'Duurder kaartje is
noodzaak voor NS'
WTC Amsterdam is geen donker hol meer
ECONOMIE
'We kunnen niet stoppen met vliegen'
18
Donkere dagen
szw .nl Dan weet u het snel.
>-10
Consumenten-
6471 prijsindex vergeleken
met dezelfde maand
van vorig jaar
"I i|
;ste inflatie
39*
ree jaar
- De inflatie is in no-
4i8|op het laagste niveau in
r terechtgekomen. De
•n maand lagen de prij-
irocent boven het ni-
november vorig jaar.
:e het Centraal Bu-
ir de Statistiek gisteren
107I Het CBS noemt de da-
26| de inflatie in november
len. In de maanden
31 jijen met oktober lag het
1 >r de prijsstijgingen
131ï,3 en 3,5 procent. In ok-
•as het 3,4 procent.
>|Bouw heeft
"we voorzitter
■'in De vakbond FNV
jest maandag Dick van
17f tot nieuwe voorzitter.
18aster (51) is nu vice-
1203Fr en wer^ sinds 1982
95pnd. Hij kreeg bekend-
762j onderhandelaar voor
i9»v-CAO. Van Haaster
66|e opvolger van Roel de
44ie in april met pensioen
54 2t Vries is sinds 1993
7ijer van FNV Bouw. Sinds
4|pij ook voorzitter van de
tionale Bond van Bouw-
3°°iarbeiders. Deze functie
55| vervullen.
7|jlVings begint
st op Londen
12:
235D - De nieuwe Neder-
1 ^luchtvaartmaatschappij
ie,48)gs begint volgend na-
28t dagelijkse lijnvluchten
7j.elystad en Stansted bij
Onlangs werd een be-
f obstakel uit de weg ge-
44q: Luchtverkeersleiding
84ind besloot dat vliegveld
561 medio 2003 een eigen
sleiding krijgt.
111 365 miljoen
Indonesië
ilijcton - Het Internatio-
4netair Fonds heeft een
572|an 365 miljoen dollar
74prd aan Indonesië. Vol-
IMF-bestuur heeft de
159^ in Jakarta vorderingen
Fbij het stimuleren van
lomie, die zwaar te lij-
}ft gehad onder de Azië-
in 1997-'98. De Indone-
jconomie groeit gestaag,
l 67|tie blijft beperkt en het
i*3gl- en investeringsklimaat
2.03, aldus het IMF.
3.00
2.87
pan bank
9saintinië weg
B-50; aires - De baas van de
2'55^ bank van Argentinië,
3,60Pnanelli, heeft zijn ont-
g ®gigeboden. Volgens de
B,79feft de bankdirecteur ge-
7.57m de aanhoudende on-
7 met de minister van
7!8okische zaken over de
*•*9 van de grote crisis in
5 80ti-Amerikaanse land.
s!36nt Duhalde zou volgens
gasbronnen in Buenos
7'ioferigens niet willen in-
5.oofen met het ontslag. Meer
3'gghelft van de 36 miljoen
seinen leeft momenteel
5,i5e
Ie armoedegrens.
iighai krijgt
2.75
5,85
?:|i
sementspark
5,06
D,25pV
5.65jn
J qqIai - Het Franse media-
^25p Vivendi Universal
oog laten vallen op
ren van een amuse-
uölark in Shanghai. Vol-
J7°lt gemeentebestuur van
3 ospoeiende Chinese me-
j.25lzal het concern van-
[ggintracten ondertekenen
?'5oinese partners. Vivendi
'•55| parken in de VS en Ja-
35ie zijn geënt op bekende
>!460od-films als Jaws en
),o0f parc Deze beproefde
334 esvolle formule zou Vi-
',7iju ook in China willen
j°g|eren.Concurrent Walt
)j 7 is bezig met de bouw
--80| pretpark in Hongkong.
