BINNENLAND 1
Laatste debat
brengt weinig
verrassingen
De campagne van de omgekeerde wereld
'Ladykiller tegen Harry Potter'
Verkiezingen: van opkomst tot formatie
FIFTY
FIFTY
mr
0.45
FIFTY
Zalm: CDA en PvdA 'moetje'
20 kortingsbonnen
uw voordeel
Boek over haat
tegen Fortuyn
REFERENDUM
'-A
(R) Bij Konmar kan 't.
jitimachines
^ren dienst
)e verkiezingen zijn
jjvvel zonder techni-
ngen begonnen,
"^stemmachines,
i -jeen in Rotterdam,
ij het begin afweten.
Lr «Iers zijn voor de ope-
stembureaus ver
meldde stemma-
ekl antNedap uit
tzo e Achterhoekse on-
hei heeft in Nederland
trel iachines staan. Vol-
oordvoerder brengt
teli 15 procent een stem
kei itemmachine. Onge-
Ne cent van de kiezers
iel m apparaat van Ne-
tse ie zegsman,
iiar
emkaart
osenmöller
iha
hi .rusenburc - Nee,
fei n poging om Groen-
ron eslissende slag toe
Dat Paul Rosenmöl-
vi oepkaart heeft ont-
srehr de verkiezingen is
3p i foutje, zegt een
ug ler de afdeling bur-
ca Driebergen: „De er-
3 d dat bij elke verkie-
>ai [f tot één procent
en grs de kaart niet
var was Rosenmöller
mi .voormalige Groen-
wa rkan toch kiezen: hij
n h ten na het tonen van
;oe rt of een rijbewijs,
nd
een advies
>iMiu|aire site
en k- Stemwijzer.nl, de
ite van het Instituut
en Politiek (IPP), is
tijd onbereikbaar
^r een enorme toe-
inog twijfelende kie-
isite rond half zes
hen minuten uit de
isteren aan het eind
waren al onge-
joen stemadviezen
dus een woordvoer-
IPP. Naar verwach-
aag de grens van
n overschreden. Bij
rkiezingen werd
■Mntal bereikt, in een
negen weken waar-
Wrijzer actief was. De-
1 Stemwijzer maar
K voelt niet
ir collecte
Het initiatief van
pouvoet van de
e om in de stemlo-
kebussen te plaat-
igerend Afrika slaat
Jen woordvoerder
Êj. Rouvoet lanceer-
fgelopen maan-
feren in een stemlo-
h mogelijk met een
I Volgens de Vereni-
lerlandse Gemeen-
s het dus kort dag
a de plaatselijke
af of de collecte in
d mogelijk was.
NG heeft minister
I binnenlandse za
pten dat hij 'terug-
li in zijn opstelling,
flcomen dat in de
por politiek getinte
lllecteerd wordt in
achines
ede buit
in bestelwagen met
les die gisteroch-
it werd gestolen,
(et voertuig is niet
lek van de dieftal
len met alle machi-
aldus een woord-
de gemeente. Al-
nigftradio is gestolen,
lijk heeft de dief ruw
gereden, want een
iachines was licht
Dat heeft geen ge-
de verkiezingen
irancier de ge-
machines heeft
woordvoerder van
c n*iezingen acht het
"ijk was dat de da-
stemmachines
De apparaten zijn
voor andere doe-
en.
