De snipperdag van
Fritz en Tommy
SPORT
Met de caddie heb je een soort verkering'
Vergeten WK?
ZZ S2
Engelse en Duitse militairen voetbalden tussen de loopgraven
ZATERDAG 28 DECEMBER 2002
raanzin van de oorlog is zelden zo pak-
aangetoond als op 25 december 1914. De
je Wereldoorlog had aan de diverse fron-
|l honderdduizenden het leven gekost,
top eerste kerstdag kropen op tal van
sen in Vlaanderen Britten en Duitsers uit
oopgraven om elkaar te ontmoeten in
andsland. Er werd gezongen, gedronken
>edsel en souvenirs uitgewisseld. En er
gevoetbald. 'Fritz tegen Tommy'. Het bi-
verhaal over een oorlog die een snipper-
lam.
decembermaand van 1914 waren de
ende partijen in de Eerste Wereldoor-
ast komen te zitten. Het front strekte
in het westen uit van Vlaanderen via
krijk tot aan de Zwitserse grens. Aan
kanten groef men zich in, zo ontston-
rilometers lange loopgraven, met aan
ie zijde Duitsers en aan de andere kant
;n, Fransen en Britten. Het landschap
n de loop der jaren een ware hel wor-
net als ingrediënten: bommen, grana-
:ogels, prikkeldraad, ratten, muizen,
n, vlooien, vuil, modder en nog eens
der en de dood als dagelijkse gebeurte-
ortom een kunstwerk van de duivel,
een betrokkene het beschreef,
ten de combattanten in de loopgraven
I iemandsland', op sommige plaatsen
groter dan een voetbalveld en zelfs dat
:ens. Op gezette tijden werden soldaten
door stompzinnige generaals doorheen
om terreinwinst te boeken. Veran-
1 aan de situatie deed dat nauwelijks
LVat de ene dag veroverd werd, moest
idere dag weer worden prijsgegeven,
costte het steeds duizenden het leven.
:n en Fransen waren heftig gebeten op
uitsers, want die stonden op hun
igebied. Daar waar Britten tegenover
»ers lagen waren de emoties minder
L Zij bevonden zich in een vreemd land
fe gewone Britse soldaat had geen uitge-
ken bittere gevoelens jegens zijn Duitse
ga, behalve dan dat hij hun geschut
joekte.
annenbaum
n december 1914 kregen de mannen in
(opgraven ijzige regenbuien te verwer-
die het leven nog verder vergalden. Het
jdeel was dat ze troepenbewegingen
iel onmogelijk maakten. Het bleef bij op
lid schieten. In de tweede helft van de
nd begon het licht te sneeuwen. Op tal
blaatsen waar Duitsers en Britten op el-
jstuitten, stopten de schietpartijen vrij
pt op de avond voor Kerstmis. Aan
■e kant werd begonnen met het zingen
llerlei liederen, van 'O Tannenbaum"
(ie Wacht am Rhein'. En er werden,
de verbaasde ogen van de Britten.
Domen met lichtjes pal voor de loop-
n neergezet. Daar waar de soldaten
en schreeuwafstand van elkaar lagen,
tn de Duitsers 'you no shoot, we no
it', 'you no fight, we no fight' en 'no
shoot tonight, sing tonight'. Na enige aarze
ling, de reaches waren niet overal hetzelfde,
gooiden de Britten er ook maar het nodige
gezang tegenaan, van 'Silent Night' tot 'Auld
Lang Syne'.
Het initiatief om elkaar te ontmoeten ging
vooral van de Duitsers uit. Bewaard is geble
ven het relaas hoe het toeging bij het tweede
Bedfordshires regiment. Een jonge Duitse
officier verliet de loopgraaf en vroeg de Brit
ten aan de andere kant of een van hun offi
cieren hem halverwege wilde ontmoeten.
