TOERISME
Paradijs verveelt
Stilte
VRIJDAG 29 NOVEMBER 20
Dat treft. Het loopt al tegen de
winter, maar bij brasserie 'Bran-
daris' in West-Terschelling staan
de stoeltjes nog buiten. Niet dat
er vanaf het verwarmde terras
veel valt te zien. Voorbijgangers
zijn er op deze zondagmiddag
nauwelijks en aan de overkant
gaapt koud, wit en blinkend de
schoongeboende winkel van sla
gerij Groenewoud. Daar blijk je zo
voor het avondeten nog een hele
boom over te kunnen opzetten.
Wat er nou triester uit ziet: een
nachtclub in de ochtend, een
openluchtzwembad in de winter
of een slagerij in het weekeinde.
De laatste wint Omdat het zo
veel weg heeft van een operatie
kamer.
Het is - zoals wel
vaker - ruw maar
helder weer op
Terschelling. Tien
graden boven nul
zo ongeveer. Ui
ensoep, rode wijn
en de warme
gloed van een rij
tje aan het pla
fond opgehangen
straalkachels. 'Zal
ik u nog een keer
tje inschenken?' Ja,
natuurlijk. Rozig
heid kent geen tijd.
We zijn net terug
van de 'Bosch
plaat', die naakte
leegte voorbij Oos
terend. Waar onze
voetstappen nog
etmalen lang als
stempels in het
zand zullen blijven
staan. Waar meeu
wen murmelend als kleine kin
deren door het helmgras schar
relden. Waar het zo stil was, dat
de mensen elkaar vriendelijk
zouden hebben gegroet als ze
elkaar tegen waren gekomen.
Maar dat waren ze niet. Ze had
den elkaar niet eens gezien.
Was het de afgelopen zomer ook
zo rustig op de 'Boschplaat'? „Ja
hoor', had Peter Winter van de
VW gezegd, terwijl hij in het
Wrakkenmuseum' in Forme-
rum een vorkje in zijn cranber
rytaart dreef. Eigenlijk was het
op Terschelling nog rustiger ge
weest dan anders (minder
vechtpartijen, minder vernielin
gen) en hadden de problemen
zich beperkt tot de campings.
Waarop een paar meisjes zich
een alcoholvergiftiging hadden
gedronken. Ook vervelend na
tuurlijk, maar nu leek heter op
of het op het hele eiland een
bende was geweest. Ze - de
journalisten - hadden het nogal
uitvergroot Met in scène gezette
televisiereportages bijvoorbeeld.
Eerlijk gezegd wil
de Winter het er
liever niet meer
over hebben. Wat
maakte het alle
maal uit? Dat
drankprobleem
was toch niet op
te lossen. Ga
maar na. Als. het
al begint bij de
ouders, wat kun
nen wij dan nog
doen?"
Hij had zijn
schouders opge
haald en zwij
gend zijn taartje
opgegeten. Vol
gende zomer -
daar kon je nu
al vergif op in
nemen - zou
den meisjes
van 14 zich op
nieuw een deli
rium zuipen. Opge
zweept door laveloze vriendjes
en vriendinnetjes en niet in het
minst geremd door moeders die
in de tent ernaast sliepen. „Er
naast! Is gebeurd! Echt waar! Af
gelopen zomer! Dat meisje
De aan stripheld Kapitein
Rob gewijde plaquette in de
duinen van Terschelling.
De 'Boschplaat'. Een twaalf kilometer lange, onafzienbare ruimte van zand, zand en noggereens zand.
moest uiteindelijk met een heli
kopter naar het ziekenhuis in
Leeuwarden worden gebracht
anders was ze misschien wel ge
storven." Winter had zich voor
het eetst verontwaardigd ge
toond. Maar niet voor lang. Be
rustend: „Die rotzooi duurt ge
lukkig nooit langer dan vier tot
zes weken. Daarvoor en daarna
wonen we weer gewoon op het
mooiste eiland van de wereld."
