Oorzaak ongeluk moeilijk te ontdekker"
GESPREK VAN DE DAG
MARS
'Zweefvliegtuig met eigenschappen van een baksteen'
ersiHSSIs
Als een vlieg in de vlam
Stukadoren met structuurlagen
MAANDAG 3 FEBRUAka
me
8 to
MENSELIJK
India's enige astronaut, de 42-ja-
rige KALPANA CHAWLA die tij
dens de ramp met het ruimteveer
Columbia om het leven is geko
men, was in haar vaderland een
bekende persoonlijkheid; een
heldin werd ze pas na haar dood.
Alle kranten besteedden gisteren
op hun voorpagina's ruime aan
dacht aan Chawla. De astronaute, die het grootste deel van
haar leven trouwens in de VS woonde en bezig was met haar
tweede ruimtereis, werd door de Indiase media afgeschilderd
als een vrouw met passie, doorzettingsvermogen en intellect.
„Een voorbeeld voor iedereen in het land", aldus een krant.
2è was vooral populair onder Indiase schoolkinderen. In haar
zagen ze een verwezenlijking van de 'Indiase Droom' - zelfs
een inwoner van een van 's werelds armste landen kan het
heel erg ver schoppen. Ook dat Chawla het als vrouw zo ver
Schopte is in India een grote uitzondering. Foto: EPA
De 48-jarige kolonel-vlieger ILAN RA
MON had een respectabele staat van
dienst in de Israëlische luchtmacht.
Op een oefenvlucht kwam hij ooit in
volle vlucht in botsing met een andere
straaljager en hij dankte zijn leven al
leen aan zijn snelle reactie en zijn
schietstoel. Zaterdag was er geen ont
snapping mogelijk. Meer nog dan zijn
luchtmachtverleden was het Ramons
persoonlijkheid die de Israëlische be
volking aansprak. Zijn laatste woorden
tot het Israëlische volk, in een radio-interview: „Als de ra
ketmotoren tot ontbranding komen, gaan we de ruimte in.
Niet alleen ik, maar jullie allemaal." Ineen video-gesprek
met premier Ariel Sharon haalde hij, worstelend met de ge
wichtsloosheid, uiteen plastic zak een kleine tora-rol. „De
ze bijbel kreeg een 12-jarige jongen zestig jaar geleden in
het kamp Bergen-Belsen van een Amsterdamse rabbijn",
vertelde Ramon. „Hij wikkelde de rol in zijn zakdoek en las
er elke dag in, ter voorbereiding van zijn bar-mitzva. De jon
gen overleefde het kamp en is nu hoogleraar in Israël." De
tora-rol, zo bleek, was een dierbaar bezit van de oorspronke
lijk uit Nederland afkomstige prof. Josef Jehojachin, voor
wie de astronaut in de ruimte wetenschappelijk onderzoek
verrichtte. Foto: EPA
STANDPLAATS
Wat een mooie afsluiting had moeten worden van twee
weken Mars Desert Research Station eindigt in een trage
die. Zaterdag kregen we de tip van Mission Control om
eens vroeg op te staan, omdat we dan de space shuttle Co
lumbia zouden kunnen zien voorbij komen tijdens haar
landing in Florida. En inderdaad: rond zes uur zagen we
het ruimteveer als een zeer heldere ster voorbij komen.
Een prachtig gezicht, veel beter zichtbaar dan wanneer ze
zich in de ruimte bevind.
Daarna zetten we in onze habitat via Internet NASA TV
aan. Eerst leek er niets aan de hand te zijn. We wisten wel
na een aantal minuten dat er vertraging was, want de Co
lumbia was nog niet geland. Na vijf minuten sprak de
commentator van NASA dat Mission Control een continen-
cy had en dat alle flight controllers hun data moesten be
waren. Toen wist ik dat er iets goed mis was. Wanneer een
officiële instantie zo gaat praten, dan gaat het niet goed.
Surfend op het internet probeerden we via andere kanalen
aan nieuws te komen. Op space.com is er een message
board. En daar lazen we als eerste van ooggetuigen dat de
shuttle uit elkaar gevallen was tijdens haar entree in de at
mosfeer. Ik zat dit achter de computer te lezen en mijn be
nen trilden.