bonrijders
voor PvdA
De verkiezings-
^Étenrijk is ver te zoe-
^jmdat er een flink
lerlandse mara-
;rs verblijft in de
ig op de alternatie-
[tocht, zijn er giste-
leve verkiezingen
'd. Conclusie: de
itste partij. De
le stem van ruim
van de 441 mara
iers die deelnamen
natieve verkiezin-
d naar Tweede-Ka
rn dat de partij van
Bos 46 zetels opleve-
A werd minder
d: 42 zetels. Op gro-
)lgen bij de schaat-
(24), Groenlinks
de SP (acht). Op-
populariteit van de
lie, die net zo veel
als de LPF: zes. D66
[populair, met vijf
woensdag 22 JANUARI 2003
den haag/gpd - CDA en WD
houden tot op het laatste mo
ment vast aan de opzet samen te
regeren. Ze gaan daarmee dwars
in tegen de peilingen, die giste
ren eensgezind de PvdA als waar
schijnlijke winnaar van de verkie
zingen aanwezen. CDA-voorman
Balkenende noemde het in het
afsluitende lijsttrekkersdebat op
televisie 'ongeloofwaardig' dat
ook de LPF weer aan een regering
met CDA en WD zou deelnemen.
„Het is wel heel kort na wat er
gebeurd is", verklaarde Balke
nende, doelend op de val van
het kabinet. Ook een regering
met de PvdA 'moesten we maar
niet doen'. De beoogd coalitie
partner van het CDA, de WD,
wees samenwerking met de LPF
minder hard af. Lijsttrekker
Zalm voorspelde dat CDA en
PvdA het in een eerste formatie
ronde niet eens zullen worden.
„Dat is een moetje, er is geen
liefde tussen die twee", analy
seerde hij. Als CDA en VVD
daarna weer op elkaar zijn aan
gewezen, is het mogelijk dat ze
ook de LPF nodig hebben om
aan een meerderheid te komen.
Het debat, waarin nog 31 pro
cent van de kiezers over de
streep getrokken kon worden,
leverde weinig nieuwe gezichts
punten op. CDA en WD trok
ken enkele keren gezamenlijk op
tegen PvdA-lijsttrekker Bos. Die
scoorde goed bij eerdere lijst
trekkersdebatten, maar kwam
dit keer niet als overtuigende
winnaar uit de bus.
Het zijn de zwevende kiezers die
vandaag bepalen welke partij de
verkiezingen wint. Gisteravond
twijfelde nog 31 procent wat zij
zou gaan stemmen. Van hen
Op onze internetsite meer over
de verkiezingen: doe de Stem
wijzer en toets uw standpunten
aan de partijprogramma's.
zouden de meesten (48 procent)
overwegen CDA te stemmen. De
PvdA is populair bij 32 procent
van de 'zwevers'.
Het is de vraag of zij bij het laat
ste debat overtuigd zijn. Iedere
partij probeerde vooral op zijn
eigen punten te scoren. Zo
noemde Zalm Groenlinks en SP
'eerlijker' dan de PvdA over de
belastingverhoging. Die partijen
zeggen dat de hoogste inko
mens volgens hen meer belas
ting zullen moeten betalen. De
PvdA daarentegen viel de WD
aan over lastenverzwaringen,
'maar bij u komt er geen einde
aan', verweet Zalm de PvdA.
Bij de discussie over normen en
waarden bleven PvdA en CDA
steken bij de invoering van klap
deurtjes in het openbaar ver
voer. Groenlinks-lijsttrekker
Halsema, die tijdens het debat
een paar rake klappen uitdeelde,
hamerde erop dat de overheid
vooral zelf het goede voorbeeld
moet geven. Uitgerekend de po
litiek heeft daarin de laatste
maanden niet hët goede voor
beeld gegeven, betoogde zij.
door Paul Koopman
en Lianne Sleufjes
den haag - Twee weken stonden
de lijsttrekkers in de boksring. Af
gemat en murw gebeukt luiste
ren ze vandaag naar het oordeel
van de scheidsrechter: de kiezer.
Een gedoodverfde winnaar is er
al: Wouter Bos. Waarom ging het
met de PvdA deze keer zo goed
en wat ging er mis bij de andere
partijen? Een terugblik op een
korte campagne die opnieuw
zwaar door het beeld werd be
paald.
