KUNST CULTUUR
'Ik ervaar dit beroep niet
als slopend'
Met andere ogen naar Alphens erfgoed kijken
Venice als
voorspelbaar
kersttoetje
leur Jan Decleir
poseert liefdesbrieven
R7
arry Potter' favoriete
iderboek aller tijden
^isseur Hill overleden
door Theo de With
kvalt
[Jasperina
Een Amerikaanse vve-
pper heeft in een bi-
»k in Oxford een onbe-
anuscript ontdekt van
inald Reuel Tolkien, de
r van het epos 'The
the Rings'. Het gaat om
enschappelijk com-
r op en een vertaling
meer dan duizend jaar
ïldendicht Beowulf. Tol
ls als hoogleraar Ger-
taalkunde in Oxford
end deskundige voor
id-Engelse sage over de
owulf en het monster
1. De vondst is gedaan
Amerikaanse taalkun-
ichael Drout. In de zo-
12003 wordt het manu-
epubliceerd.
alphen aan den run - Drie
beeldend kunstenaars is ge
vraagd hun visie te geven op het
cultureel erfgoed van Alphen
aan den Rijn. Ze moeten daar
mee duidelijk maken dat Alphen
meer is dan een uit zijn voegen
gegroeid betondorp. De historie
van de stad gaat terug tot de
komst van de Romeinen bijna
tweeduizend jaar geleden. In het
nieuwe stadhuis en het Cen
trum Beeldende Kunst (CBK) to
nen zij hun ideeën.
In de hal van het stadhuis, een
ontwerp van architect Erick van
Egeraat, wordt volop gesjouwd
met kisten en dozen. Alsof de
verhuizing van het ambtenaren
korps al niet een maand achter
de mg is.
De Alphense kunstenaar Frits
Garenfeld en zijn collega Astrid
van der Horst uit Nieuwkoop
zijn druk bezig met de bouw van
een installatie. Ze behoren offi
cieel niet tot de drie kunstenaars
die door de provincie Zuid-Hol
land zijn aangewezen om met
andere ogen naar Alphen te kij
ken. Maar misschien hebben zij
wel het interessantste project
onder hun hoede.
Garenfeld en Van der Horst
bouwen namelijk een tijdelijk
kunstwerk van de archeologi
sche vondsten die bij de bouw
van het nieuwe stadshart uit de
Alphense bodem zijn gehaald.
Omdat het toenmalige Alba-
nianae een verdedigingswerk
langs de Oude Rijn - destijds de
noordgrens van het Romeinse
rijk - was, hebben archeologen
veel sporen uit die tijd gevon
den.
„De opgravingen verdwijnen in
het depot", vertelt Cees Ver
boom die namens het CBK bij
de manifestatie 'Met andere
ogen' betrokken is. „Ze worden
daardoor aan het oog onttrok
ken. Ze worden opgeslagen in
dozen en kisten en verdwijnen
achter dikke muren. Zo'n depot
is een gesloten gebouw. Daarom
is het idee ontstaan het depot
tijdelijk te verplaatsen naar het
stadhuis, dat met al zijn glas
In de hal van het Alphense stadhuis zijn (vlnr) Astrid van der Horst, Frits Garenfeld en Cees Verboom aan het puzzelen met archeologische
bodemvondsten. Foto: Mark Lamers
juist het toppunt van transpa
rantie is."
Verboom benadrukt dat men
sen niet moeten verwachten dat
ze uitgebreid alle archeologische
vondsten kunnen bewonderen.
„Het gaat niet om een museale
opstelling", zegt hij. „We willen
juist een idee geven hoe de bo
demschatten worden opgesla
gen. Misschien kun je soms
door plexiglas in een van de do
zen kijken." Deze tijdelijke in
stallatie wordt gecombineerd
met de film die Marjon Boek-
schoten en Leen van 't Hof over
de opgravingen in het Alphense
centrum hebben gemaakt. De
film wordt donderdag 20 febru
ari ook vertoond in het CBK.
Het CBK, het eerste gebouw dat
in het kader van de vernieuwing
van het stadshart werd neerge
zet, vormt tot 9 maart het decor
voor de tentoonstelling 'Met an
dere ogen'. De expositie wordt
vrijdag 3 januari geopend, ge
lijktijdig met de officiële ope
ning van het nieuwe stadhuis.
Er is werk te zien van de Wad-
dinxveense kunstenares Thea
Schultz en haar collega's Hans
Wilschut uit Rotterdam en Hans
Muller uit Amsterdam.
