'O God,
we gaan weer hemelen1
Bloed op de werkvloer
Een zware, maar dankbare taak
V
bijlage 2002
Riek en Joop van der Horst hebben
Rieks moeder van 87 in huis
genomen. Ze willen haar de rest van
haar leven verzorgen. Hun dochter
moest bijna vier jaar geleden het
ouderlijk huis verlaten om plaats te
maken voor oma. „Ik zou het
iedereen afraden", zegt Riek. „Je
houdt geen eigen leven meer over."
Maar tegelijkertijd heeft ze 'geen
minuut spijt' van haar beslissing.
door Pauline van der Mije
Eer
uw vader
en uw
moeder
Riek van der Horst was nooit van
plan moeder in haar gezin op te
nemen. „Toen mijn vader tien
jaar geleden doodging, zei hij: 'Jij bent nu
verantwoordelijk voor je moeder'. Hij
wou dat ze bij mij kwam wonen. Ik heb
gezegd dat hij veel van mij kon eisen,
maar dét nooit. Hoe moest dat, in zo'n
klein hokkie? De kinderen waren nog
jong, het was altijd druk bij ons." Inmid
dels heeft moeder al jaren haar eigen ka
mer in de krappe Haarlemse vierkamer-
flat van Joop en Riek.
Ze moest er zelf ook niet aan denken om
haar Heemsteedse huurhuisje te verlaten.
„Ze had een tuintje, daar was ze helemaal
gek mee", zegt Riek. „In die tijd was ze
bovendien nog helemaal goed. Maar
langzamerhand werd ze oud en krakke
mikkig." Riek deed steeds vaker de was
en de boodschappen voor haar moeder,
Joop stofzuigde en haalde haar bed naar
beneden zodat ze de trap niet meer op
hoefde. „We kwamen er vier keer per
week", zegt Riek. „Als we een dagje weg
gingen, was het: eerst even langs moe.
Dat moest van Joop." „Ja, anders pieker
de jij de hele dag hoe het met haar zou
gaan zegt Joop.
Bijna vier jaar geleden stonden ze op het
punt om op vakantie te gaan toen moe
der belde. De dokter was bij haar, ze
moest naar het ziekenhuis. Daar bleek
dat ze van alles mankeerde. „Haar hart
was niet goed, haar vaten poreus, ze had
kleine beroertes, haar benen deden het
niet meer en haar darmen ook niet." Na
twee weken werd ze uit het ziekenhuis
ontslagen. „Joop zei: 'Kom, we pakken
haar op en nemen haar mee'. Hij had de
kamer van onze dochter Pauline voor
moeder ingericht." Pauline zou voorlopig
op oma's huisje passen. Joop: „Ik zei te
gen moeder: 'Blijf nou van de winter bij
ons. Dan knap ik je tuintje op en kan je
daar in het voorjaar weer zitten'. Maar dat
is er dus nooit meer van gekomen".
Riek: „Na een half jaar heeft de huisbaas
de huur opgezegd. Woedend was ik. De
huur werd toch betaald? Daardoor kreeg
zij weer last van haar hart. Ik ben nog één
keer met haar naar de tuin wezen kijken.
Maar ze zei al snel: 'Nu wil ik weer naar
huis'. Vanaf dat moment was onze flat
haar thuis."
Inleveren
Na de ziekenhuisopname zag het er naar
uit dat ze niet lang meer zou leven. „Ze
was zó ziek." Riek zorgde dag en nacht
voor haar. Eten geven, verschonen, een
spuitje geven voor de benauwdheid en
een pilletje voor de maag. Ze leerde klis-
ma's geven en hartfilmpjes maken. „We
hebben hele nachten samen gehuild en
Riek van der Horst, haar moeder met Oscar op schoot en echtgenoot Joop.
