Turen door een sleutelgat vol sterrer
REGIO
r
Een gevaarlijke hond en een dito zalfje tegen pigmentvlekken
Willem Spierdijk moet maar in jury van Leidse sportprijzen
Doodzieke patiënt De Schelft moet eens flink worden geopereerd
Kan het fossi
Ferry Minge
niet van de bt
GERECHT
'NAVRAAG
Het wordt oorlog in de supermarkt. De winkelketens proberen elkaar
af te troeven met spectaculaire koopjes. In de strijd om de zwevende
koper is veel geoorloofd.
Vrede wordt 't nooit
De berekenende klant
kan als grote winnaar
uit de strijd komen.
LEEN HOOGVLIET,
naamgever van de in Al
phen aan den Rijn gevestigde supermarktketen, oordeelt over de
koopjesjacht.
in de supermarkt
Hoe groot zijn de kortingen in de supermarkten?
„Het voordeel voor de consument kan behoorlijk zijn. Dat mag
ook wel, want in 2002 waren de supermarkten te duur geworden.
Vandaar dat wij al
sinds oktober of
november met kor
tingen werken. En
wij gaan, op een
rustige manier, nog
een halfjaar door
met prijsverlagin
gen."
Met welke artike
len kunnen de
grootgrutters stun
ten?
„Dat kan het best
met merkartikelen.
Vpor de klanten is het belangrijk dat zij de juiste prijs betalen. De-
^prijzenslag is goed voor de consument."
Bestaat merkentrouw nog?
.Zeer zeker. Zo lang een supermarkt het klanten naar de zin
takt, blijven zij komen. Wel zijn consumenten kritischer gewor-
n, maar ik zou dat geen ontrouw willen noemen."
p i>eel straten loopt of rijdt een klant extra om het goedkoopste
:-papier in te slaan?
k kan dat niet in een aantal straten uitdrukken. Het hangt af van
het vervoermiddel van de klant. Is dat de auto, de fiets of komt
men lopend? Omdat onze klanten vaak de auto pakken, hebben
wil geïnvesteerd in parkeerruimte. In principe doen wij altijd wat
de klant vraagt. Mensen die in de auto hun boodschappen doen,
"den gemakkelijk vijf straten verder naar een prettige super-
'irkt."
Wanneer wordt het weer vrede in de supermarkt?
„Over een maand of drie wordt het rustiger, maar van vrede is
nooit sprake. Verkoop is oorlog. Ook wij gaan, op onze manier,
goed in de aanval. Wij maken geen kabaal, maar werken aan een
vertrouwensbasis bij de klant."
tekst: Tim Brouwer de Koning
foto: Taco van der Eb
UIT DE ARCHIEVEN
ANNO 1903, Vrijdag 30 Januari
LEIDEN - Om aan het bezwaar van te hoogen gasdruk aan de gasfa
briek te gemoet te komen door het toenemend verbruik van gas noo-
dig geworden, heeft de Raad in zijn laatste zitting ƒ45,000 beschik
baar gesteld, voor welk bedrag een ruimere leiding van het Noorden
naar het Zuiden en een in Westelijke richting worden gelegd.
Wij zullen het niet afkeuren dat dit zal geschieden. De verruiming is
onmiddellijk noodig en een electrische verlichting is er nog niet.
Doch we vragen: zou het geen oven/veging verdienen het vraagstuk
betreffende de oprichting eener Electriciteitsfabriek spoedig aan de
orde te stellen? Door haar oprichting zal het gasverbruik noodwendig
in zijn verdere toeneming worden gestuit, waardoor uitbreiding en
verruiming der leiding niet meer noodig zal blijken.
Het zou kunnen gebeuren, dat wat men thans aan deze uitbreiding
besteedt, later bleek niet meer noodig en overtollig te zijn.
Waar het vaststaat dat men in onze gemeente toch eenmaal tot de
oprichting van een electriciteitsfabriek moet komen, zou het o.i. aan
beveling verdienen er niet langer mee te dralen.
