GESPREK VAN DE DAG
'Zwaar kind meestal dikke ouder
Imca Marina: 'Ik voel mij
lekker in mijn huidige omvang'
Cas Spijkers: 'Heb je ooit
een magere kok gezien?'
Minder dikke Nederlander vergt vele jaren van beleid
De nakomelingen van spermadonoren
DONDERDAG 12 DECEk
MENSELIJK
Een Colombiaanse
arts die onder meer
de Argentijnse oud
voetballer Dl EGO
MARADONA onder
behandeling heeft,
is gisteren op het
vliegveld van Cali
aangehouden met
twee kilo cocaïne in
zijn bagage. De arts,
Hernando Mauricio
Vergara, stond op
het punt aan boord
van een vlucht naar
Buenos Aires te
gaan, toen de doua
ne in twee stukken
handbagage de
drugs aantrof. Verga-
ra heeft recentelijk
met Maradona gewerkt aan een vermageringskuur voor de
voormalige stervoetballer, die de arts geregeld heeft be
zocht in het Colombiaanse Cali. De arts heeft gezegd niet
te weten hoe de drugs in zijn bagage terecht zijn geko
men en ontkent betrokken te zijn bij de moedwillige
smokkel van verdovende middelen.
Foto: EPA
Op de Vismarkt in Groningen vindt vandaag het Neder
lands Kampioenschap KLUNEN plaats. Hierbij leggen de
deelnemers op de schaats een traject over een tapijt af.
De heren moeten een afstand van zeventig meter afleg
gen, de dames strijden over een afstand van zestig meter.
Het NK wordt georganiseerd door de Groningse schaats
vereniging voor studenten, Tjas. Het eerste NK klunen
vond plaats in 1996. Klunen heeft faam verworven door
de Elfstedentocht.
De Tsjechische afde
ling van Amnesty In
ternational heeft
dinsdagavond presi
dent VACLAV HAVEL
onderscheiden we
gens diens verdien
sten voorde men
senrechten. De prijs,
een glazen kaarsen
houder, werd in ont
vangst genomen
door Have Is echtge
note Dagmar. De
voorzitter van de
Tsjechische afde
ling, David Barton,
zei dat de prijs aan
Havel was toege
kend, omdat deze
zich voortdurend
identificeert met 'het ideaal van waarheid en liefde dat
prevaleert over leugen en haat'. Havels woordvoerder La-
dïslav Spacek zei gisteren dat de president bijzonder in
genomen is met de onderscheiding, die hij wegens ver
plichtingen elders niet persoonlijk in ontvangst kon ne
men. Foto: EPA
Jan-Bart Brinks en Teije Meier zijn er gisteren in Delft in
geslaagd het WERELDRECORD 'rijden met de langste
fiets" te breken. De twee studenten werktuigbouwkunde
fietsten over een afstand van 100 meter met een alumi
nium tweewieler van 27 meter lengte. Het oude record
stond op een fiets van bijna 26 meter. Brinks stond ach
ter op de trappers om de constructie in beweging te bren
gen en te houden. Voorop bestuurde Meier het gevaarte
van 400 kilogram. Beiden hadden de fiets in een paar
maanden gebouwd.
De restanten van Val Saint-Lambert, ooit het trotse KRIS-
TALMERK uit België, zijn op het nippertje gered van de
ondergang. De Franse zakenvrouw Sylvie Henquin, baas
van een Brussels bureau voor advies over informatica,
neemt de fabriek over voor 1,1 miljoen euro. Kristal van
Val Saint-Lambert was jarenlang het droomgescherik voor
een Belgisch huwelijkspaar. In de jaren twintig werkten
4000 mensen, verdeeld over vier fabrieken, aan het
Luikse kristal dat over de hele wereld werd geëxporteerd.
De verkopen zijn inmiddels ver ingezakt en Belgische
jongeren kennen het kristal vooral van de bezoeken aan
grootmoeder. De fabriek, eigendom van de Waalse deel-
regering, vroeg dit najaar faillissement aan.
De Britse anglicaan
se priester Lee Ray-
field heeft jonge kin
deren in tranen laten
uitbarsten door te
zeggen dat de
KERSTMAN niet be
staat. Hij verbaasde
de kinderen en hun
ouders toen hij zei
dat 'de Kerstman
zwart verbrand zou
moeten zijn als hij
op supersonische
snelheid cadeaus
bezorgt'. De meeste
kinderen geloofden
nog heilig in het be
staan van de Kerstman. Deze illusie verdween als sneeuw
voor de zon toen Rayfield grapte dat de Kerstman en zijn
rendieren nooit 91,8 miljoen gezinnen en 378 miljoen
cadeautjes zouden kunnen bezorgen binnen 31 uur.