Foto: United Photos De Boer/Michel Schnater
afscheid genomen. De uitvaart, wat ze
aan moet, wat er op de kaart moet staan,
alles is afgesproken. Ze is een paar keer
schijndood geweest. Dan werd ze hele
maal grijs en ademde niet meer. Nou is ze
dood, dachten we. Maar even later had ze
weer kleur. Je went eraan. Als het nu ge
beurt, zeggen we: o God, we gaan weer
hemelen."
Na een paar maanden knapte moeder
weer wat op. Ze ging mee op vakantie,
naar een rolstoelvriendelijke bungalow.
„Dan kreeg ze weer een maagbloeding.
En dan wou ze weer niet naar het zieken
huis", memoreert Riek. Zij heeft veel in
geleverd, de afgelopen jaren. „Al je vrien
den raak je kwijt, want je komt nooit
meer ergens. Joop en ik zijn laatst voor
het eerst in al die jaren samen naar een
feestje geweest. Meestal moet een van
ons thuisblijven. Het afstuderen van mijn
zoon heb ik gemist omdat moeder te ziek
was." Riek is dit jaar vijftig geworden.
„Eerst zouden we op vakantie. Dat is ge
annuleerd, want moe was te ziek. Toen
zouden we uit gaan eten - dat ging ook
niet. Een gezellige avond thuis moest
worden afgezegd. Ze was zo allejezus ziek
dat ik mijn verjaardag aan haar bed heb
doorgebracht. Dat heeft één voordeel: je
blijft jong. Ik word volgend jaar gewoon
weer vijftig. Want mijn feest wil ik heb
ben!"
Voldoening
Het verzorgen van moeder geeft ook veel
voldoening en gezelligheid. „Elke dag
drinken we samen koffie. Op het plein of
bij mij?, vraag ik dan. Zij woonde vroeger
aan een plein, zo noemen we haar kamer
nu." Als de gezondheid het toelaat gaan
ze op donderdagmiddag naar het winkel
centrum. „Kleren kopen en iets lekkers
Ontlading door computerspelletjes
Collega's die elkaar zonder
pardon met kogels
doorzeven. De chef die in
hinderlaag ligt met zijn
granaatwerper op scherp.
Het afdelingshoofd dat zijn
systeembeheerder een
dodelijke stroomstoot
toebrengt. Op veel
kantoren is het spelen van
gewelddadige
computerspelletjes een
geliefde
werkonderbreking. Is dat
in moreel opzicht iets
anders dan een partijtje
schaken in de lunchpauze?
door Silvan Schoonhoven
'Het was altijd prettig mijn directeur - aan wie
ik een gruwelijke hekel had - af te maken. En
het was bijzonder onprettig om door hém te
worden ingemaakt." Lunchpauzes op het re
clamebureau waar Joris (26) tot voor kort
werkte, werden goed besteed. Bij het compu
terspel Quake kijkt de speler door de ogen van
een tot de tanden bewapende strijder in een
naargeestig doolhof, bewoond door andere
spelers in monsterlijke gedaante. Omdat Qua
ke over het computernetwerk wordt gespeeld,
kan een groot aantal spelers vanachter het ei
gen scherm door hetzelfde doolhof struinen
en elkaar tegenkomen. Die ontmoetingen ver
lopen zelden gemoedelijk, want elk computer
personage beschikt over kettingzagen, machi
negeweren, raketwerpers en elektronenkanon
nen. Geen nood: wie het loodje legt, krabbelt
binnen seconden op een andere plaats in het
doolhof herboren weer op, om zich met her
nieuwde energie in het strijdgewoel te werpen.
Joris: „Tijdens elke lunch zaten er tussen de
vijftien en de twintig fanatici over het netwerk
verwikkeld in deathmatches. Soms speelden
we de variant capture the flag, waarbij de ene
groep de vlag van de andere moet veroveren.
Soms was het gewoon binnen een tijdslimiet
zoveel mogelijk vlees in de pan hakken."
Het gevecht, geschiet en gehak loste volgens
Joris 'enorm veel frustraties op', reden waar
om het bedrijf het toeliet. „Het haalt je com
pleet uit de werksfeer en zorgt voor een ont-
Machinegeweren, raketwerpers, elektronenka
nonnen, rondvliegende ledematen... Geweldda
dige computerspelletjes schieten alle kanten op.
zettende berg adrenaline. Je wordt er hypera-
lert van, je moet je ontzettend concentreren.