'Meer licht!' is een eisch der jonge twintigste eeuw.
ANNO 1978, maandag 30 januari
LEIDEN - Vóór de wedstrijd LFC-DHL werd Piet Gubler even in de
bloemetjes gezet, wegens het feit dat hij al meer dan 350 competi
tiewedstrijden voor LFC heeft gespeeld. Gubler kon zelf niet spelen
vanwege een enkelblessure. De LFC-aanvoerder kreeg van de vereni
ging ook nog een kwartshorloge aangeboden. Van de vrouwenclub
kreeg hij een cadeau voor de andere pols: een zilveren armband.
Foto: archief Leidsch Dagblad
Foto's in deze rubriek kunnen worden nabesteld door binnen veertien dagen na
plaatsing 2,50 (voor een exemplaar van 13 bij 18 in zwart wit) over te maken op
gironummer 57055 tji.v. Dagbladuitgeverij Damiate b.v. Postbus 507, 2003 PA
Haarlem, onder vermelding van Leidsch Dagblad, ANNO d.d. (datum van plaatsing)
of door contante betaling aan de balie van het Leidsch Dagblad, Rooseveltstraat 82
te Leiden. U Inrijgt de foto binnen drie weken t)
COLOFON
Leidsch Dagblad
Directie: B.M. Essen berg, G.P. Arnold
W.MJ. Bouterse (adjunct)
E-mail: directie@damiate.hdc.nl
Hoofdredactie: Jan Geert Majoor. Kees van
der Malen. Léon Klein Schiphorst (adjunct)
E-mail: redactie.ld@damiate hdcnl
HOOFDKANTOOR
Rooseveltstraat 82. Leiden, tel. 071-5 356 356
Postadres: Postbus 54,2300 AB Leiden
Redactie fax 071-5 356 415
Advertentie fax 071-5 323 508
Familieberichten fax 023-5150 567
ADVERTENTIES
071-5 356300
Sprinters (rubneksadv072-519 6868
ABONNEESERVICE
071-5128 030
E-mail: abonneeservice@hdc.nl
ABONNEMENTEN
Bij vooruitbetaling (acceptgiro)
p/m €19,60 (alleen aut ine)
p/kw €55.00 p/j €210.60
Abonnees die ons een machtiging verstrekken
tot het automatisch afschrijven van het
abonnementsgeld ontvangen €0,50 korting
per betaling
VERZENDING PER POST
Voor abonnementen die per post (binnenland)
worden verzonden geldt een toeslag van €0,50
aan portokosten per verschijndag.
GEEN KRANT ONTVANGEN?
Voor nabezorging: 071-5128 030
ma t/m vr: 18-19 30 uur. za: 10-13 uur
AUTEURSRECHTEN
Alle auteursrechten en databankrechten ten
aanzien van (de inhoud van) deze uitgave
worden uitdrukkelijk voorbehouden. Deze
rechten berusten bij HDC Uitgeverij Zuid BV
cq. de betreffende auteur
HDC Uitgeverij Zuid BV, 2003
De publicatierechten van werken van
beeldende kunstenaars aangesloten bij een
CISAC-organisatie zijn geregeld met Stichting
Beeldrecht te Amstelveen.
HDC Uitgeverij Zuid BV is belast met de
verwerking van gegevens van abonnees van
dit dagblad. Deze gegevens kunnen tevens
worden gebruikt om gerichte informatie over
voordeelaanbiedingen te geven, zowel door
onszelf als door derden. Heeft u hier bezwaar
tegen, dan kunt u dat schriftelijk laten weten
aan HDC Uitgeverij Zuid BV, Afdeling
Lezersservice, postbus 507,2003 PA Haarlem
SCHRIJVENDE LEZERS
Fijn dat iemand de moed heeft voor
de zoveelste keer appels met peren te
vergelijken. Voor de jury van de Leid
se sportprijzen is dat elk jaar weer
een heidens karwei, maar in de ru
briek Achterlijn van dinsdag 14 janu
ari schudt Willem Spierdijk de oplos
sing zo uit zijn mouw. Misschien
wordt het voor hem tijd om zitting te
nemen in de jury, of de journalist in
die jury beter te instrueren.
