Doodongelukkig
op school
Moeilijk
lerende kinderen kwijnen weg, thuis of in 'gewone' klas
Interview
Achtergrond
Veel moeilijk lerende kinderen kunnen niet meekomen in de 'gewone' klas. Ze dreigen tussen wal en schip te raken (foto in scène gezet). Foto: GPD/Harmen de Jong
Met een tekening in haar hand
kruipt Merien op de bank
dicht tegen haar moeder aan.
Het zwarte haar in een vrolijke paarden
staart, een onzekere blik in haar lieve,
bruine ogen. Sinds de zomervakantie gaat
het zevenjarige meisje niet naar school en
zit ze de hele dag thuis. „Geen basis
school vindt het verantwoord om Merien
te plaatsen", zo staat in haar dossier, sa
mengesteld door de leerplichtambtenaar.
Mimunt Belkhir, de moeder van Merien,
is radeloos. Haar Nederlands is zeer ge
brekkig. Om haar verhaal te doen heeft ze
Zohra ingeschakeld, een Marokkaanse
buurvrouw die wel goed Nederlands
spreekt. „Ze wil zo graag dat haar dochter
naar school gaat", vertaalt Zohra. „Me
rien verveelt zich thuis. Ze is druk, luistert
niet, trekt alle aandacht naar zich toe.
Moeder kan dat niet aan, ze heeft nog een
baby en een peuter thuis."
Mevrouw Belkhir haalt schoolfoto's van
vorig jaar uit de kast. Een lachende Me
rien tijdens sinterklaasfeest, een vrolijk
meisje tussen haar klasgenootjes op een
groepsfoto. „Niet goed kind thuis zitten,
kind moet naar school", vertelt moeder.
De leerachterstand van haar zevenjarige
dochter is zorgwekkend. „Merien heeft
het niveau van een vijfjarige. Ze scoort
laag tot zeer laag met rekenen en taal. Er
is sprake van een algehele ontwikkelings
achterstand", zo staat in het rapport van
de leerplichtambtenaar. „Merien heeft lo
gopedie nodig. Ze is gebaat met een
plaats op het special basisonderwijs
waar ze op haar eigen tempo individuele
hulp kan krijgen om zich te ontwikkelen",
zo luidt het advies.
Het rapport ligt al vanaf augustus bij de
Permanente Commissie Leerlingenzorg
(PCL), de instantie die de zogeheten 'be
schikking' voor speciaal basisonderwijs
moet afgeven. Zonder dit 'boterbriefje'
kan Merien voorlopig nergens naar toe.
„Een gewone basisschool kan haar niet
opnemen", zegt leerplichtambtenaar Le-
ny Mulder. „Merien zou daar doodonge
lukkig worden, omdat ze op alle fronten
niet mee kan komen."
Onacceptabel
De wachtlijsten voor speciaal basisonder
wijs zijn dramatisch. Voor honderden
kinderen in Nederland kan het ruim een
jaar duren voordat ze op een speciale
school zitten. Volgens het rapport
"Wachtlijsten speciaal basisonderwijs'
van de onderwijsinspectie zaten vorig
De wachtlijsten voor het speciaal basisonderwijs zijn lang.
Honderden moeilijk lerende kinderen lopen daardoor gigantische
leerachterstanden op. Wachtend, thuis, of in een 'gewone' klas,
waar ze het niet redden en wegkwijnen als zielige vogeltjes, of zich
manifesteren als de etterbakken van het schoolplein. Het plan van
oud-staatssecretaris Karin Adelmund _alle kinderen samen op één
school_ blijkt niet te werken. „Als deze jongen niet naar een
speciale school gaat, wordt het een kut-Marokkaan!"
aal van voormalig staatssecretaris Adel
mund, als een valse missie. „Het was een
bezuinigingsmaatregel voor het speciaal
onderwijs. Het ging om de centen, maar
niet om het belang van het kind."
Fred Bommels, directeur van een basis
school in Amsterdam-West, is het met
hem eens. „Weer Samen Naar School is
bijna een moord op de leraar en de rest
van de kinderen", aldus Bommels. Hij er
kent dat vroeger kinderen wel heel ge
makkelijk naar de lom-school werden ge
stuurd. Als er maar iets aan mankeerde,
kregen ze het stempel 'moeilijk lerend' en
werden ze weggestopt. Dat is natuurlijk
ook niet goed.
Bommels vindt het bedroevend dat het
ministerie niet wil toegeven dat Weer Sa
men Naar School in de praktijk niet
werkt. „Ik ben al vaak wezen klagen bij de
minister. Maar tussen de bewindsman en
de werkvloer zit een ambtelijke molen
van nog wel 900 Zoetermeeitjes."
