KUNST CULTUUR
Mayumana is ritme, beweging en muziek
Dansende furie ongenaakbaar
Expositie over roofkunst in Fries Museum
R8
Cuby is
vooral sterk
met zijn
eigen werk
Israëlische mix van percussie, mime, dans en zang in Utrechts Beatrix Theater
rlogsdreiging voelbaar
nuziek Byrd Ensemble
Schilderijen van Verbist
blijven achtergrondmuziek
zaterdag 15 FEBRUARI 2OO3
muziek recensie
Hans Keijzers
ConcertCuby Blizzards met
eerbetoon aan John Lee Hooker
Gezien:14/2, Stadsgehoorzaal, Leiden
Met zijn oortjes dicht tegen
het kleine bakelieten radio-
tje luisterde de jonge Harry
Muskee al naar het jazzuur
van The Voice of America en
hij spitste ze nog eens als
John Lee Hooker uit de
boxen kwam. De blueslegen
de legde in 2001 het loodje.
Tijd voor een eerbetoon aan
John Lee, moet Harry Mus
kee gedacht hebben. Daar
schuilt een gevaar in. Hooker
heeft nu eenmaal die heerlij
ke diepe zwarte stem en Har
ry mag dan Harry van Cuby
zijn, een stem als de zwarte
Amerikaan heeft de goede
man uit Drente niet. Muskee
dekt zich meteen bij het be
gin van het optreden in: „We
doen het natuurlijk wel op
onze eigen manier", meldt de
kettingrokende frontman.
Sugar Mama van Hooker
klinkt nog wat plichtmatig,
maar Hobo Blues met hoofd
rol voor gitarist Erwin Java
voorziet Cuby van een ver
rekt spannende opbouw.
Goed dat Muskee ook een
handvol eigen klassiekers
heeft. Cuby the Blizzards
mengen dat heerlijk tussen
het Hookermateriaal. Sterk
eindigt de band de eerste set
met Distant Smile, met de
heerlijk riff en het compacte,
catchy, naar de jaren zestig
ruikende Another day, ano
ther road. De tweede helft
wordt met een slowblues in
gezet. Bij Mean Black Snake
met alleen Erwin Java op gi
taar komen de echte karakte
ristieke John Lee Hooker-
klanken naar boven. Vaderlijk
geeft Muskee de gitarist zelfs
een welgemeend schouder
klopje. Appleknockers Flop
house is de bekende pu
bliekslieveling met het ham
mondorgel van Heimig van
de Vegt in de hoofdrol. Boven
Muskee hangt een schilderij
van Herman Brood waarop
John Lee Hooker recht de
zaal in kijkt. Muskee zelf blijft
ook een beetje de levende le
gende van de polderblues,
ook al sloeg gisteren in de
Stadsgehoorzaal niet één keer
de vlam echt in de pan. Dat
ligt zeker niet aan het oude
werk van Cuby. Muskee had
het over het anders vertolken
van het werk van John Lee
Hooker. Dat bleef een beetje
steken in de schaduw van de
man van de Mississippi
Blues.
in maakt
Rata Hari
De Amerikaanse film-
Robert Altman wil een
Mata Hari maken,
i, wier werkelijke
jrgaretha Zelle was,
876 geboren in Leeu-
Us populaire danseres
ze gedurende de Eer-
poorlog in de hoogste
Nadat ze van spionage
huldigd, fusilleerden
;n haar op 15 oktober
nan, maker van klas-
irden films als
en Nashville, zegt niet
i dat Mata Hari een
vas. Hij wil in zijn film
ende visies op dezelf-
Itenis" geven. Altman
actrice Cate Blanchett
1 strikken voor de rol
jreldberoemde danse-
i Playboy
nsthal
M - De Kunsthal in
n wijdt van 22 maart
fc 29 juni een expositie
ografie van de Neder-
yboy. De Nederland
van het intemationa-
staat twintig jaar. De
leeft de vijftig mooi-
van de Nederlandse
tgezocht. Daaronder
n bij voorbeeld Erwin
tul Huf. De Kunsthal
Dto's van Playboy om
pgen balans tussen
i esthetiek'. De foto-
IPlayboy kent een lan-
I In 1953 verscheen
irste nummer in Ame-
Harilyn Monroe op de
Jen opnames
es gevonden
Detectives hebben in
briginele opnames
iatles gevonden die in
fe Abbey Road-stu-
;n gestolen. Het gaat
er om delen van de
y Road' en 'The White
Ie politie heeft een 27-
p aangehouden. Hij
(vrijgelaten zonder
inklacht tegen hem
liend. De detectives
ie opnames op het
n ze in een krant te
den aangeboden.