Dat Willem Spierdijk zich verbaast
over de uitslag, verbaast mij niet. Zijn
verbazing had zelfs nog groter moe
ten zijn. Want Leiden Atletiek werd
niet alleen Leids sportploeg van 2002,
maar kreeg als klap op de vuurpijl
ook de Zilveren Sleutels. Die eer is elk
jaar weggelegd voor de winnaar der
winnaars. Zelfs de sportvrouw van
Leiden (zwemster Lenneke van Scha-
ik) en de sportman (waterpoloer
Tjerk Kramer) legden het af tegen de
door Willem Spierdijk verguisde atle
ten van onze vereniging.
Het is niet aan mij om de beslissing
van de jury aan te vechten. Leiden
Atletiek heeft als Leidse vereniging
slechts gehoor gegeven aan de op
roep om de sportieve hoogtepunten
van 2002 uiterlijk 20 december door
te geven. Ik vermoed dat de juryleden
hun klassieken kennen. Atletiek is de
moeder van alle sporten en heeft in
middels vele kinderen. De Ekiden is
daar één van. Anders dan Willem
Spierdijk suggereert, bevat dit atle-
tiekonderdeel wel degelijk aspecten
van hardlopen, om precies te zijn
42.195 meter. Het bijzondere aan dit
onderdeel is het collectieve karakter,
want deze marathon geschiedt in
ploegverband.
Met zijn pleidooi voor een Leidse
sportprijs voor de schakers van LSG
raakt Willem Spierdijk ook bij mij een
gevoelige snaar. Immers, op een
schaakbord staan aan het begin van
elke partij vier lopers, net zoveel als
bij een doorsnee estafetteteam op de
atletiekbaan. Onze atleten hadden op
dit gebied een topjaar en haalden
drie gouden medailles (senioren,
mannen) op het Nederlands kampi
oenschap estafette.
Ik begrijp dat adel verplicht. Vandaar
ook mijn uitnodiging aan Willem
Spierdijk en zijn collega's om onder
deskundige leiding eens een estafet-
tetje op de Leidse atletiekbaan af te
werken. Ook de door hem uitgeno
digde simultaanschaker van LSG is
van harte welkom. Want lopers on
derling, dat verstaat elkaar prima.
Roel Hendriksen,
(bestuur Leiden Atletiek),
Oegstgeest.
IUCI dUCCIl LC1U3 spui ipiucg VlUl iUUZ, 1IUI1 MÜMICMTII ^llllCll. AUCU^ 13 UC UI| CCU UUU13IICC CSLlUCllClCajll UC (UtJlUUl WIUCM miCklCK/,
maar kreeg als klap op de vuurpijl moeder van alle sporten en heeft in- atletiekbaan. Onze atleten hadden op Oegstgeest.
Met z'n allen rond het ziekbed staan Een narcose is nodig om vreemd leggen ten aanzien van de concur- moet een grote meerwaarde worden
Met z'n allen rond het ziekbed staan
van patiënt De Schelft in Noordwij
kerhout en gissen naar de kwaal,
maakt dat de zieke alleen nog maar
zieker wordt. En met steeds meer
geld overeind kan worden gehouden.
Een snelle diagnose door een klein
team van specialisten is geboden.
Een narcose is nodig om vreemd
vlees te verwijderen. En mogelijk een
amputatie.
Bij het wakker worden, zal patiënt De
Schelft zich niets meer kunnen herin
neren van het verleden. Bij de verde
re genezing is het van groot belang
patiënt De Schelft in goede positie te
leggen ten aanzien van de concur
rentie. Dit alles kost het in het begin
nog veel geld, maar met het oog op
de bereidheid van de Noordwijker-
houtse bevolking om dit op zich te
nemen, zal de operatie alleen slagen
als de zak met geld draagbaar kan
worden gehouden. Aan de patiënt
moet een grote meerwaarde worden
gegeven om de loop erin te houden.
