KUNST CULTUUR
De krachtige invloed
van dans op muziek
Kroontjespen, een goed
glas wijn en volle maan
J
Het 'Stedelijk' blijft toch in
het centrum van Amsterdam
Angst voor ouderdom verlamt fantasie
Sinterklaasliedjes in popjasje
R6
'4
Balkenende
debatteert
met duivel
woensdag 4 DECEMBER 2002
öwitsch.
:uters
ur Klaus
itsch dood
De Duitse acteur
öwitsch is gisteren in
len op 66-jarige leeftijd
len. Hij leed aan pancre-
er. Löwitsch verwierf on
er bekendheid door zijn
st Hanna Schygulla in de
ie Ehe der Maria Braun'
iner Werner Fassbinder.
visie speelde hij de rol
:ective Peter Strohm.
a concert
ré Hazes
dam - Op maandag 23
:ft André Hazes een ex-
:ert in de Amsterdam
Zijn concert op 21 juni is
leis compleet uitver-
Het is de eerste keer dat
derlandse artiest in dit
een avondvullend pro-
i verzorgt. Internationa-
theden als Micheal Jack-
na Turner en Celine Di
jen Hazes voor.
stant
olen
dam - Het schilderij
iet Hond' van Constant
open weekeinde gesto-
je galerie Delaive aan de
lgracht in Amsterdam,
lek, met een waarde van
;er 35.000 euro, werd uit
gehaald en meegeno-
e galeriehouder heeft
in aangifte gedaan bij de
Er zijn geen braakspo-
ngetroffen. Constant
e het werk in 1990.
Ie
theater recensie
Susanne Lammers
"Snowbirds' door Golden Palace. Regie:
Ingrid Kuijpers Muziek: Kees van
Zantwijk. Gezien: 3/12, LAKtheater.
Leiden Nog te zien: vanavond, aldaar
14/12, Parktheater, Alphen a/d Rijn
Het oorspronkelijke plan was
een remake van een BBC-docu-
mentaire over vitale Ameri
kaanse bejaarden die met hun
campers aan de dood proberen
te ontsnappen. Maar het enige
dat daar nog aan herinnert, is
de naam van de voorstelling.
'Snowbirds' is een volkomen
Hollandse voorstelling gewor
den, waaruit alle levenswil weg-
geregend is. Met het decor
roept Golden Palace een troos
teloos beeld op van een gezel
schapsruimte in een parochie
huis: een van grove flintstones
gebouwde open haard en lelijke
stoelen van donkergrijs plastic.
Een ideale plek om je 85ste ver
jaardag te vieren. Want de
groep vindt zo'n leeftijd be
paald niet gezegend.
Voor Golden Palace is de ou
derdom een schrikbeeld. Het
lijf weigert en de dood ligt op
de loer. En de angst voor de ou
derdom werkt blijkbaar ook
verlammend op de fantasie. De
tien acteurs zijn een tienkoppig
bejaard monster, allemaal op
identieke wijze bezig de tijd te
vullen die nog rest. De een
strompelt, de volgende schui
felt en weer een ander houdt
zich manmoedig recht op hoge
hakken, maar geen van deze
bejaarden kan de miesheid ont
snappen door een beetje berus
ting, een laconieke houding of
desnoods doodgewone opstan
digheid. Van omgaan met het
onafwendbaar verstrijken van
je eigen tijd is geen sprake, Gol
den Palace komt niet verder
dan het een beetje neerbuigend
naspelen van een ochtend in
een imaginair bejaardenhuis.
Het zijn allemaal sociale kruk
ken, van wie het laagje bescha
ving bovendien bedenkelijk is
gaan cracqueleren. Op zichzelf
gericht, of op zijn minst niet in
staat zich in de ander in te le
ven.
De sketchjes waarin die leeg
heid getoond wordt, zijn vaak
een beetje hol. De ideetjes zijn
gemakkelijk en de overduidelij
ke trots van de spelers op hun
verrichtingen doet dan ook
vreemd aan. Het bizarste is het
gebrek aan verleden van deze
bejaarden: alleen Rense Roy-
aards haalt nog wel eens herin
neringen op. Dat ondermijnt de
geloofwaardigheid fors.
Toch heeft Golden Palace een
troef: Kees van Zantwijk achter
de vleugel. Door hem transfor
meert 'Snowbirds' tot een uitje
van een babyboom-bejaarden
koor dat zich behalve aan op
zwepende opera te buiten gaat
aan Neil Youngs 'Heart of
Gold', Kate Bush' 'Wuthering
Heights' en zelfs aan James
Browns 'Sex Machine'. En de
zacht en lief gezongen medley
van oude liedjes, van de olie
man en de motten en ook het
reisje langs de Rijn, klinkt door
hem zo dromerig en ingetogen,
dat het eventjes lijkt of deze
oudjes toch een heel leven ach
ter zich hebben liggen.