1 ooftover drie tot vier jaar
-•ioj
'.00
Hoogleraar vreest chaos in luchtvaartpolitiek Europa
door Richard Mooyman
leiden - De positie van de KLM is
niet direct in gevaar door de re
cente uitspraak van het Europese
Hof over bilaterale luchtvaartver
dragen met de VS. Maar de lucht
vaartmaatschappij kan wel hin
der ondervinden van de dreigen
de luchtvaartpolitieke chaos in
Europa. Dat zegt dr. Pablo Men-
des de Leon, directeur van het In
ternationaal Instituut voor Lucht
en Ruimterecht van de Universi
teit Leiden.
Het succes van de KLM is mede
te danken aan het 'open skies'-
akkoord dat Nederland en de VS
in 1992 sloten. Daardoor kregen
de Nederlanders meer landings
rechten op Amerikaanse lucht
havens dan veel Europese con
currenten. Door de samenwer
king met Northwest Airlines
groeide de KLM uit tot een grote
vliegmaatschappij met veel
transferpassagiers.
De Europese Commissie wil
echter af van bilaterale lucht
vaartverdragen omdat die nade
lig zouden zijn voor andere lid
staten. Brussel wil voortaan voor
de hele EU luchtvaartverdragen
met niet-Europese landen af
sluiten. Daarmee komt een ein
de aan de voordelige uitzonde
ringspositie voor Nederland en
de andere landen die inmiddels
een apart 'open skies'akkoord
hebben met de VS.
Na een door Brussel ingediende
klacht heeft het Europese Hof
bepaald dat de lidstaten geen
bilaterale luchtvaartverdragen
mogen afsluiten. Sommige des
kundigen concludeerden dat de
akkoorden niet meer geldig zijn,
maar Mendes de Leon ziet geen
onmiddellijke bedreigingen voor
de KLM. „Het is nog lang niet zo
ver dat de Europese Commissie
bepaalt welke luchtvaartmaat
schappij er van welke luchtha
ven in Europa naar de VS vlie
gen. Lufthansa vliegt voorlopig
nog niet vanaf Schiphol naar
Amerika."
Wel maakt hij zich zorgen over
de turbulenties in de wereld van
het luchtvaartrecht. „Het is een
chaotische situatie. De lidstaten
weten niet waar zij aan toe zijn
en de vliegmaatschappijen ook
niet. De commissie wil dat de
bilaterale akkoorden worden
opgezegd, maar we kunnen na
tuurlijk niet stoppen met vlie
gen. Bovendien moeten de
Amerikanen ook akkoord gaan.
Ik zie dat voorlopig niet gebeu
ren."
Een groot luchtvaartverdrag tus
sen de VS en de EU zou naar de
mening van Mendes de Leon
ongunstig kunnen uitpakken
voor de grote Amerikaanse
vliegmaatschappijen, die sinds
de aanslagen van 11 september
toch al diep in de problemen
zitten. „De Amerikaanse minis
ter van transport heeft onlangs
nog gezegd dat de bilaterale ver
dragen de basis blijven."
Brussel moet eerst maar eens al
le EU-lidstaten op één lijn zien
te krijgen, zo stelt de luchtvaart
professor. Dat zal volgens hem
nog een hele klus worden. Daar
naast ziet hij volop complicaties
door de aanstaande uitbreiding
van de EU met een aantal Oost-
Europese landen. Maar op zich
vindt Mendes de Leon het een
goede zaak dat er één lucht
vaartverdrag komt, mits dat
zorgvuldig wordt geregeld.
In de toekomst zou de KLM dan
niet alleen vanaf Schiphol naar
de VS kunnen vliegen, maar ook
vanuit pakweg Parijs of Frank
furt. Air France en Lufthansa
zouden op hun beurt Schiphol
kunnen gaan gebruiken voor
Amerikaanse vluchten. Daarmee
zou er voor het eerst sprake zijn
van min of meer vrije concur
rentie. Mendes de Leon denkt
overigens niet dat het daarmee
zo'n vaart zal lopen.