„Ik ben alleen en ongewapend". De Britten
aarzelden. Was dit niet een valstrik? De
Duitser was al bijna halverwege en riep:
„Heren, ik wacht". Toen besloot ook een
Britse officier het er op te wagen. Ze schud
den elkaar de hand en een ogenblik later
stond niemandsland vol soldaten van beide
partijen, die elkaar 'a happy christmas'
wensten. Er werd gezongen, gedronken en
er werden sigaretten en chocolade uitgewis
seld. In één sector rolden de Duitsers zelfs
twee vaten bier naar de Engelse linie.
De wapenstilstand met Kerstmis was het
werk van gewone militairen, commandan
ten ter plaatse sloten er de ogen voor, de
hogere officieren en zeker de generaals wa
ren razend: verbroedering met de vijand, is
er nog iets ergers te bedenken? Maar toen zij
ingrepen was Kerstmis al weer voorbij.
Opgevulde hoed
Op tal van plaatsen aan het front werd op
de avond voor Kerstmis besloten de volgen
de dag tegen elkaar te gaan voetballen. Het
klinkt bijna ongelooflijk, maar dit verhaal is
ontleend aan het recent verschenen boek
Silent Night, The story of the World War I
Christmas Truce van Stanley Weintraub,
emeritus hoogleraar aan de Pennsylvania
State University. Hij baseert zich op brieven
die militairen naar huis stuurden, op talloze
dagboeken, op memoires, op verslagen van
oorlogscorrespondenten en op officiële do
cumenten. Het hoofdstuk Bronnen in zijn
boek beslaat maar liefst zeventien pagina's.
Voetballen tussen de loopgraven in nie
mandsland. Tommy tegen Fritz, want zo
werden ze genoemd in het dagelijkse
spraakgebmik. Niet overal was het omge
ploegde veld daar geschikt voor, dan speel
de men soms achter de linies. Vlak voor
Kerstmis was het gaan vriezen zodat de
modderige ondergrond vrij hard was gewor
den. Je vraagt je af hoe men aan het front
aan een voetbal kwam. Britse regimenten
namen die vaak mee om in hun vrije tijd te
gebruiken. Waar een bal ontbrak werd ge
speeld met een opgevulde hoed of zak. Pet
ten deden dienst als doelpalen.
In het gebied van leper speelden The Argyll
and Sutherland Highlanders tegen Pruissen
en Hannoverianen. De wedstrijd eindigde in
een gelijkspel. De Duitsers zagen nu met ei
gen ogen wat ze al bij geruchte hadden ge
hoord: dat de Schotten onder hun kilt niets
droegen.
Een medisch korps van de Britten kwam in
zijn sector uit tegen militairen uit Saksen en
verloor met 3-2.
Weintraub geeft nog enkele uitslagen, de
meeste keren in Fritz' voordeel, maar dat
kan ons, negentig jaar ervaring later, niet
echt verbazen
Lang niet overal ging het met elf tegen elf,
soms speelden hele hordes tegen elkaar. Er
nie Williams van het eerste Cheshire regi
ment meldde dat ze bezig waren met de
Duitsers pudding voor worst te ruilen toen
er opeens een bal in niemandsland rolde.
„Waar hij vandaan kwam, ik weet het niet,
waarschijnlijk van hun kant. Er werden snel
een paar doelen gemaakt en we gingen met
ze allen achter de bal aan. Ik denk dat er wel
een paar honderd man aan meedeed. Ieder
een vermaakte zich kostelijk. Er was geen
scheidsrechter, maar er deed zich geen en
kel incident voor. Alleen gingen die zware
schoenen als lood wegen en dat gold ook
voor de bal".
Hoe krankzinnig de situatie was, bleek uit
een andere mededeling van Williams: „Ter
wijl wij aan het voetballen waren, vochten
op hooguit zevenhonderd meter links van
ons Fransen en Duitsers op leven en dood
met elkaar".
