Elektroshocks voor Juliana
GESPREK VAN DE DAG
'-ém dens van De Kast' Corrv K°"
i
De eindeloze spiraal van
kopen, kopen en kopen
Hetzelfde
Roman over Koude Oorlog op Soestdijk bezorgt koude rillingen
HOC 152
MENSELIJK
In de Jaarbeurs in Utrecht vond
gisteren voor de zesde keer het
festival 'Maak de droom waar'
plaats, een muziekfeest be
stemd voor verstandelijk en
meervoudig gehandicapten en
hun begeleiders. Zij hadden
gratis toegang en vervoer. Dit
t jaar waren er onder meer optre-
nings, Ronnie Tober en Henk
■H» Westbroek. De gehandicapten
hadden de artiesten door mid
del van een enquête zelf uitge
kozen. De zogenaamde Frekie-trofee, die jaarlijks tijdens
het festival wordt uitgereikt, ging naar JAN SMIT wegens
zijn bijzondere inzet voor mensen met een verstandelijke
en/of lichamelijke handicap. Smit treedt al sinds de eer
ste editie belangeloos tijdens het festival op. De presenta
tie van het evenement was in handen van Erika Terpstra,
die vorig jaar de Frekie-trofee won. Foto: GPD
De Britse regering heeft geld uitgetrokken voor de ontwik
keling van de eerste REGENMACHINE ter wereld. Londen
verleent 160.000 euro subsidie aan een onderzoek van
de universiteit van Edinburgh. Wetenschapper Stephen
Salter ontwierp een windturbine van ongeveer zestig me
ter hoogte in de vorm van een eierklutser. Geplaatst op
een catamaran moet het draaiende gevaarte water uit zee
opzuigen. Het water wordt verneveld om op die manier
wolken te laten ontstaan. Volgens hoogleraar Salter kan
zijn machine tegen minimale kosten een belangrijke bij
drage aan de strijd tegen de droogte leveren. De regenma
ker in spe hoopt dat zijn uitvinding uiteindelijk ook leidt
tot vrede in het Midden-Oosten. Hij wijst erop dat Israël
de Westelijke Jordaanoever bezet houdt omdat het gebied
in 40 procent van de Israëlische waterbehoefte voorziet.
Het derde gala van de
KONINGINNEN VAN DE
NACHT, wordt 16 de
cember voorlopig ook
het laatste. Initiatief
neemster van het project
voor tippelaarsters van
de Keileweg, de Rotter
damse columniste CAR
RIE, zoekt andere ma
nieren om zich in te zet
ten voor 'haar' meiden. Zo geeft ze morgenmiddag de af
trap van een ontwerpwedstrijd voor een rosse buurt of
eroscentrum in Rotterdam. ,,We willen de gemeente
graag een aantal ontwerpen aanbieden voor een rosse
buurt of een eroscentrum waar vrouwen normaal hun werk
kunnen doen. 8 Maart, op vrouwendag, worden de inzen
dingen tentoongesteld." Burgemeester en wethouders
hebben aangekondigd dat de tippelzone aan de Keileweg
31 december 2005 sluit. ,,De politiek hijgt ia onze nek.
Maar ik heb nog geen enkel teken gekregen dat iemand
zich ermee bezighoudt hoe het daarna verder moet. En
dat zal toch moeten", aldus Carrie. Foto: GPD
Jeanine Schreurs, het gezicht van Zuinigheid met Stijl.
Foto: GPD/Diana Scheilen
Terwijl de winkeletalages, een
paar dagen na het sinterklaas
feest, alweer vol liggen met
kerstgeschenken, klinkt vanuit
het zuiden van Nederland de
roep om collectieve soberheid.
Kort na de Internationale Niet-
Winkeldag vertelt woordvoerder
Jeanine Schreurs van de organi
satie 'Zuinigheid met Stijl' over
de genoegens van het 'consu-
minderen'.
Nog niet zo heel lang geleden
vergeleek menig Nederlander
zijn materiële succes met dat
van zijn buren. Tegenwoordig
spiegelt bijna iedereen zijn ei
gen welvaart aan de materiële
welstand van de echte rijken.