Regeltjes
De wirwar aan regeltjes om kinderen
maar zo lang mogelijk weg te houden van
het speciaal basisonderwijs, maakt
slachtoffers. Dat geldt in ieder geval voor
de achtjarige Melissa van Klingeren. Al in
januari 2000 wordt duidelijk dat Melissa
moeilijk kan meekomen op de basis
school.
Ingrid van Klingeren legt een stapel pape
rassen op de salontafel, het dossier van
haar dochtertje. „De taalontwikkeling van
Melissa verloopt niet goed. Ze heeft vaak
hulp nodig. Bovendien heeft Melissa on
voldoende zelfvertrouwen en raakt ze in
paniek als iets niet lukt. Ze durft geen vra
gen te stellen", zo staat in een onderzoek
van het advies- en begeleidingscentrum
(abc) waar het meisje is getest op haar in
telligentie en sociale en emotionele ont
wikkeling.
Uit het onderzoek blijkt dat Melissa al
leen op de basisschool kan blijven, als ze
extra begeleiding krijgt. In de praktijk
komt daar weinig van terecht en wordt
vooral haar taalachterstand steeds groter.
Melissa zit in groep vier, maar met lezen
en schrijven loopt ze zeker anderhalf jaar
achter.
Het meisje zegt dat ze niet wordt gepest,
maar volgens haar moeder wordt ze wel
buitengesloten. „Ik was een keer mee
toen ze met haar klas naar het museum
ging. Melissa wilde een folder pakken
waarop een jochie zei: 'Doe dat maar
niet, jij kan toch niet lezen'. Dat steekt
haar wel degelijk, maar ze zal het nooit
hardop zeggen. Als moeder voel je die
dingen."
Ook leerplichtambtenaar Yvonne
Faulstich vindt dat Melissa op het speci
aal basisonderwijs thuis hoort. „Het is
een kind dat met beide handen op haar
hoofd over het schoolplein slentert, een
teken dat ze al die indrukken niet aan
kan. In een kleine groep met individuele
begeleiding kan ze zich wel goed ontwik
kelen", licht Faulstich toe.
Door een vertraging in de bureaucrati
sche mallemolen krijgt de moeder van
Melissa in september bericht dat het in
telligentie-onderzoek uit januari 2000 in
middels is verjaard. „Het hele circus kan
weer opnieuw beginnen. Dan ben je zo
twee jaar verder. Melissa is dan tien. te
oud voor het speciaal basisonderwijs. Als
ze zich nu niet goed ontwikkelt, hoe moet
het dan straks met mijn dochter op het
voortgezet onderwijs?" Dan. strijdbaar:
„Maar ik laat niet met mijn kind sollen en
zal voor haar vechten. Ook Melissa heeft
recht op een goede toekomst."
(Om redenen van privacy zijn enkele na
men van kinderen gefingeerd)
jaar twintig kinderen thuis. Ruim zeshon
derd leerlingen waren al wel getest voor
het speciaal basisonderwijs, maar wegens
plaatsgebrek bleven ze zolang op een 'ge
wone' school. Daarnaast stonden ruim
duizend kinderen op een wachtlijst voor
een onderzoek dat moet uitwijzen of ze in
aanmerking komen voor een speciale ba
sisschool.
Het ministerie van onderwijs noemt de
situatie 'onacceptabel', maar is zelf de
boosdoener. Het idealistische plan Weer
Samen naar School is ooit bedacht door
Karin Adelmund, voormalig staatssecre
taris van onderwijs. De bewindsvrouw
vond dat moeilijk lerende kinderen en ge
handicapte kinderen niet langer moesten
worden weggestopt in aparte scholen,
maar voortaan gewoon naar de basis
school konden gaan.
De lom-scholen (leer- en opvoedmoeilijk-
heden) en de mlk-scholen (moeilijk le
rende kinderen) moesten fors inkrimpen
en daarvoor kwam het speciaal basison
derwijs in de plaats. Maar met veel min
der stoeltjes in de klas, want kinderen
met leerproblemen moeten immers zo
veel mogelijk naar een gewone school.
In de praktijk blijkt het ideaal van Adel
mund niet te werken. De basisscholen
hebben veel te weinig leerkrachten om
deze leerlingen goed te begeleiden. Het
gevolg is dat moeilijk lerende kinderen
een nog grotere achterstand oplopen en
zich bovendien diep ongelukkig voelen
op school. De een kwijnt weg als een zie
lig vogeltje in het hoekje van de klas, de
ander schreeuwt om aandacht en mani
festeert zich als de etterbak van het
schoolplein. Meesters en juffen voelen
zich doorlopend schuldig, omdat ze zo
wel goede als slechte leerlingen niet dat
onderwijs kunnen geven waar ze recht op
hebben. Veel leerkrachten haken over
spannen af en de rest probeert te redden
wat er te redden valt.
De beuk erin
Het 'zorgoverleg' op een zwarte basis
school in de Randstad spreekt boekdelen.