De meesten van ons zijn ofwel werkzaam in de ruimte
vaartindustrie, óf zijn er nauw mee verbonden. Eén van
ons werkt bij NASA en werkt veel samen met de astronau
ten, dus onze crew voelde zich verbonden met de astro
nauten die hun missie gedurende dezelfde tijd uitvoerden
als wij de onze.
Normaal gesproken huil ik niet vaak, maar nu had ik het
toch te zwaar. Net als de rest trouwens. We hadden giste
ren nog een gesprek met de hele groep over de risico's van
de ruimtevaart. De meeste crew-leden deelden de mening
dat de astronauten weten hoe gevaarlijk het is en dat de ri
sico's door hen geaccepteerd worden. Het blijft echter
aangrijpend te zien hoe een voertuig, waarvan ik als mens
ook zeer trots ben dat we het kunnen maken, als een vlieg
in een vlam uiteenvalt.
DAGELIJKS LEVEN
smb
Vlucht STS-107 van het ruimteveer
Columbia was de 113e missie van
een ruimteveer sinds de eerste lan
cering op 12 april 1981. De Columbia
was ook het oudste van de vijf ruim
teveren waarover de ruimtevaartor
ganisatie NASA (heeft) beschikt. Be
halve de Columbia zijn dat de Chal
lenger, die in 1983 voor het eerst
vloog en in 1986 verongelukte, de
Discovery (eerste vlucht in 1984), de
Atlantis (1985) en de Endeavour, die
in 1992 voor 2 miljard dollar aan de
vloot werd toegevoegd om de verlo
ren gegane Challenger op te volgen.
Van deze ruimteveren heeft de Dis
covery het grootste aantal vluchten
gemaakt: 30. Bij geen van de 111 ge
slaagde missies van een ruimteveer
waren er ooit problemen bij de te
rugkeer in de dampkring of bij de
landing.
De landing van een ruimteveer is
desondanks een riskante aangele
genheid, omdat het veer niet be
schikt over eigen aandrijving, zoals
een gewoon vliegtuig. „Het is dan
een zweefvliegtuig met de aërodyna
mische eigenschappen van een bak
steen", zo omschreef een ruimte
vaartdeskundige het eens. De piloot
heeft geen motorkracht tot zijn be
schikking. Hij kan een landing dan
ook niet afbreken en overdoen, zoals
een piloot van een gewoon vliegtuig
Tv-beeld van een helm die in Texas werd teruggevonden. Foto: AP
kan. Het aanbrengen van stuur- en
straalmotoren werd in de jaren ze
ventig afgewezen, omdat het ruimte
veer dan te zwaar zou worden.
Er zijn de afgelopen jaren geregeld
waarschuwingen geweest over de
veiligheid van de ruimteveren. Vorig
jaar nog zei het voormalige hoofd
van de veiligheidscommissie van de
NASA, Richard Blomberg, 'nog nooit
zo bezorgd te zijn geweest over de
veiligheid van de ruimteveren als
nu'. Volgens Blomberg was geldge
brek er de oorzaak van dat de vloot
van ruimteveren niet voldoende was
gemoderniseerd.
Ook voormalig NASA-ingenieur Don
Nelson heeft vorig jaar zomer presi
dent Bush gewaarschuwd voor on
gelukken met ruimteveren. Hij be
pleitte stopzetting van alle vluchten
totdat alle problemen met de veilig
heid uit de weg zouden zijn geruimd.
Dat meldde het Britse zondagsblad
The Observer gisteren.
Nelson wees er onder meer op dat
bij een inspectie van het nu veronge
lukte ruimteveer in augustus 2000
maar liefst 3500 defecten in de beka
beling werden vastgesteld. Elk ruim
teveer heeft ongeveer 500 kilometer
elektrische kabel.
In zijn brief somde Nelson een reeks
problemen met de ruimtevaartuigen
op sinds 1999. Zo moest de lancering
van de Columbia in 1999 worden
uitgesteld wegens een waterstoflek.
Toen het zaterdag verongelukte veer
alsnog werd gelanceerd, ontstond er
kortsluiting, waardoor de hoofdcom
puters voor twee van de drie hoofd
motoren uitvielen. Noodsystemen
namen hun taak over, zodat een
noodlanding niet nodig was. Het de
fect leidde ertoe dat de vluchten van
andere veren werden uitgesteld.
In januari 2000 moest de lancering
van de Endeavour wegens proble
men met de bekabeling en de com
puters worden uitgesteld. Tien
maanden later moest de honderdste
vlucht van een ruimteveer ook al
worden uitgesteld. Ook vorig jaar
waren er diverse problemen.