Het is een verschuiving die vol
gens Jeanine Schreurs uit Maas
tricht mede de oorzaak is van de
eindeloze spiraal van kopen, ko
pen en nog eens kopen waarin
veel westerlingen gevangen zit
ten.
„In de jaren zestig wilde ieder
een net zo'n auto als de buren
hadden. Tegenwoordig zie je
zelfs in een blad als Libelle
kerstkleding en kerstinterieurs
zoals miljonair Bill Gates die
heeft", moppert Schreurs. Deze
week nog las ze vol verbijstering
een advertentie voor een dagje
shoppen in New York, a raison
van 200 euro. „Ik wil geen mo
raalridder zijn, maar een hele
dag reizen om acht uur te kun
nen winkelen. Het klinkt mis
schien alsof ik een trien ben,
maar het is decadent"
Schreurs is het gezicht van Zui
nigheid met Stijl. De stichting
geeft het blad Genoeg uit, een
uitgave die is voortgekomen uit
de Vrekkenkrant De Maas
trichtse communicatiedeskun
dige raakte door persoonlijke
perikelen bij de stichting betrok
ken. „Ik had een druk leven met
een baan in Amsterdam bij een
kleine stichting die verdragen
voor duurzame ontwikkeling
uitwerkt met landen als Benin,
Buthan en Costa Rica. In
Buthan liep ik een tropische
ziekte op, waardoor ik uiteinde
lijk mijn baan verloor. Om weer
greep te krijgen op mijn financi
en zocht ik informatie bij Zui
nigheid met Stijl."
Wat begon als een speurtocht
naar tips om met een kleiner in
komen rond te kunnen komen,
werd uiteindelijk ideologische
gedrevenheid. „Ik heb echt het
gevoel dat ik deel uitmaak van
een maatschappelijke beweging
die op gang is gekomen", zegt
Schreurs. „Steeds meer mensen
zijn het zat om zich steeds maar
opgejaagd te voelen en gevan
gen te zitten in die spiraal van
werken, geld verdienen en ko
pen. Als je uit die spiraal ont
snapt, ontstaat er zoveel meer
rust en aandacht in je bestaan.
Op mijn reizen heb ik in de
praktijk gezien hoe onze over
daad ten koste gaat van andere
delen van de wereld."
Schreurs zegt het liefst op een
creatieve manier dingen op te
knappen die ze vindt of krijgt.
„Ik zeg niet dat je helemaal niets
mag kopen. Maar van kopen
word je in elk geval niet gelukki
ger. Mensen hoeven ook niet
het gevoel te hebben dat ze te
kortschieten omdat ze een mini
muminkomen hebben. Weinig
geld betekent niet dat je geen
mogelijkheden hebt. Goedheid,
aandacht hebben voor elkaar en
persoonlijke groei zijn belangrij
ker."
Bij de tegenwerping dat het voor
haar makkelijker is om te min
deren dan voor iemand met een
uitkering, wijst ze op de vele tips
en ideeën die Zuinigheid met
Stijl via internet verstrekt.Als je
kind bijvoorbeeld om dure
merkkleding vraagt, kun je af
spreken dat één keer per jaar
een merkbroek kan, maar geen
tien keer. Of je spreekt af dat je
kind ook zelf meehelpt om geld
te verdienen voor die broek.
Zuinigheid uit zich ook in ver
standig keuzen maken: jezelf de
vraag stellen of je iets echt nodig
hebt."
Jaco Meijer
Fictie of waarheid? Koningin Juliana moest in
de jaren vijftig haar aversie tegen de bewape
ningswedloop bekopen met een gedwongen
opname in een psychiatrische kliniek. In een
tijd waarin de angst voor het Rode Gevaar
met de dag groeide, zag het kabinet-Drees de
pacifistische idealen van het staatshoofd als
een bedreiging voor de staatsveiligheid.