„Zelfs als de Kerstman met een vaart van 3000 keer de
snelheid van het geluid vliegt, zou hij het nog niet red
den. Daarnaast zal hij met die snelheid zeker verbran
den", zei de priester tegen de kinderen. Foto: AP
Een zakenman in Malawi is
ternauwernood aan de ka
ken van een KROKODIL
ontsnapt doordat hij het
beest hard in zijn NEUS
beet. De man beet in zijn
doodsangst zo hard dat de
verbouwereerde krokodil
zijn prooi los liet. De 43-
jarige man was aan het
zwemmen in een meer
toen hij werd aangevallen
door een krokodil. „Zijn
beide armen bevonden
zich al tussen de kaken
van de krokodil en het
beest trok hem dieper on
der water toen hij besloot
terug te vechten", aldus
een politiewoordvoerder.
Met zijn armen in de muil
waren zijn tanden zijn eni
ge wapen, aldus de zegs
man. Hij beet het dier in
een van de weinige zachte
plekken die het heeft, zijn
neus. Ondanks zijn ver
wondingen slaagde de man
erin weer naar de kant de
zwemmen.
In de Noord-Griekse stad Thessaloniki heeft het na een
zware storm VISSEN geregend. Een sterke wervelwind
zoog het zeewater nabij de havenstad Thessaloniki om
hoog, waarbij ook vissen werden opgezogen. Enkele kilo
meters landinwaarts belandden de sardientjes uiteinde
lijk op de grond. „We konden onze ogen niet geloven. Op
de velden en in het bos waar we normaal paddestoelen
zochten, lagen nu overal kleine visjes", aldus een inwo
ner van het dorpje Korona. Dat ligt 15 kilometer van de
kust. Meteorologen zeiden dat dit natuurverschijnsel vrij
zelden voorkomt, maar dat het niet helemaal onbekend
is. Een sterke wervelstorm werkt ongeveer als een stofzui
ger die het water opzuigt.
Imca Marina stelt onomwonden dat 'niet alle appelen aan een boom
hetzelfde zijn'. „Ik ben zestig jaar. heb maat 44 en een voortreffelijke ge
zondheid. Een vriendin van mij weegt maar 110 pond, maar die is altijd
ziek, zwak en misselijk."
Tot haar veertigste heeft de zangeres, die sinds kort huwelijken organi
seert in een trouwkapel in haar achtertuin, met allerlei diëten ge
probeerd te voldoen aan het modebeeld. „Maar dat is een ein
deloze strijd. Op het moment dat je even iets anders eet
dan salades en mager vlees, schiet je gewicht weer om
hoog."
Imca Marina voelt zich lekker in haar huidige omvang.
„Als ik nu op mijn leeftijd en met de hoeveelheid uren dat
ik nog werk maatje 38 zou hebben, zou ik me heel rot voe
len en niet kunnen zingen."
Laat niemand denken dat de zangeres zich onbeperkt te buiten
gaat aan voedsel. „Ik ben heel disciplinair. Als ik merk dat ik mijn
veters niet meer kan strikken, eet ik vervolgens drie weken niet.
Verder heb ik een matig eetpatroon, ik snoep bijvoorbeeld niet.
Het is nu kwart over elf, ik ben vanaf acht uur in touw en heb
nog geen stuk brood gegeten. Dat ga ik trouwens nu wel even
doen, want ik merk dat ik duizelig word.
Een speciale commissie die de strijd tegen het nationale
overgewicht aan moet gaan, is volgens de artieste 'wegge
gooid geld'. „Dat iedereen dun moet zijn, is gewoon een
tijdverschijnsel, waar nu helaas ook de medische wereld
in meegaat. Ik geloof gewoon niet dat mensen die ste
vig in het vlees zitten, per definitie minder gezond
zijn."
Imca Marina voelt zich totaal niet aangesproken door het rapport van de Raad
voor de Volksgezondheid. „Tegen mensen die dat wel doen, zou ik zeggen: 'laat
je niet gek maken'. Zelf veeg ik met zo'n advies mijn kont af."
Voor kok Cas Spijkers is zijn gewicht een eeuwige strijd. „Ik heb flinke
diëten gevolgd en ik ben toen van 135 naar 105 kilo gegaan. Het lukt
me om het een jaar zo te houden, maar dan gaat het weer mis.
