KUNST CULTUUR
'Ik ben volwassener geworden'
Mondriaan experimenteert in Gemeentemuseum Den Haag
Weifelachtige Kerbosch in monoloog
Vox Humana:
smullen van de
bekende kerstkrans
Paul McCartney zet zijn
naam voor John Lennon
Exultate Deo op z'n best
in de zachte passages
zaterdag 21 DECEMBER 2002
positie
Hotz
De Universiteitsbiblio-
eeft een kleine tentoon-
)j ingericht met werk van
i ijver F.B. Hotz. Aanlei-
^arvoor is de theater-
Tling 'Het Geluid van
tot en met 12 januari
ïspeeld in de busremise
nexxion aan de Rijns-
J. Hotz werd in Lei
oren en woonde tot zijn
I Oegstgeest. Op de ex-
Vijn enkele zeldzame bi-
uitgaven te zien. De
■jstelling is tot en met 31
Ite bekijken.
goed,
terug
aan den rijn - voor zes
porstellingen in het
tater geldt begin volgend
Jt goed. geld terug'. Als
fuelling niet bevalt, kan
jeker zijn geld terug krij-
icteur Guido Creuwels
deze actie: „Ik ver
tij toneel geen volle zaal,
halfvolle zou mooi
voorverkoop van deze
nog achter bij de prog-
te actie geldt voor voor
in van Keesen Co
lle^neelschuur (5/2), Gro
in Public (29/3), Het
0/4), Het Laagland
ju(in nog een van de To-
gfjjur (8/5). Het Alphense
Tieeft één keer eerder
ie gevoerd en toen
echts een enkeling zijn
Ug-
Ruim 30 werken die nog nooit in een Nederlands museum te zien waren
qde North Sea
in Afrika
ad - Isaac Hayes, Archie
Andreas Vollenweider
Vloeimans zijn enkele
artiesten die optreden
de Zuid Afrikaanse ver-
aapstad van het North
z Festival. Het evene
voor de vierde keer en
laats van 28 en 29 maart,
tival is een initiatief van
ika en de organisatie
jj jaarlijkse Haagse evene-
Ir worden over twee da-
- iOOO mensen verwacht in
■^od Hope Centre.
in raad van
efmuseum
(dam - Oud-premier
pk wordt per 1 januari
jl1de raad van toezicht van
Jahting Het Rijksmusum in
örjdam. Naast Kok neemt
lf1Jsen van de Putte vanaf 1
4l in de raad. Hij is part-
Van Doome advocaten
pissen in Amsterdam,
last is hij plaatsvervan-
kadsheer van het ge-
tof in de hoofdstad. Kok
ksen van de Putte vervul-
|e van de drie functies
iend jaar vrijkomen. De
ping van de derde vaca-
Jgt later, aldus het Rijks-
^ur maakt
-boekomslag
Ag - De Amerikaanse
r Lawrence Krauser zal
zijn bezoek aan Neder-
■•april zelf de boekomsla-
IIIkon van een oplage van
IHemplaren van zijn de-
mpian 'Lemon'. De boe-
idfden geproduceerd met
rle voorkant en een ge-
v< ug en achterkant, zo
oekblad. Krauser, to-
rijver, filmmaker en
ad kunstenaar uit Seatt-
tiildert en nummert de
Voorkanten en voorziet
Cen stempel van naam
den haag/anp - De tentoonstel
ling 'Mondriaan: op weg naar ab
stractie' in het Gemeentemuse
um Den Haag telt ruim 30 (van
de 110) werken die tot nu toe
nooit in een Nederlands museum
te zien waren. Dit klinkt ongelo
felijk maar de expositie, die van
daag opent, gaat vooral over het
vroege werk van Piet Mondriaan
(1872-1944).
De laatste grote overzichtsten
toonstelling rond de beroemde
Nederlandse kunstschilder was
in 1994 in het Gemeentemuse
um. Maar daarbij lag de nadruk
op het abstracte werk met de
bekende vierkanten en recht
hoeken in primaire kleuren.
Het Gemeentemuseum pro
beert, zoals de titel vermeldt, het
publiek te laten zien hoe de ar
tiest zich van traditioneel ont
wikkelde naar abstract. De ten
toonstelling begint in 1893 met
Mondriaans vroegste schilderij
en (landschappen, stadsgezich
ten) en gaat door tot 1914.