Gen
ichtgt
;en w
bom
/erha
nnen
rojec
uwer
•bber
.aan
:nadi
r is g
ant
ire
ijverl
Twe
he
De Amerikaanse vlag hangt halfstok bij Ipmis
dy Space Center in Cape Canaveral, Florid
Foto: AP/Bill Waugh
De oorzaak van de ramp met het
ruimteveer Columbia zal niet
makkelijk te achterhalen zijn.
Heel anders dan bij het ruimte
veer Challenger, dat vrijwel op de
kop af zeventien jaar geleden
ontplofte, is vrijwel al het materi
aal waaruit de Columbia was op
gebouwd, hoog in de dampkring
verbrand.
Het ongeluk met de Challenger,
waarbij ook zeven astronauten
omkwamen, werd veroorzaakt
door een lekkage in één van de
twee brandstofraketten (solid
rocket boosters, of SRB's). Daar
door ontstond aan de zijkant
van de SRB een intens hete
vlam,waarop een gigantische
ontploffing plaatsvond.
De ramp van zaterdag vond veel
hoger plaats: op zeker 65 kilo
meter boven het aardoppervlak
en waarschijnlijk nóg hoger.
Voor de uiteindelijke afdaling
moet een ruimteveer omdraaien
met zijn motoren in de vlieg
richting. Die worden als remra-
ketten gebruikt om de snelheid
terug te brengen van 28.000 ki
lometer tot ongeveer 20.000 ki
lometer per uur.
Met die snelheid, bijna zeven
tien keer de geluidssnelheid,
komt het ruirpteveer de damp
kring binnen. De toenemende
luchtweerstand, waardoor de
snelheid verder afrieemt, gene
reert steeds meer hitte op die
delen van het veer waar de lucht
het meest intens langs suist. Die
delen zijn daarom bekleed met
speciale hittetegels die tempera
turen van duizenden graden
kunnen verdragen.
Het betekent ook dat elk ruimte
veer in een heel speciale stand
de dampkring binnenvliegt.
Zelfs de geringste afwijking
daarin kan fatale gevolgen heb
ben. Om voldoende te kunnen
afremmen beschrijft het veer tij
dens de verdere daling grote s-
bochten, die het uiteindelijk bij
de landingsbaan van het Kenne
dy Space Center in Florida moe
ten brengen. Daar landt de
shuttle als een gewoon vliegtuig.
De hele daalprocedure wordt
door computers gestuurd; dat
begint al ver boven de damp
kring, als het veer een half rond
je om de aarde van de landings
plaats verwijderd is. De piloten
houden alleen het verloop in de
gaten: afnemende snelheid, de
oplopende hitte, hoogte en de
stand van de shuttle.
Vast staat dat het radiocontact
met de Columbia ongeveer een
half uur vóór het landingstijd
stip uitviel. Die uitval valt vrijwel
samen met het moment waarop
de shuttle de dampkring bin
nentrad. Misschien ging het
daarbij al mis. Mogelijke oorza
ken: een computerstoring,
waardoor de stand van de shutt
le fout was, óf er ontbraken 'te
gels' op de meest hittegevoelige
plaatsen. Die laatste mogelijk
heid is niet onwaarschijnlijk.
Technici van NASA meldden
vlak na de lancering dat 'er de
len van het systeem tijdens de
lancering waren losgeraakt,
waarvan één een vleugel had ge
raakt'.
Als zelfs maar een klein deel van
de romp van het ruimteveer zelf
De bemanning van de Columbia. Van links naar rechts: David Brown, Rick Husband, Laurel Clark, Kalpana Chawla, Michael Anderso,
McCool en Man Ramon. Foto: Reuters
wordt blootgesteld aan de im
mense hitte die wordt veroor
zaakt door de luchtweerstand,
dan kan het geheel uit elkaar
vallen. De luchtweerstand is bij
dergelijke snelheden gewoon
weg verwoestend. Er is dan geen
sprake van een explosie maar
van desintegratie: uiteenvallen.
Een andere oorzaak is mis
schien de leeftijd van de Colum
bia. Hij werd al in 1979 afge
bouwd, in een tijd waarin de
NASA nog uitging van een ge
middelde van één vlucht per
twee weken. De ruimteveren
werden goed geacht voor 'mini
maal tweehonderd vluchten' al
vorens ingrijpende revisie nood
zakelijk was.
