omgekomen ou
ders, weten niet alles kwijt te
kunnen in haar huis in Floren
ce. De Amsterdamse veiling is
op 13 mei.
Kunstbladen in
elkaar geschoven
haarlem - De drie kunsttijd
schriften Origine, Kunstblad en
het Veilingtijdschrift zijn door
uitgeverij Art Interim in elkaar
geschoven. Het gaat nu verder
onder de naam Kunstblad Ori
gine. Reden voor de fusie zijn
de verslechterde economische
omstandigheden, waardoor ook
de tijdschriftenmarkt zwaar on
der druk staat.
muziek recensie
Susanne Lammers
Voorstelling: 'The First Lady' door Lort Spee en
Herman van Veen Met Lon Spee, Gaëtane
Bouchez en Saskia van Basten Batenburg. Gezien:
17/2, Leidse Schouwburg.
Toen mijn moeder stierf, vertelt Lori
Spee als het doek op gaat, vond ik tij
dens het opruimen een tijdschrift met
Jackie op de cover en een brief aan mij
erin. Zo begint 'The First Lady', een
Engelstalige anderhalfpersoons-musi-
cal over Jacqueline Bouvier Kennedy
Onassis, bedacht door Lori Spee en
Herman van Veen, en dat is geen
slecht begin. Het suggereert in een
notendop de invloed en de impact die
deze moderne sprookjesprinses heeft
gehad; het verhaal in ons hoofd is al
Waar. Lori Spee hoeft het alleen nog
maar te vertellen.
Maar zo zit 'The First Lady' niet in el
kaar. Spee wil de achterkant, en dat is
een vrouw die doodziek is. De gla-
mour-pruik gaat af, een tengere gestal
te met ultra-kort haar vat haar leven
samen voor haar kleindochter, laat
zien hoe Jacqueline Kennedy was als
ze niet in de schijnwerpers stond.
Spee gaat met deze voorstelling naar
het Festival van Edinburgh en deze ex
tra avond in Leiden is vooral bedoeld
voor vrienden en relaties. En dat
maakt 'The First Lady' nog meer tot
een intieme voorstelling, waarin de
vriendelijke humor de wrange feiten
niet verdoezelt, maar wel verzacht.
Spee en Van Veen zien Jackie als een
sterke vrouw, maar desalniettemin
slachtoffer van haar opvoeding en om
geving. Een rokkenjagende vader en
een hyperambitieuze moeder vorm
den haar tot de perfecte echtgenote
van John F. Kennedy. Van rancune of
spijt is geen sprake: deze vrouw vindt
dat ze ondanks alles toch de koningin
van het circus is geweest, spreekt vol
liefde over al die mensen die niet be
paald zachtzinnig met haar omgegaan
zijn, en dat maakt dat 'The First Lady'
uiteindelijk een voorstelling in schatti
ge pasteltinten is, ook al is de vormge
ving nog zo nadrukkelijk zwart-wit met
een enkel fel-rood accentje, dat onge
twijfeld de passie verbeeldt.
De scherpe kantjes zitten met name in
de muziek. Spee heeft mooie liedjes
geschreven en daarin zegt ze bedui
dend meer dan ze in het verhaal zelf
prijs geeft. Soms gaat het mis, zoals in
'Only time will teil', dat sterk doet den
ken aan Doris Day's 'Que sera', en in
het nikserige 'Twisting in the White
House', dat het moet hebben van de
aanstekelijke dans die Gaëtane Bou
chez daarbij laat zien. Maar heel ont
hullend is het liedje over haar moeder,
een gezongen telefoon-monoloog,
waarin alle illusies opgesomd en tege
lijk onderuit gehaald worden, en sterk
zijn 'They can't make me, they can't
break me' over Jackie's rol in de Ken
nedy-clan en het quasi-kinderliedje
over de wanhoop van weer een
miskraam. Door Spee's liedjes wordt
het gelukkig net iets meer dan een
licht-psychoiogiserend, maar toch wel
heel eerbiedig portret van The First La
dy.
door Theo de With
leiden - Mozart is meer dan die
'Die Zauberflöte'. De componist
heeft meer dan twintig toneel
werken op zijn naam staan. Toch
worden er in de Nederlandse the
aters meestal niet meer dan vier
of vijf opera's van hem uitge
voerd. Voor vier theaters in de
Haags-Leidse regio was dat aan
leiding de handen ineen te slaan
en een festival over de onbeken
de Mozart te organiseren.