nu ook op
stgelegd
- Joop van den En-
van de musical
ia!' is vanaf eind
te zien in de Neder-
Als tamelijk
verschijnt
de titel 'The
llection' zowel een
als een dvd van Ab-
de zoveelste, zij het
compilatie,
was het Zweedse
eerder vastgelegd,
nt in dit geval dertig
ij dertig bekende Ab-
waaronder alle hits,
oney honey'Uiter-
digitaal bewerkt en
t. Zowel de dvd als de
bruari in de winkel.
door Marjolijn de Cocq
Diverse voorwerpen die te zien zijn op de expositie 'Herkomst onbe
kend'. Foto: GPD/Paul Jansen
leeuwarden/anp - Het Fries Museum in
Leeuwarden komt vanaf 18 februari met de
tentoonstelling 'Herkomst Gezocht' over de
teruggave van kunstvoorwerpen na de
Tweede Wereldoorlog. In de tentoonstelling
zijn zeventiende-eeuwse topstukken van Jan
Steen en Gerard Ter Borch te zien, maar ook
minder kostbare voorwerpen en schilderij
en. Het museum wil hiermee een beeld ge
ven van de kunst die tijdens de oorlog in
Duitsland terecht is gekomen.
Tienduizenden voorwerpen en schilderijen
verdwenen destijds door roof, verkoop en
inbeslagname in handen van de Duitsers.
Een deel van de werken kwam na de oorlog
weer bij de rechtmatige eigenaren terecht.
Ruim 4000 kunstwerken bleven over en be
horen toe aan de Staat. Deze Nederlands
Kunstbezit-collectie (NK) wordt beheert
door het Intituut Collectie Nederland. Die
geeft de werken in bruikleen aan musea.
Directe aanleiding voor de tentoonstelling is
het onderzoek naar de oorspronkelijke eige
naren van de 4000 kunstwerken, dat dit jaar
afgerond wordt. In 1998 begon het bureau
Herkomst Gezocht in opdracht van het mi
nisterie van Onderwijs, Cultuur en Weten
schap het onderzoek. De herkomst van
sommige voorwerpen is ondanks intensief
speuren in archieven niet altijd te achterha
len. Het Fries museum wijdt een zaal aan
deze werken. „Misschien dat er mensen
langskomen die nog iets weten over een be
paald werk. Dan verwijzen wij hen naar. het
Bureau Herkomst", aldus een woordvoer
der. In het andere deel van de tentoonstel
ling zijn de werken te zien waarvan de her
komst wel bekend is. Problemen met terug
gave komen daarbij aan bod. In dit deel zijn
ook schilderijen te zien die in bezit waren
van de kunsthandelaar Jacques Goudstikker.
Madrid/utrecht - Na het succes
van de Argentijnse spektakel
show De la Guarda komt in
maart het tweede internationale
project van Joop van den Ende's
Stage Touring naar Nederland.
Met de olijfolieblik- en kliko-per-
cussie van Mayumana uit Israël
wordt opnieuw gemikt op de sec
tor jong en trendy. Hogere hand
jeklap met flippers, human beat
boxen met etenswaar en de
kunst van het vingerknippen.
In de bonbonnière van rood
pluche die het Teatro Nuevo
Apolo in Madrid is, druppelen
de spelers van Mayumana bin
nen voor de warming-up. Back
stage hangen, grotendeels in het
Hebreeuws, de repetitiesche
ma's. „Groentesoep!", klinkt het
ineens in triomfantelijk oer-Hol-
lands. Als voorbereiding op drie
weken Beatrix Theater in
Utrecht wordt de driemans hu-
man beatbox act waarin ober en
clientèle het menu doornemen
in de nieuwe taal ingestudeerd.
Percussioniste Eylon Nuphar,
multi-talent met sporen in de
sport-, film-, televisie- en mu
ziekwereld, is te ziek om op te
treden en rilt onder haar wollen
puntmuts. „Geen stem", bast
ze, „geen puf." Nuphar bedacht
de Mayumana-mix van percus
sie, mime, dans en zang samen
met Boaz Berm an die ze had
ontmoet in de muziekscène van
Tel Aviv. Ze begonnen in 1996
met 'no money, no nothing",
maar inmiddels is het vrienden
clubje uitgegroeid tot een ope
ratie van zeventig man met een
Mayumana Rhythm And Crea
tion School die nieuwe spelers
opleidt, een vaste show in de ei
gen Mayumana Hall in Jaffa in
de gemeente Tel Aviv, een twee
de groep op wereldtournee en
een derde in wording.