Bij een wedstrijd tussen het Wessex regi
ment en een Saksisch legeronderdeel was
wel een scheidsrechter aanwezig, een Britse
legerpredikant. Een Engelse ooggetuige:
„Toen we eens op een nachtelijke patrouille
door niemandsland kropen leek het ons wel
tien kilometer lang te zijn. In werkelijkheid
zagen we nu dat het niet groter was dan
twee voetbalvelden. Wij zorgden voor de bal
en maakten doelen van de stokken van
brancards. Dominee Jolly trad op als
scheidsrechter, maar die toonde wat te veel
christelijke naastenliefde. Hij keurde het
winnende doelpunt van de Duitse linksbui
ten goed, hoewel die mijlen buitenspel
stond, wat hij na het eindsignaal ook direct
toegaf'.
Opmerkelijk is dat Weinstaub nergens is
gestuit op ernstige ongeregeldheden bij het
voetballen.
Gewone mensen
Niet overal ging het idyllisch toe. Er waren
ook plaatsen waar de manschappen graag
tegen elkaar wilden spelen, maar comman
danten dreigden hun eigen soldaten neer te
schieten als ze met de vijand zouden pacte
ren. Want een van de dingen die er uit het
voetballen en de gezamelijke drank- en
zangpartijen naar voren kwamen was dat
men wederzijds merkte met gewone men
sen van doen te hebben en niet met de
monsters en barbaren die de propaganda
van hen hadden gemaakt. Dat paste niet in
het ooriogsdenken van hoge officieren en
politici.
De wapenstilstand met Kerstmis 1914 kon
zeker niet overal worden doorgevoerd.
Soms mislukte het simpelweg omdat de ar
tillerie er anders over dacht dan de man
schappen te velde. En de wapenstilstand
werd hier en daar ook gebruikt om bij elkaar
te spioneren.
Pogingen om op tweede kerstdag weer te
voetballen als de dag ervoor mislukten gro
tendeels. Van hogerhand werd bepaald dat
het afgelopen moest zijn met dat gedoe. Er
De impressie van een Britse tekenaar van het begin van de kerstvrede op de avond van 24 december 1914, zoals die verscheen in de London Il
lustrated News. Een Duitse militair (met kerstboompje) ontmoet zijn Engelse collega's bij prikkeldraadversperring. Archieffoto
moest weer oorlog worden gevoerd, al
kwam het daar door het slechte weer niet
daadwerkelijk van. Op nogal wat plaatsen
ontstond aan beide zijden onwil om het
krijgsbedrijf te hervatten. Een officier van
een Saksische compagnie deelde zijn Engel
se collega tijdens een korte ontmoeting in
niemandsland mee dat op last van zijn kolo
nel het schieten weer moest beginnen 'so
wam the men to keep down, please'.
Bij een compagnie van het 19de Saksische
legerkorps brak bijna muiterij uit toen de
order werd gegeven om de oorlog te hervat
ten. „Dat kunnen we niet doen, het zijn pri
ma kerels daar", was hun antwoord op het
bevel. De zaak liep zo hoog op dat officieren
dreigden 'te schieten en niet op de vijand'.
Toen schoten de onwilligen dan maar naar
de overkant, maar wel, ter waarschuwing,
langdurig in de lucht. Elders werd via bor
den met teksten gewaarschuwd dat de oor
log zou worden hervat.
Op tal van plaatsen werden troepen die
men niet meer volledig betrouwbaar achtte,
tijdelijk vervangen of overgeplaatst.
De Britse generaal sir Horace Smith-Dorrien
gaf in een legerorder nog eens duidelijk aan
dat het weer 'business as usual' moest zijn:
„Ik heb strikte orders uitgevaardigd dat er
geen enkel vriendelijk contact mag zijn tus
sen de troepen te velde. Om deze oorlog
snel te beeindigen moeten we de vechtlust
op een hoog peil houden en alles ontmoedi
gen wat het tegendeel in de hand werkt. Ik
wil dat mij bijzonderheden worden gerap
porteerd over officieren en onderdelen die
aan de kerstontmoetingen hebben meege
daan met het oog op disciplinaire maatrege
len".