Bomb the Bass en Tsjaikovski samen bij Scapino Ballet
hi Waldron
[iVleden
r ii - De Amerikaanse jazz-
t Mal Waldron is maan-
77-jarige leeftijd in
'il overleden. Hij maakte
furore als begeleider van
-•es Billie Holiday aan het
an haar carrière. Verder
v^e Waldron met groothe-
0 de jazzwereld als Eric
a y, Charlie Mingus en Ste-
Waldron bracht eerder
twee albums uit.
door Rinus van der Heijden
Rotterdam Tsjaikovski ruim
een eeuw laten overbruggen.
Voor die opdracht heeft choreo
graaf Ed Wubbe zich gesteld in
zijn avondvullende voorstelling
'Tsjaikovski, P.I.', die morgen -
op sinterklaasavond - in Rotter
dam in première gaat.
Vijf, zes jaar al liep Ed Wubbe
rond met het plan 'iets' te gaan
doen met het Vioolconcert in D,
opus 35 van Pjotr Iljitsj Tsjai
kovski. Maar dat 'iets' had tijd
nodig om vorm te krijgen. Nu is
het zo ver: het Vioolconcert is
het tweeledig handvat voor
'Tsjaikovski, P.I.'. Een avondvul
lende voorstelling waarvoor de
bijna 110 jaar geleden overleden
componist zelf, plus DJ Tim Si-
menon, beter bekend als Bomb
the Bass, de muziek leveren.
De nieuwste choreografie van
Ed Wubbe, huischoreograaf en
artistiek directeur van Scapino
Ballet Rotterdam, valt dan ook
in twee delen uiteen. In het eer
ste zet Wubbe Tsjaikovski's Vi
oolconcert autonoom in, in de
tweede helft heeft Simenon er
een veelal elektronische visie op
losgelaten. De DJ, muzikant en
producer wist alles van dance,
maar niets van dans of van
Tsjaikovski.
„Het Vioolconcert is romantisch
en lyrisch tegelijk, een typisch
product van de negentiende
eeuw", zegt Ed Wubbe. „Met
'Tsjaikovski, P.I.' wil ik zo'n 150
jaar overbruggen. Voor deel
twee moest ik iets hebben van
nu. Scapino Ballet Rotterdam
treedt geregeld op het Low
lands-festival op. De directeur
ervan zei: ga eens praten met
Tim Simenon. Dat heb ik ge
daan en daarbij bleek dat Tim
heel weinig wist van Tsjaikovski.
Dat was precies wat ik zocht, ie
mand uit een heel andere we
reld, die onbevangen met dat
Vioolconcert aan de gang kon."
Ed Wubbe wilde niet dat Sime
non van het Vioolconcert pop
muziek ging maken. „Ik wilde
meer iets filmisch, iets heftigs.
In zijn compositie duiken ver
basterde fragmenten op van
Tsjaikovski. Het is een werk met
ballen geworden, compromis
loos, hard en zakelijk. Het oor
spronkelijke werk, bekend bij
een breed publiek, is een warm
bad. De compositie van Tim
toont de tijd van nu: individua
listisch, ontworteld, een soort
onheil."
Met de muziek in de hand
moest ook Ed Wubbe een mon
sterklus gaan klaren, die van de
dans. „Werken met dat Viool
concert is een enorme uitda
ging. Hoewel het werk niet is ge
schreven voor dans, zit er heel
veel in dat herinnert aan 'Het
Zwanenmeer'. Toen de dansers
het voor het eerst hoorden, gin
gen ze er automatisch klassiek
op bewegen. Hoe moet je zoiets
vertalen in moderne dans? Hoe
moet je de ritmiek en harmonie
verwerken? In het laatste deel
zitten folkloristische elementen,
hoe moet je daarmee omgaan?
De muziek is echter zo orga
nisch dat zij in moderne dans
kan functioneren."
In Part 1 heeft de choreograaf,
in nauwe samenwerking met de
Leiderdorpse vormgever Geert
van der Velden, lichtontwerper
Tom van Noorden en kostuum
ontwerper Pamela Homoet de
wereld van Tsjaikovski in dans
en beeld willen vastleggen. „Bij
de kostuums zijn we uitgegaan
van schermkleding uit die tijd.