Een opmerking waartegen we
niet veel hadden kunnen in
brengen. Jawel, toevallig kenden
we nóg een aantal 'mooiste ei
landen van de wereld.' Maar
niet na die dag waarop we - het
was nog vroeg - eerst langs die
aartslelijke Zeevaartschool wa
ren gefietst om vandaar via de
Westerdijk en de Stortumerdijk
naar Kinnum te rijden. Bij noor
denwind is ons land op z'n
mooist. En Terschelling in het
bijzonder. Links verborg een
strak dijkje de tot aan de duinen
doorrollende polders; rechts
glinsterde het bollende, door
een web van zilveren draden
doorsneden wad waarop - heel
in de verte - wat mensen dwaal
den. De enigen die we in lange
tijd zouden zien.
De massa gaat waar de massa is.
En die bevindt zich 's winters
nooit op de Stortumerdijk. Of in
Kinnum. Of in Seeryp. Iets druk
ker pas werd het in Midsland.
Waar een kruidenier bewijst, dat
je geen hersens hoeft te hebben
om een oud dorpsplein toch fi
naal te verstieren. Niets ont
ziend schilderde hij zijn winkel
knalrood. Aan de andere kant:
wie heeft daar ooit toestemming
voor verleend? Heeft er op dit
eiland nog iemand de leiding?
Als Hessel (dè Hessel) in café
'De Groene Weide' (een paar ki
lometer verderop, in Hoom) 'Je
komt altijd weer terug naar Ter
schelling, zingt, zal hij toch niet
in de eerste plaats aan dat plein
tje in Midsland denken. Maar
veel eerder aan de schuin oplo
pende straatjes van West-Ter
schelling. Of aan de stoere Bran-
daris, de waker van de Wadden.
Of aan het lugubere en daar
door zo verrukkelijke Stiyper
kerkhof met zijn scheefgezakte
grafzerkjes. Of aan de eindeloze
Noordsvader, waar vanaf je zo
mooi Vlieland ziet liggen. Of -
dèt ongetwijfeld - aan die ge
heimzinnige Boschplaat.
Zand, zand en noggereens zand,
die Boschplaat, tot ver voorbij
de horizon. Hier en daar een
kleine welving, een plas water,
kale bramenstruiken en wat ver
pieterd riet. Een lege, onafzien
bare ruimte die zich langs de
stuifdijk uitrolt van paal 19 tot
20, van 20 tot 21 en dan hele
maal verder tot 28 en 29 toe. Pas
dan sta je voor het Amelander
Gat Wij waren zover niet geko
men. Nog voor het drenkelin
genhuisje al, waren we terugge
keerd. Te kort dag en teveel op
dringend water. Bovendien wil
je - omdat je zoveel ziet - op de
Boschplaat altijd zijn waar je
niet bent. Hetgeen de koers
nogal grillig maakt. En als je dan
diep in het duin, ook nog een
gedenkplaat ontwaart met daar
op de beeltenis van een zeeman,
zijn pijp en zijn hond
Nee maar: kapitein Rob en Skip.
Helden uit de fameuze, in dag
blad Het Parool gepubliceerde
strip. Tekeningen: Peter Kuhn;
tekst: Evert Werkman. 1947 Of
daaromtrent. Dit was dus de
plek - voor alle zekerheid haal
den we er later de flaptekst van
'Het Geheim van de Bosplaat'
(zonder ch) nog even bij - waar
zich tegen het einde van de oor
log een groep oud-nazi's had in
gegraven om de geallieerden
'een laatste vernietigende klap'
toe te brengen. Kapitein Rob en
zijn vrienden zouden deze aan
slag natuurlijk verijdelen, 'maar
voordat het zover was stonden
hen nog heel wat ontberingen te
wachten.'
Een onvervalste Aha-Erlebnis.