De Eerste Wereldoorlog zou nog vier jaar
voortduren. Een hele generatie ging er in
ten onder. Naar schatting negen miljoen
mannen in uniform vonden de dood aan
het oostelijk en westelijk front, ruim 21 mil
joen werden gewond.
Het voetballen met Kerstmis 1914 was een
klein, hulpeloos teken hoe absurd het hele
oorlogsbedrijf eigenlijk was.
Ruud Paauw
feber aast op die ene zege om door te dringen tot de top van de golfwereld
Henri van der Steen
iNSWAARD - Menig opper-
ige sportliefhebber vindt
■en loser: elke zondag be
llij als leider van het klasse-
aan de laatste dag om dan
gewoon 33ste te worden, is
jerhaal. Het is kletskoek.
Jr Maarten Lafeber (28)
le in 2002 in zijn rol als
itiële topspeler en pres-
feitelijk wonderbaarlijk
bmgeving was het afgelo-
iaar extreem positief. Nogal
es. Lafeber veranderde ri-
£us van swing. „Dat ging
feertien, vijftien maanden
In naar verwachting. Als je
Ing verandert, krijg je gega-
berd een terugslag, pas
na kun je weer twèe stap-
rooruit zetten. Ik dacht dus
hoeilijk jaar te krijgen,
j het is goed gegaan, al is
iving nog steeds niet com-
bel, zelfs niet toen ik goed
Ide. Hij moet strakker wor-
met een kortere backswing,
'fe grip moet dikker."
f abacadabra voor de leek,
golf in de top gaat om de-
ran details. Tussen winnen
ït winnen zitten millime-
-afeber: „Je moet leren vier
1 goed te spelen. Dit jaar is
teleurgesteld gereageerd
ijn derde ronde. Die was
leurstellend in vergelijking
Ie eerste twee dagen! Ja, als
scores van de eerste twee
1 had doorgetrokken, had
toernooien gewonnen,
de mensen vergissen zich
concurrentie. Het is geen
s, waar je één tegenstander
:er hebt. Met tennis kun je
ïn, ondanks dat je niet
speelt. Als die ander dan
slecht is die dag. In het
eb je 30 man achter je aan,
ïn drie slagen. Dat is een
j! Je kunt niemand achter-
n, jij wordt achtervolgd.
Maarten Lafeber: „Ze noemen me Hannibal op de tour, ik reageer
soms helemaal gestoord." Foto: AP
Dat is moeilijker, daar moet je
mee leren omgaan."
In Taiwan was hij heel dicht bij
de zege. „Eén moment van con
centratieverlies: een drie-putt. Ik
scoorde er een bogey op het
verkeerde moment. Het moet
ook meezitten. En je hebt echt
geen idee hoe breed de wereld
top is. Paddraig Harrington was
jarenlang de eeuwige nummer
twee. Tot hij een keer won. Hij
wint nu geregeld. Die heeft ge
zegd: 'Once he leams to win, he
will win a lot of tournaments.'
Dat is wat als zo'n topper dat
over je zegt."
Lafeber staat dus op het punt
zijn eerste toernooi te winnen.
Maar hoe groot is vervolgens de
kans dat het bij die ene zege
blijft? „Ik heb te veel talent om
dat te laten gebeuren." Kijk, dat
is andere koek dan het voorzich
tige gewauwel over wat ooit mo
gelijk gebeurt. En begin dus al
helemaal niet tegen Lafeber over
de mogelijkheid dat hij de Ar
nold Bruggink van het golf is,
het eeuwige talent.
„Ik ben PSV-supporter, maar
Bruggink is echt een speler die
alleen goed genoeg is voor Ne
derland. Een jongen als Van der
Vaart schopt ze er in de Cham
pions League ook in, Bruggink
juist niet."
Lafeber is de beste van Neder
land, beter dan Rolf Muntz,
hoewel daar niet iedereen van
overtuigd is. „Rolf Muntz had
dit jaar zijn beste seizoen ooit
en ik ben hem toch voorbij ge
gaan. Mij zegt dat trouwens he
lemaal niks. Ik wil de beste van
de wereld worden, als het ware.