Schultz bouwt in het CBK een
kunstwerk op dat het fenomeen
'tijd' tot onderwerp heeft. Ze
plaatst op een schijnbaar wille
keurige manier een twintigtal
houten frames, die doen denken
aan kinderbedjes, in de ruimte.
Met snoeren van looplampen
worden ze met elkaar verbon
den.
Hans Wilschut toont foto's die
hij maakte van een voornamelijk
nachtelijk Alphen. Zijn stedelijke
landschappen lijken soms net
filmdecors met een vervreem
dend licht en zonder levende
wezens. In het nieuwe stadhuis
hangt Wilschut een grote foto
van de Alphense hefbrug bij
nacht.
Muller heeft zich verdiept in de
Romeinse opgravingen. Hij
werd getroffen door het verhaal
van keizer Caligula, die zo ge
haat werd om zijn wreedheden
dat een vloek over hem werd
uitgesproken. Borstbeelden
werden stukgeslagen, portretten
overgeschilderd en munten met
zijn afbeelding omgesmolten.
Dat gegeven heeft de Amster
dammer als uitgangspunt geno
men voor zijn bijdrage aan 'Met
andere ogen'.
In het Alphense stadhuis toont
hij een lichtobject in de vorm
van een levensgrote munt. Met
behulp van kleine lichtjes wor
den beelden en teksten geani
meerd.
'Met andere ogen', 3/1 t/m 9/3,
Stadhuis en Centrum Beelden
de Kunst, Castellumstraat, Al
phen aan den Rijn.
iAC - Jasperina de Jong
jjict applaus in ontvangst
/ie vrijdagavond in de Ko
ike Schouwburg van Den
||aar allerlaatste voorstel-
n 'Mariene' heeft ge-
■Deze musical over het
Man Mariene Dietrich ging
Ijclit jaar in de Leidse
Kburg in première. Met
j il neemt De Jong af-
fvan het toneel. „Ik was
Keuzer dan voor de pre-
Jasperina de Jong begin
Sbij Cabaret Lurelei en
1 furore met onewo-
pws.
ekend werk
tien ontdekt
maandag 30 DECEMBER 2002
muziek recensie
Peter Ouwerkerk
Concert: Venice, Christmas Tour.
Gezien: zaterdag in Nighttown,
Rotterdam. Nog te zien: vandaag
Tivoli Utrecht, morgen in
Staatslotenjshow, 2 jan. Paradiso
Amsterdam, 3 jan. Oosterpoort
Groningen, 5 jan. Podium
Hardenberg.
Een beetje vreemd is het wel:
Kerstmis is voorbij en Venice
begint in Nederland aan een
zesdaagse Christmas Tour.
Lichtjes over het hele podi
um, twee knipperende kerst
bomen, zelfs een in sfeer op
getuigd drumstel - maar de
vrees van een twee uur du
rende, stille kerstnacht blijkt
ongegrond. Drie jaar geleden
bracht het Califomische he
renkwartet een kerst-cd uit,
maar in de tour komt de
kerstgedachte slechts spora
disch voorbij. De klassiekers
zijn zo handig in de rest ver
weven, dat je denkt: 'Hé...!',
in plaats van 'Hoho.'
Het tekent de kwaliteit van
Venice, maar het onder
streept ook meteen de beper
king van de vooral in Neder
land wereldberoemde coun-
try/folk-rockband: de stem
men klinken even sterk, fra
giel als zuiver, maar hoe staat
het met de herkenbare eigen
heid?
Toen Venice voor Nederland
werd ontdekt door Jan-Dou-
we Kroeske en er prachtige
akoestische sets werden be
legd, leken de nazaten van
Beach Boys, Eagles en CSN
&Y geboren. Covers die niet
onderdeden voor het origi
neel, aangevuld met en al
gauw gedomineerd door ei
gen werk.
Maar Venice 'pakt' niet we
reldwijd, is zelfs geen topact
in de VS. Misschien is het de
leeftijd - royale veertigers, de
tijd van idool voorbij. Mis
schien de gedateerdheid van
de stijl - countryrock, dat
kennen we nu wel. Misschien
is het iets anders.
En als je Venice dan voor het
eerst live beleeft, en het uit
blijven van de grote door
braak probeert te verklaren,
dan hoor je waarom het Ve-
nice-repertoire niet van de
straathoek is, maar er nog
wel steeds 'Wooden Ships'
varen. De thrill van Venice zit
'm in de uitvoering, niet in de
onsterfelijkheid van de lied
jes.