De dansers bewegen zich dus in
het wit, in een omgeving waarin
vroeger werd geschermd. Dat
gebeurde niet in sporthallen,
maar in mooi gedecoreerde za
len. Elite en gegoede burgerij
droegen witte Ideding. Dat sjieke
hoort bij het Vioolconcert."
Part 2 is een afspiegeling van
deze tijd. Decoraties zijn ver
vangen door Andy-Warholaf-
beeldingen, kleding is zo divers
als maar zijn kan. .Allerlei stij
len kunnen tegenwoordig naast
elkaar bestaan. Dat gegeven ge
bruik ik ook in de dans. Is het
eerste deel een eenheid van
danstaal, in het tweede ben ik
niet stijlvast gebleven."
Ed Wubbe is een groot voor
stander van het werken met
klassieke muziek. Eerder zette
hij al choreografieën op compo
sities van Bach, Handel, Schu
bert, Vivaldi en Rameau. „Ik blijf
dat een uitdaging vinden. Jam
mer dat anderen dat zo weinig
doen. Dans heeft naar mijn me
ning een krachtige invloed op
muziek. Andersom geldt dat
ook. Als je dans bij muziek zet,
ga je muziek anders ervaren. Zij
kan toegankelijker worden. Het
is een uitdaging om te zien hoe
dans en muziek zich op den
duur gaan verhouden."
Scapino Ballet: 5, 6 en 7 de
cember in de Rotterdamse
Schouwburg. In voorjaar tour
nee door het land.
De IJslandse danseres Bryndis Brynjolfsdottier in de voorstelling 'Tsjaikovski, P.I.'. Publiciteitsfoto
In Leiden en de regio bestaat grote belangstelling voor
- essionele en amateuristische kunstbeoefening. Heilig Vuur
Jlgt stad- en regiogenoten die musiceren, zingen, dansen,
Jjneelspelen, fotograferen of op andere wijze actief zijn.
Vandaag: dichter Sander Waalkamp uit Leiden.
Itc of de schrijfmachine, nee
achter zal je Sander Waal-
p (28) niet snel aantreffen.
I de balpen vermijdt de Lei-
lar als het even kan. „Ei-
Ijk schrijf ik alleen gedich-
het een kroontjespen", ver-
Ie dichter, gezeten aan een
waarop verscheidene Ro-
;e zuiltjes als kaarsenstan-
Is dienst doen. „Net als
mijn grote literaire
teelden, Gerard Reve.
•m? Omdat het een hele
activiteit is. Je hoort de
^je bent geconcentreerd op
ormen van de letters, op de
^Scen die je aan het papier
®prtrouwt."
Iroontjespen is slechts een
de rituelen die voor de stu-
klassieke talen onlosmake-
tet zijn dichterschap ver-
len zijn. Net zoals een goed
ijn. En een volle maan
le nachthemel. Want, zo
Waalkamp ontdekt, die
zijn dichtersbloed onver-
lelijk sneller stromen. „Bo-
ijn gedichten schrijf ik al-
datum", verklaart hij
ig. „Zo kwam ik er op
jeven moment achter
vlak voor en tijdens de
maan het meest produc-
:n. Eigenlijk is dat ook niet
zo gek, als je bedenkt dat ik als
kind al met de maan bezig was.
Op nachten dat 'ie vol was, kon
ik nooit slapen. Nog steeds niet
trouwens."
Inmiddels heeft hij dit schrijven
in de periode rond volle maan
tot een ritueel verheven. „Ik
heb het wel een beetje geculti
veerd ja. Wanneer er een volle
maan aan zit te komen, bel ik
bewust minder vrienden, houd
ik mijn agenda leeg. Ik richt
mijn blik als het ware op onein
dig. Op die manier ontstaat er
een 'stilte' in mezelf, waarin de
gedichten zich plotseling kun
nen aandienen. Soms begint
dat met een zin, een paar woor
den. Een andere keer met een
beeld. Van een strand, een heu
vel of een verlaten straat, waar
naar zich dan als vanzelf de
woorden voegen."
Oie 'stilte' waaruit zijn poëzie
ontstaat, probeert Waalkamp
ook visueel weer te geven. In
zijn onlangs verschenen dicht
bundel 'Beelden' heeft hij de
gedichten om die reden na
drukkelijk met wit omringd. „Ik
vergelijk het altijd met een pia
nist die voordat hij begint te
spelen een paar seconden stilte
in acht neemt. Zo is het ook
met poëzie. Die moet niet met-
Sander Waalkamp: „Dichten is een hele fysieke activiteit. Je hoort de pen." Foto: Hielco Kuipers
een links bovenaan de bladzijde
beginnen. Ieder gedicht ver
beeldt een andere wereld, een
andere kosmos. Je moet de le
zer ertoe aanzetten om ook
even de tijd te nemen zich
daarop in te stellen.