Zeer zeker, de Boschplaat veran
dert elke dag van gezicht. Maar
nu kwam elk duintje - zo had
Kuhn het immers ook getekend
- ons plotseling bekend voor.
Was het geen eilander die ginds,
op een fiere, gitzwarte Fries vro
lijk spattend langs de vloedlijn
draafde, maar Kapitein Rob. En
was het geen ijzeren paaltje dat
boven het in de wind golvende
helmgras uitstak, maar een peri
scoop van de nazi's. En was het
geen driemaster die voorzichtig
zijn weg zocht over het geribbel
de Wad, maar 'De Vrijheid' tfan
onze held. Het zaligste moment
van die stille, stille dag op dat
stille, stille eiland. Dat moment,
waarop we liggend in het lage
winterzonnetje, niet ver van
paal 19 alleen de donder van de
branding hoorden. En aan de
horizon van onze gedachten Ka
pitein Rob zagen opdoemen. En
Peer de Schuymer. En professor
Lupardi.
Terschelling in de winter. Ter
schelling op z'n best.
Rob van den Dobbelsteen
Meer informatie: VW Terschelling, tele
foon os 62 4513 45 en/of internet- ww-
w.vw-wadden.nl e-mail: vwter@euro-
netnl
Tips voor
avonturiers
Waarheen? - Een van de treurigste land
ter wereld is Sierra Leone. Andere lan
den op het no go-lijstje van Arnold
Karskens: Afghanistan, Colombia, Con
go, Burundi, Tsjetsjenië, Israël en de
Palestijnse gebieden. Het ministerie
van Buitenlandse Zaken geeft gedetail
leerde reisadviezen voor zo'n 90 lan
den: www.minbuza.nl of telefoon 070
348 64 86.
Voorbereiding - Handig zijn de SAS
Survivalgidsen 'De basis' en 'Berg- en
poolgebieden' (uitgeverij Elmar, 2002).
Hierin staat wat je moet dragen op de
Noordpool en hoe je een hert slacht. In
'The World's Most Dangerous Places'
geeft Robert Young Pelton reistips voor
38 gevaarlijke landen. (Ook op internet:
www.comebackalive.com.) Dit najaar
verschijnt Arnold Karskens' Reizen
langs de frontlijn (Meulenhoff).
Inspiratie - www.henkdevelde.nl (met
Henks online dagboek) en www.global-
unlimited.com (online expedities van
Maaike Kallenborn en Peter Stuiven-
berg). De boeken van Henk de Velde en
van Maaike en Peter verschijnen bij
uitgeverij Elmar (www.uitgeverijel-
mar.nl), die van Arnold Karskens bij
uitgeverij Meulenhoff (www.meulen-
hoff.nl).
'Een oorlogsgebied heeft één groot pluspunt: er ko
men nauwelijks toeristen.' Beroepsdeformatie? Een
onbedwingbare zucht naar avontuur? Hoe dan ook
oorlogsjoumalist Arnold Karskens vierde zijn vakan
tie dit jaar in de Noord-Indiase staat Kashmir. Daar
vechten vrijheidsstrijders al jaren voor een onafhan
kelijke staat. Kashmir is uitdrukkelijk géén vakantie
land - en dus ging Karskens daarheen, en niet naar
Marmaris, Nice of Porto. En het was er gevaarlijk
maar prachtig, schrijft Karskens in zijn reisverslag in
de Nieuwe Revu: 'Het is inderdaad zoals een reis
gids het ooit omschreef: 'Kashmir is de mooiste plek
op aarde die je wellicht nooit zal bezoeken.'