Een patiënt zal De Schelft trouwens
altijd blijven, maar patiënten mogen
wat kosten.
Jan Meeuwenoord,
Noordwijkerhout.
Met dit schrijven reageer iki
voorpaginabericht in uw kra de j
donderdag 23 januari: 'Parti 7 jj
de dieren strandt halverwegi "etc
Tv-presentator Ferry Mingefd S
zou in het kader van de vertëoti
zingsuitslag hebben gezegd, uel
„Geen honden in de Kamer,
niet gelukt." Maar naar miji
ning zouden we met wat joi 963
honden in de Kamer juist bi >nt\
moeten zijn, aangezien er
veel ratten in de Haagse pa |n
mentaire journalistiek rond »rs
Bovendien lijkt het mij vers H'
als desbetreffende hoofdretpjk
ren eens zouden overweger
termijn van vier jaar parletn
verslaggeving ook voor jour k
ten van toepassing kan wor s n
Zodat fossielen op de buis r
verleden behoren. Pn
J.l
Na een sterfgeval in de familie
biedt een behulpzame
schoonzoon uit Leiderdorp
aan de drie honden uit te la
ten. Wat een rustgevend wan
delingetje moet worden, pakt
anders uit. Een van de aange
lijnde honden valt direct de
eerste de beste hond van een
voorbijganger aan. Een klein
schoothondje verdwijnt tussen
zijn grote kaken. De jongeman
probeert het spartelende
slachtoffer nog uit de bek van
de aanvallende partij te red
den maar tevergeefs. De ver
wondingen zijn zo ernstig dat
de dierenarts het diertje even
later moet laten 'inslapen'.
„Ik wist op dat moment echt
niet dat dat beest zo gevaarlijk
kon zijn", verklaart de Leider
dorper vandaag tegenover de
rechter. „Ik wilde mijn
schoonfamilie alleen maar
ontlasten door de honden uit
te laten." Inmiddels weet de
jongeman wel beter. De trou
we metgezel van zijn schoon
familie blijkt namelijk een uit
gebreid strafblad te bezitten.
Zo heeft de hond van zijn
schoonmoeder al een kat en
zes honden te grazen geno
men. Twee daarvan hebben de
brute mishandeling niet over
leefd. Reden genoeg voor de
familie om hun huisdier nu al
leen nog maar gemuilkorft en
aan de fijn naar buiten te laten
gaan.
Blijft de vraag in hoeverre de
onwetende schoonzoon ver
antwoordelijk is voor de
'moord' op de hond van de
voorbijganger. Volgens de offi
cier van justitie heeft de jonge
man daar wel degelijk schuld
aan. „U had ze niet alledrie te
gelijkertijd mogen uitlaten",
vindt zij. „U kon ze niet onder
controle houden en dat reken
ik u aan."
De verdachte sputtert wat te
gen: „Normaal gesproken kan
ik er wel tien tegelijk uitlaten",
zegt hij stoer.Alleen bij deze
ging het mis." En daar is hij nu
juist strafbaar voor, oordeelt
de rechter. Met een voorwaar
delijke boete van 85 euro op
zak mag hij gaan.
Striae
Een Oegstgeester handelaar
verkoopt in zijn winkel crèmes
tegen pigmentvlekken. Het
middel werkt uitstekend, weet
hij uit eigen ervaring. De tubes
zijn razend populair en vliegen
over de toonbank.
Tot een internist uit Leiden
een van zijn klanten moet be
handelen wegens rare fijnen
en strepen op de huid. De
vrouw die haar hele lichaam
had ingesmeerd met het mid
del, zit onder de striae. De
wondercrème tegen pigment
vlekken blijkt na onderzoek
een krachtig geneesmiddel te
zijn dat de huid heel dun
maakt. Absoluut niet geschikt
voor algemeen gebruik, vol
gens de arts. De Keurings
dienst van Waren neemt de
overgebleven twintig tubes
van de winkelier in beslag.