„De belangstelling voor opera
moet zo nu en dan geprikkeld
worden", zegt Bart van Mossel,
directeur van de Leidse
Schouwburg. „Vroeger hoorde
opera bij de opvoeding. Mijn
ouders gingen eens in de zoveel
tijd naar de opera. Die traditie
met opera, ballet en klassieke
muziek is er niet meer. Als men
sen tegenwoordig naar opera
gaan, is dat vooral naar het ijze
ren repertoire. Men komt op de
bekende namen af."
Van Mossel en zijn drie collega's
van theaters in Den Haag, Zoe-
termeer en Delft willen voorko
men dat verzadiging ontstaat en
het publiek steeds verder afkalft.
Ze denken de oplossing voor dit
probleem in Polen te hebben
gevonden. Theaterproducent
Zdzislaw Supierz nam het viertal
anderhalf jaar geleden mee naar
de Warschau Kamer Opera. In
een bescheiden theater in de
Poolse hoofdstad heeft het ge
zelschap 58 opera's op het pro
gramma staan, waaronder het
complete opera-oeuvre van Mo
zart, Monteverdi en Rossini.
„Ja, dat is ongelooflijk", zegt Su
pierz met Oost-Europese tong
val. „Ze brengen opera zoals dat
in de tijd van Mozart ook ge
beurde. Met eerbied en profes
sionaliteit. Er wordt ook nauwe-
Mozarts pantomimespel 'Pantalone e Colombina' beleeft op het festival zijn Nederlandse première. Het is zondag 2 maart te zien in de Leidse Schouwburg. Publiciteitsfoto
lijks meer gerepeteerd. Ze heb
ben die opera's gewoon paraat.
Als er ergens ter wereld iemand
uitvalt in een opera van Mozart,
wordt er even naar Warschau
gebeld en die sturen dan ie
mand die de rol kan overne
men."
Ook Bart van Mossel was onder
de indruk van de prestaties van
de Warschau Kamer Opera. „Ik
zag het meteen voor me in de
Leidse Schouwburg. Die heeft
precies de juiste maat Het is na
tuurlijk een zaal van driehon
derd jaar oud en dus passend bij
de tijd van Mozart. We kunnen
hier een opera ensceneren zoals
het vroeger moet zijn geweest
Je zit er met je neus bovenop."
Door het Poolse gezelschap in
vier theaters tegelijkertijd te pro
grammeren en financiële onder
steuning door het Fonds 1818,
bleek het initiatief haalbaar. Het
festival 'De onbekende Mozart'
opent zaterdag in de Koninklijke
Schouwburg van Den Haag met
de opera 'La Finta Semplice'.
Een dag later is de Leidse
Schouwburg aan de beurt met 's
ochtends een pianoconcert van
de 15-jarige Stanislaw Drzewiec-
ki. Net als Mozart een wonder
kind, want twee jaar geleden
versloeg hij alle concurrenten
op het Eurovisie Pianoconcours
als jongste winnaar ooit. Hij
speelde al in de Camegie Hall in
New York en laat zondag zijn
virtuositeit in Leiden horen.
Het verschil met Wolfgang Ama-
deus Mozart is dat die behalve
uitvoerend musicus op jeugdige
leeftijd ook al componist was.
Neem de opera 'Apollo et Hya-
cynthus' die zondagavond in de
Leidse Schouwburg wordt opge
voerd. Hij schreef dit werk op
11-jarige leeftijd. „Een kleine,
maar interessante opera", be
schrijft Supierz. Vooral de bezet
ting is in zijn ogen ongekend.
„Er doen twee countertenors en
een mannelijke sopraan aan
mee. In de tijd van Mozart wa
ren dat dus castraten. Op de he
le wereld zijn nu nog maar een
stuk of vijf professioneel zingen
de mannelijke sopranen. Onge-
castreerd trouwens."
Een ander opmerkelijk toneel
werk van Mozart is het panto
mimespel 'Pantalone e Colom
bina'. Het beleeft op het festival
zijn Nederlandse première. Bart
van Mossel trakteert zijn thea
terbezoekers zondag 2 maart op
„dit cadeautje voor alle leeftij
den". Hij heeft de pantomime in
Polen gezien in een achttiende-
eeuws paleis. „Het was alsof ik
in een tijdmachine stapte. Vier
spelers beelden de muziek van
Mozart op een heel luchtige ma
nier uit Ik denk dat het voor
kinderen erg leuk is."
Ook de twee laatste voorstellin
gen zijn met name op kinderen
gericht. Ze zijn van Nederlandse
makelij. Frank Groothof speelt
woensdag 5 maart 'De Tover
fluit'. Hij heeft de laatste jaren
veel opera's voor kinderen toe
gankelijk gemakt. Zijn popula
riteit dankzij 'Sesamstraat' heeft
daarbij een belangrijke rol ge
speeld. Van Mossel erkent dat
'Die Zauberflöte' niet bepaald
een onbekende Mozart is. „Voor
volwassenen dan. Voor kinde
ren is die hele Mozart über
haupt één grote onbekende."
