Vliegtuig bleek 'crew killer'
GESPREK VAN DE DAG
MARS
Verjaardag
Omgekomen marinemensen na 45 jaar in Nederland begraven
Bevestiging
ZATERDAG 1 FEBRUARI 2003
MENSELIJK
PETER VAN DER VORST, ko
ninklijk huis-verslaggever is uit
de Vereniging Verslaggevers Ko
ninklijk Huis (WKH) gezet. Hem
wordt verweten mee te werken
aan het programma RTL Boule
vard. ,,Een roddelblad optelevi
sie. Daar wordt geen serieuze
journalistiek bedreven", aldus
Volkskrant-journalist en WKH-
voorzitter Jan Hoedeman. Peter van der Vorst is 'zeer ont
stemd'. Ik bedrijf serieuze journalistiek. Ik check de
feiten die ik meld in Boulevard en doe aan hoor- en we
derhoor. En ja, er wordt in RTL Boulevard veel gelachen.
Dat is maar goed ook, want anders ga je jezelf te serieus
nemen. Ik sloeg steil achterover toen ik het hoorde." Vol
gens Hoedeman heeft het bestuur van de WKH zich bij
zijn besluit laten leiden door het statuut van de vereni
ging. Dat bepaalt dat een journalist alleen lid mag wor
den als die 'regelmatig en volgens algemeen aanvaardba
re normen' bericht over het koninklijk huis. Op basis van
dat uitgangspunt worden journalisten van roddelbladen
als Privé en Story uitgesloten van lidmaatschap.
Foto: GPD
Het bestuur van een middelbare school in Florida heeft
een LERAAR ontslagen omdat hij in de tweede klas had
laten zien hoe je een CONDOOM gebruikt. Hij maakte
daarbij gebruik van sfeerlicht, gepaste muziek en een ba
naan. Het schoolbestuur geeft geen reden voor het ont
slag. Dat hoeft ook niet, want de leraar zat nog in zijn
proeftijd. De leraar was donderdag niet aanwezig bij de
beslissende bestuursvergadering omdat zijn vrouw moest
bevallen. De leraar zegt dat hij zelf nooit seksuele voor
lichting heeft gekregen en dat hij situaties wilde naboot
sen waarin zijn leerlingen terecht zouden kunnen komen.
Hem is naar eigen zeggen nooit verteld dat condooms in
de klas niet zijn toegestaan.
STANDPLAATS
De Haarlemse
Marsstronaut
Arno Wielders
bootst verblijf
op Rode
Planeet na
Vandaag ben ik 30 geworden. En dat op Mars, nou ja een
beetje op Mars. De dag begon om 8.00 uur vanochtend
met een cadeau bij het ontbijt. Een steen uit de omge
ving met een hanger. Erg leuk. En daarbij nog twee repen
echte chocola (een luxe in de ruimte!) van Susie.
Verder heb ik de hele dag gewoon gewerkt Onder meer
aan een handleiding voor de sterrenwacht, zodat begin
nende crewleden een beetje sneller kunnen opstarten.
Een paar van onze mensen lieten de simulatie even voor
wat ze was en hebben pizza's gehaald. Erg smakelijk. Met
een Corona, een prima maaltijd.
Het is een beetje jammer, maar ik begin te merken dat
we aan het einde van de rotatie komen. De aandacht en
concentratie begint een beetje te verslappen. Was de
saamhorigheid eerst nog 100%, nu is die gedaald naar
80%. Ook daar verbaas ik me over. De meeste mensen
gaan nog eerder naar bed, of willen gewoon graag even
alleen in hun kamer zitten. Ik heb dat nog niet echt
Tot zaterdagavond zijn we nog met ons zessen. Ik voel
zelf de komst van de andere crew een beetje als een in
breuk. Ik snap nu ook waarom de vorige crew nog even
voordat ze uit elkaar ging met elkaar een rondje gingen
lopen. Ik weet niet of we dat ook gaan doen, maar kan
me er iets bij voorstellen. Nog steeds heb ik het gevoel bij
een stel mensen te zijn, die wel erg op een gelijke fre
quentie zitten. Blijkt toch maar weer dat als mensen gelij
ke passies hebben ook vaak dezelfde gedachten over an
dere onderwerpen hebben.