Doen wat niemand anders durft, komen waar ver
der niemand komt, is dat de drijfveer van de avon
turier? Één ding is zeken een gewoon vakantieland
of een tropisch eiland kan solozeiler Henk de Velde
niet boeien. Vanaf zijn boot op 1000 mijl van Hawaï
mailt De Velde: „Zonnige, paradijselijke eilanden
zijn erg mooi, erg verleidelijk... maar je valt in slaap
het gaat vervelen, je zoekt het in andere, extreme
re streken. Je bent in je hart de ontdekker, je zoekt
iets nieuws." En daarom is Van de Velde in zijn een
tje op weg naar de Bering Straat en bereidt hij zich
voor op 7 maanden overwinteren in Alaska.
Ook Arnold Karskens verveelt zich snel: „Ik zat vroe
ger wel eens een paar weken in één plaats, maar op
een gegeven moment heb je de sociologische door
snede van zo'n dorp wel door. In een oorlogsgebied
zijn de mensen vaak interessanter, ze hebben een
drive om te overleven."
Verveling kan dus een motief zijn voor de trek naar
broeinesten en brandhaarden. Gevaarlijke, extreme
situaties kunnen het uiterste van een mens vragen.
En tijdens die flow, de totale concentratie die nodig
is voor een topprestatie, is de mens het gelukkigst.
Zo'n moment van geluk ervaart de reiziger vreemd
genoeg niet in het paradijs, constateert schrijver
Alain de Botton. Hem lukt het in ieder geval niet om
zich op het droomeiland Barbados aan het moment
over te geven: „Mijn geest bleek zich vooral bezig te
houden met angst, verveling, vaag verdriet en finan
ciële zorgen." (De kunst van het reizen).
Nieuwsgierigheid jaagt de avonturiers Maaike Kal-
lendorn en Peter Stuivenberg voort: „We hebben de
hele globe voor nop bij de geboorte gekregen. Vind
je het niet vreemd dat je in een enorm huis woont
en niet de eerste en tweede verdieping bekijkt? Weet
je, die wereld is zo verrekte groot en mooi dat we
het van de daken willen schreeuwen." Maaike en
Peter reizen sinds vijfjaar dwars door alle continen
ten. Op dit moment bereiden zij zich voor op een
ontmoeting met de Yanonami indianen bij de Co
lombiaanse grens. Het avontuur overkomt ze
meestal gewoon: „Dat is in al zijn facetten best wel
grappig. Alleen toen Maaike per se met een vuurpijl
iemand in de Sahara wilde doodschieten om de
stress, de agressie en de spanning af te reageren,
hadden we zo iets van oeps, dit wordt even te gek."
Vrijheid heeft ook een grote aantrekkingskracht.
Henk de Velde: „Je moet keuzes maken, jezelf dwin
gen tot vrijheid, zogenaamde zekerheden weg
schuiven, doen... Thuis blijven zitten, is blijven dro
men en aan dromen heb je niets! Ik heb verschillen
de relaties geprobeerd maar zelfs de liefste meiden
geven me niet de voldoening van het onderweg
zijn."
Onderweg maar ook erbij willen zijn, is een sterke Iris Pronk
drijfveer. Arnold Karskens: „Ik wil graag een deel
van de wereldgeschiedenis zijn. In een oorlogsge
bied ben ik zeer welkom bij gewone mensen, ik ver
tegenwoordig de wereld die geïnteresseerd is in hun
lot. Ik vind dat een hele dankbare taak."
Avontuur is een keuze, avonturieren doe je fulltime.
Dat stelt Robert Young Pelton, schrijver van de anti
reisgids 'The World Most Dangerous Places': „Na
tuurlijk moet het leven avontuurlijk zijn! Het is im
mers geen baan?!" Dat klinkt leuk en romantisch.
Maar intussen: wat heb je eraan om jaren uit een
rugzak leven, in je eentje ijsberen te trotseren, onder
geweervuur te liggen? Henk de Velde: „Ik leer de
wereld kennen, het universum, God, de mens, me
zelf... maar in het dagelijkse leven, in de zogenaam
de samenleving heb je niets aan die kennis. Ik ben
rijk maar je blijft materieel arm... dat heb je er ook
voor over... Je hebt niets, maar je bent iets. Je bent
jezelf!"