Daar staat hij dan, de lijsttrekker
van de PvdA, omringd door jong
en oud uit de achterban. Alle
maal lachende gezichten. Trots
tovert Bos het konijn uit zijn
hoed. „Wij hebben Job Cohen
gevraagd of hij, als die gelegen
heid zich zou voordoen, pre
mier van alle Nederlanders wil
worden", laat hij weten. Gejuich
alom. „Let wel, gevraagd!", her
haalt Bos, breed grijzend.
Het contrast kon niet scherper.
De voor autist versleten Ad Mel-
kert opereerde in de campagne
van mei 2002 vooral alleen, als
de briljante en onaantastbare
kroonprins. Hij claimde vanaf
dag één het premierschap maar
zag zijn grootste ambitie in rook
opgaan. Hoe anders is het nu.
Opvolger Wouter Bos heeft be
scheidenheid als troef bij zijn
optreden. En ziedaar: het pre
mierschap lijkt hem zomaar in
de schoot te vallen. Bijna ter
loops schuift hij de machtigste
functie van politiek Den Haag
door naar een 'outsider': de Am
sterdamse burgemeester Cohen.
Voor de PvdA is dit de campag
ne van de omgekeerde wereld.
In 2003 is het niet Pim Fortuyn
maar de onstuitbare opmars
van het fenomeen Wouter Bos
die de campagnes van zijn be
langrijkste rivalen ontregelt. Wat
eerst zeker leek, blijkt plotseling
bevochten te moeten worden.
CDA en WD dachten begin de
ze maand nog dat voortzetting
van hun centrum-rechtse coali
tie een formaliteit was. Maar de
riante meerderheid die deze
twee partijen samen in de pei
lingen hadden, is verdampt. Eén
Fortuyn al postuum winnaar in buitenlandse pers
utrecht/gpd - Met meer aan
dacht dan gewoonlijk worden in
het buitenland de Tweede-Ka
merverkiezingen gevolgd. De
moord op Fortuyn ging immers
als een schokgolf door het wes
terse politieke landschap, en de
buren zijn benieuwd hoe het
verder gaat in dat ooit zo stabie
le Nederland.
De meeste buitenlandse kranten
en opiniebladen vinden het
vooral interessant om te zien
wat er van Fortuyns erfenis over
is. 'Geest van Pim waart door
campagne', kopt de Vlaamse
krant De Standaard. 'Fortuyn
leeft', stelt Time Magazine vast.
„Veel centrumpolitici hebben
zijn omstreden standpunten
overgenomen in kwesties als
immigratie, misdaad en onder
wijs", aldus Time.
Het Amerikaanse weekblad gaat
wel wat kort door de bocht. Zo
heet het dat Gerrit Zalm 'de
vaststelling heeft omarmd dat
het land geen immigranten
meer kan opnemen: 'Nederland
is vol', zegt hij nu in zijn toe
spraken'. En wordt Wouter Bos
toegedicht dat hij Fortuyn 'nog
doeltreffender verpersoonlijkt'
door te hameren op 'alleen Ne
derlandse les op onze scholen'.
Hij leidt in de peilingen, voegt
de Time-reporter er fijntjes aan
toe, die Fortuyn alvast tot 'pos
tume verkiezingswinnaar' uit
roept.
'Nederlandse politiek door
breekt taboe op praten over im
migratie', stelt ook de Ameri
kaanse krant International Her
ald Tribune. 'Politieke correct
heid is hier aan flarden en mul
ticulturalisme wordt omschre
ven als eerder een probleem
dan een verrijking'. Het Duitse
weekblad Der Spiegel wijst erop
dat de LPF zo laag staat in de
peilingen omdat de WD het
'Holland ontwaakt'-parool heeft
overgenomen.