Niet alleen met de bladspiegel,
maar ook met de typografie van
zijn bundel heeft de dichter
zich nadrukkelijk bemoeid. Dat
kon ook, aangezien hij het
boekwerkje in eigen beheer
heeft uitgegeven. Zo heeft hij
bewust voor het lettertype Old
Style gekozen. Daarmee sluit hij
qua lay-out aan bij de vroegste
drukken van Nijhoffs bundels
'De wandelaar' en Vormen',
werken die in de jaren twintig
en dertig van de vorige eeuw
veel stof deden opwaaien en
waaraan Waalkamp schatplich
tig is.
Sowieso leest de dichter het
liefst literatuur die zijn eeuwig
heidswaarde al bewezen heeft.
Want met de moderne litera
tuur heeft hij weinig op. „Op
Gerard Reve na vind ik vrijwel
alles wat na de Tweede Wereld
oorlog is verschenen rotzooi",
zegt de dichter. Onder het mot
to 'ken je klassiekers' zoekt de
Leidenaar zijn heil liever bij
dichters als Hendrik Marsman,
A Roland Holst en J.C. Bloem,
de literaire kopstukken van het
interbellum. En dat zouden
meer dichters moeten doen,
vindt de schrijver.Als musicus
is het toch ook ondenkbaar dat
je het werk van Mozart of
Haydn niet kent. Of dat je je
nooit in contrapunctie of de
compositieleer hebt verdiept.
Zo is het ook met poëzie."
'Beelden' van Sander Waal
kamp is verkrijgbaar bij boek
handel Kooyker (Breestraat
93, Leiden) en Antiquariaat Ai-
oloZ (Botermarkt 8, Leiden).
Rody van der Pols
Groningen - Balkenende gaat
met de duivel, sinterklaas,
Mohammed en een buiten
aards wezen in debat over
waarden en normen. Althans,
een acteur speelt de rol van
de demissionaire premier in
het nieuwe toneelstuk 'Sym
pathy for the Devil' van het
Noord Nederlands Toneel.
De zeer eigentijdse bewer
king van Goethe's klassieker
'Faust' gaat volgende week in
Groningen in première
In de moderne 'Faust' wedt
de duivel met sinterklaas in
plaats van God dat de mens
zich altijd en overal in de
nesten zal werken. Hoe goed
het de mens ook zal gaan, hij
zal altijd vooral zien wat hij
niet heeft, is de inzet van de
duivel.
„In het oorspronkelijke stuk
van Goethe staat God voor
het goede en de duivel voor
het kwade", zegt auteur Koos
Terpstra. „In deze versie zegt
de duivel juist allemaal goede
en nuttige dingen. De duivel
heeft er geen belang meer bij
de mensen tot het slechte te
verleiden. Die grens is vol
gens hem al lang gepasseerd.
De thematiek van 'Faust' is
ingehaald door de werkelijk
heid. Er deugt zoveel niet,
maar omwille van de orde en
de welvaart accepteren we
het blindelings."
In 'Sympathy for the Devil'
leeft hoofdrolspeler Faust in
het heden, een tijd die Terp
stra ziet als „een nachtmer
rie". Met róllen voor Balke
nende, LPF-fractievoorzitter
Herben, Ronald McDonald
en zelfs de Teletubbies pro
beert de auteur die gedachte
te vangen in een toneelbeeld
dat mensen gemakkelijk her
kennen. „Elke toneelmaker
probeert een metafoor van
een auteur ie vertalen naar
de huidige tijd. Ik doe dit
door in het stuk personages
op te voeren die iedereen
kent als iconen van bepaalde
stromingen."
Dat in het stuk zwarte piet
overhoop wordt geschoten
en bekende Nederlanders in
tweeën worden gehakt, is
overigens niet bedoeld om te
shockeren. „Je kan toch niet
meer shockeren tegenwoor
dig", stelt Terpstra. „Ik hoop
wel dat het mensen aanzet
tot nadenken over de wereld
waar zij deel van uitmaken.
Stel eerst je eigen normen en
waarden eens ter discussie
voordat je anderen op hun
bek slaat, omdat zij niet vol
gens jouw normen en waar
den leven."
theater recensie
Theo de With
'Dag Sinterklaasje' van VOF de Kunst.
Gezien. 3/12, Leidse Schouwburg.