De kunstenaar heeft rich dan la
ten inspireren door het kubisme
van Picasso en Braque. Hij
maakt rijn eerste serie abstracte
schilderijen met vierkanten en
Een medewerker van het Gemeentemuseum kijkt of een van de twee zelfportretten van Piet Mondriaan recht hangt naast het schilderij 'De Rode Boom'.
Foto: ANP/Toussaint Kluiters
rechthoeken in dan nog ge
mengde kleuren. „Een ontdek
king die we deden was dat hij in
rijn vroegere periode steeds in
serie werkte", zegt conservator
Hans Janssen. „Van een thema
maakte hij versies in verschillen
de stijlen: het ene werk is zon
der lijnen en met donkere kleu
ren, het andere vlak met dikke
lijnen en heldere kleuren.
Mondriaan was constant aan
het experimenteren."
In de tentoonstelling hangen
zoveel mogelijk de diverse uit
voeringen van hetzelfde onder
werp naast elkaar. Janssen riet
de eerste link met het latere ab
stracte werk in 1905 in 'Boerde
rij Geinrust in de nevel', een
'Boy wonder' Craig David heeft zijn dolkstoten al gehad
door Louis Du Moulin
parus - Craig David ontpopte
zich anderhalfjaar geleden tot
'boy wonder' van de Britse r&b.
Inmiddels is de vroegbloeier (21)
uit Southampton gekomen met
een tweede album dat nogal vyat
vragen oproept. Arrogantie?
Seksverslaving? Streepbaardje wil
er niets van weten. „Ik ben alleen
maar een stuk volwassener ge
worden."
Zijn debuutalbum 'Bom To Do
It' werd zonder enig trompetge
schal op de markt geslingerd.
De opvolger 'Slicker Than Your
Average' is een kleine twee jaar
later aanleiding voor een waar
mediacircus in hartje Parijs.
Deels omdat Craig David is uit
gegroeid tot een absolute mega
ster, maar ook door rijn verwis
seling van platenfirma: het klei
ne Britse label Wildstar Records
heeft hem 'doorverkocht' aan de
Amerikaanse reus Warner Mu
sic.
Die lucratieve overstap moet de
Brit meer kansen bieden in 's
werelds belangrijkste afzetge
bied, waar hij met rijn eerste vi
sitekaartje reeds behoorlijk
boerde: een miljoen albums in
de Verenigde Staten op een to
tale verkoop van ruim zeven
miljoen. Deze wetenschap ge
koppeld aan het 'veramerikani
seerde' geluid van rijn tweede
langspeler heeft onder de snel
ste cd-volgers nogal wat wenk
brauwen doen fronzen. Tot gro
te verbazing van Craig David
himself, zo blijkt.
„Laat ik vooropstellen dat ik
mijn bewondering voor Ameri
kaanse collega's als R. Kelly en
Puff Daddy nooit onder stoelen
of banken heb gestoken. Maar
dat wil nog niet zeggen dat ik
me aan hun muzikale ideeën wil
optrekken", aldus The first true
artist of the 21-st century (vol
gens Warner). „Je moet niet ver
geten dat ik mijn eerste album
nog als provinciale tiener heb
gemaakt, maar dat ik intussen
veel meer een man van de we
reld ben geworden. Mijn muzi
kale horizon heeft zich zo
enorm verbreed. Waardoor ik
pop als etiket veel meer de la
ding van 'Slicker Than Your
Average' vind dekken dan r&b.
Ik wil trouwens ook helemaal
niet als typisch Brits of Ameri
kaans te herkennen rijn, maar
een eigen internationale, uni
versele sound neerzetten, die als
nieuw wordt ervaren."
Craig David: Je moet niet vergeten dat ik mijn eerste album nog als provinciale tiener heb gemaakt. Publiciteitsfoto: GPD
Zijn ontwikkeling van verken
nende nieuwkomer tot erkend
talent met grote (commerciële)
waarde voor de muziekindustrie
komt duidelijker tot uiting in de
verse liedjesteksten. Uiteraard
heeft het giga-succes rijn leven
danig versoepeld, maar vlak de
keerzijden ervan niet uit, luidt
meer dan eens de strekking. Met
name het titelnummer is verras
send bitter gestemd en uit te
leggen als een voorschotje op
zowel geïncasseerde als komen
de kritiek.
