Overeenkomsten in geloof
Jezus is niet op
25 december geboren
De deken en de
imam: moslims
moeten meer
open zijn
Dit jaar vielen sinterklaas en
het suikerfeest op dezelfde
dag. Vorig jaar viel het sui
kerfeest. dat het einde van de rama
dan aangeeft, samen met het kerst
feest. Op het eerste gezicht ont
breekt elke overeenkomst tussen de
ze feesten, maar bij een nadere be
schouwing lijkt het met de verschil
len wel mee te vallen.
Dat is in ieder geval de conclusie van
de gesprekspartners, deken Bosman
en imam Marzouk. Voor veel chris
tenen zal het wellicht een verrassing
zijn, maar ook moslims mogen deel
nemen aan het
geboortefeest
van Jezus. Hij is
immers de laat-
ste profeet vóór
Mohammed. En
net als bij de
christenen en jo-
den geldt Mozes
M/m voor islam als
een en
gelden Abraham,
Isaac en Jacob
Deken Bosman als de aartsvaders. En joden, christe-
Foto: GPD/ nen en moslims erkennen Het Boek
Cees Zorn als leidraad voor het leven.
„Net als jullie staan wij stil bij de ge
boorte van Jezus", legt imam Mar
zouk uit. „Hij is een profeet, net als
Mozes. Iedere moslim moet dat ge
loven. Wie dat niet gelooft, is geen
moslim."
Bosman: „Maar het is geen groot
feest zoals bij de christenen?"
Marzouk: „Nee. De geboortedag van
de profeet Mohammed is voor ons
belangrijker. Op die dag gaan we
naar de moskee en praten over zijn
leven. Zijn geboorte vieren wij niet
op een bepaalde
dag, maar elke
dag van ons le-
1 „.7 ven."
4 Bosman: „De
christenen zien
H - Kerstmis als een
hoogtepunt. De
onderliggende
gedachte
God in ons men-
sen is geboren.
Die gedachte
Imam Marzouk houden wij, de gelovigen, elke dag in
Foto: GPD/ ons achterhoofd. Maar welk islami-
Cees Zorn tisch feest lijkt qua viering het meest
op het kerstfeest?" Kerstmis, zo
maakt hij duidelijk, is toch een beet
je een sentimenteel feest, met grote
symbolische betekenis.
De imam is even stil, hij denkt na.
„Het zal het suikerfeest zijn. Dat is
het grootste feest dat de islamitische
wereld kent. Op die dag geef je ie
dereen cadeautjes. Daarnaast is het
net als Kerstmis een familiefeest. De
ZATERD
21 DECE
2002
Net als de christenen staan ook moslims stil bij de
geboorte van Jezus. Deken André Bosman en
imam en rechtsgeleerde Aulad Abdellah Marzouk
zien meer overeenkomsten tussen het christelijk
en islamitisch geloof, blijkt uit een tweegesprek,
waarin ook het onderwerp integratie uitvoerig
besproken wordt. De imam: 'Niet-integreren van
moslims is een belemmering voor de
samenleving'.
door Nikkie Post en Louis Burgers
Een non aanschouwt een gebedsdienst van moslims tijdens een ontmoetingsdag in de Mevalana-moskee in Rotterdam. Foto: GPD/Robin Utrecht
familie gaat 's ochtends naar de
moskee en komt vervolgens samen
om te eten. Kerstmis is overigens
niet de enige overeenkomst tussen
onze twee geloven. Beide godsdien
sten preken respect voor het geloof
van een ander en proberen de ar
moede te bestrijden."
Toch bestaan er volgens Marzouk
veel misverstanden over de islam.
„In deze tijd hebben mensen weinig
kennis van het geloof. Een gods
dienst heeft bepaalde regels, die ie
dereen moet volgen. Je moet vijf
keer per dag bidden zoals de profeet
heeft gezegd. Wij hebben recht
streeks contact met God. Als iemand
een zonde heeft begaan, kan hij zich
rechtstreeks tot God richten om te
biechten. Voor de rest zal hij zelf op
lossingen moeten bedenken.