Mayumana (de naam is afgeleid
van het Hebreeuwse woord
mayumanut, vaardigheid) is 'rit
me, beweging, muziek', vat Ber-
man samen. „Het heeft alles wat
wij leuk vinden in ons leven. Dit
is wat we doen. En dit is wat we
het beste doen."
Op alles kan getrommeld wor-
Leden van de cast van Mayumana tijdens een zwemvliezenact. Foto: GPD
den, mét alles kan getrommeld
worden, demonstreert de groep
in Madrid. Van olijfolieblikken
en plastic emmers tot grote grij
ze prullenbakken of de ledema
ten van de spelers. Een pesterig
pingpongballetje in een pan
blijkt minstens zoveel beat te
hebben als fluorescerende flip
pers die tegen elkaar aan wor
den gekletst. Om nog maar te
zwijgen van de vingerknipact
van Sergio Braams, op Curasao
geboren uit Surinaamse ouders,
in Enkhuizen opgegroeid en lid
van de originele Mayumana-be-
zetting die in 1998 een instant
hit werd in Tel Aviv.
Mayumana werd in een periode
van anderhalf jaar bijna dage
lijks improviseren en repeteren
ontwikkeld voordat het materi
aal op publiek werd uitgepro
beerd. Nog steeds worden de
acts vernieuwd en technisch
aangescherpt, benadrukt Ber-
man. „Ook om het spannend te
houden voor de spelers. Het ni
veau gaat nog steeds omhoog."
De originele leden van de cast
trainen de nieuwelingen. Uit
meer dan 2500 audities werden
twintig nieuwe leden aangeno
men, de opleiding duurt twee
jaar. Alles hangt bij Mayumana
af van timing, wie de mist in
gaat verpest het voor de hele
groep.
Braams is zanger en gitarist - hij
speelt in Israël in een reggae-
band. Maar wie in Mayumana
staat, moet alleskunner zijn.
Sommige rollen wisselen per
avond. Braams: ,„Ze noemen
mij hier danser. Maar dat voel ik
zelf dus niet zo. Ik beweeg, dat is
voor mij iets heel natuurlijks. Als
wij als kinderen in Curasao uit
school kwamen en buiten gin
gen spelen, trommelden we ook
zo. En dat vingerknippen deden
we ook allemaal. Mayumana ge
béurde op Curasao gewoon. Het
is voor mij een soort flashback."
Veel heen- en weer reizen is het
ook, flexibiliteit is een vereiste.
Braams treedt naast de show in
Madrid die straks naar Utrecht
verkast, ook nog regelmatig op
in Jaffa waar een artistiek direc
teur toeziet op het peil als de
bedenkers in het buitenland
zijn. „We hebben zoveel werk
nu in Israël", zegt Braams. „De
mensen die voorheen ook uit
gingen in de Arabische gebie
den, trekken zich terug en blij
ven weer in Tel Aviv." Een heel
andere situatie dan toen hij tien
jaar geleden naar Israël kwam.
„Israël in 1993 was helemaal te
gek. In die periode dacht ik nog:
het is allemaal propaganda, ze
willen gewoon dat er niet te veel
toeristen hier naar toe komen.
Jahaa, naïef. Maar ons theater,
onze basis in Jaffa, ligt in een
Arabische wijk. En ik kan alleen
maar hopen dat we op een dag
ook één of twee Arabische spe
lers bij Mayumana hebben."
Mayumana, Beatrix Theater
Utrecht, 4 t/m 23 maart.
uziek recensie
iy van der Spek
39' door William Byrd Vocaal
io.l.v. Nico van der Meel
4/2, Dorpskerk, Wassenaar.
^Vanavond. Marekerk, Leiden
1
)nder oorlogsdreiging'
2 g de dag een akelig re-
Is anno 2003 Saddam
liet uit de ether te krij-
1 1939 speelde Adolf
i beklemmende rol in
ileving. In alle motet-
ile) dansen, madriga-
ksliederen die het Wil-
Vocaal Ensemble ten
engt, staat die dreiging
f Poulenc in de winter
39 zijn 'Quatre motets
temps de Penitence'
Jria uit de donkere
an de lijdenstijd) als
van een verzetsstijl die
jdens de Tweede We-
j- In prachtige harmo-
jen de melodielijnen
n elkaar, teder wee-
- vaag schrijnend. Even
ig, schichtig uiteenge-
/os fugam capietis' (U
ten),
ed 'Daj mi Boüe' (God,
I van de Tsjech Bohus-
inu getuigt van een
de grondstroom die
t lieflijk golvend opper-
noeizame weg gaat. In
ne na prodej' dringen
in zich onaangenaam
r de voorgrond in het
verfijnde, transparan-
ènweefsel.
als een donsje zweeft
het 'Lied van de wind' van Hugo
Distier (uit het Möricke-Chorlie-
derbuch) aan een zijden draad
je, licht en zuiver ingezet door
de eerste sopraan van het koor.