„Ik heb meer van mezelf willen
blootgeven", verduidelijkt Da
vid, „dus ben ik niet om de ver
velende effecten van het ster
rijn heengegaan. Ik heb al heel
wat dolkstoten in de rug gekre
gen, puur uit jaloezie of gewoon
omdat men mij niet goed wist te
plaatsen. Ik kan niet zeggen dat
die laffe aanvallen mij geen pijn
hebben gedaan. En nu wacht
mij vast en zeker nog meer ve
nijn, omdat ik de zogeheten 'UK
garage scene' achter me zou
hebben gelaten. Mijn gevoelens
daarover heb ik daarom van me
afgeschreven, ik heb er zelf nog
wat aan en misschien zet ik an
dere mensen aan het denken.
Een deel van het publiek zal het
er mee eens rijn, maar ik weet
intussen ook wel me door zo
uitdagend op te stellen de kans
op tegengestelde reacties van
zelf enorm toeneemt."
In de ban van seks, zal hem ook
nog wel voor de voeten gewor
pen blijven worden, weet Craig.
„Ik hou ervan en vind het ook
reuze belangrijk, maar is dat zo
gek? Ik ben jong, gewild en ook
nog op zoek. Er komt een hele
boel vrouwelijk schoon op mijn
pad en daar proef ik graag van,
zoals ik met "What's Your Flava?'
op een speelse manier heb wil
len aangeven"
Naar eigen gevoel is David sinds
zijn doorbraak juist minder
gaan navelstaren. Niet in de
laatste plaats doordat hij de ter
roristische aanslagen in New
York en Washington op 11 sep
tember 2001 zeer bewust mee
maakte. „Die dag heeft mijn kijk
op het leven beslist danig veran
derd", bekent David, die rijn
'ontdekking van de aarde' heeft
verwoord in het pakkende 'Slic
ker'-slotakkoord "World Filled
With Love'. „Dingen waar ik me
voorheen verschrikkelijk druk
over kon maken, zoals de keuze
van een kledingstuk voor een
bepaalde gelegenheid of ander
materialistische gedoe, waren
opeens lang niet meer zo be
langrijk. Mensen, in feite je dier
baren daar gaat het toch alle
maal om in het leven."
Met het spuien van wijsheden
moet hij voorlopig nog wel op
passen, want hoe je het ook
theater recensie
Wijnand Zeilstra
ng: 'Jesus, my boy'. Script: John
lenfepel; Michiel Kerbosch. Regie:
2 2laan Nortier. Gezien: 20/12,
Schouwburg Leiden.
erttologen ligt altijd het risi-
laaiheid op de loer. Er is
(per definitie geen dia
loog met mede-acteurs mogelijk
en nauwelijks of geen (caba
reteske) interactie met het pu
bliek. De acteur staat kwetsbaar
in zijn eentje op het podium.
Ook Michiel Kerbosch ontkomt
niet geheel aan die saaiheid.
Ook bij hem zie je duidelijk de
kwetsbaarheid die zo eigen is
aan een monoloog. Hij probeert
rijn verhaal nadrukkelijlCleven-
dig te houden, wat soms ge
woon niet lukt omdat hij merk
waardige pauzes inlast. Dan
stokt het geheel.
Kerbosch is een sympathieke
acteur die zeker op toneel graag
op de lach vanuit de zaal speelt.
Dat rit er bij deze 'satire' niet in.
Het begin is aardig. Jozef vertelt
het kerstverhaal nu eens uit rijn
perspectief. Bijna altijd wordt hij
als oude man afgebeeld, hij was
echter ten tijde van de geboorte
23 jaar oud. Dit Jozef-perspec
tief leidt tot humorvolle elemen
ten in het eeuwenoude kerstver
haal.
Kerbosch kan echter minder uit
de voeten met het tweede deel
van de voorstelling, als hij over
de kruisdood van Jezus moet
gaan praten. Dan verliest het
verhaal rijn lichtheid, waarmee
Kerbosch in rijn houding zicht
baar worstelt. Mede door rijn
somtijds vreemde timing maakt
Kerbosch in deze monoloog een
weifelachtige indruk.
londen - Paul McCartney heeft
het besluit verdedigd om op
rijn nieuwe cd Back in the U.S.
