TOERISME
Kaapverdië
De ontdekking van de vrije tijd
Jt»
t?
Se
Pistolen
HOC 303
VRIJDAG 6 DECEMBER 20
t
Alleen als de zon wint, geeft Monte Verde haar geheim prijs: een schilderachtige aanblik op het eiland, de ruige kusten, de witte stranden. Foto's-. GPD Gerard Chel
De chaos is even onbeschrijfelijk
als kleurrijk. Het geel, rood, blauw
en groen van de jurken en bloes
jes vermengt zich probleemloos
met het grijs, rood, zwart en wit
van de vissen en hun ingewan
den. Op de kleine glibberige kade
krioelt iedereen door elkaar.
Vrouwen met messen, vrouwen
met een zwaardvis op hun hoofd,
vrouwen achter plastic teiltjes,
vrouwen wroetend tussen dierlij
ke organen, vrouwen op luide
toon onderhandelend over de
prijs.
Autootjes proberen daar tussen
door hun weg te vinden. Luid
toeterend en met hun schreeu
wende en gebarende chauffeurs,
hangend uit de ramen. De toe
gangspoort wordt versperd door
een fors uitgevallen tonijn, te
zwaar om op het hoofd te dra
gen. Het dode beest wacht op
transport Niemand die de vis
aan de kant schuift. Vonken
spatten op van de slijpschijf
waarmee een jongen stukken
metaal doormidden snijdt Een
metselaar sjouwt met stenen.
Het stinkt naar vis, zweet, diesel,
verschroeid metaal.
De visafslag van de Kaapverdi-
sche hoofdstad Praia is vooral
een vrouwenzaak. Zij kopen de
vis, zij doen het loven en bie
den, zij sjouwen met de vis, zij
zijn de groothandel voor de lo
kale restaurants. Alleen als het
Openbare was- en badplaats op het eiland Santiago.
beest te zwaar is, wordt de hulp
van mannen ingeroepen. Die
zijn er genoeg, want werkloos
hangen ze in bosjes rond.
Rustiger dan in de vishaven is
het in de voormalige, danig ver
vallen hoofdstad Cidade Velha.
Het de plaats waar ooit de sla
venhandel bloeide. Hier werden
de Afrikanen verhandeld en in
gescheept, als waren zij balen
meel Van de statige huizen van
gegoede Portugezen resten
slechts overwoekerde muren.
Alleen de kerk, die hoog vanaf
de heuvels onverschillig toekeek
op wat zich daar beneden af
speelde, wordt gerestaureerd.
Santiago is één van de negen
bewoonde Kaapverdische eilan
den. Net als het verderop gele
gen Sao Vicente dat echter een
heel ander kakakter heeft. Een
smdlle hobbelige klinkerweg
met haarspeldbochten leidt
daar naar de 750 meter hoge
Monte Verde, de groene berg.
Door de laag hangende bewol
king - de top is vaak in nevelen
gehuld - is het er vochtiger dan
elders op het eiland. Alleen als
de zon wint, geeft Monte Verde
haar geheim prijs: een schilder
achtige aanblik op het eiland, de
ruige kusten, de witte stranden
en - ver in zee - de drie onbe
woonde eilandjes Santa Luzia,
Branco en Raso.
Sao Vicente, met zijn vaak alleen
per 4-wheel drive bereikbare
stranden, heeft een vreemd ge
vormd vulkanisch landschap,
waar grote en kleine brokken
lava al vele, vele jaren onaange
roerd liggen te wachten op de
dingen die komen gaan. De bo
dem is elastisch en als je de la
vastenen wegschuift, blijkt er
een roodbruine modderlaag on
der te liggen. Voor een avondje
uit moet de vakantieganger in
Mindelo zijn. Daar, in café Nel-
las bijvoorbeeld, speelt een be
jaarde zanger, danser en violist
de sterren van de hemel Een
even oude man, met een gesti
leerd ringbaartje in het grijs, be
geleidt hem op een kleine
viersnarige gitaar, de cavaquin-
ho, een soort ukelele. Beiden lij
ken weggelopen uit de Kaapver
dische editie van de Cubaanse
Buena Vista Social Club. Twee
jongere Kaapverdianen staan
hen bij.