Zolang de feiten niet boven water komen, zal de
Greet Hofmans-affaire de Oranjes blijven achter
volgen. De Bloemendaalse socioloog en scena
rioschrijver Hans Galesloot (49) bestudeerde het
drama uit de jaren vijftig en vulde de open gaten
in de puzzel op met fictie. Het resultaat is een
historische roman die leest als een trein, maar
ook een boek dat een hypothese bevat waar de
historici niet meer omheen kunnen. Op Juliana
is - met medewerking van haar echtgenoot Bem-
hard - een koele karaktermoord gepleegd, stelt
Galesloot. Hoe anders is te verklaren dat zij in
stemde met de verbanning van haar hartsvrien
din Greet Hofmans van het hof?
Galesloot is een geroutineerde scenario
schrijver, die zowel voor de Duitse als de
Nederlandse televisie ('Medisch Centrum
West') produceert. Of zijn eerste roman
'Mevrouw Majesteit' ook een succes
wordt, moet blijken. De schrijver heeft al
ervaren dat zijn boek op een muur van
weerstand stuit. Daags na verschijning
sabelde het Algemeen Dagblad de 'kas
teelroman' van Galesloot neer. De
hoofdredactie van de Telegraaf besloot
op het laatste moment een voltooid ar
tikel over het boek uit de kolommen te
weren.
Galesloot: „Ik ben daar erg van ge
schrokken. Henk Hofland (NRC-jour-
nalist, red.) zei van de week tegen me,
dat dit altijd gebeurt als je iets minder
rooskleurig over het koningshuis
schrijft. Zonder het goed te lezen wil
len ze het killen voordat het op gang
komt. Curieus hoor. Waarom moet het
Nederlandse volk zo blind adoreren?"
Toch zal de zaak steeds opnieuw wor
den opgerakeld, voorspelt Galesloot.
Als je zegt: 'Hier heeft niemand wat
mee te maken en het blijft allemaal
geheim', dan roep je dat gewoon over
jezelf af."
Het drama - volgens Galesloot - in
het kort. Juliana was sterk gekant te
gen de bewapeningswedloop en be
schikte in haar vrienden- en kennis
senkring over een grote groep mede
standers, niet zelden religieus geïn
spireerd. Haar echtgenoot Bemhard
onderhield juist warme contacten
met de wapenindustrie, die jaren la
ter zouden uitmonden in een volgen
de affaire: Lockheed. Het huwelijk
kwam onder zulke hoge druk te
staan, dat Juliana in 1955 overwoog te scheiden.
In die dagen zou dat ongetwijfeld hebben geleid
tot aftreden en het einde van de monarchie, iets
wat noch het kabinet, noch Bemhard wenste. En
dus werd er gezocht naar een stok om de hond
mee te slaan. Die stok was Greet Hofmans, de
zweverige hartsvriendin van de vorstin. Gedemo-
niseerd tot een gebedsgenezeres van het kaliber
Raspoetin werd ze ervan beticht de kwade genius
achter het ontwrichte huwelijk te zijn. Terwijl Ju
liana door de voordeur richting kliniek werd af
gevoerd, moest Hofmans het paleis via de ach
terdeur voorgoed verlaten.
Citaat: „Na vijf dagen in de kliniek onderging Ju
liana een elektroshockbehandeling. De procedu
re duurde slechts enkele minuten. Ze lag gedro
geerd op een behandeltafel. Ze onderging de
stroomstoten met een leren bitje in de haar
mond, zodat ze tijdens de korte stuiptrekkingen
niet op haar tong kon bijten. Op de tiende dag
had Juliana een eindgesprek met dokter Hoelen.
'Hoe gaat het met u?', vroeg Hoelen. 'Goed', zei
ze 'Hoe bent u hier gekomen?', vroeg de zenuw
arts. Juliana dacht na, keek in het rond en haalde
haar schouders op. 'Dat herinner ik me niet
meer'."
Het schrijven van zijn 'op feiten gebaseerde ro
man' kostte Galesloot acht maanden, maar er
gingen jaren aan vooraf waarin hij zich naast zijn
werk in archieven begroef. „Ik ben helemaal niet
zo geboeid door het koningshuis, maar alleen
door deze affaire. De films van Oliver Stone over
JFK en Nixon fascineerden me en ik vroeg me af
of er zich een soortgelijke affaire in Nederland
had afgespeeld, al kom je dan natuurlijk wel te
recht in zaken van kruideniersproporties. Nixon
heeft uit wrok tegen zijn vader een oorlog ver
oorzaakt in Cambodja en Vietnam, dat is toch
een drama met heel andere dimensies."