Ik zit in het vak en doe de hele dag niks anders dan eten en
drinken", zegt hij lachend.
Om niet te veel aan te komen, probeert hij twee drie keer per
week te sporten. Proberen, want hij heeft het druk. „Nou, ja
rond zijn hoort bij het imago van een kok", grapt hij. „Heb je
ooit een magere gezieh?"
Een nationale commissie juicht hij toe. „Het is goed dat men
sen bewust worden van de consequenties van dik zijn." Soms
is het nodig dat mensen door een instantie met gezag op hun
gedrag worden aangesproken, zegt Spijkers. „Het gekke is dat
je naar de een wel luistert en naar de ander niet. Mijn huisarts
biedt mij altijd een te kleine stoel aan, dan luister ik weer."
Cas Spijkers wil de frikadellen liever in de kantines houden.
Het lost niks op. „Het gaat om een gevarieerd eetpatroon. De
Fransen in de Bourgogne eten ook vet varkensvlees en drinken
daar een goed glas wijn bij. Niks mis mee, want ze werken
veel en eten een hoop groenten."
De kok is een groot voorstander van uitgebreide gymles
sen. „De jongeren komen tegenwoordig allemaal op
bromfietsjes naar school. Niks lichaamsbeweging." Maar
met gym alleen kom je er niet. „Diezelfde jongeren moe
ten ook kooklessen krijgen. Je moet weten wat je eet. De
jeugd weet niet eens dat biefstuk van de koe komt", ver
klaart hij zuchtend.
De overheid moet niet de frikadellen wegnemen maar iets
toevoegen. Spijkers pleit voor subsidie voor biologische producten. „Gezonde
voeding is duur. Je kunt een chemische verpakte waterbom krijgen voor 2,5 eu
ro of kip voor 15 euro."
Maatregelen om Nederlanders minder dik te maken kunnen slagen, maar zullen pas over meerdere jaren
effect sorteren. Naast publiekscampagnes en voorlichting zullen de overheid, scholen, bedrijven en sportin
stellingen voorzieningen moeten treffen. „Misschien moetje ook denken aan wettelijke regelingen", zegt
Hans Brug, hoogleraar op het terrein van voeding aan de universiteiten van Rotterdam en Maastricht.
Als specialist op het terrein van voedingsvoorlich
ting is Brug uiterst positief over het rapport van de
Raad voor de Volksgezondheid en Zorg (RVZ).
Daarin worden maatregelen voorgesteld om het
aantal dikke (40 procent) en té dikke Nederlanders
(10 procent) terug te brengen.
Brug: „De RVZ snapt dat een paar reclamespotjes
niet helpen. Het blijvend terugbrengen van het
gewicht lukt maar zelden. Daar is een echte ge
dragsverandering voor nodig en dat krijg je niet
voor mekaar zonder een breed pakket aan maat
regelen."
Volgens Brug is het zaak dat gewenste gedrag - ge
zond eten en meer bewegen - het meest voor de
hand komt te liggen. ..Als gezond eten gewoon is
en het gemakkelijkst, is er kans op succes. Als in
kantines bij sportclubs en op scholen alleen maar
gezonde voeding wordt verkocht, zullen de kinde
ren er toe over gaan. Als kinderen thuis niet altijd
frisdranken krijgen of een Mars, zullen ze daar
niet aan wennen."
Een voorbeeld uit de bouw illu
streert Brugs stelling: „Bouw
de trap vooraan in de win
kel en de roltrap achterin,
dan gaan meer mensen
met de trap. Daar kan je
in bouwvoorschriften re
kening mee houden. Op
dezelfde manier kun je
regels maken waardoor
ongezonde voeding
minder wordt geaffi
cheerd, ergens mis
schien niet verkocht mag
worden. Regels kunnen
mensen helpen bij het
veranderen van onge
wenst naar gewenst ge
drag."
Een verandering van
leefstijl is niet gemakke
lijk, weet Brug. „Eigenlijk
beginnen we in Nederland
al te laat. We zij al te dik,
en het blijvend kilo's kwijt
raken is heel moeilijk." Dat
vooral de sociaal-econo
misch lagere groepen dik
(overgewicht) en té dik
(zwaarlijvig) zijn, betekent
niet dat dit onder 'rijken' niet
voor komt. „Zo groot is dat
verschil niet. Als je veertig pro-
cent dikke mensen hebt, zitten daar natuurlijk ook
rijkere mensen onder. Misschien worden die door
andere gewoonten dik dan armere mensen, zou
kunnen, maar dik zijn ze."