Het gebrilde, olijk kijkende
baasje zingt de morria, een mix
van de fado van de vroegere
Portugese overheersers met het
ritme van Afrika. Z'n gerimpelde
vingers glijden moeiteloos over
de snaren, z'n voeten stampen
onvermoeid de maat In het
kleine, volle restaurant, waar de
tafels wiebelen en de stoelen
kraken, voelt iedere vreemdeling
zich thuis. De balkondeuren
staan open en flarden muziek
waaieren uit over de oude bin
nenstad. Vrolijker van toon is de
coladeira, waarin Afrika en Bra
zilië, ook al zo'n vroeger Portu
gees overzees gebied, zich heb
ben gevonden. De akoestische
gitaren leggen de basis voor een
opzwepende melodie waar geen
einde aan lijkt te komen. De ou
de zanger danst en lacht en so
leert op z'n fiedel.
's Nachts geven de stranden
hun schatten prijs: de schild
padden die er aan land komen
om hun eitjes te leggen. Het
zand is de volgende ochtend
een mozaïek van sporen. Wie
van kuilen graven houdt, kan
dat beter daar niet doen. De
schildpad moet het symbool
worden van de manier waarop
Kaapverdië het langzaam ont
luikende toerisme wil omarmen.
'Wij willen geen Canarische ei
landen worden, geen bestem
ming voor massatoerisme', zegt
Georgina de Mello, hoofd van
het bureau dat het toerisme wil
bevorderen. Uitwassen als seks
toerisme, een fenomeen dat met
name op Sao Vicente groeit,
moeten krachtdadig worden be
streden.
Per eiland wordt gewerkt aan
een model, waarin gezocht
wordt naar de juiste balans tus
sen toerisme, milieu en ecolo
gie. De Mello: 'De schildpad
mag er niet onder lijden. En het
moet de tradities en cultuur van
de eigen bevolking onaangetast
laten. Wij hebben een vrolijke,
luchthartige wijze van leven. Dat
moet zo blijven.'
Gerard Chel
Een deel van de allereerste woonstraat op Kaapverdië, Rua de Bana
na, is nog wel te zien.
FEITEN&CIJFERS
LIGGING. Kaapverdië ligt in de
Atlantische Oceaan, ter hoogte
van Senegal op ongeveer de
zelfde breedtegraad als Jamai
ca. Het telt negen bewoonde ei
landen. Er zijn vijf bovenwindse
eilanden: Santa Antao (ruig
berglandschap, plantages, bos
sen), Sao Vicente (cultuur,
strand, oude vulkanen, lava
landschap), Sao Nicolau (wan
delen, maanlandschap, draken-
bomen), Sal (vlak kaal, water
sport, internationale luchtha
ven) en Boa Vista (witte stran
den en duinen) en vier bene
denwindse eilanden: Brava
(wandelen, klimmen, bergen),
Fogo (werkende vulkaan), San
tiago (oude en nieuwe hoofd
stad, plantages) en Maio (witte
stranden, woestijnlandschap,
dorpjes).
REIS. Meerdere touroperators
organiseren reizen naar Kaap
verdië. Zo biedt Holland Inter
national (Hl) voor de komende
wintermaanden diverse arran
gementen aan waarbij meerde
re eilanden zowel per vliegtuig
als per zeilboot kunnen worden
bezocht. Basisprijzen: tussen de
713 en 1.953 euro per persoon,
inclusief vluchten, transfers,
overnachtingen en dergelijke.
Namens Hl zijn op de eilanden
Engelssprekende reisleiders
aanwezig. Informatie telefoon
070 326 60 00 en/of internet
www.hollandintemational.nl.
Kleinere reisorganisaties die
Kaapverdië aanbieden zijn on
der meer Cabo Verde Travel 010
412 18 87), Fair Travel 026 351
56 45 en het Toerkoop Reisburo
Poutsma 05 94 51 33 00
BINNENLANDS VERVOER. De
verbindingen tussen de dicht
bij elkaar liggende eilanden
worden onderhouden door
veerboten alsmede door vlieg
tuigen van de nationale lucht
vaartmaatschappij TACV. Maar
de vluchtschema's zijn niet al
tijd even betrouwbaar. TACV-
vertegenwoordiging in ons
land: telefoon: 010 411 54 11.
REISGIDSEN. Cape Verde Is
lands van uitgeverij Bradt ISBN
1841620386, Cabo Verde van
uitgeverij Know-How ISBN
3894168307 en Kapverdische
Insein van uitgeverij DuMont
Reisetaschenbücher ISBN
3770126769.