De teksten zijn oké, de live
uitvoering ook, maar het is te
vlak, te veel van hetzelfde, het
ontbreekt aan spanning en
aan gimmick. Niks leukers
dan samen songs schrijven,
zingen en merken dat ook
het publiek ze omarmt. Maar
waar blijft de vonk van Don
Henley achter de drums, het
sentiment van David Crosby,
de genialiteit van Brian Wil
son?
De titelsong van de laatste cd
Welcome to the rest of your
life' staat eigenlijk model. Wel
een wat steviger aanzet, een
paar veelbelovende tussen-
maten ook, maar een einde
dat wegzakt als het leven zelf.
Venice is close harmony tot
in de perfectie, maar soms
net zo voorspelbaar als het
kerstboomlicht.
De Belgische acteur
leir doet nu ook als beel
denaar van zich spre-
7 januari tot en met 30
loseert hij in het Chas
ter in Breda een nog on-
aantal werken, vooma-
fctsen.
Éldend kunstenaar is De-
Ij het grote publiek nau-
bekend. Hij beschouwt
j ook vooral als een hob-
st het acteerwerk. „Er zit
veel druk achter als bij
:ren", aldus Decleir. „De
jn veel meer van mij per-
el van de etsen zijn vol-
Decleir 'liefdesbrieven',
sen zijn voor mij een ma-
n iets te vertellen", zegt
de kunstenaar. „De inhoud van
een echte liefdesbrief heeft toch
iets banaals".
Ook is er een aantal zelfportret
ten van Decleir te zien, steeds in
een ander personage. „Ik heb
mezelf bijvoorbeeld getekend
als Shakespeare".
Decleir (1946) begon in het the
ater maar bereikte een miljoe
nenpubliek met zijn optredens
in speelfilms. Hij debuteerde in
1971 in 'Mira' van Fons Rade
makers. Andere opmerkelijke
rollen vertolkte hij onder meer
in 'Sil de Strandjutter', 'Karak
ter', 'Retour Den Haag' en 'Ne
gen dagen van de gier'. Decleir
werd verscheidene keren onder
scheiden. Hij speelde in de Os
carwinnende film 'Antonia'.
>am/gpd - 'Harry Potter'
duizenden kinderen ver
tot het meest favoriete
>oek aller tijden. Dat is
bekend gemaakt in de
amse Kunsthal, waar de
week van de grootste kin-
cententoonstelling ooit
erland feestelijk werd in-
end tweede werd het
Achtste groepers huilen
in de Nederlandse schrij-
ques Vriens, die zelf ook
ig was in de Kunsthal en
voor de honderden kin-
n ouders.
titoonstelling 'Wonder-
an Pietje Bell tot Harry
11 blijkt een groot succes.
I Joit bezochten in Neder-
>veel mensen een boe-
wsitie. Vorige week ver-
tbde de Kunsthal de
$ste bezoeker. „Het
I Js dat hiervan vijftig pro-
T)lwassen en vijftig pro-
nd is", zegt projectcoör-
L. Selles van de Konink-
bliotheek Scholen uit
derland, met zo'n 40.000
c - De Amerikaanse filmregisseur George Roy Hill, die Paul
en Robert Redford met 'Butch Cassidy and the Sundance
fhe Sting" tot een van de meest gevierde vriendenparen van
od maakte, is op 81-jarige leeftijd overleden. Na de films
wnan en Redford, goed voor in totaal elf Oscars waaronder
beste film en beste regie, maakte Hill ook 'The World Ac-
:o Garp' en 'Slap Shot', een sportfilm. Zijn regisseursloop-
ügdëun988 mëTTunny Farm', een komedie met Chevy
Kitty Courbois met speciaal voor haar geschreven toneelstuk in Leidse Schouwburg
schoolkinderen, brachten een
bezoek aan de tentoonstelling.
De expositie, door de Koninklij
ke Bibliotheek en de Kunsthal
Rotterdam opgezet, laat de ge
schiedenis zien van het Neder
landse kinderboek. De tentoon
stelling, die in oktober geopend
werd door minister-president
Balkenende, is helemaal inge
richt voor kinderen. Er zijn elf
ruimtes, alle met een apart the
ma, waarbij interactief met boe
ken gewerkt wordt. Van grieze
len tot strips. Kinderen kunnen
in de kinderboekenfabriek een
eigen boek maken, met de in
spiratie die ze tijdens de ten
toonstelling hebben opgedaan.
Rondom staan boeken van de
achttiende eeuw tot aan de
nieuwste 'Harry Potter' tentoon
gesteld. Fragiele oude exempla
ren kan men digitaal doorblade
ren. De vitrines zijn opgenomen
in een 160 meter lange en vier
meter hoge wand, die versierd is
met de ruggen van allerlei ver
schillende kinderboeken.