Nee, ik heb geen relatie met
Muntz. Hij heeft wat dingetjes
gedaan die heel onsportief zijn."
De beste van de wereld moet
toch een beetje kannibaal zijn.
Sukkelt de Brabander niet enigs
zins met zijn imago van good
guy? Zou hij niet wat John Daly-
achtige trekjes moeten hebben?
„Die heb ikl Ze noemen me
Hannibal op de tour, ik reageer
soms helemaal gestoord, schop
tegen m'n tas, geef mijn caddie
op zijn flikker. Nee, ik ben wild
genoeg. Ik ben een hele emotio
nele speler."
Daar is zijn caddïe klaar mee.
Vanaf september heeft hij een
nieuwe, de 39-jarige Ier Gerry
Byme, die er net mee wilde op
houden. „Harrington adviseerde
hem meteen door te gaan toen
ik hem vroeg als mijn caddie."
Op de tour wisselen golfers va
ker van caddie dan van stokken.
„Met je caddie heb je een soort
verkering. Mijn vorige bleef stil
staan, groeide niet mee. Op de
tour worden caddies soms na
twee weken alweer bedankt, dan
heeft de een genoeg van de an
der of andersom. Muntz heeft al
vijftien caddies versleten. Ik ben
niet zo wisselachtig. Een lange
relatie rendeert het beste. Ik heb
eens rustig rondgekeken. Ik kon
dat omdat ik wist hoe ik in de
markt lig."
Lafeber betaalt zijn caddie goed,
maar heeft ook een stevig eisen
pakket. „Als ik ergens kom voor
een toernooi moet mijn caddie
er al zijn. Hij moet de baan in
tussen kennen en alles hebben
voorbereid. In de baan ben ik
echt veeleisend. Mijn caddie
moet ook geen domme fouten
maken."
Dat gebeurde dit jaar wel op de
laatste hole van zijn laatste wed
strijd. „Ik wilde per se een birdie
maken. De laatste slag naar de
green wilde ik met een ijzer-9
doen. Hij adviseerde een 8. Dat
bleek een club te veel te zijn; lag
ik in de bunker achter de green,
weg birdie. Dan ga ik tegen hem
te keer, geef ik hem op z'n flik
ker. Uiteindelijk beslis ik zelf na
tuurlijk met welke stok ik sla,
maar bij twijfel of als je met an
dere gedachten zit, luister je
naar je caddie. Hij moet mij de
goeie clubs geven. Bij een mis
ser is het dan schelden. Ik moet
mijn frustratie dan kwijt. Hij is
ook de enige tegen wie ik te keer
kan gaan natuurlijk, dat weet-
ie."
Lafeber gebruikt de toernooiloze
tijden om te trainen. Dan maakt
hij dagen van half acht in de
ochtend tot zes uur of later in de
avond. Lafeber oefent op Lake
Nona in Florida, waar het Ne
derlands elftal tijdens het WK
van 1994 zat; een golfresort van
de fijnste kwaliteit.
„Mijn hart ligt toch in de Ver
enigde Staten, ik wil er straks op
de tour. De entourage in Ameri
ka is ongelooflijk. Het prijzen
geld ook. Voor komend jaar gaat
het om een totaal van 225 mil
joen euro. De kleinste toernooi
en hebben 4 miljoen euro prij
zengeld, dat zijn hier de grote
toernooien. In Amerika word je
slapend rijk als je 70ste eindigt",
aldus Lafeber. Hij verdiende in
2002 bijna 600.000 euro. Dat
geld ging in een pot waaruit de
aandeelhouders werden betaald
die in hem hebben geïnves
teerd. Eind 2003 worden die
aandeelhouders uitgekocht;
vanaf dat moment is al het prij
zengeld voor hemzelf.
Het jaar 2002 was het jaar van
het WK voetbal. Een WK dat al
weer vergeten lijkt. Was het in
derdaad een toernooi van niks?