Live 2002 de beroemde Len-
non-McCartneycredits bij lied
jes van de Beatles om te draai
en en te veranderen in 'ge
schreven door Paul McCartney
en John Lennon'. De ex-Beatle
is door Yoko Ono, de weduwe
van John Lennon, beschuldigd
van 'Beatle-revisionisme' om
dat hij zou proberen 'de ge
schiedenis te herschrijven'.
McCartney zegt dat het tijd is
dat hij eer naar werken krijgt.
„Het is eerlijk en correct dat ik
de erkenning krijg voor de
liedjes die ik geschreven heb
en die ook door John als zoda
nig erkend rijn." De nieuwe cd
is gemaakt na de tournee die
McCartney maakte door de
Verenigde Staten.
klein werk in olieverf. Volgens
Janssen gebruikt Mondriaan
hier, zij het nog gemengd, zijn
bekende kleuren geel, blauw,
rood en wit.
Een van de zalen is precies inge
richt zoals de Mondriaan-expo-
sitie in 1909 in Amsterdam. Het
schilderij 'De rode boom' hangt
daarom tussen twee intrigeren
de, getekende zelfportretten.
Janssen heeft op basis van
kunstkritieken achterhaald in
welke volgorde de werken
moesten hangen.
Ook van de partij is 'De rode
wolk' waarmee de artiest in 1907
tevergeefs een studiebeurs pro
beerde te bemachtigen. Het
schilderij werd afgewezen en
zelfs zijn Haagse School-kunst-
broeder Jacob Maris moest er
niets van hebben. „Als Mondri
aan zo doorgaat, kan hij er beter
mee ophouden", zou deze heb
ben gezegd. Mondriaan heeft
niet geluisterd.
Van de werken rijn er 66 van het
Gemeentemuseum en 44 van
buitenlandse musea. De ten
toonstelling is georganiseerd
door het Musée D'Orsay in Pa
rijs en was verder ook te zien in
het Kimbell Art Museum in Fort
Worth (VS). 'Mondriaan: op weg
naar abstractie' is te zien tot en
met 20 april.
muziek recensie
Lidy van der Spek
Kerstconcert Rijnlands Chr. Mannenkoor
'Vox Humana' o.l.v. Sander van Marion,
m.m.v. Martine Straesser, sopraan, Frank
Fritschy, tenor, Peter Arink, bas-bariton
en een begeleidingsensemble. Gehoord:
20/12, Stadsgehoorzaal, Leiden,
Een grote vijfpuntige ster hangt
boven Vox Humana' rozig zilver
te glanzen. De Stadsgehoorzaal
is omgetoverd in een rood-witte
bloementuin; lange kaarsen
flakkeren aan weerskanten van
het koor. De sfeer is 'wunder-
bar', als na de traditionele Intra-
da uit alle mannenkelen een
schattig honingzoet 'Stille
Nacht' en een licht gescandeerd
'Nu syt Wellecome' klinkt. Licht
als een schapenwolkje, warm en
wollig als een vachtje. Vox Hu
mana kan werkelijk prachtig ho
mogeen en fluisterzacht zingen,
meestal in een pittig tempo.
Kom daar maar eens om in ge
mengde koren.
Dan volgen wat minder beken
de kerstliederen, vrolijk begeleid
door een rinkelende tamboerijn,
dansende orgelbegeleiding en
laaiende trombones. Solisten
zingen duetten en solotjes die
bepaald niet inspireren. Het zijn
kleine kerstdraakjes.
Veel sfeervoller en romantischer
speelt de harpiste in Vers la
Source'; je hoort de belletjes van
diep uit de bron opborrelen. In
de spiritual 'Yes my Lord' wordt
als vanouds soepel en swingend
gezongen. Hobo en dwarsfluit,
zacht geroffel van het slagwerk,
mooi staccato pianospel bege
leiden de mannen in een mars
achtig heel sterk gezongen
'Door de woestijn komen wij
saam', waarop helder wordt ge
soleerd door de tenor Frank
Fritschy. Er waait een Oosters
mysterieus windje over, weer
weggevaagd door de bas Peter
Arink met rijn Kozak-donkere
timbre. De 'menselijke stem'
juicht tot slot ritmisch strak
alert en zeer adequaat begeleid
door het orgel alsof de herders
haastig stappend naar de kribbe
gaan.
Uedjes als 'Mary's Boy Child', 'A
new King bom today', And man
will live for evermore' rijn op
Vox Humana's, of veel meer nog
op Van Marions lijf geschreven.