De kinderboekententoonstelling
is te zien tot en met 5 januari.
door Max Smith
Amsterdam - In juli is ze 65 ge
worden. Toch peinst actrice Kitty
Courbois er niet over om met
pensioen te gaan. Daar voelt ze
zich te vitaal voor. Bovendien kan
ze onverminderd kiezen uit een
veelheid van aanbiedingen. Als
gastactrice blijft ze deel uitma
ken van Toneelgroep Amsterdam
met onder meer een rol in 'Barm
hartige Samaritanen'.
„Met pensioen gaan is toch heel
raar voor toneelspelers? Je crea
tiviteit gaat gewoon door. Die
houdt niet plotsklaps op met je
65ste. Ik heb er absoluut nog
veel zin in en denk nog lang niet
aan stoppen." Kitty Courbois
heeft een stem als een klok.
Maar bij het slaken van deze
hartenkreten galmt het extra
door de lege kantine van de Am
sterdamse Stadsschouwburg.
Even volmondig laat ze erop
volgen: „Nee, ik heb godzijdank
ook geen afscheidsfeestje van
Toneelgroep Amsterdam ge
had." Op 13 juli van dit jaar is
Kitty Courbois 65 geworden. Na
een loopbaan van 42 jaar als ac
trice is ze nu officieel met pensi
oen. Maar Toneelgroep Amster
dam, waar ze sinds de oprich
ting in 1987 deel van uitmaakt,
wil haar niet laten gaan. De ko
mende tijd blijft ze aan dit ge
zelschap verbonden. De Ameri
kaanse schrijver en regisseur Ri
chard Maxwell schreef speciaal
voor Kitty Courbois het toneel
stuk 'Barmhartige Samaritanen'.
Het is vrijdag 3 januari in de
Leidse Schouwburg te zien.
Het lesgeven op de toneelschool
heeft ze evenmin opgegeven. „Ik
hoef niet bang te zijn dat ik mij
zal vervelen," schertst ze. „Ik zit
in de ouwedagenfase. Maar daar
merk je niks van als je maar
blijft doorwerken. Ik krijg geluk
kig nog altijd de ene leuke aan
bieding na de andere. Geen dag
heb ik tegen die naderende pen
sionering op gezien, omdat ik
wist dat ik straks nog uit zoveel
verschillende dingen kan kie
zen."
„Ik ervaar dit beroep niet als
slopend. Ik heb ook niet het ge
voel dat ik alles al een keer ge
speeld heb. Die busreizen naar
de theaters overal in het land
vind ik in tegenstelling tot mijn
collega's niet zo vervelend. Ik
lees veel in de bus. Overdag re
peteren en 's avonds spelen, dat
wil ik niet meer. Dan heb je he
lemaal geen vrije tijd. Als ik een
drukke periode heb, vind ik het
heerlijk om vrij te zijn, maar dat
duurt maar een dag of tien. Dan
wil ik toch weer naar het to
neel."
„Wanneer ik helemaal geen tek
sten meer uit het hoofd kan le
ren, of als ik niet meer gevraagd
word, dan ga ik de hele Russi
sche Bibliotheek lezen die ik
eens op een feestje van Van
Oorschot heb gewonnen. Tek
sten leren vind ik nog steeds een
crime." Haar gezicht drukt gru
wel uit. „Al op school had ik er
moeite mee. Wonderwel ben ik
heel goed in talen. Ik haal er met
gemak negens voor. Maar to
neelteksten, getallen en plaatsen
uit het hoofd leren is voor mij
een hele opgave. Ik weet niet
eens waar sommige steden in
ons land precies liggen."
Na de overname van het artis
tiek leiderschap van Gerardjan
Rijnders door Ivo van Hove in
2000 is Toneelgroep Amsterdam
volgens Kitty Courbois een to
taal ander gezelschap geworden.
„Ik dacht ik ga toch weg en heb
daarom een pittig gesprek met
Ivo gevoerd over hoe het hier
aan toegaat." Lachend: „Won
derwel klikte het toen juist wel
tussen ons. Ik houd van dit ge
zelschap, van de Amsterdamse
Stadsschouwburg waar ik het
grootste deel van mijn toneelja
ren heb doorgebracht. Na de to
neelschool in Arnhem ben ik
hier in 1960 bij de Nederlandse
Comedie van Guus Oster be
gonnen. Tot het ophield te be
staan. Toen werd het Het Am
sterdams Toneel. Daarna ben ik
naar Baal gegaan. Later vroeg
Gerardjan Itijnders mij voor To
neelgroep Amsterdam. Ik houd
van een familiegevoel. Privé,
maar ook in mijn werk."