De Noordwijkse scheidsrech
ter Wout Schaap:
„Er zaten voor de arbitrage heel
veel leermomenten in. Er wa
ren veel situaties waarbij de
scheidsrechter anders optrad
dan de assistent-scheidsrech
ter. Voor mij springt de wed
strijd Zuid-Korea - Italië er wat
dat betreft uit, toen Totti eruit
werd gestuurd met tweemaal
geel. Je leert daarvan. Als
scheidsrechter moet je in dat
soort situaties honderd procent
zeker zijn van je zaak.
Op voetbalgebied is er tijdens
het WK niet zoveel nieuws ont
staan, maar dat gebeurt de
laatste jaren toch niet meer. Al
le systemen zijn al bedacht of
geperfectioneerd. Het voetbal
wordt alleen maar sneller en
fysieker, en dat maakt het werk
voor scheidsrechters moeilij
ker.
Het is aantrekkelijk dat het vol
gende WK in Europa wordt ge
speeld. Dat is lekker dichtbij,
dan krijg je er meer van mee."
Leiderdorper Frans Sjardijn,
trainer van Alkmania:
„Het was leuk dat Guus Hid-
dink het met Zuid-Korea zo
goed deed. Maar om nu te zeg
gen dat het een spectaculair
toernooi was, nee. Op voetbal-
technisch gebied heb ik ook
weinig nieuwe dingen gezien.
Dat Ronaldo zijn stempel er
toch op de een of andere ma
nier op kon drukken, was wel
opvallend."
Oud-intemational Wim Rijs-
bergen, volgde het WK als
analyticus in de NOS-studio's:
Als voetballiefhebber hoop je
altijd dat je leuke wedstrijden
ziet en dat waren er misschien
te weinig. Het was niet echt een
WK met allemaal hoogstandjes.
Ronaldo wordt in de WK-finale onderuit gehaald door de Duitser
Thomas Linke. Foto: AP
Topspelers van toplanden zoals
Argentinië en Frankrijk lever
den topprestaties bij hun clubs
maar niet op het WK. Dan denk
je: hoe kan dat. Het lijkt wel
alsof ze zich dan niet meer
kunnen opladen. En een hele
boel spelers waren misschien
heel erg moe, daar kan ik me
ook wel wat bij voorstellen. Een
denktank is nu bezig om te kij
ken of er minder wedstrijden
gespeeld kunnen worden, dat
lijkt me ook wel goed.
Rob van der Zanden uit Oegst-
geest, redacteur van voetbal
maandblad Johan:
„Ik heb ontzettend veel geke
ken, maar ik hoef geen minuut
terug te zien, dat is wel alles
zeggend, denk ik. Door de uit
schakeling van de toplanden
was het toernooi snel van zijn
kwaliteit beroofd. En daardoor
kreeg je te maken met kleine
landen die voor verrassingen
zorgden. Dat was denk ik een
incident, ik denk niet dat in
2006 weer kleine landen verras
send in de halve finale staan.
Ik vind het gezeur dat het voet
bal steeds slechter wordt. Er
zijn heel veel briljante voetbal
lers, het voetoal wordt steeds
beter en snarer, het is hooguit
zo dat landen hun tactiek aan
passen. In de finale speelde
Duitsland tegen een land dat
ook Duits voetbal speelt, want
Brazilië speelt natuurlijk allang
geen sambavoetbal meer. Bra
zilië is het symbool van de ver
zakelijking van het voetbal."
Noordwijker Mike Zonneveld,
speler van NEC:
„Ik denk dat het vooral komt
doordat Nederland niet mee
deed. En als iets voorbij is, dan
is het klaar, dat is met heel veel
dingen zo. En nu ben je alweer
bezig met EK-kwalificaties en
zó. Ik vond het een heel verras
send WK. landen als Turkije en
Senegal speelden leuk voetbal,
en Zuid-Korea ook. Daarom
vond ik het niet saai."