Naast de nalatenschap van For
tuyn trekt de nek-aan-nekrace
tussen PvdA en CDA de aan
dacht. 'Ladykiller tegen Harry
(advertentie)
Deze week]
De lijsttrekkers van de zes grootste partijen zoals ze gisteren verschenen voor het laatste debat op televi
sie. Op de bovenste foto de linkse, onder de (centrum)rechtse politici. Foto's: GPD/Phil Nijhuis
televisiedebat, het eerste, schop
te die zekerheid onderuit. Bos
kwam als winnaar tevoorschijn
en sindsdien kan hij niet meer
stuk.
Net als in mei hebben het
'beeld' en de opiniepeilingen de
campagne zwaar beïnvloed.
Vrijwel volcontinu waren de
lijsttrekkers op de buis, in de
batten en spelletjesprogram
ma's. Kregen WD-leider Dijk
stal en PvdA'er Melkert in mei
het verwijt dat zij niet van de
buis spatten, nu moest Zalm
zich verweren tegen het verwijt
dat hij een gespannen indruk
maakte. Balkenende kreeg te
horen dat hij minder fris oogde
en vragen niet duidelijk beant
woordde. „Ik zie steeds dat
mondje zeggen: pepepep!",
hield een 'gewone' huisvrouw
de premier voor op ,SBS6.
En ondertussen zat aan de an
dere kant van de tafel steeds die
stropdasloze Bos, met zijn war
me lach. Hij bleef ontspannen
ogen onder al het mediageweld,
hoe CDA en WD ook probeer
den hem gentleman-achtig te
tackelen. Want er is iets geleerd
van de vorige campagne waarin
Pim Fortuyn tot zijn dood op
permachtig bleek: de favoriet
moet je nooit persoonlijk aan
vallen.
De liberale voorman schoot
maar één keer uit zijn slof in een
poging Bos de pas af te snijden:
„Bos is een leugenaar!", consta
teerde rekenmeester Zalm over
het cijferwerk van de PvdA-lei-
der. En nadat Bos - daartoe op
geroepen door CDA en WD -
uiteindelijk zijn kandidaat-pre
mier had gepresenteerd, richt
ten Zalm en Balkenende hun
pijlen meteen op Cohen. „Hij
wil niet met ons in debat",
schamperden ze in koor. Cohen
is een man van pappen en nat>
houden, meende Zalm. Als hij
zo graag in Amsterdam wil blij-
ven, zoals hij zegt, laat hem daar
dan lekker blijven, sneerde Bal
kenende. Het gaf, constateerde
voormalig PvdA-campagnelei
der Monasch tevreden, een wat
huilerige indruk.
De meeste spanning kwam
voort uit de dagelijkse opinie
peilingen. Die maakten van de
campagne een bloedstollende
nek-aan-nekrace tussen CDA en
PvdA. Met als cliffhanger. wan-
neer en met hoeveel zetels haaltq
de PvdA het CDA in? Het spek
takel had wel een prijs. Het leid
de de aandacht af van de 'klein
tjes'. SP, D66, en Groenlinks
raakten ondergesneeuwd en
verloren aanhang. Ook Chris
tenunie, LPF en Leefbaar Ne
derland klaagden over de domi
nantie van de 'grote partijen'.
In deze campagne werd nóg iets
grotendeels vergeten: het bui- - -
tenland. De dreigende oorlog in
Irak, de uitbreiding van Europa
en de hongersnood in Afrika:
het kwam allemaal slechts zijde
lings aan de orde. Nederlandse
politici waren vooral bezig met
zichzelf en het binnenland. Dat
was in mei 2002 overigens niet
anders.
Wat de uitslag van de verkiezin
gen vandaag ook moge zijn: het
charme-offensief van Wouter
Bos is nu al een succes. De
TROS haalde in de slotfase van
de campagne nog Zalms familie
voor de camera. „Gerrit is een
gouwe pik", zei één van zijn
broers. „Bij een bank had hij
tien keer zoveel kunnen verdie
nen." Zalm keek er wat onge
makkelijk bij. „Ik vind dit werk
zinvoller", zei hij. Maar je zag
hem denken: de echte gouwe
pik, dat ben ik niet, dat is Bos.