De verkoper legt voor de
rechtbank uit dat hij niet wist
dat het om geneesmiddelen
ging. „De crèmes zijn in de
handel vrij verkrijgbaar als
middel tegen vlekken. Hoe kan
ik dan weten dat het om een
medicijn gaat? Ik ben ook
maar een leek. Ik vertrouwde
erop dat de groothandel die
het mij verkocht, wist wat voor
spul het was. Die hoort dat
toch te weten?"
De rechter knikt. „Maar dat
geldt ook voor u. U wist ook
niet wat u verkocht terwijl u
dat wel hoort te weten
zoveel logica kan de h g
niets inbrengen. Onde g
begint zijn geweten te
„Ik voel me volledig v
woordelijk," verklaart
neergeslagen ogen en
looft de rechter en de i
plechtig dat ze hem nc
meer zullen terugzien |g
nu een lijst van de Kei
dienst van Waren gehi
wat ik wel en niet mag
pen. In mijn winkel lig
meer wat verboden is.
mocht het in de toeko
toch nog eens van kor
is een hoge boete hele
zijn plaats."
Daar stemt de rechter
De man krijgt een vooi
defijke boete opgelegd
Floor Ligtvoet
Astronoom Labbé vindt volwassen
sterrenstelsels aan de rand van het heelal
Het heelal ziet er op twaalf miljard lichtjaar afstand heel anders
uit dan sterrenkundigen op grond van theoretische aannames
hadden verwacht. Het blijkt er tjokvol te zitten met volgroeide
sterrenstelsels, die daarvoor 'slechts' twee miljard jaar de tijd
voor hebben gehad. Hoe hebben die sterrenstelsels dat zo snel
gedaan?", vraagt de Leidse promovendus Ivo Labbé (30) zich af.
Ter vergelijking: onze Melkweg had er maar liefst vijf miljard jaar
voor nodig om te worden tot wat hij nu is.
Met de komst van nieuwe, supergevoelige instrumenten is het
mogelijk geworden om beter in de verste verten van het heelal
te kijken. Europese sterrenkundigen doen dat met de Very
Large Telescope (VLT) op de berg Paranal in Chili, Amerika
nen hebben de Keck Observatory op Hawaii. De VLT telt
vier telescopen, elk met een spiegel van 8.2 meter door
snee. De Leidenaars mochten afgelopen zomer één daar
van, die de naam 'Antu' draagt, honderd uur gebruiken.
Daarnaast heeft de komst van een instrument dat infra
rode strafing kan meten, de zogeheten ISAAC-camera,
gegevens opgeleverd die eerder niet beschikbaar waren.
De Leidse astronomen kijken met de nieuwe appara
tuur naar een zeer ver verleden. Het licht van die verre
sterren heeft er twaalf miljard jaar over gedaan om de
aarde te bereiken. Omdat die verre sterrenstelsels
zich in snel tempo van de aarde af bewegen, wordt
het licht in zijn lange tocht ook nog eens 'opgerekt'.
Als gevolg daarvan ontstaat iets dat astrono- men
'roodverschuiving' noemen. Het licht
krijgt een steeds rodere kleur, totdat
het zelfs infrarood wordt. Eerdere
instrumenten konden dit infrarode
licht niet meten. Waarnemingen
in zichtbaar licht of in ultraviolet
leverden nooit iets bijzonders
op. I
Het is niet gemakkelijk om zo ver
weg te kijken. Het voornaamste
probleem is dat er tussen de aar
de en dat diepe heelal nog zeer
veel sterren, stofwolken en sterren
stelsels staan, die het uitzicht blokke
ren. Astronomen zijn daarom op zoek
gegaan naar 'vensters' of 'sleutelgaten', plekjes aan de hemel
die een doorkijkje bieden. Daarvan zijn er genoeg te vinden,
maar de meeste zijn piepklein, aldus Labbé.