„Op een gegeven mement dacht ik: 'Die affaire-
Hofmans zit heel anders in elkaar dan tot nu toe
is gepresenteerd'. Een van mijn aanwijzingen
daarvoor is de briefwisseling over deze zaak tus
sen Carl Romme, de fractieleider van de KVP, en
Eduard Hoelen, psychiater en directeur van de
Ursulakliniek in Wassenaar. Die brieven worden
bewaard in het nationaal archief,
maar ik was de eerste die ze
onder ogen kreeg."
Romme was een autoritai
re katholieke politicus
en een communisten
vreter. In de rooms-ro-
de coalitie van die da
gen speelde hij een zeer
invloedrijke rol. Onder
historici is al langer be
kend dat de spanningen op
Soestdijk indertijd zo hoog
waren opgelopen, dat er een plan
klaar lag om Juliana op te nemen in
de kliniek van Hoelen. Maar volgens
Galesloot wijst de vriendschap tus
sen Romme en Hoelen erop dat
het ook daadwerkelijk is ge
beurd.
„Hoe anders kun je die karak
terverandering van Juliana
verklaren? Ik heb door de
jaren heen een netwerk
opgebouwd van intimi van
de koninklijke familie en
van mensen die Juliana en
Bemhard in die tijd van nabij heb
ben meegemaakt. Geen van hen heeft me
Greet Hofmans. Foto: archief
gezegd dat deze hypothese absolute onzin F
Keihard bewijs heb ik niet, dit boek is de v#
van de fictieschrijver. Maar ik zou zeggen: i
me maar aan. Zeg maar dat het smaad is. (f
het rapport van de commissie-Beel maar or
fel. In dat rapport, dat nog steeds geheim if
moet het behandelingsadvies van Juliana z?
Het oordeel van Galesloot over Juliana valtF
merkelijk positiever uit dan zijn oordeel ovi,
haar tegenspeler, Bemhard. De Duitse prin
wordt afgeschilderd als een onverbeterlijke
kenjager die zijn vrouw keihard belazerde, k
in geldzaken als in huwelijkstrouw.
„Ik ziet dit boek als een rehabilitatie van Jul
Ze is ten onrechte afgeschilderd als een vol
incompetente vrouw, gevoelig voor zweveif
heid." Met behulp van de psychiatrie zou (f
stin monddood zijn gemaakt. „Hoe deden f
vroeger in de Sovjetunie? Als je zit opgeschf
met een dissident die je niet kunt slaan en f(
zij luistert ook niet, wat kun je dan nog doej
psychiatrie is voor dit soort zaken al zo vaal
bruikt. Wat zich hier heeft afgespeeld, lijkt f
een beetje op de DDR indertijd. Een procef
ter gesloten deuren, zonder onafhankelijk P
zoek."
Opgesloten in een glazen huis leidde Julian'
uiterst moeilijk leven. Galesloot: „Elk barstf
er in kwam, moest worden weggepoetst. Jei
niet zeggen dat ze een vrij mens is geweestji
heeft te maken gehad met een enorme vod
en betutteling. De schrijver vraagt zich dal
af hoe vrijwillig de oude vorstin inmiddels i
openbare leven is verdwenen. „We weten if
toch weer niet wat er aan de hand is? Misstr'
is ze wel helemaal niet zo dement, maar is r'
woon heel vrijpostig, en hebben ze aan het!1
zoiets van: Blijf jij even binnen zeg." r
Kees van der Linden
Hans Galesloot, Mevrouw Majesteit - R
Roman over het leven van koningin Juliana.