Uitleg gang van zaken bij tweede verkiezingen binnen een jaar
Dat is gewoon Edah
Potter', meldt de website van
Der Spiegel over de 'wilde in
haalrace' van de sociaal-demo
craten. 'PvdA staat op uit de do
den', bericht het gezaghebben
de Britse weekblad The Econo
mist.
De grootste Duitse kwaliteits
krant Süddeutsche Zeitung kopt
waarschuwend dat een 'Sieg
Balkenendes gefahrdet' is ('Zege
Balkenende bedreigd'). In een
reportage over het 'Duel van de
wonderkinderen' wijst de Süd
deutsche erop dat Jan Peter Bal
kenende vaak als Harry Potter
wordt omschreven, maar dat hij
er als tovenaar niet veel van bakt
in het debat met Wouter Bos.
„Hij analyseert vaak te ingewik
keld", zo haalt de krant een
'partijvriend' aan.
Wouter Bos komt in de meest
buitenlandse analyses als favo
riet uit de bus. Geen wonder.
'Woutertje ist ein leckeres Ding',
heeft Pim Fortuyn volgens de
Süddeutsche zelf gezegd.
den haag/gpd - Vervolg ze tot
in de hel' is de naam van het
boek, waarin de advocaten Os
car Hammerstein en Gerard
Spong alles schrijven over de
haatklacht die zij voor hun ver
moorde cliënt Pim Fortuyn heb
ben ingediend. Het boek ver
schijnt over vier weken.
De titel verwijst naar een uit
spraak van Fortuyn. „Als ik
word vermoord, vervolg ze tot in
de hel", zou hij hebben gezegd.
Daarmee zou hij hebben ge
doeld op degenen die hem af
schilderden als een duivelse
man. Na de moord op Fortuyn
dienden de advocaten op grond
van het 'haatzaai-artiker van het
Wetboek van Strafrecht een
klacht in tegen onder anderen
Rob Oudkerk (PvdA), Marcel
van Dam (columnist De Volks
krant) en Thom de Graaf (D66).
Het OM in Rotterdam wees de
behandeling af. De twee advo
caten zijn daarop in beroep.
„De precieze' beweegredenen
van de haatklacht zijn niet goed
voor het voetlicht gekomen. Met
het boek geven we de mensen
een beter beeld", aldus Spong.
Spong zegt het boek voor 95
procent zelf te hebben geschre
ven; Hammerstein was vooral
een 'kritische lezer'.
rijswijk/anp - Vandaag zijn
voor de tweede keer binnen een
jaar Tweede-Kamerverkiezin
gen. Hieronder een uitleg van de
gang van zaken.
Opkomst: Bij de verkiezingen in
mei bracht 79,1 procent van de
kiesgerechtigde bevolking zijn of
haar stem uit. Dat was meer dan
de verkiezingen daarvoor in
1998. Toen was het opkomst
percentage 73,3. In 1994 ging
78,8 procent van de kiesgerech
tigde Nederlanders naar de
stembus.
Stemgerechtigden: Ongeveer 12
miljoen Nederlanders, van 18
jaar en 'ouder, kunnen vandaag
hun stem uitbrengen. Bij de Ka
merverkiezingen hebben alleen
burgers met de Nederlandse na
tionaliteit het recht om te stem
men. Op lokaal niveau ligt dat
soms iets anders, want dan heb
ben niet-Nederlanders onder
voorwaarden ook stemrecht.
Uitslag: Nederland telt ongeveer
10.000 stembureaus waar met
een stemcomputer of het aloude
stembiljet kan worden gestemd.