Voor avonturiers in spe hebben de die hards wel
wat adviezen. Arnold Karskens, die binnenkort een
handleiding voor oorlogsjournalisten publiceert:
„Begin een jaar van tevoren met je voorbereidin
gen." Minder behoedzaam zijn Maaike Kallenborn
en Peter Stuivenberg: „Vertrek, garantie tot het eind
van de straat! Vrees niets behalve de angst." En we
reldzeiler Henk de Velde mailt vanaf zijn boot: „Doe
het niet, weet waar je aan begint... En blijft de eeu
wige drang in je hart, maak de keuze, ontheem,
breek, ga, doe het en geniet van elke dag.... Morgen
zal altijd beter zijn!"
REISBERICHTEN
Kruiden
Ongeveer veertig restaurants in de omgeving van Metz (F
rijk) nemen vanaf eind november deel aan de gastronom
campagne Moselle Courmande. In die periode worden spe
menu's aangeboden, waarin geurige kruiden, zoals anijs
neel, kruidnagel, foelie, steranijs en kardemon de hoofdrol
len. Iedere gast die het speciale menu bestelt, ontvangt bij
trek een kruidig cadeautje. De lijst met deelnemende rei
rants is aan te vragen bij:
De CDT Moselle, CDT Moselle - Service Loisirs Accueil, Hotel du Départ
- BP 11096 F-57036 Metz cedex 1, telefoon 00 33 38 73 75 763.
o
Porseleinschat
In de fameuze Zwinger van Dresden is na een omvangrijke
jaar durende renovatie de wereldberoemde 'porseleins
weer opengesteld voor het publiek. Te bewonderen zijn a
meer voorwerpen uit de Chinese Ming-dynastie en topstu
uit de beroemde fabriek van Meissen in Dresden, De Duitse
dankt de beroemde verzameling aan August de Sterke,
vorst van Saksen en koning van Polen, die zijn hartstocht
de kostbare en breekbare schatten zelf ironisch omschret
een 'maladie de porcelaine'. In 1721 omvatte zijn collectie al
14.500 stuks - voornamelijk afkomstig uit China, Japan et
naburige Meissen.Meer informatie: Staatlichte Kunstsammlungen,
ger, Dresden, telefoon 00 49 35 14 9146 22 en/of Internet: www.staatlj
sammlungen-dresden.de
o
Zweten
Vanaf eind dit Jaar kunnen bezoekers van Bad Fussing in
eren zweten en ontspannen in een museum. Het nieuwe
ness-centrum is ondergebracht in historische, uit het R
overgebrachte boerderijen uit de 17e en 18e eeuw. In het
plex komen ook enkele sauna's. Saunabezoekers hebben 1
toegang tot een bassin dat wordt gevoed door het gei
krachtige water van Bad Füssing.
Meer informatie: Kurverwaltung, Rathausstrasse 8, D-94072 Bad Füssii
lefoon: oo 49 85 31 97 55 00 en/of internet: www.bad-fuessing.de
o
Souvenirmuseum
In het voormalige theatergebouw bij Tranekr Slot op het rtjar
se vakantie-eiland Langeland (ten zuidoosten van Funen) i
Souvenirmuseum geopend. Er zijn in het nieuwe museumj
totaal meer dan 700 souvenirs uit de hele wereld te zien, v^iai
onder een flink aantal oude en zeldzame. De meeste zijn
gebracht door Deense reizigers.