Die hang naar familiaire gezel
ligheid heeft ze van huis uit
meegekregen. Ze is in Nijmegen
geboren en opgegroeid. Haar
vader was juwelier. Het gezin
telde vijf kinderen, maar op ver
zoek van meneer pastoor waren
er altijd een paar pleegkinderen
bij. In de oorlogsjaren herberg
den ze diverse onderduikers.
„Bij ons thuis was het altijd ge
zellig druk. Zelfs na de dood van
mijn vader. Die stierf toen ik ne
gen was. Als klein meisje herin
ner ik me dat we in de tuin 's
zondags kaboutertje speelden
met het hele gezin. Dan kwa
men mensen uit de buurt kijken
en moesten ze een paar centen
betalen, waar mijn moeder li
monade van maakte. Als een
van de eersten hadden we thuis
televisie. Dan kwamen jan en al
Kitty Courbois: „Ik zit in de ouwedagenfase, maar daar merkje niks van als je blijft doorwerken."
Foto: GPD/Brand Overeem
leman met ons meekijken."
Na de Middelbare Meisjes
school werkte ze op een recla
mebureau. Dat beviel haar voor
geen meter. De avondacademie
hield ze eveneens snel voor ge
zien, nadat een leraar onom
wonden tegen haar zei: 'Houd
er maar onmiddellijk mee op,
wantje kan niks'.
Alweer hoofdzakelijk voor de lol
ging ze met een groepje, waar
Ted de Braak eveneens deel van
uitmaakte, op tournee tijdens de
aanleg van de Noordoostpolders
waar de werklieden werden ver
aan mijn moeder en die zei:
'Hier kind, heb je een tientje -
want dat kostte het toen - ga
maar toelatingsexamen doen'.
Tot mijn stomme verbazing
slaagde ik. Dat was in 1957 en
drie jaar later stond ik in de Am
sterdamse Stadsschouwburg op
het toneel. En dat voor iemand
die voordien alleen maar de
'Gijsbrecht' had gezien en het
ook nog eens een vreselijke
voorstelling vond."
Courbois heeft van alles ge
speeld: op het toneel, op televi
sie, in films. „Toen ik nog een
jonge actrice was, heb ik al oude
wijven vertolkt. Dat ouder ma
ken gebeurde met latex op je ge
zicht. Zeiden collega's tegen me:
dat moet je niet doen, word je
straks niet meer voor andere
rollen gevraagd. Niks van waar.
Moest ik daarna opeens een
kind van negen zijn."
Over haar jongste rol in het
brandnieuwe stuk 'Barmhartige
Samaritanen' is ze goed te spre
ken: „Het gaat over een hechte
liefde tussen twee ouderen. Tus
sen een heilsoldate en een alco
holist, die door Cas Enklaar
wordt gespeeld. Als er maar ty
pische dingen aan een rol zitten,
vind ik het leuk om die te
doen."
Foto's uit haar jonge jaren to
nen aan hoe aantrekkelijk ze als
jonge vrouw was. Naar aanlei
ding van haar eerste speelfilms,
waaronder 'Het gangstermeisje'
is ze wel eens vergeleken met de
Italiaanse ster en schoonheid
Anna Magnani. Kitty Courbois
heeft dit niet als zodanig erva
ren. Ze diskwalificeerde zichzelf
als te dik en deed op het neuro
tische af allerhande vermage
ringskuren. „Die aanleg voor
dikte heb ik nog en daarom zit
ik momenteel bij Weight Wat
chers. Ik ben net negen kilo af
gevallen."
Kitty Courbois geeft toe dat ze
aanvankelijk enigszins moeite
had met het ouder worden.
„Tien jaar geleden had ik het
sterker dan nu. Het is nu niet zo
dat als ik in de spiegel kijk ijdel
denk: oh, wat een schoonheid!
Maar ik vind dat ik op mijn
65ste er best nog patent uitzie."
maakt met cabareteske optre
dens. Kitty Courbois zong Fran
se liedjes. Dat deed ze dermate
talentvol dat een vriendin die bij
Toon Hermans speelde haar ad
viseerde naar de toneelschool te
gaan.
Kitty Courbois: „Dat vertelde ik
'Barmhartige Samaritanen',
vrijdag 3/1, 20.15 uur Leidse
Schouwburg. Verder te zien in
o.a. Stadsschouwburg Amster
dam (9-11/1), Koninklijke
Schouwburg, Den Haag (5/2)
en Rotterdamse Schouwburg
(6/2).