„Bij vluchten binnen Europa is
dit al mogelijk. Maar de KLM is
ook niet van bij voorbeeld Ham
burg naar Milaan gaan vliegen.
Ik verwacht ook niet dat de KLM
snel vanaf Frankfurt naar de VS
gaat vliegen. Eerst moet je daar
maar 'slots' (een tijdstip voor de
start of landing, red.) zien te
krijgen. En dan moet je daar
personeel stationeren en de ca
tering regelen. Dat is een hele
kostbare operatie."
Een positief effect van een Euro
pese aanpak is volgens Mendes
de Leon dat grensoverschrijden
de fusies mogelijk worden. Eer
der liep een fusiepoging van de
KLM met British Airways stuk
omdat duidelijk werd dat de Ne
derlandse vliegmaatschappij
dan de aan nationaliteit gebon
den landingsrechten in het bui
tenland zou verliezen.
Mendes de Leon verwacht niet
op korte termijn een nieuwe fu
siepoging, hoewel er de laatste
tijd intensief met Air France
over samenwerking wordt ge
sproken. „Het is nu nog te vroeg
om aan te sturen op een fusie of
overname. Ik verwacht dat het
nog zo'n drie tot vijfjaar zal du
ren voordat er in Europa vol
doende helderheid zal zijn.
Maar voorlopig kan de KLM op
eigen benen verder, want de
luchtvaartmaatschappij zit goed
bij kas."
Nederland houdt vast aan verdrag
Staatssecretaris Schultz van Haegen (luchtvaart) voelt er
niets voor om het luchtvaartverdrag met de VS op te zeg
gen. Eerst moet er volgens haar een einde komen aan de
'chaos in de Europese luchtvaartpolitiek'. Schultz zei dat
in Brussel tijdens een vergadering van de Europese
Transportraad. De Europese Commissie wil dat de EU-
lidstaten hun aparte luchtvaartverdragen met de VS op
zeggen, maar volgens de staatssecretaris zal Nederland
dat niet doen voordat Brussel een doordacht plan heeft
gepresenteerd. Brussel wil de luchtvaartonderhandelin
gen met Amerika namens de gehele EU voeren, maar veel
lidstaten voelen daar niets voor.
door Dylan de Cruijl
utrecht - Het was deze week
weer eens raak voor de nieuwe
topman van de Nederlandse
Spoorwegen, Aad Veenman (55).
Hij stond vast in de file. Kon geen
kant op, behalve de afrit nemen.
„Ik zeg tegen mijn chauffeur: 'Zet
me maar af op het station. Ik reis
wel verder met de trein'."
In zijn eerste interview als presi
dent-directeur van de NS lijkt
Veenman een boodschap kwijt
te willen: geen afstandelijkheid,
maar betrokkenheid bij perso
neel en reizigers. De verbazing
over Veenman als nieuwe top
man van de NS was groot toen
hij in de zomer officieel werd
gepresenteerd. De bestuurs
voorzitter van Stork, internatio
naal fabrikant van machines,
luchtvaartonderdelen, textiel-
printers en slachtlijnen was een
vreemde in de vervoerswereld.
Hij werd aangeduid als een
techneut, terwijl de NS'ers zaten
te wachten op een betrokken
warme persoonlijkheid.
Veenman was de kritiek toen al
voor. Nu hij een maand in
dienst is, legt hij daar nog stevi
ger de nadruk op. Hij bestuurt
de NS niet vanuit zijn kantoor.
„Ik wil zien hoe de spoorwegen
werken. Ook in de spits, ook na
een heel vervelende storm in de
herfst als er verkorte treinen rij
den, of met een aangepaste
dienstregeling."