Het is een koude douche, een klap in je ge
zicht. Bij ons lieten ze het ook toe omdat het
spelen de werksfeer verbeterde en je erna weer
een hecht groepje was."
Toch waren persoonlijke verhoudingen op
kantoor niet altijd te scheiden van de scher
mutselingen in de pauze. Hoewel de ware
identiteit van de woestelingen in het doolhof
schuilgaat achter een pseudoniem, weet de
speler soms wel degelijk dat hij zijn naaste col
lega voor de loop van zijn geweer heeft. Of zijn
baas.
„De baas verkocht ik natuurlijk zéker een klap
als het kon. Ik moet benadrukken dat je de
meeste tegenstanders niet kent. Maar als je
wél weet wie je tegenstander is, en die persoon
heeft ook nog een precaire positie op het werk,
dan speelt dat onmiddellijk mee. Mijn collega
Boudewijn was de beste Quaker van de groep,
en een goede vriend van me. Maar als ik hem
mij drie dagen achter elkaar had laten inma
ken, dan werd ik daar niet blijer van."
Afmaken
Het vuur openen op je chef en op.medecolle
ga's is niet helemaal hetzelfde als een partijtje
voetbal, denkt Joris. „Het nadeel van Quake is
dat je wel degelijk dood gaat. Je zou misschien
kunnen zeggen dat het een vorm van team-
builden is, maar eigenlijk ben je elkaar gewoon
aan het afmaken."
Elkaar afmaken is ook het doel van een andere
tak van sport, geliefd tijdens teambuilding-da
gen van bedrijven: paintball. Dat is te be
schouwen als een levende versie van de com
puterspelletjes. Deelnemers rennen rond over
een terrein, niet als computerpersonage maar
in levende lijve, gewapend met echte geweren
en verfpatronen. Ook bij paintball zijn ver
schillende scenario's denkbaar. Het veroveren
van de vlag van de vijand is de meest gebruike
lijke, net als bij Quake. Bestaat er een moreel
verschil tussen Quaken en paintballen? Joris
vindt van wel, sinds hij met zijn collega's van
het reclamebureau ging paintballen in de bos
sen. Want dat vond hij niet leuk.
„Als de directeur op drie meter afstand zijn ge
weer op je leegschiet, heb je daarna alleen nog
maai' een grotere schurfthekel aan hem, want
dat doet werkelijk pijn. Het is een glijdende
schaal. Bij Quake gebruik je alleen je rechter
wijsvinger voor de muisknop. Bij paintball ren
je in uniformen rond en betaal je een stel gas
ten om in een westers land een stuk bos
schoon te houden dat verrekte veel op Bosnië
lijkt. Je wordt beschoten met munitie en je
houdt er meestal blauwe plekken aan over. En
je kent écht angst. Bij Quake ben ik nooit bang
geweest. Speel je paintball dan wordt de be-
eten bij De Cock, dat is vaste prik."
Moeder is nu de spil waar alles om draait.
Voor héér staat de verwarming hoog,
worden aparte maaltijden gekookt en is
een grote auto aangeschaft. Als de kinde
ren thuis komen, gaan ze eerst naar oma
om hun nieuwtjes te vertellen. En Joop
bakkeleit vaak met zijn schoonmoeder.
Riek: „Als Joop zijn haar niet netjes zit,
zegt moeder: je vriendin komt zeker niet
vandaag?'." Joop lacht er smakelijk om.
„Ik maak me zorgen als ze niet zulke din
gen zegt; dan gaat het niet goed met
haar."
Sinds een half jaar gaat moeder geestelijk
achteruit. „Ze weet vaak niet of iets echt
is of dat ze het heeft gedroomd. Dan kan
je lullen als Brugman, maar zij heeft ge
lijk. In het begin vond ik dat moeilijk, ik
werd kwaad op haar. Nu weet ik dat ze er
niks aan kan doen."