Meer informatie: Souvenariet, Slotsgade 84B, DK-5953 Tranekr, telefo
45 62 59 1718 en/of internet: www.souvenariet.dk en Deens Verkeersb s
Postbus 266, 2300 AC Leiden (op werkdagen van 09.-30-12:00 uur) te
071 52115 44; internet: www.visitdenmark.com
ET
Schaakcruise
Tussock Cruising organiseert volgend jaar van 17 tot en m 6 4
mei een zogeheten 'schaakcruise'. De Amersfoortse touro p|!
tor die al bijna 20 jaar lang tochten aanbiedt met klasi ev«
Turkse zeilschepen tussen voornamelijk Bodrum en Manier
ziet deze trip als een welkome aanvulling op het al uitgeb v*r
pakket themareizen waarin vooral de kookcruise (met Cas j.oi
kers) de natuurtocht (met Bob Ursem) en de jeugdreizen 55
grote populariteit genieten. Voor de schaakcruise is interi tei
naai meester Hans Böhm aangezocht. Nieuw in het progra
is ook een literaire cruise (met Annemarie Oster) en een afs
cruise volgens de Bea Pols-methode.
Meer informatie: Tussock Cruising, telefoon 033 422 00 55 en /of ii
www.t u ssockc r u ising.com
Oman
Het sultanaat
Oman heeft in
zijn ambassade in
Den Haag een
toeristisch infor
matiebureau ge
opend. Hoewel
reizen naar het
land al geruime
tijd door Neder
landse touropera
tors worden aan
geboden, bleef
het aantal belang
stellenden be
perkt tot hoog
stens 2500 per
jaar. De verwach
ting is echter dat
dit getal - mede
omdat nu ook De
Jong Intra het
land in zijn programma heeft opgenomen - snel zal toen
tot ongeveer 6000. Het verkeersbureau van Oman is
aan de Kongininnegracht 27 in Den Haag en het telel
mer is 070 361 58 00.
Fort Rostaq in Oman.
Foto: Rob van den Dobbelsteen
Onder de titel 'Kleine Atlas van de Stilte' verscheen b
geverij Lannoo onlangs een boekje waarin Laurens I
zer 23 'stil makende' plaatsen in België beschrijft. Hei
juweeltje. Waarin de Belgische journalist dagdroomt
het Leopoldkanaal, in de Abdij van Westvleteren 'wel
de stilste uren en dagen van zijn laatste persoonlijke
nium' meemaakt en op het strand van Oostduinkerki
dekt hoe je de stilte warempel kan opgraven.
Niettemin: bestaat hij nog? De stilte? Niet op de Moufc
rest in elk geval. Daar stonden dit jaar, schrijft De Ke#
op een mooie meidag 54 mensen op de top. Vierenvi
Of er in Nederland nog plekken te vinden zijn, waar 1
stil is, dat je de sneeuw kunt horen vallen? Ik dacht d j
een paar wist. Maar toen ik er was, viel het tegen. Ho
het gezoem van de N247 (Waterland), hoorde ik de n
zager van Staatsbosbeheer (Schoorlse Duinen), hoort "8^
de tractor van boer Bakker (Wïeringermeer).
Toch doet de Wet Geluidhinder van 1979 vermoeden
in Nederland stiltegebieden bestaan. Gebieden dus
minstens enkele vierkante kilometers groot, waarin deyyj
luidbelasting door toedoen van menselijke activiteitei ladio
laag is, dat de in het gebied heersende natuurlijke gelic,
niet of nauwelijks worden verstoord.
NC
Maar als het gerucht van scheper, honden en blateni
de op het Dwingelderveld de door de jeneverbesstrui
ruisende wind overstemt, is dat dan het gevolg van '1
lijke activiteiten?' Ja, letterlijk genomen wel. Maar ëei progr;
dringender stilte dan daar, op die late herfstmiddag i
Dwingelder Veld, heb ik
in Nederland nadien
niet meer meegemaakt.
Soms moet de stilte wor
den verbroken om de
stilte te horen.
Rob van den Dobbelsti
van
22.0
00.0
ziek.
Voetstappen blijven op de Boschplaat etmalen lang als stempels in het zand staan. Foto's: Rob van den Dobbelsteen