Uitgeverij Arena, 19,50 euro. 11
Er is niets veranderd. Alleen heet de gri
meur nu visagiste. Maar ze is nog
steeds de vriendin van het zusje van
de regisseur. En liaar enige werkerva
ring is, net als vroeger, het kleuren
van zwarte pieten voor het buurt
feest. Ik heb het over de eindexamen
films die de studenten van Film- en
Media-academies ieder jaar moeten
afleveren. Sotns hebben ze bij die pro
jecten acteurs nodig. En dan word je
gevraagd om voor een fles wijn een dag
of wat toneel te spelen. Zesendertig jaar
geleden - ik zat nog op de Toneel
school - deed ik voor het eerst mee en af
gelopen week was de tot nu toe laatste
keer. En geloof me: er is in al die jaren
niets veranderd. De regisseur is nog de
zelfde ambitieuze jongeman en in zijn
kielzog fungeren klas- en schoolgenoten
nog steeds als producent, cameraman, da
me van de catering en opnameleider.
Ook de financiering is hetzelfde gebleven.
De school stelt een klein potje ter beschik
king en de rest wordt betaald door de fami
lie van de studenten. De vader van de ge
luidsman heeft het bestelbusje ter beschik
king gesteld, de broodjes worden geleverd
door een oom van de producent en de kle
ding is bij elkaar geritseld door de moeder
van de opnameleider. Het is niet algemeen
bekend maar de debuutfilm van de Paul
Verhoevens van morgen worden altijd weer
betaald door vaders, moeders, ooms en tan
tes.
Bij al die films, ik heb nu een keer of acht
meegedaan, wordt steeds dezelfde fout ge
maakt: tegenslag wordt niet ingecalculeerd.
Tegenslag kost tijd en geld en wordt dus niet
in de toch al krappe begroting meegenomen.
Iedere jeugdige producent gaat er optimis
tisch van uit dat in zijn film alles gladjes zal
verlopen. Maar dat gebeurt natuurlijk
nooit. Bij mijn debuut zat een fout snoertje
ons dwars. Daardoor stoorde de microfoon
steeds. Lastig, vooral omdat het zondag was
met alle winkels dicht. Toen eindelijk ie
mandszwager, die bij een technisch bedrijf
werkte, het juiste snoertje had gebracht, was
het twee uur later. De afgelopen week zat de
pech in een afivezig schroevendraaiertje.
Voor de film was het nodig dat een auto,
een fraaie oldtimer, door een wasstraat
ging. De buitenspiegel moest worden inge
klapt. De spiegel van die oldtimer kon al
leen worden losgeschroefd. Werkje van een
minuut. Mits de juiste schroevendraaier
aanwezig was. Of de juiste inbussleutel - dat
weet ik niet meer. Vijf steeds kwadere tele
foontjes en anderhalf uur verder kon de au
to pas gewassen worden.
Nog iets dat al die films gemeenschappelijk
hebben: het gebrek aan comfort zoals
warmte en sanitair. Allemaal niet zo erg als
je in de bewoonde wereld filmt maar verve
lend als de opnames in de middle of nowhe
re plaatsvinden. Dan ga je een simpel'
toch missen. Ik heb helaas nooit mee#f
maakt dat de oom van de regisseur inBc
mische toiletten handelde. En zo stom ei
afgelopen week in dezelfde drassige pP1
waar ik jaren geleden ook ql stond. M
zelfde kou in mijn botten. En naast
stond ook nu het onvermijdelijke nicl
van de opnameleider, dezelfde jongdi II
van dertig jaar geleden volgens mij.
meisje dat eigenlijk in de verplegingz u
maar dat het leuk vond om de filmwPr
leren kennen en dat na de eerste dag 1 |a
blijven hangen. Kwam goed uit want u
frouw van de catering was na twee di |e
vertrokken voor een lang weekend in P3
dennen met haar moeder. En dus wasf1^
als altijd een invaller nodig om de bof31
hammen te smeren. 'er
Geloof me, er is in al die jaren niets va n
derd. Alleen zeggen ze nu meneer teg^0}
November 1956. Greet Hofmans heeft het paleis verlaten, de dreiging van een scheiding tussen Juliana en Bemhard is uit de
lucht. Het koninklijk paar neemt een bloemetje in ontvangst van twee Hongaarse meisjes. Foto: archief