Om terug te komen op de gedaalde saamhorigheid, ik
besef me net dat het een gevoel van heimwee is. Mis
schien raar, maar het lijkt me te verklaren uit het feit dat
we hier bijna de hele tijd aan het werk zijn en niet zelf
kiezen wat we doen. We hebben er natuurlijk wel zeg
genschap over, maar bepaalde zaken moeten gewoon ge
daan worden. Dus het is niet echt een vakantie waarin je
met zelf gekozen mensen naar een land toegaat en eigen
lijk een beetje doet waar je zin in hebt De meeste van
ons zien er ook moe uit, vind ik. Zelf heb ik me expres de
hele tijd niet geschoren om te kijken hoe dat is. Moet eer
lijk bekennen dat ik toch maar beter een scheermes had
kunnen meenemen. Aan de andere kant, als ik echt op
Mars had gezeten had ik me een paar jaar lang niet ge
schoren.
DAGELIJKS LEVEN
De programmamakers van Spoor
loos zouden jaloers zijn op het
scenario: bijna 45 jaar na hun
laatste afscheid van familie en
vrienden, komen tien marine
mensen van het vliegkamp Val
kenburg terug naar hun thuisba
sis. Jarenlang deden de nabe
staanden vergeefse pogingen om
de in 1958 omgekomen beman
ningsleden uit Iran naar Neder
land te halen, totdat dat eind vo
rig jaar plotseling lukte. Komende
week is het zover. In één kist wor
den vrijdagochtend in Katwijk de
stoffelijke resten herbegraven
van de doden van de Abadan-
ramp. Tien jonge mannen die het
slachtoffer werden van een
miskoop.
De Martin Mariner is onder de
vliegers inmiddels beter bekend
als de crew killer. Zes van de ze
ventien vliegtuigen van dit type
stortten tussen 1956 en 1959
neer. Dertig personen van de
Marine Luchtvaart Dienst
(MLD) kwamen om het leven.
Pas toen een lokale comman
dant in de kolonie Nieuw Gui
nea weigerde om de levens van
nog meer van zijn mensen op
het spel te zetten, stapte de ma
rine over op een nieuw vliegtuig.
De MLD'ers en hun families
konden eindelijk rustig ademha
len. De nabestaanden van de
slachtoffers uit Iran kunnen dat
eigenlijk pas nu, 45 jaar na dato.
Voorschotenaar Roy Hoebink
was vijf jaar oud toen zijn vader,
Ted Hoebink, luitenant ter zee
lste klasse, verongelukte in
Abadan. De toen 46-jarige Hoe
bink was piloot op de Martin
Mariner P-303. „Ik kwam uit
school en rende naar mijn moe
der in de tuin om een tekening
te laten zien. Ineens zag ik dat
de kamer vol mensen stond, één
groot tranendal. Dat is eigenlijk
alles wat me is bijgebleven. En
dat mijn moeder - met vijf klei
ne kinderen - jarenlang heel ver
drietig is gebleven. Mijn vader
heb ik niet gekend."
Tussen de foto's van zijn vader
en de krantenknipsels van de
ramp, heeft Hoebink de brief
van staatssecretaris Moorman.
Nog diezelfde dag -10 septem
ber 1958 - persoonlijk overhan
digd aan de weduwe in de KLM-
wijk in Voorschoten. Met grote
ontsteltenis heb ik kennis geno-
De slachtoffers van de vliegramp in Abadan, 1958, worden vrijdag in Katwijk herbegraven. V.l.n.r.: J. Bosma (uit Boxum), J. Andreas (Den Haag), K. W. Smits (Leiden), H. O. Spies-
sens (Loosdrecht), G. de Charon de St. Germain (Katwijk), P. J. M. Paardekooper (Leiden), J. J. F. Schrijver (Katwijk), Th. M. A. Hoebink (Voorschoten), J. A. Wurtz (Valkenburg), A.
Rompies (Den Haag). Foto: Archief Leidsch Dagblad
men van het fatale ongeval uw
echtgenoot overkomen als
commandant van een mariner
vliegboot van de marine lucht
vaartdienst De Koninklijke ma
rine verliest in hem een zeer be
kwaam, toegewijd en enthousi
ast officier
„Mijn moeder heeft altijd ge
hoopt dat hij alsnog thuis zou
komen. Maar na tien jaar denk
je: dat wordt niets meer. Kort
voor haar dood, drie jaar gele
den, is ze ook gestopt met het
bezoeken van de informatiebij
eenkomsten op de vliegbasis.
Het leidde nergens toe. Ze is al
tijd goed verzorgd door de mari
ne, hoor, financieel dan. Maar
sociaal? Welnee, we werden op
gevangen in onze wijk."
Sociale nazorg bestond niet in
die tijd, geeft commandeur C.
Leebeek toe. „De weduwen ont
vingen destijds een kil briefje en
dat was het." De marinetopman
was van 1995 tot 1997 comman
dant van de vliegbasis Valken
burg en vervolgens souschef
operatiën bij de admiraliteit, on
derdeel van het ministerie van
defensie. In beide functies is hij
betrokken geweest bij de terug
keer van de omgekomen ML
D'ers.