Het Mozartfestival wordt vrijdag
7 maart afgesloten met 'Bas de
Sax' van Filmorkest Max Tak. In
een hilarisch verhaal worden de
musici tot wanhoop gedreven,
omdat onder meer de bassaxo
foon is kwijt geraakt.
De uit Polen gehaalde opera's
vormen echter de hoofdmoot
van het festival. Supierz: „Om
dat we vier heel verschillende
theaters hebben - twee klassieke
en twee moderne - kunnen we
op maat programmeren. Elk
theater krijgt dat wat het best bij
hem past." Van Mossel: „Die
kleine opera's zijn in de Leidse
Schouwburg het meest op hun
plaats. In de tijd van Mozart
werd opera ook op dit formaat
gebracht. Ze moesten het niet
hebben van grote decors of in
gewikkelde regie-opvattingen.
Het is zo puur, zo tintelend. Ik
denk dat het voor veel mensen
een openbaring zal zijn."
Het plan is om voortaan elke
twee jaar een dergelijk festival te
organiseren. De volgende keer
zou een andere componist cen
traal kunnen staan of de rol van
Shakespeare in het opera-reper
toire. „Thema's genoeg", denkt
Bart van Mossel. „De theaters
zullen niet meteen vol zitten.
Zo'n project heeft een lange
adem nodig."
Festival 'De onbekende Mo
zart', 22/2 t/m 7/3, Leidse
Schouwburg, Theater De Veste,
Stadstheater Zoetermeer en
Koninklijke Schouwburg. Meer
informatie: www.mozartfesti-
val.nl. Alle opera's worden bo-
ventiteld.
door Martin Groenewold
emmen - Ruim tienduizend ki
lometer van het Drentse Erica,
maar toch in een landschap
dat aan thuis deed denken,
nam Daniël Lohues zijn
Drentstalige blues-cd 'Ja Boeh'
op. „De Mississippi-delta lijkt
sterk op de Veenkoloniën",
vindt Lohues. "Alleen de
schaal wijkt natuurlijk nogal
af."
'Ja Boeh' is de plaat die Daniël
Lohues (32) altijd al wilde ma
ken. Door zijn goedlopende
carrière met Skik kwam het er
alleen nooit zo van. Het pauze-
jaar van de band grijpt Lohues
met beide handen aan om zijn
plannen te verwezenlijken.
„Nee, ik ben niet zat van Skik",
zegt Lohues stellig in een café
in het centrum van Emmen.
„Maar er zijn nog zo veel ande
re dingen die ik graag wil doen.
Ik vond het benauwend om te
merken dat ik plotseling vast
zat aan het beeld dat mensen
van mij hebben. Da's niet fijn,
zeker niet voor een scheppend
muzikant. Een liedjesschnjver
moet niet vastzitten in een be
paald stramien."
Lohues nam 'Ja Boeh' op in
Baton Rouge, de hoofdstad van
Louisiana. In slechts vijf avon
den stond alles erop. „Super
snel", zegt Lohues. „Maar
goed, dat was ook het idee van
deze plaat. Ik wilde snel kno
pen doorhakken. Gewoon
doen, hupsakee! Als tegenhan
ger van hoe het tegenwoordig
gaat. Het aparte van blues is
dat het heel sfeer-afhankelijk
is. En juist daardoor is de plaat
mooier geworden dan ik had
gedacht."
De cd staat vol ouderwetse,
rauw rockende blues, scheu
rende gitaren, swingende pia
nopartijen en stuwende Ham-
mond-orgels. „Ik was al eerder
naar de Verenigde Staten ge
weest om een studio te boeken
en geschikte muzikanten te
zoeken", zegt Lohues. „Toen ik
die jongens eenmaal duidelijk
had gemaakt dat ik blues wilde
spelen zoals hun opa's dat ooit
deden, was alles voor elkaar.
Ze waren erg relaxed en von
den het wel tof dat zo n white
dude uit Europa met hen wou
spelen."
Het is toeval dat de bluesplaat
verschijnt op een moment dat
Lohues pas weer vrijgezel is.
„Veel teksten gaan over mis
lukte relaties, ja", zegt Lohues.
„Maar ze spelen niet allemaal
in het nu. Ik heb natuurlijk er
varingen gespaard vanaf het
moment dat ik voor het eerst
met vrouwen te maken kreeg."
Een beetje bluesliefhebber zal
op 'Ja Boeh' de invloed van
Muddy Waters, BB King en
vooral Willy Dixon terughoren.