De overheidscampagnes die er volgens de RVZ en
ook volgens Brug de komende jaren moeten ko
men, moeten worden gericht op groepen. Daarbij
is het een probleem dat die voorlichting vaak 'ge
nuanceerd' moet zijn, terwijl reclame op tv dit
vaak niet is. „Hoe komt het dat kinderen vragen
naar een 'happy meal' van McDonald's en de ou
ders daar in mee gaan? Die campagne werkt om-
dat-ie alleen maar zegt: het is lekker en niet duur.
Maar gezondheidsvoorlichting kan niet zo kort
door de bocht.
Toch stelt Brug dat ook gezondheidsvoorlichting
minder genuanceerde boodschappen moet kun
nen brengen. Als de waarheid maar wordt ge
meld. „Je hebt nu hele goede spotjes van het
voedingscentrum op tv,
die melden dat volvet
te kaas voor dertig
procent uit vet be
staat Ik zou graag
willen dat er cam
pagnes komen die luiden: 'Eet geen volvette kaas!'
Maar dat kan niet. want dan moet je hard maken
dat die kaas, of die Mars, voor het overgewicht
heeft gezorgd, en dat kunnen we natuurlijk
niet."
Naast de RVZ zijn ook de Hartstichting en de
Gezondheidsraad bezig met onderzoek naar
overgewicht en zwaarlijvigheid. Volgens
Brug zijn die onderzoeken nodig om meer
te weten te komen over de oorzaak waar
om mensen te veel eten en te weinig be
wegen. „Dan kan je de campag
nes en maatregelen
daar op af
stemmen.
I J Maar juist over
M de oorzaken we
ten we nog zo
weinig. In ieder ge
val is duidelijk dat
het gedrag van de
jeugd een grote rol
speelt"
„Mensen hebben het vaak
over 'gezellig mollige kinde
ren'. Maar dat is helemaal niet
gezellig. Mollige kinderen wor
den meestal dikke volwassenen.
Die hebben later een verhoogde
Illustratie: Wim Stevenhagen
kans op diabetes. We zien nu al diabetes type 2,
de zogeheten 'ouderdoms-suiker', onder jongeren
voor komen. Dat betekent dat die jongeren op
hun veertigste, vijftigste al kwalen van oude men
sen krijgen. Dramatische ontwikkelingen natuur
lijk. Met alle medische, en dus maatschappelijke
kosten van dien."
Net als de RVZ vraagt ook Brug aandacht voor ou
ders die hun kinderen met de auto overal naar toe
brengen. „Dat dopn ze omdat straten of verkeers
situaties onveilig zijn. Maar kinderen moeten fiet
send naar school en blokfluitles! Als het over be
wegen gaat, wordt al gauw aan sport gedacht.
Maar gewoon naar school lopen door kinderen, of
desnoods naar de kroeg door oudereJ
ge lichaamsbeweging. Die krijgt een nj
gelijks. Dat zet meer zoden aan de dijlj
paar uur sport, één of twee keer in dei
Staatssecretaris Ross van volksgezondl
gisteren gezegd dat voor de uitvoering
RVZ-advies geen geld beschikbaar is. I
is, geeft Brug toe. „Maar niets doen isj
der. Kijk maar naar de sociale en maal
ke kosten en vergeet niet de kosten die
dische wereld worden gemaakt als gev
zwaarlijvigheid."
Achttien nakomelingen zijn er met zijn sperma
venvekt. Pas toen bleek dat de man een ernstige
erfelijke hersenziekte had.
Stel je voor. Je kunt geen kinderen krijgen. Je
man blijkt onvruchtbaar te zijn. Dan
besluit je na veel wikken en wegen
tot kunstmatige inseminatie. En
met jou zeventien andere (echt)
paren. Vervolgens word je opeens
opgebeld door het ziekenhuis dat
je lang verwachte, met grote
blijdschap gekregen kind een er-
felijke hersenziekte kan hebben.
Van een donor bij wie de
ze ziekte al op vrij jonge
leeftijd, maar na de periode
waarin hij spermadonor
werd, aan het licht
kwam.
Nu worden potentië
le biologische vaders
op voorhand ook
niet verplicht ge
screend, alvorens zij
een kind gaan ver
wekken bij vriendin
of vrouw. Bij zaad
donors ligt dat
anders. Al is die
screen ing zo blijkt
uit een artikel in het Nederlands Tijdschrift voor
Geneeskunde, kennelijk niet altijd waterdicht.