DIVERSEN. Reizigers naar de
archipel moeten de gebruikelij
ke voorzichtigheid (drinkwater,
voedsel) in acht nemen. Zie
daarvoor onder meer de bro
chure "Wijs op reis' (in veel ge
vallen verkrijgbaar bij de reis
agent) dan wel de website ww-
w.wijsopreis.info van het minis
terie van Buitenlandse Zaken.
Voor een actuele stand van za
ken met betrekking tot gezond
heidsrisico's kan het best de
website www.lcr.nl worden ge
consulteerd. Voor Kaapverdië is
een visum nodig, dat 42 euro
kost en dat in de meeste geval
len door de touroperator wordt
verzorgd. Anders contact opne
men met het consulaat in Rot
terdam: telefoon 010 477 89 77.
Let op: het paspoort moet bij
het verlaten van Kaapverdië
nog een half jaar geldig zijn.
VERDERE INFORMATIE:
www.caboverde.com.
Reizen was in de 19e eeuw voorbehouden
aan mensen met (te) veel tijd en (te) veel
geld. Zij konden het zich veroorloven lange
trips te maken. Pas met de aanleg van
spoorlijnen - schrijft Rudie Kagie in zijn zo
juist verschenen boek '24 uur. Hoe Neder
land de vrije tijd ontdekt1 - kwam reizen ook
binnen het bereik van minder draagkrachti-
gen. Maar het ontbrak hen, in een periode
dat men zes dagen per week werkte en de
zondag vooral diende voor kerk- en familie
bezoek, vaak nog aan tijd. In het begin van
de 20e eeuw begon dat iets te veranderen.
Onder anderen gloeilampenfabrikant Anton
Philips toonde zich een voorstander van
kortere werkweken. Minder werken bete
kende immers meer vrije tijd om te consu
meren, zo redeneerde hij. Aanvankelijk
stond Philips bijna alleen met dit revolutio
naire idee, maar gaandeweg kreeg hij meer
industriële medestanders. De extra vrije tijd
waarover werknemers de beschikking kre
gen moest natuurlijk wel 'goed' ingevuld
worden.
Vandaar dat grote bedrijven verenigingen
voor sport, spel, muziek en toneel opricht
ten. Die paternalistische ideeën hielden nog
heel lang stand, getuige een boek uit 1972
waarin de zoon van Anton Philips, Frits:
„Ten eerste moet men voldoende tijd beste
den aan recreatie en ten tweede moet men
zich kunnen losmaken van de problemen
van de zaak. Wie een goede hobby heeft die
zowel beweging als ontspanning verschaft,
is op de juiste weg."
In de jaren vijftig kwameri zondagse uitstap
jes steeds meer in zwang. Aan het einde van
de werkweek begon men elkaar 'een prettig
weekeinde' te wensen (niemand wenst el
kaar op maandag 'een prettige werkweek'
toe). Dagtochten werden per fiets of open
baar vervoer gemaakt, omdat nog bijna nie
mand over een auto beschikte. Dat kwam
pas in de jaren zestig, waardoor meteen de
mobiliteit toenam en in feite het hele land
binnen een dag bereikbaar werd.
Met de ontwikkeling van het toerisme en re
creatie in de jaren vijftig en zestig kwamen
er onder meer campings, en later bunga
lowparken en pretparken. Een romantische
uitstraling doet het daarbij goed. Denk aan
de Efteling en Disneyland, denk aan vakan
tiehuisjes met puntdaken en erkers. „De
maatschappij is hard en kil. Als je met va
kantie bent, wil je meer genieten van de
ronde kanten van het leven", zegt project
ontwikkelaar Henk van Koeveringe van
Roompot Recreatie. Vooral in de Disneypar-
ken zit veel romantiek verwerkt. „Het is lief,
misschien en beetje zoetig, maar dat past bij
een sterk gestreste leefperiode waar mensen
inzitten".
De introductie van de televisie in de huiska
mers had misschien wel de grootste invloed
op het reisgedrag: de wereld werd meteen
een stuk groter, en de mensen wilden het al
lemaal zelf meemaken. Tegenwoordig kijkt
niemand er meer van op als de buurman
met vakantie naar Nepal gaat, of een maand
per camper door de Verenigde Staten toert.
In eigen land is er wel het een en ander ver
anderd wat betreft de vrijetijdsbesteding.