De (mannen)storm is gaan lig
gen; langs een lange dunne
zucht wind zingen de vrouwen
kleine zangerige zinnen. In 'Le-
be wohl' lijkt Distier al min of
meer afscheid te nemen van zijn
in 1942 beëindigde leven. Vaar-
wel, duizend maal hardop ge
zegd in een onverzadigbare
kwelling" eindigt met een vlam
mend akkoord dat enige secon
den hulpeloos in de lucht blijft
hangen. Kleurrijk fortissimo ha
len de mannen uit, in 'Fiedel
und die Flint' uit het 'Gesang
der Rauber', een ritmisch en dy
namisch expressief lied dat zich
moeiteloos schaart in de traditie
van het Duitse volkslied. De
meest uitgesproken dreiging van
een wereldbrand is tot slot
hoorbaar in 'der Feuerreiter'.
Ook de jood Darius Milhaud
wist in 1939 niet wat hem boven
het hoofd hing. Zijn 'Quatrains
Valaisannes' (Walliser kwatrij
nen) van de dichter Rainer Ma
ria Rilke zijn nog van een luchti
ge schoonheid, een mooi net
werk van glanzende linten. Een
jaar later componeerde hij 'Can
tate de la Guerre' en 'Cantate de
la Paix' en vlucht naar Amerika.
'Prayer II' van Benjamin Britten,
een van de zangen uit 'AMDG'
(Ad Majorem Dei Gloriam, au
gustus 1939), is een gebed, se
reen en gelaten. In 'Rosa Mysti-
ca' zijn het de mannen die be
zweren in niet aflatende mono
toon opgezegde woorden, waar
omheen de vrouwen draaien als
een zachte wervelwind.
Igone de Jongh schittert in Carmen van Nationale Ballet
dans recensie
Rinus van der Heijden
Voorstelling: Carmen-program ma van
Het Nationale Ballet Gezien: 12/2,
Muziektheater Amsterdam (première).
Nog te zien aldaar: 15,18,20,21,25,27 en
28/2 en 1/3 (20.15 uur); 23/2 en 2/3 ook
om 14.00 uur; 4/3, Stadsschouwburg
Utrecht (20.00 uur).
Passie, dat is het sleutelwoord
dat de drie choreografieën ver
bindt in het Carmen-program-
ma van Het Nationale Ballet
(HNB). Waar het meest naar
werd uitgekeken was de choreo
grafie 'Carmen' van Ted Brand-
sen, de man die in september
artistiek directeur Wayne Eag-
ling gaat opvolgen. Brandsen
bracht zijn 'Carmen' in 1999 op
het podium bij het West Austra
lian Ballet Perth en hij kreeg er
meteen de prestigieuze Austra
lian Dance Award voor.
Woensdagavond beleefde het
werk de Nederlandse doop. De
ze 'Carmen', geïnspireerd op de
gelijknamige opera van Georges
Bizet, druipt van passie, erotiek,
academische ballettechniek en
vaart. Bovendien wordt de cho
reografie fabuleus gedanst met
tijdens de première een furieuze
Igone de Jongh in de titelrol. Zo
als Carmen ongenaakbaar is in
haar vrouw-zijn, zo is deze 23-
jarige danseres dat als podium
persoonlijkheid.
Brandsen koos als muziek de
Carmen-suite naar Bizet die de
Russische componist Rodion
Shchedrin in 1967 componeer
'Carmen', van Ted Brandsen, druipt van passie, erotiek, academische ballettechniek en vaart.
Foto: ANP/Olaf Kraak
de voor het Bolshoi Ballet. Een
compositie die een gevat com
mentaar levert op het origineel
van Bizet. Het is geschreven
voor groot orkest met uitgebrei
de slagwerkgroep en laat daar
door een choreograaf alle ruim
te om te stoeien met het Car-
men-thema".
Van Krzysztof Pastor, sinds 1 ja
nuari huischoreograaf van HNB,
beleefde 'Si después de morir'
de wereldpremière. De Pools-
Nederlandse choreograaf heeft
wederom zijn zaakjes keurig op
orde. De Spaanse componist
Mauricio Sotelo schreef 'Cantes
Antiguos' (voor stem, flamenco
zanger en piano met geluids
band), Pastor zorgde voor een
indrukwekkend toneelbeeld -
met een metershoge boom van
stoelen - en bewees tussendoor
ook nog dat als het om lichame
lijke liefde gaat, passie niet per
se bij vrouwen hoeft te liggen.