De deuren zijn vanmorgen om
half acht 's geopend en sluiten
vanavond om negen uur. De
uitslagen van de bureaus wor
den, via de burgemeesters en
(advertentie)
hoofdstembureaus, uiteindelijk
definitief vastgesteld door de
Kiesraad. Dit gebeurt aanstaan
de maandag om drie uur in de
Oude Zaal van de Tweede Ka
mer. Deze bijeenkomst is open
baar. Hoeveel zetels (volksverte
genwoordigers) een partij in de
Tweede Kamer krijgt, wordt
vastgesteld middels de volgende
stelregel: Hoe meer stemmen,
hoe meer zetels.
Gemeenten maken nog op de
verkiezingsavond de officieuze
uitslagen zo gauw mogelijk na
de sluiting van de stembussen
bekend. Op basis daarvan wordt
dan de officieuze uitslag van de
verkiezingen bepaald. Meestal
ontlopen deze voorlopige uit
slag en de definitieve elkaar niet
veel.
Kiesdeler: Als duidelijk is hoe
veel burgers zijn gaan stemmen,
en dus wat het opkomstpercen
tage is, dan kan de kiesdeler
worden vastgesteld. Dit is het
aantal uitgebrachte stemmen,
gedeeld door het aantal zetels
dat in het parlement te verdelen
valt (150). De kiesdeler bepaalt
hoeveel stemmen nodig zijn
voor één zetel.
Voorkeursstem: Kandidaten die
ten minste 25 procent van de
kiesdeler aan stemmen in de
wacht weten te slepen, komen
in aanmerking voor een voor
keursstem. Dit betekent dat zij
toch in de Kamer terecht kun
nen komen, ook al zijn ze eerder
door hun partij op een onver
kiesbare plek gezet. De kandi
daat die zich een hogere plaats
op de lijst weet te verwerven,
duwt de andere kandidaten van
af zijn of haar nieuwe plek naar
beneden op de ranglijst.
Restzetel: Bij het verdelen van
de zetels blijft er meestal een
aantal over. Partijen met gemid
deld het hoogste aantal stem
men komen het eerst in aan
merking voor een restzetel. Een
partij kan ook meer restzetels
krijgen.
(In)formatie: De koningin be
paalt wanneer zij de fractievoor
zitters bij zich vraagt voor advies
over een nieuw te vormen kabi
net. Meestal is dat de dag na de
verkiezingen. De koningin ont
vangt dan ook de vice-president
van de Raad van State en de
voorzitters van de Eerste en
Tweede Kamer voor raad.
De koningin beslist uiteindelijk
wie informateur of formateur
wordt. Als het ernaar uitziet dat
het moeilijk wordt partijen tot
elkaar te brengen in een nieuw
kabinet, kan de koningin een in
formateur aanstellen die wat
voorwerk doet. Is die klaar, dan
kan de formateur aan de slag
om het daadwerkelijke kabinet
te vormen. De formateur wordt
meestal minister-president van
het nieuwe kabinet.
De formatie duurt zolang als
nodig is.
(advertentie)
Pim Fortuyn eiste als
voorwaarde voor de uitbreiding
van de Europese Unie met
10 nieuwe landen in één klap
een referendum.
De fractie Lijst Pim Fortuyn
begint nu met de voorbereiding
van deze volksraadpleging.
Doet u mee, e-mail dan uw
naam en adres naar:
j.janssenvanraay@tk.parlement.nl,
of geef uw voorkeurstem
aan LPF-lijstduwer
Mr. J. L. Janssen van Raay,
lijst 2 plaats 40.
lUIVh'
(advertentie)
IEDER DE HELFT!!!
"T
-» Om zelf thuis]
- -sufvj af fa bakken!
-
SMpfó Kaiserbrötcher
pak 4 stuks
met 50%korting
0.90
^^ER H^FTT^!
Verse worst of saucijsjes
per kilo .4
met 50%korting att J
6,4<3 Émm^T
*3»
Kijk voor adressen van alle Konmar-winkels op wwwJconmar.nl
of bel gratis met de Konmar Klantenservice 0800-0809.