Recreanten laten zich niet meer zo gemak
kelijk in een hokje stoppen. Een bezoek aan
uitsluitend een pretpark, waterplas, winkel
centrum of theater is onvoldoende, het lief
ste wil men een combinatie van meerdere
ingrediënten. Investeerders hebben daar
voor vooral naar de Verenigde Staten geke
ken.
Alleen, het Nederlandse publiek lijkt nog
niet rijp voor supergrote winkelcentra, me
gabioscopen en overdekte recreatieboule
vards. Het jammerlijk geflopte Miracle Pla
net in Enschede, dat nu een doorstart maakt
als Go Planet, is daar een goed bewijs van.
Outletshoppingvillage Batavia Stad trekt
meer kijkers dan kopers, en het bijna dag en
nacht geopende winkelcentrum Schiphol
Plaza is in toenemende mate een vluchtha-
ven voor daklozen geworden.
Daarentegen blijken aloude pretparkformu
les onverwoestbaar, met de Efteling voorop.
Ooit had de toenmalige directeur R. de
Clerq in de jaren tachtig wilde plannen om
de Efteling uit te breiden met een wildwest
camping, tropisch zwemparadijs en over
dekt Cosmo Science Park. Twee jaar na zijn
aanstelling kon de directeur vertrekken, de
plannen werden nooit gerealiseerd, want de
Efteling trekt juist het meeste publiek dank
zij de onverslijtbare formule van sprookjes
bos voor de hele familie.
Tegenwoordig concurreren attractieparken
niet meer met elkaar, maar met televisie,
computerspelletjes en funshoppen. Extra
activiteiten, winteropenstellingen, beurzen
en festivals moeten meer publiek trekken,
want de consument wil een groot en divers
aanbod. Daarbij vervagen de grenzen tussen
reizen, attracties, winkelen en horeca. En
dan is er inmiddels nog een nieuwe catego
rie ontstaan, die al die zondagse uitstapjes
beu wordt. Lekker luieren, thuis of in het
restaurant (dan heet het loungen) is zo weer
een nieuwe vorm van recreëren geworden.
Alice Plekkenpol
Rudie Kagie: 24 uur. Hoe Nederland de vrije tijd
ontdekt Uitgeverij Mets Schilt, 25 euro, ISBN
9053303154.
REISBERICHTEN
Blondines
Ter gelegenheid van de opening van het wintersportse
het Oostenrijkse Söll wordt volgende week op 13 en 14 d
het vierde wereldkampioenschap voor blondines ge
Hoofdprijs is een vliegreis naar het moederland van de
Zweden. Vrouwen die graag willen meedoen maar door
natuur niet van blonde haren zijn voorzien, hoeven niet
ren. Een pruik is toegestaan, of men kan het haar door ee
dine verfdienst' laten verzorgen. Söll ligt in de SkiWel
Kaiser-Brixental in het hart van de Kitzbüheler Alpen. N
seizoen in het gebied zijn een achtpersoons gondelbaan
fau, een zespersoons stoeltjeslift in Brixen en een vierpei
Ellmau.
Informatie: telefoon 00 43 53 58 505 of internet www.skiwelt.at
Q
Hochzillertal
De dalafdaling in het Hochzillertal (Kaltenbach, Ooster
vanaf deze winter tot in het dal kunstmatig worden bes
Bovendien kreeg de piste verlichting waardoor er ni
avonds kan worden geskied. Voorts is het aantal kassa
dalstation van de gondelbaan uitgebreid en wordt ove
op een elektronisch handsfree skipassysteem, wat de c
ming bij de liften ten goede zal komen.
Verdere informatie: Infobüro Ski-optimal Hochzillertal, A 6272 Kalte
lefoon 00 43 52 83 28 00 en/of internet www.hochzillertal.com
Denemarken
Het Deens Verkeersbureau heeft de website www.visitd
.com uitgebouwd tot een uitgebreid 'Denemarken-port
dekt heel Denemarken en maakt gebruik van uiterst gea
de informatietechnologie. De nieuwe site geeft toegang
databank, met daarin gegevens over heel Denemarken d
opgeslagen in digitale kaarten. De gebruiker kan met
precies bepalen welk deel van Denemarken er op de ka;
worden 'uitgelicht'. Er wordt informatie verstrekt in rr
veertig categorieën (restaurants, musea, fietsverhuur, go
enzovoort.) Ook bestaat de mogelijkheid om via de site
binding naar andere websites te maken, bijvoorbeeld
doen van reserveringen. Www.visitdenmark.com, is te
gen in twaalf taalversies waaronder een Nederlandse.