In tegenstelling tot hun kamera
den die bij de andere vluchten
omkwamen, werden de Abad-
anslachtoffers niet op een mili
taire begraafplaats begraven. Ze
waren immers niet omgekomen
in een militaire strijd, maar op
weg naar een onderhoudsbeurt.
En dus verdwenen de Neder
landse doden in de Iraanse
grond bij een olieraffinaderij,
praktisch onbereikbaar voor
hun familieleden. Zij moesten
het doen met de wetenschap
dat er een gedenkplaat stond
van de marine en een bloemen
krans van koningin Juliana.
Ondanks verzoeken van nabe
staanden, bleven de graven
dt
Een Martin Mariner amfibievliegtuig op de vliegbasis Valkenburg.
Foto: Archief Leidsch Dagblad
dicht. Het beleid is nu eenmaal
om omgekomen landgenoten
terplekke te begraven, hield de
Nederlandse regering vol. „Pas
begin jaren negentig gingen
mensen bij de marine zich af
vragen of dit wel menselijk was.
Piloot Ted Hoebink verongelukte met de Martin Mariner P-303. Privéfoto
Na een emotionele herden
kingsceremonie in Goa in 1997
kwam Abadan weer hoog op de
lijst", zegt Leebeek. Door de
moeizame politieke betrekkin
gen duurde het vervolgens nog
vijfjaar voordat Iran de stoffelij
ke overschotten vrijgaf.
De zwarte bladzijde uit onze ge
schiedenis, zegt de marine nu.
Hoe kon het zover komen? Ach
teraf noemt Leebeek de Mari
ners 'pechvliegtuigen'. Maar in
1955 dacht Nederland er een
goeie koop aan te hebben, toen
de Amerikanen ze in de aanbie
ding deden. De watervliegtuigen
werden voorzien van een zwaar
landingsgestel en voor gebruik
in de kreekjes en eilandjes in
Nieuw-Guinea leek het toestel
ideaal. Maar het had na de ver
zwaring te weinig vermogen,
kon slecht tegen de tropenhitte
en de leverantie van onderdelen
uit de VS haperde. De marine
had bovendien te weinig tijd om
de MLD'ers op te leiden voor de
nieuwe vliegtuigen: de strijd te
gen de Indonesiërs wachtte.
Het resultaat was een kist die el
ke menselijke fout of technische
afwijking genadeloos afstrafte.
Tijdens ongelukken bij een
vliegshow in Valkenburg en een
testvlucht boven het Haringvliet
vielen geen slachtoffers. Maar
de opeenvolgende rampen in
Merouke, Abadan, Goa en Pati-
pi-Baai tellen samen dertig do
den, bijna de helft van het totaal
aantal vliegers in het squadron
van de vliegbasis in Valkenburg.
Niet verwonderlijk dat sommige
MLD'ers er de brui aan gaven.
Tragisch genoeg was dat ook het
geval bij de bemanning van de
P-303. Nadat die twee maanden
nodig had gehad om van
Nieuw-Guinea naar Iran te vlie
gen, weigerde de crew verder te
reizen met de onbetrouwbare
kist. De marine stuurde Hoe
bink en zijn bemanning om de
reis te voltooien. Na diverse re
paraties en een afgebroken
vlucht ging Hoebink op 10 sep
tember de lucht in. Motorpro
blemen noodzaakten hem teru
te keren en een noodlanding t(
maken naast de olieraffinaderij
in Abadan. Door een nog altijd S
onverklaard technisch manke
ment - de rechter propeller
kwam in z'n achteruit te staan,
iets wat onmogelijk is tijdens d
vlucht - stortte het toestel in ee
vlammenzee neer. Pas een jaai
en twee ongelukken later blev< j'
de Martin Mariners voorgoed
aan de grond.
„We zaten middenin een gewa
pende strijd", verklaart com
mandant Leebeek het getalm
van de marine om de gevaarlijl
vliegtuigen te vervangen. „Dan
besluit je niet zomaar om die
kisten aan de kant te zetten. Bo"'
vendien schaf je zoiets voor 1
twintig jaar aan, dus je probeei
te leren van de fouten. En de
vliegers accepteerden destijds
veel meer klachten, waarmee a
nu al lang niet meer verder zot
den vliegen."
Leebeek benadrukt dat er van
kwade wil geen sprake was. Oo
de marine was overvallen dooi
de problemen met de Martin
Mariners. Maar de informatie
die de nabestaanden de
Wc
di
pen tijd heeft overspoeld, maa
veel emoties los. Hoebink: „De
laatste maanden denk ik: ze zij
gewoon de dood ingejaagd. Ni j
is iedereen veel mondiger, ma«
toen werd het allemaal geslikt.