Bosman: „Mag Ik daaruit conclude
ren dat rituelen in de islam minder
veranderlijk zijn dan die van het
christendom? Als ik zeshonderd jaar
terug zou gaan in de tijd, zou ik mijn
rituelen niet meer herkennen. Toen
ik priester werd, moesten we nog ze
ven keer per dag bidden. Dat is nu
buiten het klooster teruggebracht tot
drie keer. Het doopsel verandert
niet, wel hoe je het viert"
Marzouk; „De vijf zuilen: Allah be
staat en Mohammed is zijn profeet:
vijf keer per dag bidden; aan de ar
men geven; een keer in je leven op
bedevaart naar Mekka en de rama
dan zullen nooit veranderen. De ma
nier waarop moslims samenleven
met anderen, daar is wel vernieu
wing mogelijk. Dat geldt ook, zegt
hij, voor de inrichting van je eigen
leven. Daardoor kunnen moslims
zich ook in de westerse samenleving
thuisvoelen.
In Rotterdam wordt gediscussieerd
over de omvang van een nieuwe
moskee. Waar komen de spannin
gen tussen de godsdiensten van
daan? „Het is onwetendheid van
mensen", denkt Marzouk. „Iedereen
denkt voor zichzelf. Mensen praten
in hun huizen graag over de anderen
zonder dat ze de achtergronden we
ten. Gelovigen moeten een grotere
rol in de samenleving spelen. Zij
luisteren naar de geestelijke leiders.
Die moeten samenwerken en de on
wetendheid wegnemen."
Bosman knikt instemmend. Hij her
kent het onbegrip. „De tegenstelling
groeit door angst van het onbekende
van onze kant. Mensen in het Wes
ten hebben geen geloof meer om op
terug te vallen, daardoor wordt iets
onbekends vanzelf een bedreiging.
De angst is gebaseerd op beelden uit
het verleden. Zo hebben mensen het
begrip jihad verkeerd verstaan. Het
gaat in de eerste plaats om de strijd
in jezelf, niet om een heilige oorlog
tegen de ongelovigen. Je proeft
voortdurend de angst. Mensen blij
ven zeggen: 'ja, maar'."
Marzouk vindt die angst een beetje
vreemd. „Moslims in Nederland wil-
len geen oorlog. Een jihad zal hier
nooit plaatsvinden. Ze willen juist
met niet-moslims discussiëren over
het geloof en ze willen een bijdrage
leveren aan de samenleving. Dat
wordt ook in de moskee gezegd. Wij
willen graag discussiëren, maar dat
beschouwen wij niet als een poging
tot bekering. Of iemand moslim wil
worden, dat is zijn zaak. Het gaat
mis wanneer religies anderen willen
bekeren."
Wat heeft de islam, naast de kennis
making met het suikerfeest, de Ne
derlandse samenleving nog meer te
bieden?
Marzouk: „Daar kun je nooit een
compleet antwoord op geven. De
moslims vrezen niet voor hun posi
tie, ze willen graag integreren. Voor
al de tweede generatie moet leren
hoe de islam omgaat met niet-mos
lims. Als moslims zelf de islam goed
begrijpen, dan werkt dat stabilise
rend voor de samenleving. Daarom
voorzie ik geen conflicten."
Bosman bekijkt het vanuit een iets
ander perspectief.Als het goed
gaat, dan krijgen we heel diverse
manieren van omgaan met God. Ei
genlijk gaat het daarbij om het diep
ste in jezelf, om je hele mens-zijn. Je
ontmoet verschillende religies en
ziet dat elke religie slechts een deel
van de waarheid uitdraagt. Daarvoor
is wel openheid nodig.
Marzouk: „Ik vind dat moslims meer
open naar anderen moeten zijn en
meer moeten willen weten van an
deren. Op die manier kun je meer
begrip kweken. Je moet ook willen
veranderen. Je moet meer hier leven
dan in je geboorteland. Je moet we
ten wat de normen en waarden zijn
van het land waar je leeft en actief
contact zoeken met Nederlanders.
De vrouwen zouden niet alleen thuis
moeten zitten, maar zij zouden de
taal moeten leren en kennis moeten
verspreiden. Niet integreren is een
belemmering voor de samenleving."