Lohues: „Ik beschouw mezelf
als een soort muzikale archeo
loog, die met een tandenbor
stel en een zeefje door de mu
ziekgeschiedenis spit. En ik
hou nou eenmaal van extre
men. Thuis draai ik Beethoven
en Mozart, maar daar moet zo
nu en dan een scheurende sli-
de-gitaar tegenover staan."
Met Skik had hij deze plaat niet
kunnen maken, denkt Lohues.
„Nee, anders had ik het wel ge
daan. Je moet het zo zien: als je
gewend bent om Italiaans te
koken, en je stapt een keertje
over op Thais, dan laat je de
olijfolie in de kast staan. Hoe
lekker olijfolie ook is."
De komende tijd zal Lohues
weinig tijd hebben om stil te
zitten. De liedjes voor nog een
soloplaat zijn al geschreven.
„Dat wordt een singer-song-
writer-cd, dus in m'n eentje
met een gitaar. Verder ben ik
met een americana-project be
zig. Ericana gaat dat heten. En
eind februari komen de Ameri
kanen al deze kant op om live
te spelen. Ik zal maar 'ns gaan
informeren wat een hotelletje
in de buurt van Erica kost.
Want om ze nou in Amsterdam
onder te brengen... Daarvoor
zijn ze net even té relaxed."
'Ja Boeh', van Lohues The
Louisiana BluesClub, uitge
bracht door Universal.
theater rece(
Maarten Baani
nis
Voorstelling: 'Vuil CiNO
Conny Janssen Danst Gt Ne'
LAKtheater, Le«jqen
Tie
itri
Een dansgroep dietyHel
Octet Conjunto Ibdpro
begeleidingsgroep 'a
geert, krijgt er gijijd
prachtig tonee!br*gey
Acht cellisten op t of e
ten op een verhuSer
spelen muziek ^Fac
Glass. Met de veru^or
wegingen van hi
gaan de acht daiï£ra
Conny Janssen Da
het toneel. Deze y ta
vergroot het ge* k(
snelheid juist. Hel >er
heid onder een veij 'in
en doet denken aar
deloos bewegende 11
massa's in de film
isqatsi', waar Glass
ziek voor schreef. H
zo bedwelmend. :ie£
Na deze schitterend 'n
ture, waarin de i£
strak voor zich 1 tun
volgen groepsdansi
in de dansers juist j°Ha
tact met elkaar heb L3
dagend en speels. 1
terieuze danseres ii
de jurk en de nas ]e
gerichte blikken 0 iw
van de danseres (-
reren dat zij een P|f
een droom, een idi Bs
verlangen in hui ie»-
hebben. Hierin
voorstelling geleid jg
leurstellen. Het blij ies
verlangende blitt m
verrassende omsl K
uit. Er is veel kwali en
pele en vitale daiJ
dere bewegingen I
ingenieus op elkaai
ten, lichte humc q;
neemt de spanninse r
is te gestroomlijnd 20
lijkheid krijgt iets vi
stratief is de danse jm
pergelukkig tussen )ei
seressen zit, maar :in(
andere danser we 0
wordt. Je zou ve ich
dat zo'n voorval ee
krijgt, maar de 01 ^jr
man loopt gewooi
neel af.
Misschien is het n
gen de zachte maa;
dringende klank va 3
op te dansen. Het b u
een mooi momen mi
dansers roerloos ga
en niets anders d ie
luisteren naar dej*5t
strale muziek.
Daniël Lohues: „Ik vond het benauwend om te merken dat ik plotseling vast zat aan het beeld dat men
sen van mij hebben." Foto: Lex van Rossen
urn
londen/dpa - Bij lev
tiaan (ca. 1487-1576)
van de belangrijks» P
Ruim vier eeuwen ni
brengt de Venetiaai
naar nog steeds to
in vervoering met zi
techniek.
De National Gallery
eigenaar van elf doe
tiaan, heeft jarei
wachten om de 1
overzichtstentoon
kunnen organiser
gang van morgen tl
seum 65 schilder'
tiaan. Tiziano Vet
officiële naam luidt
de gerenommeerc
ropese schilders 2
van Dyck, Peter Paul
Rembrandt van Rij
zelfportret schilderdi j
van de Venetiaanseo
Het zwaartepunt v
toonstelling betreft jo
'vrije' werk van Titii nd
heden was de disci >ve
vrije werken (in tegeDor
de kunstwerken io
voltooid of onvolto '0(
Kunsthistoricus a*'h
concludeert op bas TcJ
niekonderzoek dat Cht
derijen zijn blijven! oN
atelier. Titiaan wed
ninklijke en keizerlif
in het Vaticaan. Na mg.
ten, landschappen
sche en religieuze l
hij de eerste kunstei
derportretten schildi