In de huidige praktijk worden spermadonoren
pas geaccepteerd na een individuele beoordeling
door een medicus. De donor krijgt gerichte vra
gen over zijn gezondheid, geneesmiddelenge-
bruik, medische geschiedenis, motieven voorde
bereidheid zijn zaad ter beschikking te stellen,
leefwijze en de huidige en voormalige aandoe
ningen in zijn familie. Ook zijn er verplichte
onderzoeken naar seksueel en via bloed over
draagbare aandoeningen. Dat neemt niet weg
dat bepaalde ziekten, zoals een besmetting met
het HIV-virus en kennelijk ook erfelijke ziekten,
zich in een later stadium alsnog kunnen open
baren.
In Nederland worden jaarlijks zo'n 500 tot 1000
'Kidkinderen' geboren. Er zijn relatief weinig
donoren, en de plicht tot bekendmaking van de
ze biologische leenvaders maakt dat er niet beter
op. Een hoogleraar verloskunde en gynaecologie
die ik daar enige tijd geleden over sprak, was
zeer verontwaardigd over het ophejfen van die
anonimiteit. 'Stel je voor', zei hij. 'Staan er op
zaterdag opeens twaalf kinderen op je stoep,
voor wie je vadertje moet gaan spelen'. Hij zei
het niet met evenzovele woorden maar ik kreeg
een bruin vermoeden dat dit vooruitzicht ook
voor hem kon gaan gelden. Vrij emotioneel voor
zijn doen lichtte hij de motieven van spermado
noren toe. 'Je wilt echtparen helpen bij hun
wens toch een kind te krijgen. Maar daadwerke
lijk vaderschap is absoluut niet je bedoeling.
Het aantal van twaalf kinderen dat hij noemde,
leek mij al aan de hoge kant. In de praktijk ech
ter wordt in Nederland sinds 1992 een limiet
van maximaal 25 nakomelingen per spermado
nor gehanteerd. Hoe dat voor die tijd ging is een
beetje duister. Dat schijnt min of meer aan de
individuele visie van de behandelende artsen te
zijn overgelaten. Het limiet van 25 nakomelin
gen is niet willekeurig. Het is bepaald aan de
liand van een rekenmodel. Metals uitgangs
puntdat inteelt voorkomen moet worden. De
kans dat verwanten, bijvoorbeeld Imlfbroers en
halfzusters, zonder dat van elkaar te weten kin
deren met elkaar zouden kunnen krijgen, moet
'verwaarloosbaar klein'zijn. Uitgegaan werd
daarbij van 800.000 inwoners die gebruik ma
ken van één spermabank. Bij 25 nakomelingen
per zaaddonor bleek de kans op inteelt bij deze
groep inwoners overeen te komen met die van
de gemiddelde bevolking in Nederland. Bij meer
nakomelingen werd deze hoger.
De kans dat de nakomelingen van de donor met
zijn erfelijke hersenziekte deze ook krijgen is bij
een aantal van 25 hooguit 2%. Een dergelijk ge
ring risico is geen aanleiding de limiet te beper
ken, menen de auteurs van het artikel in het
Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde. Een
andere zaak die zij laten rusten, is l
sel dat lang niet alle zaaddonoren |j
worden op hun veiligheid. Wettelijl
om het even of dat de medische sen
ophejfen van anonimiteit is, worde
omzeild. Lesbische stellen vragen in
Opzij of De Volkskrant in de kennis
brieken om een zaaddonor die na 'jj
schiktheid' zijn zaad op hun adres i
mag afleveren. De gebleken geschild
zich, bij ontbreken van een catalogi
postorderbedrijf op dit gebied, richt
persoonlijke keuring van zijn appel
factor, zijn opvattingen, eigenschap,
opleiding. De bereidheid van de pol
madonor niets meer van zich te lati
vaak van doorslaggevend belang. A
ken ik ook een lesbisch stel dat heel
broer van de ene partner als donorl
men, om verzekerd te zijn van beka
en mannelijke betrokkenheid bij de
van het kitid. De broer is zowel oon
De vraag naar en de handel in besó
zaad, eicellen en draagmoeders zou
particuliere circuit kunnen omschri
vendig'. Hij onttrekt zich echter voll
controle en wetgeving. Het is een do
klus, zonder garantie vooralle betrt
soort Russische roulette. Zoals voorl
overigens altijd is geweest.