Bosman, die indertijd bij de opening
van de grote Rotterdamse moskee
als enige niet-moslim het woord
mocht voeren, constateert een ander
probleem: „Is het dan niet veel beter
om in de moskee Nederlands te pra
ten? Dat is wel zo praktisch. De
grootste rooms-katholieke gemeen
schap in Rotterdam is de Kaapverdi-
sche gemeenschap. Die mensen
spreken Portugees, dus wordt de
dtenst in het Portugees gegeven.
Maar nu, met de tweede generatie.
gaan we langzaam over op Neder
lands."
Opnieuw blijken de twee mannen
het eens. De imam denkt dat de ver
andering van de spreektaal in de
moskee goed is. Niet alleen om de
angst bij de Nederlanders weg te ne
men, maar ook om de eigen jeugd
naar de moskee te krijgen. „Veel jon
geren komen niet meer naar de
moskee. Ze denken: Wat moet ik
daar doen met die oude mensen?
Bovendien verstaan een hoop jonge
ren het gebed niet. Ze hebben nooit
Arabisch geleerd." De moskeeën
hebben hiervoor al een oplossing
gevonden. „Enkele moskeeën zijn
begonnen met het vertalen van de
laatste tien minuten van het vrijdag
gebed in het Nederlands. Over enke
le jaren, hoop ik, zal het vrijdagge
bed in het Nederlands worden ge
predikt. Anders verstaat niemand
het meer!"
Als Nederlands de voertaal wordt,
zou vanzelf blijken dat in de mos
keeën geen extreme ideeën worden
geuit, hoopt de imam. „Er wordt ge
praat over de rol van de samenleving
en de rol van de moslim daarin." De
jongeren zouden het gebed kunnen
verstaan en begrijpen wat er vanuit
het geloof van hun verwacht wordt
in de maatschappij. Dat zou een
hoop botsingen tussen christenen
en moslims kunnen voorkomen.
Marzouk: „Dan komen er geen con
flicten."
Foto: Visual (Collectie Elisabeth Houtzager, Bijbels Openluchtmuseum)
Kerstmis is een feest van
traditie en symbolen. Maar wat
klopt er nog van en waar
komen bepaalde gewoonten
vandaan?
door Wilma de Cort
Met Kerstmis viert de christelijke
kerk de geboorte van Jezus. Maar
over jaar en datum van diens ge
boorte bestaat geen absolute zeker
heid. In de bijbel is immers geen
precieze datum terug te vinden.
Het was de Romeinse keizer Con-
stantijn die in het jaar 336 de 25ste
december uitriep tot de geboortedag
van Jezus. Tot dan werd die dag in
het gehele Middellandse-Zeegebied
gevierd als de geboortedag van Mi
thras, de god van de onoverwinnelij
ke zon. De eerste tot het christen
dom bekeerde keizer van het Ro
meinse rijk wilde die feestdag graag
verchristelijken. Daarom Werd voort
aan Christus, licht der wereld, op 25
december geëerd.
Ook in Germaanse streken nam
Kerstmis de plaats in van een oud
heidens zonnefeest. Daar was aan
vankelijk het Joelfeest: het feest van
de nieuwe zon, gewijd aan de zon-
negodin Freyja en de oppergod Wo-
dan.
Op welke dag Jezus wel is geboren,
weet niemand. Sommigen menen
dat Jezus rond het Joodse Pasen, in
het voorjaar, werd geboren, maar er
is bijna geen maand die niet door
geleerden is genoemd. Een geboorte
in december is echter onwaarschijn
lijk omdat volgens het verhaal in het
bijbelboek Lucas schaapherders 's
nachts in het open veld over hun
kudde waakten toen Christus werd
geboren. Dat ligt met winterse tem
peraturen niet voor de hand.
Ster van Bethlehem
Tal van wetenschappers hebben ge
probeerd het verschijnsel van de
Ster van Bethlehem te verklaren. Ze
zoeken het daarbij in opvallende he
melverschijnselen.
Een van de theorieën is dat de Ster
der Wijzen een nova of supernova
was, dat wil zeggen een ster die in
een flits helderder wordt. Populair
der is de opvatting dat de Ster van
Bethlehem een komeet is geweest.
Een komeet blijft een hele poos
zichtbaar en verplaatst zich tijdens
haar verschijning tussen de sterren.
Daardoor zou ze 'de weg kunnen to
nen'.