De vlucht die op 16 januari be
gon, had vluchtnummer 107 in
de planning van de NASA. Net
als bij elke lancering worden bij
elke intrede in de dampkring
enorme krachten op de shuttles
uitgeoefend. Het is mogelijk dat
een soort metaalmoeheid de
Columbia, die in 1999 nog een
ingrijpende onderhoudsbeurt
onderging, fataal is geworden.
Net als de ramp met de Challen
ger zal ook die met de Columbia
vergaande gevolgen hebben
voor de ruimtevaart. Zeker voor
het in aanbouw zijnde interna-
Amerikaans ruimteveer Columbia
De laatste minuten (Ned. ti/d)
14.44 uur Columbia keert terug in de atmosfeer
14.49 uur Eerste S-bochtman oeuvre
14.59 uur Komt in luchtruim boven Texas
15.01 uur 15 minuten voor landing
verliest vluchtleiding contact
Bemanning
Rick Husband
William McCool*
Michael Anderson
llan Ramon*
David Brown*
Kalpana Chawla
Laurel Clark*
eerste njimtevtucht
lancering 16 januari 2003
Op een hoogte van 63 km
en met een snelheid van
19.000 km/uur
verongelukt ruimteveer
Columbia
Gebied waar brokstukken
van ruimteveer Columbia
neerkomen
Chronologie
16 januari,
10.39 uur: Columbia stijgt op vanaf het ruimte
vaartcentrum Kennedy in Florida.
1 februari,
08.15 uur: Bemanning stelt remraketten in wer
king om terug te keren naar de aarde.
08.53 uur. De vluchtleiding van de NASA ont
vangt geen temperatuurmetingen meer van het
hydraulisch systeem aan de linkerkant van het
ruimteveer.
08.58 uur De NASA krijgt geen gegevens meer
door van drie temperatuursensoren aan de linker
kant van Columbia.
08.59 uur: De NASA ontvangt van nog acht tem
peratuur- en banddruksensoren aan de linkerkant
geen meetgegevens meer. Een van de meters kan
nog wel worden afgelezen in de cockpit, wat door
de bemanning wordt bevestigd.
08.59 uur Laatste radiocontact. Vluchtleiding
meldt: „Columbia, Houston, wij zien jullie band-
drukboodschappen en wij hebben jullie laatste
mededeling niet ontvangen." Columbia ant-
iadd
jeds
tionale ruimtestaüon I
voor de ruimteveren le
van levensbelang zijn. Al
reden komt ook de vlu^-
de tweede Nederlands!" 1
naut, André Kuipers, -
schroeven te staan. Hit
mend najaar met een Lter
Sojoez-raket naar het ^ncj
Ben Apeldoorn
ire t
zij
icht
ïrda
woordt: „Roger, (begrepen) uh...
09.00 uur NASA verliest alle data- en rac
keer met Columbia, op 62.140 meter bovj
aarde. l£je
09.00 uur Inwoners van Texas, Arkansa^ vaj
Louisiana horen 'een luide knal' en zien
in de lucht.
09.16 uur Het tijdstip waarop Columbia
plan had moeten landen.
09.29 uur De NASA slaat alarm. I" 1
09.44 uur De NASA waarschuwt bewon<_|_
buurt te blijven van mogelijk giftige wrak*"