Leerplichtambtenaar Leny Mulder zit in
de lerarenkamer aan tafel met een politie
agent, maatschappelijk werker, intern be
geleider, GGD-arts en orthopedagogisch
medewerker. Iedere week bespreken ze
de situatie van kinderen die eigenlijk naar
het speciaal onderwijs moeten. Vandaag
liggen er maar liefst zestien dossiers op
tafel.
„Mehmet, tien jaar. Heeft dringend een
ADHD-onderzoek nodig, maar bij het
Riagg moet je daar drie, vier jaar op
wachten. Hij zoekt voortdurend ruzie met
andere kinderen, zet erg snel de beuk er
in, stuitert de hele dag door de klas." De
orthopedagogisch medewerker licht toe:
„Een joch die alles in zich heeft om een
'kut-Marokkaan' te worden. Zijn oudere
broer zit al in de gevangenis.
„Joshua, zes jaar. Illegaal hier. Wacht al
een jaar op een bril, maar moeder heeft
daar geen geld voor. Kind heeft logopedie
nodig. Joshua zit droevig in de klas, heeft
soms striemen op zijn gezicht. Er zijn ver
moedens dat moeder hem mishandelt."
Dan volgt het dossier van Ahmed, zes
jaar. Leerplichtambtenaar Mulder: „Ik
heb proces-verbaal opgemaakt, omdat
het kind heel vaak niet op school komt. Ik
ben bij de familie thuis geweest en ben
echt geschrokken. De kinderen terrorise
ren hun moeder, het speelgoed vliegt
door de kamer. Moeder is absoluut niet
in staat om haar zoons te corrigeren. Bo
vendien verzet zij zich tegen een plaat
sing op het speciaal onderwijs terwijl dat
hard nodig is voor Ahmed.
Tot slot Saskia, zes jaar. Het meisje is al
dagen niet op school geweest en moet
morgen een toelatingstest doen voor het
speciaal basisonderwijs. Het is haar laat
ste kans. Leerplichtambtenaar Mulder is
razend, springt in haar auto en rijdt naar
de familie.
„Wat een vieze stinkbende is het hier",
mompelt Mulder als ze het huis binnen
stapt. Op de bank zit moeder, 29 jaar.
Twee kleintjes kruipen in hun luier over
de vloer, ook de zesjarige Saskia zit om
twaalf uur 's middags nog in haar pyja
mabroek en blote buik.
Haar dochtertje was niet op school omdat
ze bij oma logeerde, vertelt moeder.
„Niets mee te maken", roept Mulder die
beweert dat de ouders mogelijk 's och
tends gewoon geen zin hebben om het
meisje naar school te brengen. Met be
hulp van de politie en een telegram van
de gezinsvoogd krijgt Mulder het voor el
kaar dat Saskia de volgende dag wel - te
laat - op school verschijnt.
Aanmodderen
Leraren en schooldirecteuren weten het
zeker: moeilijk lerende kinderen die nu
noodgedwongen blijven aanmodderen
op de basisschool, krijgen gedragsproble
men. Stille kinderen - in ondervvijsjargon
de 'zielige vogeltjes' - krijgen last van faal
angst. Ze doen er alles aan om niet op te
vallen in de klas, durven hun vinger niet
meer op te steken of gaan expres zo vaak
naar de wc dat ze bijna alle vragen van de
juf vermijden.
Drukke kinderen lopen het risico op een
persoonlijkheidsstoornis, vertelt Hans
Klaassen, adjunct-directeur van een
zmok-school (zeer moeilijk opvoedbare
kinderen). Door hun volstrekt onhandel
bare gedrag - schreeuwen door de klas,
smijten met spullen en vechten met an
dere leerlingen - heeft iedereen een
pesthekel aan ze.Als dit zogeheten op
positionele, agressieve gedrag te lang
doorgaat, wordt dit een deel van hun per
soonlijkheid dat zeer moeilijk te corrige
ren is. Ik krijg hier kinderen die veel te
lang in de fuik van het basisonderwijs zijn
blijven hangen", aldus Klaassen.
Volgens hem is het absoluut onmogelijk
dat basisscholen deze kinderen opvan
gen, omdat ze gewoonweg de deskundig
heid niet in huis hebben. Üaassen om
schrijft Weer Samen Naar School, het ide-
De zevenjarige Merien zit sinds de zomervakantie noodgedwongen thuis. Geen school
vindt het verantwoord haar te plaatsen. Foto: GPD/Phil Nijhuis
Verdwijnen
Grand Prix van
Francorchamps
is 'ramp voor
de streek'
Voor echte
fans kan een
Potter-film
niet lang
genoeg duren
Robbert
Ammerlaan over
Donna Tartt
en revival van
De Bezige Bij
ZATERDAG
9 NOVEMBER
2002
ER
BIJ