Sinterklaas zadelde gisteren
veel ouders die met hun kinde
ren in de Leidse Schouwburg
zaten op met een groot pro
bleem. „Zet vanavond niet één
schoen, maar zet er twee", luidt
zijn advies nadat hij enthousi
ast is toegezongen. „Ik zal er
hoogst persoonlijk voor zorgen
dat ze gevuld worden." Daar sta
je dan als ouder die heel ver
antwoord alleen in het week
einde een schoencadeautje toe
staat. Bij wie rust hier eigenlijk
het gezag?
De goedheiligman maakt pas in
de laatste helft van het pro
gramma 'Dag Sinterklaasje' zijn
intrede. Tot die tijd kunnen de
jongens van VOF de Kunst dol
len met de kinderen in de zaal.
Ooit werden ze groot met hits
als 'Suzanne' en 'Een kopje kof
fie', maar inmiddels heeft VOF
de Kunst een nieuwe doelgroep
aangeboord: kinderen. Het pro
ject 'Dag Giraf werd jaren gele
den zo'n succes dat de groep
zich helemaal op popmuziek
voor kinderen heeft gestort.
Zanger Nol Havens ontpopt
zich als entertainer die de taal
van kinderen spreekt. Hij waakt
ervoor daarbij door de knieën
te gaan. Havens blijft trouw aan
zichzelf. In het decor van een
schijnende maan en een roken
de schoorsteen voorziet hij al
oude sinterklaasliedjes van een
fris popjasje. Dat is een verade
ming nu je dezer weken in win
kelcentra voortdurend wordt
'getrakteerd' op kwelende kin
derkoortjes.
Toch blijven het weinig span
nende liedjes. Het 'trippel trap
pel trippel trap' van het paard
en het ondeugende 'koekoek'
na het lekkers in een of andere
hoek zijn zo onderhand aan
vervanging toe. Gelukkig wordt
er aan meuw repertoire ge
werkt. Er wordt bijvoorbeeld
een lied ten gehore gebracht
over de vraag of er ook witte
zwarte pieten bestaan. Een an
der nummer gaat over Ivo Kra
mer, die liever net zo'n choco
ladeletter zou krijgen als zijn
broer Martijn. „De letter I is
maar één streep, net een cho
coladereep", zingt Nol Havens.
Ivo vraagt de eerste letter van
zijn achternaam erbij. „Dat ben
ik."
Na drie kwartier heeft sinter
klaas toch zijn weg gevonden
door mistig Leiden. Hij pro
beert zijn partijtje mee te bla
zen in VOF de Kunst, maar
komt niet verder dan het na
bootsen van de stoomboot op
de saxofoon. Als hij de kinderen
uitnodigt met de band mee te
zingen, staan er binnen mum
van tijd meer kinderen op het
podium dan er nog in de zaal
zitten. De jeugdige theaterbe
zoekers genieten met volle teu
gen. Zij hebben hun heerlijk
avondje alvast te pakken.
Extra geld voor renovatie en nieuwbouw Museumplein
amsterdam/gpd - Het Stedelijk
Museum blijft in het centrum
van Amsterdam en krijgt toch
extra geld van de gemeente om
naast de renovatie van het ou
de gebouw aan de Paulus Pot-
tërstraat nieuwbouw aan de
kant van het Museumplein te
realiseren.
Het college van B en W besloot
gisteravond laat in elk geval
meer uit te trekken voor het
Stedelijk dan de eerder gereser
veerde 57,6 miljoen euro. Om
hoeveel extra gemeentelijke
middelen het gaat, wordt nog
bekendgemaakt. De woord
voerder bevestigt dat op de
huidige locatie van het muse
um cultureel-commerciële ac
tiviteiten als een grand café en
een auditorium worden ont
wikkeld.
Het college maakte half sep
tember bekend dat de nieuw
bouw naar een ontwerp van de
Portugese architect Siza dat na
twee jaar voorbereidingen al
bestekklaar was, in zijn geheel
werd afgeblazen omdat de ge
meente de financiering niet
rond kreeg. Als alternatief koos
het college voor onderzoek
naar de mogelijke vestiging van
een dependance van het Stede
lijk op de Zuidas nabij de AIO.
Cultuurwethouder Hannah
Belliot opperde eind septem
ber bovendien het Stedelijk in
zijn geheel te verhuizen omdat
'jongeren er niet tegenop zien
de tram en de metro naar de
Zuidas te nemen'. De plaïinen
van het college leidden tot
massale protesten in de natio
nale en internationale kunst
wereld omdat het Stedelijk als
belangrijkste museum voor
moderne kunst in Nederland
niet uit het hart van de hoofd
stad zou moeten verdwijnen.