Zijn taal sluit aan bij de werk
wijze van zijn bewierookte voor
ganger, interim-topman Karei
Noordzij. Onder leiding van
Noordzij werd de rust in het be-
door Alex Bogers
Amsterdam - De metamorfose is
compleet. Van een donker in
zichzelf gekeerd gebouw is het
WTC Amsterdam getransfor
meerd tot een oase van licht
Het is nu ook meteen duidelijk
dat je het pand in kunt, waar het
eerst een onneembare vestiging
leek. De aankleding is verfraaid
door beton te vervangen voor
hout en staal. „Het was nodig,"
legt Rolf Wolbers uit. Hij is be
trokken bij het werven en tevre
den houden van huurders. „We
kregen van de huurders signalen
dat het pand een beetje uit de
tijd raakte."
Ondanks het feit dat het WTC
nog maar in 1985 is geopend
werd het wat ouderwets. De ei
sen van het bedrijfsleven veran
deren. En de locatie, de Zuidas
(het gebied rondom het zuide
lijk deel van de ringweg Amster
dam), is door de hoofdstad aan
gewezen als groeiparel voor het
internationale bedrijfsleven.
ABN Amro, ING Groep en gere
nommeerde advocatenkantoren
hebben er nieuwe hoofdkanto
ren gebouwd en het is de be
doeling dat er de komende jaren
nog zo'n 1 miljoen vierkante
meter kantoorvloer en eenzelfde
hoeveelheid woonruimte bij
komt.
Aan die plannen wordt voorlo
pig niet getornd. Ook al is óók
aan de Zuidas de verslechtering
van de economie voelbaar en
zichtbaar. Ook hier staan verdie
pingen leeg en prijken er 'Te
Huur'-borden aan de gevel. De
plannenmakers in Amsterdam
gaan ervan uit dat bedrijven
hun nieuwbouwplannen alleen
tijdelijk uitstellen en zeker niet
afstellen.
Directeur Jerry Groenewegen
wil dan ook niet horen van een
verkeerde timing om het WTC
fors uit te breiden. Met de ver
bouwing en de nog lopende
nieuwbouw heeft het WTC
60.000 vierkante meter nieuwe
kantoorruimte in de aanbieding:
een verdubbeling ten opzichte
van een jaar of vier geleden.
Groenewegen zegt dat hij meer
moeite moet doen om de be
schikbare ruimte te verhuren.
Waar het WTC vier jaar geleden
een wachtlijst hanteerde, moet
de huisbaas nu op zoek naar
nieuwe huurders. De nieuwe
kantoorruimte is bijna helemaal
verhuurd maar in het oude ge
deelte van het pand loopt het
wat moeizamer. „We hebben
wel wat leegstand maar aan de
huurprijzen wordt niet ge-
Het WTC aan de Zuidas in Amsterdam is van binnen en buiten gemoderniseerd. Foto: GPD/Phil Nijhuis
(advertentie)
nieuwe bedragen voor
deropvang?
tomd", aldus Groenewegen.
Het WTC richt zich op een an
der soort bewoners dan de bou
wers van andere grote torens op
de Zuidas. In het WTC is al
ruimte te huur vanaf 27 vierkan
te meter. Bedrijven die ruimte
huren in het WTC willen vaak
alleen een representatief kan
toor hebben. Ze willen laten
zien dat ze aanwezig zijn in Ne
derland en proberen zo vooral
hun producten te verkopen, ze
tasten als het ware de markt af.
Er huizen geen afdelingen die
zich bezighouden met salarisad
ministratie of financiering.
De aanslagen met vliegtuigen op
de WTC-torens in New York op
11 september vorig jaar hebben
niets met de verslechtering van
doen, zegt Groenewegen. „Dat
was een aanslag op Amerika,
niet op de WTC-organisatie,"
zegt hij fel.
In 2004 moet het hele complex
in Amsterdam af zijn. Of dan al
le kantoorruimte verhuurd is
niet te zeggen. Wel is de Amster
damse vestiging dan, net als nu,
het grootste WTC in de wereld.