Het is een lust voor het oor om
zo'n grote groep mannen uit
bundig en zwierig te horen zin
gen. Ook delen uit de kerstmusi
cal 'The Promise of Chrismas'
schallen en jubelen over de rijen
kerststerren. Alle instrumenten
krijgen ruimschoots de gelegen
heid om solerend hun kunsten
te vertonen.
Met dit concert neemt Sander
van Marion na 32 jaar afscheid
van rijn geliefde Vox Humana.
Hij heeft ze onbetwist uitste
kend leren zingen maar jammer
genoeg heeft hij heel weinig ge
daan aan authentieke, originele
repertoirevemieuwing. Zo bleef
dit afscheidconcert niet meer
dan een groot aantal stukken
van een lekkere, maar overbe
kende kerstkrans.
wendt of keert, hij komt nog pas
kijken. Dat besef drong weer
eens tot hem door tijdens het
samenwerken met Sting, rijn
duetpartner in 'Rise Fall', voor
Craig David een regelrechte
piekervaring. „Ik heb hem mijn
proefversie van 'Rise Fall' op
gestuurd. Hij reageerde enthou
siast, heeft zich vrijgemaakt en
zich als een oudere wijze vriend
voor mij ingezet. Alles bij elkaar
een hele ontspannen, pure co
productie. Zoals hij, na dertig
jaar nog even integer, gedreven
en nauwgezet, hoop ik zelf ook
te worden," zegt CD, die overi
gens wel voorzichtig blijft inzake
'eentweetjes'. „Justin Timberla-
ke wordt al enige tijd gesugge
reerd en dat klopt ook. Zodra
onze agenda's het toelaten gaan
we eens kijken hoe we met el
kaar tot iets moois kunnen ko-
muziek recensie
Susanne Lammers
Kerstconcert: Exultate Deo o.l.v. Leo den
Broeder. M.m.v. Nelleke den Broeder,
Geraint Roberts, Willem de Vries en
instrumentalisten. Gehoord: 20/12,
Dorpskerk, Voorschoten.
Afwisselend en beeldend, zij
het suikerzoet, is de kerstcanta
te Bethlehem van de Engels
man J.H. Maunder. Het is bijna
een musical, ook al wordt er
door de Christelijke Oratorium
vereniging Exultate Deo alleen
gezongen. Het instrumentale
ensemble, bestaande uit Frank
den Herder (cello), Seth Heeren
(piano), Berdine van Bemmel
(fluit), Hans Roskam (hobo) en
Hans Hovius (fagot), leidt het
stuk mooi in. Ze houden het
puur en helder en daarop kan
sopraan Nelleke den Broeder
de sfeer van de stralende
kerstnacht mooi gestalte geven.
Het koor ringt vervolgens van
de verwarring van de herders
en tenor Geraint Roberts legt
geruststellend uit welk wonder
hier geschiedt.
Vervolgens worden de drie ko
ningen geïntroduceerd, gezon
gen door Roberts en bas Willem
de Vries, en worden wij ge
maand ons ook over te geven
aan die kleine Koning in Zijn
kribbe. Het koor is op zijn best
in de zachte passages, zoals
'Only a little village' en het
schattige, op kousenvoeten ge
zongen 'O softly, softly'. Dan is
de concentratie het grootst, zijn
de-verschillende stemgroepen
mooi in balans, is de klankkleur
het zuiverst en de deemoed het
overtuigendst. Bij de dubbelfor-
te stukken moeten de mannen
zich forceren eiWervlakt de ex
pressie.
Na de pauze volgt een keur aan
kerstliederen, afwisselend in
stijl en toon, hoewel weinig ori
gineel. Organist An dries Stam is
wat nadrukkelijker aanwezig
met opvallende tussenspelletjes
tussen de liederen, maar ook
het ensemble krijgt de ruimte,
bijvoorbeeld in het met veel
oog voor de instrumentalisten
gearrangeerde 'Komt allen teza
men'. Exultate Deo zingt fris en
vrolijk met een swingende pia
no in 'Go, go to Bethlehem',
licht en puntig in 'Ding, dong,
merrily on high', en statig en
indrukwekkend in de 'Tidings
of comfort and joy'. En natuur
lijk is er ook ruimte voor een
little drummer boy', Fabian de
Ruyter, die zich met ontroeren
de ernst van rijn taak kwijt.
i