Lange tijd werd deze verklaring ech
ter niet geaccepteerd omdat het ver
schijnen van een komeet in oude tij
den als onheilsboodschap werd op
gevat. Historische kronieken tonen
echter aan dat kometen ook positie
ve voorboden konden zijn. Maar
omdat er rond de tijd van Christus'
geboorte niet zoveel komeetmeldin
gen waren, is er nog een derde ver
klaring in zwang gekomen. De Ster
van Bethlehem zou een nauwe sa-
menstand zijn geweest van de pla
neten Jupiter en Venus aan de
avondhemel.
Planetaria over de hele wereld heb
ben intussen lezingen of voorstellin
gen gehouden over de Ster der Wij
zen. De theorie van de samenstand
van twee planeten wordt nu het
meest aangehangen.
Kerstboom
De oorsprong van de kerstboom
voert terug naar Duitsland. Beweerd
wordt dat de Duitse theoloog en
kerkhervormer Maarten Luther
(1483-1546) als eerste binnenshuis
een kerstboom versierde. Volgens de
overlevering maakte hij op kerst
avond een boswandeling toen de he
mel was bezaaid met sterren. Hij zou
zo ontroerd zijn geraakt door de
pracht, dat hij het beeld probeerde
te herscheppen voor zijn kinderen
door een naaldboom in huis te halen
en te voorzien van kaarsen. Maar er
is niets dat van deze gebeurtenis ge
tuigt.
Al in de voorchristelijke tijd speelden
bomen en groenblijvende takken
een godsdienstige rol, bijvoorbeeld
als symbool van het leven of als ver
blijfplaats van goden. Hulst zou
symbool staan voor de doornen
kroon van Christus en de besjes voor
zijn bloeddruppels.
Kerstman
Onze Sint Nicolaas of sinterklaas,
hier vereerd als patroon van de kin
deren, werd door de Amerikanen
omgedoopt tot Santa Claus. Sinter
klaas was in het jaar 300 een bis
schop in het Turkse Myra die zijn
bezittingen aan arme kinderen gaf
en heilig werd verklaard nadat hij
twee kinderen weer tot leven zou
hebben gewekt. De kerstman is dus
in feite een kloon van Sinterklaas,
die door Hollandse kolonisten werd
meegenomen naar Nieuw Amster
dam (New York).
Cruciaal in de ontwikkeling van het
type Santa Claus is een gedicht ge
weest van de Amerikaan Clement C.
Moore. Hij schreef in 1822 voor zijn
kinderen een gedicht over de Nico-
laaslegende. Een kunstenaar maakte
er een tekening bij en verbeeldde
Santa Claus als een Hollands boer
tje. Tientallen jaren later, toen het
gedicht opnieuw werd gepubliceerd,
kwam er een andere tekening bij:
een mannetje met wit haar, gehuld
in dierenvellen met een zak op zijn
rug.
Coca Cola, op zoek naar een aan
sprekend figuur om zijn frisdrank
aan te prijzen, maakte er in 1931 een
vrolijk heerschap van. De kerstman
werd een dikke vrolijkerd met glim
mende wangetjes, gestoken in een
rood-wit pak, de kleuren van Coca
Cola.
Kerstkaarten
Kerstkaarten werden in 1865 voor
het eerst op grote schaal gedrukt. De
Brit John Callcott Horsley (1817-
1903) maakte op verzoek van zijn
vriend en museumdirecteur Sir Hen
ry Cole de eerste kerstkaart. Cole
was te druk met projecten als het
Victoria and Albert Museum, het
Royal College of Music en de Albert
Hall om al zijn relaties handgeschre
ven kaarten te versturen. Horsley le
verde de eerste kerstkaart in 1843 af
en Cole liet er duizend van drukken
op karton en daarna in donker sepia
met de hand inkleuren. De afbeel
ding had niets christelijks. Ze stelde
een feestende familie voor met de
glazen met alcohol geheven. Het on
derschrift, 'Een vrolijk kerstfeest en
een gelukkig nieuwjaar' is tot op de
dag van vandaag hetzelfde gebleven.
De kerstkaarten werden op een
adres in Londen verkocht maar de
belangstelling voor de kerstgroet was
minimaal. Pas toen er in 1870 een
laag posttarief kwam voor het ver
sturen van kaarten, raakte ook de
kerstkaart in zwang.