Dat is het trieste gevolg van de
in New York en het
verdwijnen van het boegbeeld
van de organisatie: de Twin To
wers.
(advertentie)
Wat moet u volgend jaar weten
over reïntegratie van
arbeidsongeschikte werknemers?
I Mlnirteró vu, Sociale Zaken
Aad Veenman. Foto: GPD/Jaap de Boer
drijf enigszins hersteld en kwam
er een alternatief voor het geha
te 'rondje om de kerk'.
Het sindsdien ontstane vertrou
wen wil Veenman verstevigen.
En wat betreft het CAO-conflict
waardoor eind deze maand ac
ties op het spoor dreigen? Daar
komen de partijen ook wel uit,
meent hij. „Maar ook al ligt er
nu een ultimatum, ons loonbod
blijft op tafel liggen."
CAO-conflict of niet, zijn missie
blijft: herstel van vertrouwen.
Niet alleen tussen personeel en
directie, maar ook tussen reizi
ger en NS. Vorig jaar legde het
conflict over het 'rondje om de
kerk' de spoorwegen volledig
lam. En na de herfststorm ont
wrichtten herfstbladeren de
dienstregeling. Het besluit om
diep in de dienstregeling te snij
den lokte een storm van kritiek
uit. Honderden treinen stonden
met 'vierkante' wielen stil en de
overgebleven treinen zaten
bomvol.
Oorzaak van alle kritiek? „Het
hoge verwachtingspatroon van
de reizigers", analyseert Veen
man. Hoewel er twee miljard
euro in nieuw materieel is geïn
vesteerd, zijn die treinen nog
lang niet allemaal binnen. Dus
waren er nog steeds te weinig
treinstellen om die enorme te
genvaller op te vangen. „In die
omstandigheid weten we dat we
niet kunnen voldoen aan de te
rechte wensen van de reiziger."
Toch zullen de NS niet afzien
van de prijsverhoging van het
treinkaartje. Het geld is nodig is
nodig voor nieuwe investerin
gen, zegt het bedrijf. En om uit
de rode cijfers te komen. „De
NS moeten een gezonde be
drijfseconomische basis heb
ben. Wat er met de prijs van de
treinkaartjes gebeurt is heel bij
zonder. De Tweede Kamer heeft
een besluit genomen om NS te
verzelfstandigen en toch be
moeien ze zich keer op keer met
het bedrijf. Dat hoon niet."
ECONOMIE WIJZER
De Nederlandse economie prut
telt voort Van een echte reces
sie is geen sprake. Over het ge
heel genomen staan we er beter
voor dan pakweg tien jaar gele
den. Toch is de stemming som
ber en het gevoel van onbeha
gen groot.
Als het aan economen ligt, be
perken we ons tot de cijfers. Of
u nu politicus bent, zakenman,
winkelier, werknemer of consu
ment, u zou moeten koersen op
de cijfers van economische
groei, winst, inkomen, vermo
gen en prijzen. Het aardige van
de economie is juist dat het zo
veel cijfers genereert. Iedere dag
weer krijgt u nieuwe. Heeft u er
niet genoeg, dan laat u weer wat
berekeningen maken. Rationeel
zijn zij die koersen op de cijfers.
Althans dat zegt de theorie.
Maar hoe nuttig cijfers ook mo
gen zijn voor een indicatie van
de stand van za
ken, ze schieten al
tijd tekort. Cijfers
geven nimmer een
volledig beeld. En
daarom zijn we in
werkelijkheid voor
een belangrijk deel
aangewezen op
ons gevoel. Dat is
jammer voor eco
nomen want die
gevoelens zijn
moeilijk te verkla
ren en nog moeilij
ker te voorspellen.
Onzekerheid blijft
troef.