De Leidse sterrenkundigen onder leiding van hoogleraar Ma-
rijn Franx hebben de nieuwe sterrenstelsels gevonden in een
stukje hemel dat zij
Hubble Deep Field-Sou-
th noemen (HDF-S). Het
is zo groot als een punt
op velletje papier dat je
op een armlengte af
stand houdt. Er is ook
een Hubble Deep Field-
North, dat twee jaar ge
leden, ook met infra-
roodapparatuur, is onderzocht door het in Baltimore gevestig
de Space Telescope Science Institute.
Tussen de 'Leidse' bevindingen en de Amerikaanse zitten nogal
wat verschillen, zo blijkt. De Amerikanen vonden veel jonge
sterren. Ze ontdekten wel sterrenstelsels, maar die zaten erg
chaotisch in elkaar. „Kennelijk waren die zich nog aan het vor
men", zegt Labbé. „Dat strookt met de theorie, die zegt dat het
er
m
a\
Ivo Labbé bekijkt de fot
de VLT heeft genomen
sterrenstelsels Bl
piepklein gaatje
firmament, het
Foto: Henk Boufcn
0<
IN ONDER ZOEK
Nieuwsgierigheid is de belangrijkste drijfveer voor de wetenschap. De
rubriek In Onderzoek doet een greep uit de vele onderwerpen waar
Leidse onderzoekers zich in hebben verdiept. Vandaag: Ivo Labbé.
na twee miljard jaar nog niet mogelijk is om complete, uitge
groeide sterrenstelsels te hebben. De bevindingen van de Ame
rikanen waren daar een bevestiging van."
Franx en Labbé vonden daarentegen wel veel volwassen ster
ren en sterrenstelsels, die ze kunnen herkennen aan het feit dat
ze veel rood licht uitstra
len. De Leidenaars maken
daaruit op dat ze naar een
'adempauze' in de geschie
denis van het heelal kijken.
De wolk van waterstofgas
die direct na de Big Bang
ontstond, is verdwenen en
alle materiaal eruit is opge
nomen in sterren en ster
renstelsels. Sterren in wording waren er niet, zeer oude, opge
brande sterren ook niet.
Labbé vindt het niet zo verwonderlijk dat het heelal al twee
miljard jaar na de Big Bang volwassen sterren bevatte. „De tijd
is daarvoor lang genoeg." Maar hoe het kan dat er ook al kant
en-klare sterrenstelsels te vinden zijn, dat weten de Leidse as
tronomen niet.
Anders zit het met een vergelijking tussen de verschillen jte
HDF-N en en HDF-S. Daarvoor heeft Labbé wel een veri
Die schuilt in het gegeven dat sterren en sterrenstelsels; 1
het wilde weg aan de hemel staan, maar als gevolg vanc 1
linge zwaartekracht structuren vormen. Die laten zich M^ht
beste vergelijken met een visnet: de meeste sterrenstelsi j Z(
ten in 'knopen'. Veel klonteren ook bij elkaar op de tuss fo
gende draden, die astronomen 'filamenten' noemen. In
'mazen' van het 'visnet' zitten meestal maar weinig stei fau
„Wij nemen aan dat het HDF-N uitzicht biedt op zo'n n
op de rand van een filament, terwijl wij mogelijk in eenfci j
hoping van sterren keken.h
De Sterrewacht wil die ideeën verifiëren door ook in aifc
vensters te kijken. Eén onderzoek is al aan de gang. E( iteri
re promovendus in de onderzoeksgroep van hoogleraa
Natascha Forster Schreiber, kijkt nu met de VLT in een d",
ster' met de naam MS-1054, dat ter hoogte van de even
staat. Resultaten zijn nog niet bekend, maar Labbé met
het niet anders kan of er zullen nog veel meer sterrensti ar
worden gevonden.
ie 1
Wilfred Simons
HDC 970
DONDERDAG 30 JANUARI 2Q m