Die verwarring werd Riek teveel; ze raakte
overspannen. Twee maanden geleden be
sloot de huisarts dat moeder twaalf we
ken naar de wijkziekenboeg moest, om
Riek rust te geven. „Ik heb haar na drie
weken teruggehaald", zegt Riek.Anders
was ze nu dood geweest. Ze zat daar al
leen op een kamertje en sprak geen mens.
Ze had een alarmbel om haar nek, maar
daar reageerde niemand op. En als ze
haar eten niet snel genoeg opat werd het
weggehaald."
Riek ontdekte dat haar moeder een grote
onsteking in haar mond had. „De dokter
kwam maar niet. Daarom heb ik die ont
steking zelf opengesneden. Ik vroeg de
verpleegster om pap, ze moest toch eten.
Kreeg ik griesmeel waarvan de houdbaar
heidsdatum allang verstreken was. Dat
deed voor mij de deur dicht. Als ze nog
een keer weg moet, breng ik haar nog Be
ver naar een hondenkennel."
Nu gaat moeder twee dagen per week
naar de dagopvang voor ouderen. Riek
stopt altijd een briefje in haar broodtrom
meltje: eet smakelijk, groeten van je vo
geltje, of: een lik van Oscar, de hond. „Ze
vindt het daar best leuk, maar tot nu toe
is ze de helft van de dagen niet geweest.
Dan is ze schoolziek. 's Nachts begint ze
al te zenuwen dat er misschien iets ge
beurt en dat ik er dan niet ben."
Riek heeft achteraf geen minuut spijt van
haar keuze. Ze heeft papieren waarmee
moeder acuut in een tehuis wordt opge
nomen, maar die zal ze waarschijnlijk
nooit gebruiken. „Moeder is hier als een
wrak gekomen. Nu is ze opgeknapt. Dat
laat ik niet verpesten door zo'n tehuis.
Stel dat ze naar een verpleeghuis gaat en
na twee maanden sterft? Ik zou het me
zelf nooit vergeven. Dat laatste stukje red
ik ook wel. Misschien leeft ze nog een
dag, misschien vijf jaar. Daama is er weer
tijd voor andere dingen."
dreiging fysiek, als je achter een muurtje staat
en je steeds meer collega's jouw kant ziet op
komen. Toen ik dat merkte dacht ik: hallo, dit
klopt niet Het is een spelletje, hier betaal ik
voor."
Welbeschouwd is elkaar afmaken het doel van
élk spel. Wat dat betreft is schaken, net als
paintball, het symbolisch voeren van een oor
log. Wat Joris betreft is het echter de mate van
gestileerdheid die een spel meer of minder
verwerpelijk maakt. Om die reden staat Quake
met zijn science-fictionpersonages in onder
aardse catacomben tamelijk ver van de werke
lijkheid. Bij schaken of Risk jagen de spelers
hele legers over de kling, maar daar is de strijd
volledig geabstraheerd. In tegenstelling tot
paintball, dat de rauwe werkelijkheid juist zo
dicht mogelijk nadert. Om die reden zou Joris
zijn kinderen beslist niet laten paintballen,
maar wel weer toestaan Quake te spelen. Dat
betekent niet dat computerspelletjes niet over
de rand kunnen gaan van wat moreel toelaat
baar is. Neem bijvoorbeeld het spel Grand Au
to Theft voor de Playstation.
„Daarbij moet je de slechtste dingen uithalen,
zoals mensen hun auto uit slepen, dood
schoppen en er dan met hun auto vandoor
gaan om een bank te overvallen. En dat alle
maal met de hipste muziek van Eminem eron
der. Boudewijn van kantoor vond dat heel
leuk, maar zelf dacht ik: waar sléét dit op. Ik
had er een discussie over met andere liefheb
bers die zeiden: hoe kan je dat toch zo serieus
nemen? Het is glashelder dat het grappig is be
doeld."