Reden waarom hij twee mannen
een fragiel duet door de choreo
grafie laat weven.
Toch is het juist de dans die het,
waarschijnlijk door de overdaad
aan franje, moet ontgelden.
Daarmee komt 'Si después de
morir' klem te zitten tussen de
'Carmen' van Brandsen en het
indrukwekkende '5 Tango's' van
Hans van Manen uit l977. Pas
sie en erotiek zitten in elketrea-
tie van Van Manen. Hier is in de
tweede van de vijf Piazzolla-tan-
go's, vertolkt door Sexteto
Canyengue, danseres Nathalie
Caris een Carmen tussen zes
mannen. Had Van Manen dat
toen al bevroed? En had hij kun
nen weten dat Viacheslav Samo-
durov zo'n verbluffende solo
neerzet in de derde tango? Wel
nee, de ware kunstenaar is ook
een visionair en sluit daarmee
elke beperking van tijd uit.
beeldende kunst recensie
Bernadette van der Goes
Expositie: Keramiek van Carolien Kasper
en schilderijen van Joséphine Verbist.
Prijzen: 100 t/m 1850 euro. Te zien: t/m
23/2, vrij t/m zo 13-17 uur, Ars Aemula
Naturae, Pieterskerkgracht 9a, Leiden.
„Schilderen is het uitspugen van
ingehouden gif en kleur, van
verf die brandt, een schijnbaar
eindeloze beweging van binnen
naar buiten, laag over laag,
voortgeduwd, vertraagd en ver
sneld, verspreid, net zo lang du
rend totdat de beweging van
zelfsprekend wordt en de herha
ling een ritme krijgt. Het ritme
noemt men schilderij."
Met deze woorden schrijft José
phine Verbist in een door haar
zelf uitgegeven boekje over het
ontstaan van haar schilderijen.
Samen met pottenbakster Caro
lien Kasper exposeert zij mo
menteel bij Ars Aemula Naturae.
De barokke vazen van Kasper
staan her en der op sokkels in
de twee tentoonstellingszalen.
Met hun hoekige, robuuste vor
men en sierlijk uitstulpende hal
zen zien ze er frivool en vrolijk
uit. Als voorbode van de lente
heeft Kasper in sommige vazen
bloesemtakken gezet, waardoor
de galerie iets huiselijks krijgt.
Wat nog eens extra versterkt
wordt doordat de grijze, lila,
groene en bruine tinten die Kas
per als glazuur gebruikt goed
passen bij de kleuren in de
schilderijen van Verbist.
Toch gaat het in de kunst om
veel meer dan het samenstellen
van een prettige omgeving.
Kunst kan daar prima aan bij
dragen, maar uiteindelijk moet
een kunstwerk toch vooral op
zichzelf kunnen staan. Het moet
een bepaalde zeggingskracht
hebben, los van welk interieur
dan ook. Helaas is dit bij de
schilderijen van Verbist onvol
doende het geval. Om een ver
gelijking met de muziekwereld
te maken: in plaats van pianoso
nates te componeren, blijft zij
steken in achtergrondmuziek.
Verbist schildert abstract en in
tuïtief. Daarmee plaatst zij zich
in een lange traditie, die begon
met meesters als Kandinsky en
Klee, en later verder werd ont
wikkeld door de kunstenaars
van stromingen als de Cobra
beweging, actionpainting, het
abstract expressionisme en de
materieschilderkunst. Haar
werk laat zien dat het niet een
voudig is om na zoveel illustere
voorgangers nog een eigen ge
luid aan dit genre toe te voegen.
Dat komt zeker niet doordat het
haar aan lef ontbreekt, want in
vastberaden penseelstreken vult
zij grote doeken met vormen en
kleur. Het probleem is vooral
dat het volstrekt niet duidelijk is
wat zij over wil brengen. Gaat
het haar om het uitbeelden van
een bepaalde emotie? Is het
haar te doen om het ontdekken
van nieuwe visuele effecten in
compositie en structuur? Of wil
zij vooral lekker voor zichzelf
bezig zijn met verf en kleur? Een
citaat uit de inleiding van het
genoemde boekje doet het laat
ste vermoeden: „Het begon op
een dag, zomaar met een krijtte
kening: een bloem. Hij was
prachtig, dat vond ik tenminste.
Is er een betere graadmeter?"