Deze week nog
moest ik als be
stuurslid van een
culturele instelling
meebeslissen over de continue
ring van de bedrijfsvoering. De
tafel lag bezaaid met jaarreke
ningen, prognoses en alternatie
ve scenario's, maar toen het er
op aankwam, konden we toch
niets beter doen dan elkaar in
de ogen kijken om te achterha
len of we wel geloofden in een
voortgang. De cijfers konden
ons niet vertellen of het zou
gaan lukken. De menselijke fac
tor blijft moeilijk in te schatten.
Dus kwam het aan op ons ge
voel. Dat was even slikken.
En wat het toeval doet, weet nie
mand. Neem de accountantsbu
reaus. Nog geen jaar geleden
barstten ze van de plannen om
hun consulting tak uit te brei
den. Inmiddels zijn al die plan
nen van de baan na de blamage
van Arthur Andersen, het grote
accountantsbureau dat mede
door haar consulting activiteiten
meegezogen werd in de onder
gang van Enron. Dat was toeval.
Geen cijfer dat dit had aangege
ven. Daarom geeft het gevoel nu
aan voorzichtig te zijn.
De stemming waarin mensen
handelen is dus belangrijk. Een
optimistische stemming is goed
voor de economie, een pessi
mistische slecht. De barometer
staat er momenteel niet goed
voor. Worden mensen gevraagd
naar hun inschatting van de
ARJO KLAMER
hoogleraar economie
Erasmus Universiteit
economische situatie het ko
mend jaar, dan overheerst het
pessimisme. Het consumenten
vertrouwen dat het CBS bij
houdt, steeg in oktober welis
waar een paar punten, maar het
vertrouwen ligt nog onder het
niveau van 1993, het laatste
dieptepunt.
Waarom mensen zich zo slecht
voelen, is onduidelijk. Natuurlijk
vallen de cijfers van het afgelo
pen jaar tegen - de winsten lo
pen terug, het werkloosheids
percentage loopt op, en de eco
nomische groei hangt tegen de
nul procent aan - maar zo erg is
het ook weer niet gesteld met de
economie.
Het lijkt erop dat het onbehagen
breder is dan puur economisch.
Het lijkt dat het politieke onbe
hagen dat zich uit in protest
stemmen tegen het politieke es
tablishment - met de opkomst
van eerst de LPF en
nu de SP - overslaat
op de economie.
Wat de oorzaak van
dat algehele onbe
hagen is, blijft een
onderwerp van spe
culatie. We weten
het domweg niet.
Want het is toch gek
dat Nederlanders
die zich wentelen in
een ongekende wel
vaart, zoveel onbe
hagen ten toon
spreiden.
Zijn we soms ver
wend geraakt? Ik
hoor het vaak zeg
gen. Mensen zou
den een gespreid
bedje willen. Ze
worden kwaad wanneer de
overheid het niet voor hen re
gelt. Misschien geven de proble
men met de veiligheid, de inte
gratie van allochtonen alsook de
problemen in de zorg en het on
derwijs echt wel aanleiding tot
de akelige gevoelens waarmee
zovelen rondlopen.
Of is het de komst van de euro,
de onzekerhqj^ van de markt
economie, de verharding van de
samenleving, de verwarring van
een overdaad aan keuzes?
Ik vermoed dat het allemaal
meespeelt. Kijk ik naar mijzelf,
dan bemerk ik irritatie over de
keuzes die ik steeds moet ma
ken. Zijn het niet de verzekerin
gen, dan is het wel het pensi
oen, de telefoon, en nu weer de
elektriciteit. Wat te doen? Heb ik
wel de goede gegevens? Weet ik
voldoende? En waarom lopen
de managertypes met het geld
weg en blijven mensen die be
langrijk werk doen in de zorg en
het onderwijs ondergewaar
deerd?
De economie zal weer bijtrek
ken. De cijfers zullen ons weer
manen tot rust en vertrouwen in
de toekomst. Maar of daarmee
het algehele onbehagen ver
dwijnt, valt te betwijfelen. De
wereld verandert en niet ieder
een voelt zich daar goed bij.