Rijndal
Het Rijndal tussen de Duitse steden Bingen en Koblenz is
UNESCO op de lijst van van Werelderfgoederen geplaatst
geheten Mittelrheintall is vooral bekend om de rots wa
de verleidelijke Loreley met haar gezang voorbijvarend
pers in het verderf stortte. Ook staan er zo'n veertig buri
kastelen. Er prijken nu in totaal 27 Duitse plaatsen en
op de Werelderfgoed-lijst.
Canada
Ook dit jaar geeft de Canadian
Tourism Commission (CTC)
weer een winterbrochure uit
met daarin uitvoerige informa
tie over Canada als winter
sportbestemming. Alle skige
bieden worden adequaat be
schreven en ook bevat de pros
pectus een lijst van Nederland
se touroperators die reizen
naar Canada organiseren. 'Ski
Canada', zoals de folder heet,
kan worden aangevraagd via
de website www.canadatou-
rism.nl
Ski
Canada
Amsterdam
Bij de WV van Amsterdam (tegenwoordig Amsterdam
Board geheten) verscheen onlangs een nieuwe beschrijvi
de wandeling 'Ontdekkingstocht door het Centrum',
tocht, die ongeveer drieëneenhalf uur in beslag neemt, 1
niet alleen de wereldvermaarde grachten (inclusief (j
Bocht) aangedaan, maar ook minder bekende straatjes.
Gravenstraat en de Oudebrugsteeg. Uiteraard komen c
achter de Kalverstraat verstopte Begijnhof, het Vondel;
het zojuist in oude luister teruggebrachte Tuschinski-j
aan bod. De brochure met daarin een beschrijving van cf
is voor anderhalve euro verkrijgbaar bij onder meer de ze
matiekantoren van de WV in Amsterdam, maar kan ook
nisch worden besteld onder nummer 09 00 40 04 040.
Friesenweg
In het noordwesten van Duitsland is een nieuwe wandel
gebruik genomen: de 190 kilometer lange 'Friesenweg'.
ject loopt van Papenburg naar Osnabrück en voert zowi
interessante historische plaatsen als door bossen, rivierd
uitgestrekte veengebieden. Karakteristiek voor de route
talloze hunebedden. Bezienswaardigheden zijn verder
meer het historische raadhuis van Osnabrück, het
klooster Borstel bij Haseluenne en het uit de baroktiji
mende kasteel Clemenswerth in Huemmling. Er is over
een wandelgids verschenen (prijs 6,50 euro) die ter plaa
worden gekocht.
Verdere informatie: Tourismusverfoand Osnabrücker Land, Am
D-49082 Osnabrück, telefoon oo 49 5419 5111 95 en/of internet:
bruecker-land.de
n Schülj
net: wV
Hotels mogen in hun folders graag opscheppen O'
roemde gasten die ze hebben gehad. Waar slaat d;
Mijn leven veranderde niet, toen ik in een plaatsje j
peet heet (Oregon, USA), eens het bed besliep waaj
lang geleden, de president van Amerika Herbert Hl
nacht doorbracht. En toen ik in 1976 in Montreal e
mer in 'The Queen Elizabeth' boekte, deed ik dat ri
dat ik op krantenfoto's had gezien dat Mick Jagger
Richards er logeerden. Sterker nog, als ik toen had
wat ik nu weet, zou dat eerder een reden zijn gewe
een ander hotel om te zien. Aangenaam eten is er i
niet bij, als het duo samen met een clubje luidruclj
vriendinnen, in het restaurant aan het belendende)
gaat zitten.
Toch moeten er veel mensen zijn die op die 'hier-i
formatie' tippelen. Waarom zouden de Hiltons, de
Astoria's en de Hyatt Regency's in hun brochures
pochen over hun vermaarde gasten? Aan het Gar<
Italië weet ik zelfs een hotel dat er geen been in zi(
clame te maken met de in 'originele staat' teruggel
kamer waarin Hitiers fascistische vriend Benito Mj
de liefde bedreef met z'n maïtresse Clara Petacci. I
Ik hoef er niet te slapen. Mij doet het niets. De mei
in de prospectus van de
'The Monta Vista' in Fla
gstaff (Arizona, USA), die
vond ik pas spannend:
'Pistolen moeten wor
den afgegeven aan de
balie' Rob van den Dobbd