De marine stond hoog in het
vaandel."
„Nu voelen ze zich verplicht 01
alles goed te regelen, maar sonl
word ik helemaal niet goed var
al die hoge piefen. Ze hadden
zich wel eens eerder druk mo
gen maken. Pas de laatste tien
jaar waren er informatiebijeen
komsten. En van de tien wedu
wen zijn er nu nog twee in le-
ven. Dat is wrang. Mijn moede
heeft er haar hele leven op ge
hoopt, maar eigenlijk ben ik bl
dat ze de begrafenis straks niet
hoeft mee te maken. Ze zou er
alleen maar weer veel verdriet
om krijgen. 'Het zal een keer tij
worden', zou ze zeggen. Wat
heb ik er nu nog aan'?"
Saskia Buitelaar
d
'HAP HOOGEJBOOAA WtER V/tM O'E- EU-EN LANGE-
ItJ P£ VÊRfiADERI KJ CJ
In de krant las ik een dagboekje van
Ralfvan der Rijst. Hij is een schaatser
die een paar weken geleden debuteer
de op het Europese kampioenschap
allround. Na de vijfduizend meter
belde hij zijn vriendin: „Ze volgt me
kritisch. Als zij zegt dat het goed was,
dan is het ook echt goed. Als sporter
zoek je steeds bevestiging bij je vrien
din, bij de pers en in goede tijden."
Wijze woorden. Bevestiging zoeken,
daar weet ik van mee te praten.
Iedereen heeft natuurlijk bevestiging
nodig. Maar er zijn volgens mij twee
bevolkingsgroepen (ik weet zo gauw
geen beter woord) voor wie bevesti
ging van levensbelang is. Mensen die
een onzeker bestaan leiden -zeelui
bijvoorbeeld of kinderen- en mensen
die moeten presteren otider het wa
kend oog van een publiek. En bevesti
ging zoek je dan in alles. Geloof, bij
geloof, lof, aandacht, kritiek. Veel zee
lui zijn (bij)gelovig omdat ze bij
storm geen familie bij de hand heb
ben om hen moed in te praten. Of zo
als een socialistisch zeeman ooit zei:
„Die christenen denken: 'wat een ho
ge golven, er moet een God zijn'.
Maar wij van de socialen zeggen:
'waarom stuurt de maatschappij
geen grotere boot'.Een God, een gro
tere boot, het geeft allebei extra zeker
heid in bange tijden.
Bevestiging zoeken, om aandacht
vragen. Ik ben er wereldkampioen in.
Nooit vergeet ik de keer dat ik het
kantoor van een televisie producente
binnenstapte. Ze was aan de telefoon
en ik hoorde haar zeggen: „Nou moe
der, ik hang op want Joost Prinsen
komt binnen en die heeft altijd veel
aandacht nodig.Het is niet alleen
egoïsme dat de treurige acteur drijft.
Het is vooral de onzekerheid van het
bestaan. Het besef dat ieder moment
je kop eraf gehakt kan worden door
critici, publiek of slechte kijkcijfers.
Allemaal hoge golven. En in die zee is
ieder houvast er één. Ik heb acteurs
zich zien overgeven aan de meest kin
derachtige vormen van bijgeloof.
Kaarsjes in de kleedkamer, platte ge-
luksteentjes genaaid in hun toneel
kostuum, tien passen heen en tien
passen terug achter het decor langs.
Boedistische meditaties vlak voor de
première, karate-oefeningen eindi
gend in kreten zoals je ze hoort van
gewichtheffers voor ze de halter vast
pakken. Over bevestiging gesproken.
En altijd weer de telefoontjes naar het
thuisfront. Waar verloofdes, echtge
noten, ouders, vrienden en wie al niet
klaar zitten om de bange acteur moed
in te praten: „Zet hem op, je kunt het
toch, je bent je talent toch niet ineens
kwijt en hier gaat het goed hoor, de
kinderen zijn heel lief.
Nou ja, ze zijn niet altijd zo
vriendelijk. Jaren geleden belde ik
naar huis na een generale repe
titie van een blijspel waarin ik
een hoofdrol mocht spelen. „Ik M
denk niet dat het gaat luk- m
ken", zei ik tegen mijn vrouw,
„ik krijg die rol niet in mijn
vingers.Zij antwoordde: „Ik
kom morgen naar de première
met mijn zuster. Zorg jij nou
maar dat we ons amuseren.
Die vriendin van Ralfvan der
Rijst, die wil ik wel eens leren
kennen.