11.00 uur Bij het ruimtevaartcentrum K^
gaat de vlag halfstok. t vQ
14.05 uur President George Bush stelt dl
king op de hoogte dat het ruimteveer Col^J
verongelukt en dat er geen overlevenden
(de genoemde tijden zijn die van het oos|^
de Verenigde Staten, zes uur vroeger dan 1(
la°d) K
Bron: NASA
e&Aj sm3i3/vr»c/vL
P4T IS" cx?k. VOOR. p«E7"nC5
De waterige oogjes van de badmeester gaan zoekend langs
het rijtje moeders, blijven rasten op het gelaat van mijn ee
ga en vragen, nog voordat zijn mond het verbaal nog eens
dunnetjes overdoet, of zij de moeder van...is. Bij justitie
heb je het recht om te zwijgen, maar voor een oiider die
een publieke terechtwijzing ondergaat is er geen burgerlijk
wetboek om op terug te vallen. Mijn vrouw knikt. Of zij -
klinkt het met een stem die gewend is om van de ene naar
de andere kant van een vijftigmeterbad te dragen - er dan
de volgende keer voor kan zorgen dat mijn zoon het uurtje
zwemonderricht niet begint in het groepje voor diploma A,
halverwege voortzet bij diploma B en afmaakt bij diploma
C. Dat is voor alle betrokkenen namelijk erg venvarrend.
De dienstdoende gezagsdrager van Aqualand raakt één
van de kernpunten in het educatieve leerproces dat opvoe
den heet: het aanbrengen van structuur. Een nazaat begint
zijn of haar leven zonder structuur. Afhankelijk van de
impulsen die het lijf doorgeeft, krijst, drinkt en slaapt het
wezen dat na jouw zaad (moet eigenlijk dus zijn: 'nazaad')
ontsproten is, de hele dag en nacht door. Met het voederen
op gerichte tijden en het te ruste leggen op momenten dat
het de opvoeders heel best uitkomt, wordt begonnen een
eerste structuurlaag in het leven aan te brengen. En - in de
lange, lange weg naar de volwassenheid - wordt daar laag,
op laag op laag aan toegevoegd.
Opvoeden is het stukadoren van structuurlagen.
Stukadoren is als het maken van abstracte kunstwerken.
Iedereen die er oppervlakkig naar kijkt, bekndpt onver
mijdelijk de gedachte: dat kan ik ook. Maar stukadoren is
een vak Als de structuurlaag niet goed is aangemaakt of
ondeskundig wordt aangebracht op een onderlaag die niet
goed is voorbewerkt, zakt zij omlaag, als een paling op een
met snot ingesmeerde zeephelling.
Wat er precies mis is met de onderlaag van onze zoon,
daar kunnen we geen vinger achter krijgen. Maar alle door
ons zo zorgvuldig aangemaakte structuurlagen glijden er
op af. Door de week wil hij uitslapen, in het weekeinde is
hij matineus. Hij speelt in zijn onderbroek met zijn Lego
als hij zich moet aankleden, en speelt gekleed met zijn Le
go als hij zich moet uitkleden. Aan elke handeling dient
een directe impuls van ons vooraf te gaan, om te voorko
men dat hij bijvoorbeeld na het opstaan en het wassen ge
woon weer zijn pyjama aantrekt. Die impulsen heeft hij de
hele dag door nodig want anders doet hij gewoon wat op
dat moment in zijn hoofd opkomt. En omdat zijn gedach
ten altijd op andere plaatsen verkeren dan zijn lijf, is ddt
eigenlijk het probleem.
De dag dat hij na de zwemles onder de douche stond met
het papiertje waarin zijn overgang naar het examengroep
je voor diploma A werd bekrachtigd (ik kon het achteraf
nog net lezen, in de uitgelopen inkt), beschouw ik als het
voorlopige hoogtepunt van dit jaar. Er is per week nu nog
maar één zwemles, heel vroeg op de woensdagmiddag als
ik hem écht niet (tegen mijn vrouw: 'Echt niet, echt niet,
echt niet!') kan begeleiden. Op zijn gedrag tijdens dit uur
tje kan ik hem dus alleen maar achteraf aanspreken. Hoe
slaagt hij erin om, terwijl hij zijn A nog niet heeft,
steeds een halfuur mee te doen met de diploma B
en C-groepen?
Er volgt een heel relaas over de onduidelijke si
tuatie in het zwembad, waar steeds drie groe
pen kinderen tegelijk les krijgen. Dat is, in
zijn optiek, vragen om moeilijkheden. Het is,
vindt mijn zoon (6), een wonder dat er nog
geen ongelukken zijn gebeurd. Ken ik zijn
vriendje Martijn? Die had zijn A al gehaald,
ging op voor B en toen dat wat erg lang
duurde, ontdekte zijn moeder dat hij al drie
maanden gewoon weer met A mee zwom. En
dan het personeelsbeleid, in dat zwembad.
Elke keer heeft hij een andere badjufof bad
meester, voor wie al die natte koters in zwem-
kleding er allemaal hetzelfde uitzien. Die
Stephan nog niet van Steven kunnen onder
scheiden. Ligt het dan aan hem, dat ook hij
het overzicht soms volledig kwijt is? Ze mis
sen daar, ze missen daar, kom, hoe zeggen
jullie dat altijd?
Structuur.
Kijk, ddt bedoelde hij nou.
Reageren? column@dickvanderplas.nl
