GESPREK VAN DE DAG Verliefd op een moordenaar Zwaarlijvigheid wordt probleem van omvang Man dood dp beten van vrp Ex-vrouw van 'monster van Ter Aar': 'Ik was ziende blind' Wie ben ik? HDC 152 MENSELIJK De Amerikaans acteur STEVE MARTIN presen teert volgend jaar maart de ceremonie rond de Oscar uitreikingen, aldus Ameri kaanse media gisteren. Het zal dan de 75ste keer zijn dat de belangrijke Amerikaanse filmprijzen worden uitgedeeld. Martin presenteerde het gala in Los Angeles eerder in 2000. De presentatie van het Oscar-gala geldt als een van de meest prestigi euze opdrachten in de Amerikaanse televisiewe reld. Vorig jaar viel die eer te beurt aan Whoopi Gold berg. Ruim 90 jaar lag het naamloos begraven in het Canadese Ha lifax, het 'ONBEKENDE KIND' dat na de ramp met de oceaan stomer TITANIC dood uit de zee werd gevist. Deze week kreeg het slachtoffertje van de beroemde scheepsramp eindelijk een iden titeit. Door DNA-onaerzoek werd vastgesteld dat het gaat om de dertien maanden oude Eino Vil- jami Panula uit Finland. Niet al leen hij liet het leven in het ijs koude water van de noordelijke Atlantische Oceaan, ook zijn vier broertjes en zijn moeder stierven in de golven. Foto: AFP Het DIEVENGILDE in de Litouwse hoofdstad Vilnius heeft een opmerkelijke nieuwe vaardigheid onder de knie. Behalve de diefstal van personenwagens, lukt het de dieven nu ook meteen de metalen garageboxen als buit mee te nemen. Volgens de politie van Vilnius is dat in een buitenwijk 120 maal gelukt. De garageboxen en de wagens stonden op een open terrein. De gedupeerde eigenaren omschreven de diefstallen als absurd, bizar en ongelooflijk. Overgewicht Naar opleiding in procenten lagere school lager beroeps onderwijs (m)ulo/mavo mbo/mms/ havo/vwo hbo/wo Bron: VU/RIVM Dik zijn is net zo gevaarlijk als roken en drinken. De wereld telt momenteel meer dikkerds dan mensen die honger hebben. Twee op de vijf Nederlanders zijn te dik. Het aantal jeugdige zwaarlijvigen neemt onrustba rend toe. Overgewicht is een se rieus probleem is aan het wor den, en deskundigen vinden dat het moet worden aangepakt. De één wil belasting op de vette hap. De ander wil gezond voed sel goedkoper maken en snoep- reclame rond kinderprogram ma's verbieden. Nederland is de laatste jaren op de wereldrang lijst van dikkerds met stip geste gen. Ons land neemt na Ameri ka, Groot-Brittannië en Duits land nu de vierde plaats in. Over 25 jaar zijn de Europeanen dik ker dan de Amerikanen. Tijd om de noodklok te luiden. Econoom Henriëtte Maassen van den Brink gaat waarschijn lijk het verst in haar voorstellen. Zij wil accijns invoeren op vet, zout en suiker, kortom op onge zond voedsel. Want als Neder land niet snel actie onderneemt, staat de overheid straks voor gi gantische kosten in de gezond heidszorg. Zo'n 1 miljard euro voor de bestrijding van de direc te gevolgen, zoals hart- en vaar- ziekten en diabetes, heeft ze be rekend. Gezonder eten is bovendien fi nancieel aantrekkelijk, niet al leen voor de maatschappij, maar ook voor de betrokkenen zelf. Maassen van den Brink: „Dikke mensen veroorzaken misschien geen overlast zoals stinkende rokers en irritante drinkers, maar dikke mensen hebben wel meer kans op ziek ten. Ze hebben een lagere kans op het vinden van een baan en verdienen gemiddeld minder dein dunne mensen." Voor Jaap Seidell, eveneens hoogleraar en voedingsdeskun dige, kan de oplossing niet al leen van de overheid komen. Zij kan er wel aan bijdragen. Een van die maatregelen is bijvoor beeld het verbieden van reclame voor vet- en suikerrijk eten en snoep rondom kinderprogram ma's. „Ik vind die reclames one thisch. Een kind kan zelf nog geen keuze tussen gezond en ongezond maken. De beeldvorming in die recla mes klopt niet. Je ziet blije en gelukkige kinderen omdat ze snoepje zus of drankje zo krij gen. En die kinderen zijn ook nooit dik als ze een Big Mac eten." Seidell begrijpt maar al te goed dat de Amerikaanse asso ciatie van kinderartsen het aan prijzen van voedingsmiddelen aan kinderen beneden de acht gelijk stelt aan het misleiden en uitbuiten van kinderen. Het instellen van accijns op on gezond voedsel vindt de hoog leraar niet z'n goed plan. Want als er accijns op die voeding komt, wordt juist de onderkant van de samenleving benadeeld. Het staat namelijk als een paal boven water dat de meeste dik kerds onder de laagopgeleiden verkeren (zie grafiek). Het is daarnaast te ingewikkeld om aan te geven welk voedsel nu wel en welk voedsel niet op de zwarte lijst moet komen. Sei dell doet niet mee aan de heer sende trend vooral de fastfood- en frisdrankindustrie alle schuld in de schoenen te schuiven. Het irriteren van de voedselindu strie kan zelfs averechts werken, denkt de hoogleraar. Sluit liever een verbond met de voedselindustrie, is zijn advies. Hij geeft een voorbeeld. Als je het voor elkaar krijgt dat een fa brikant van chips het vetgehalte geruisloos vermindert, ben je op de goede weg. In elk geval is die manier minder complex dan accijns op vette chips te heffen. Ook het grote aantal verkoop punten van voedsel baart de hoogleraar zorgen, want het wemelt letterlijk van plekken waar je ongezond kunt eten. Waarom niet veel meer plaatsen waar alternatieve en gezonde happen zijn te krijgen? En als de overheid de BTW op groente en fruit verlaagt, is dat een goed begin. Ook het doordraaien van groente en fruit vanwege te lage prijzen mag van hem op de hel ling. Biedt het doorgedraaide fruit liever aan op scholen. Hoe denkt de hoogleraar het voor elkaar te krijgen dat kinde ren niet meer voor de televisie of computer zitten en weer meer buiten gaan spelen en sporten? „Ouders 'parkeren' te vaak hun kinderen voor die ap paraten. Soms voor hun eigen gemak, soms omdat buiten spe len te gevaarlijk is. Ik vind het daarom een taak van de lokale overheid om te zorgen voor vei lige en eventueel bewaakte speelplaatsen. Tsja, en als je kinderen een eigen televisie geeft, kijken ze geheid meer." Irene Nieuwenhuijse irzc De beten die een vrouwp= Californische Modesto ij man zou hebben toeged omdat hij weigerde te vij^ hebben uiteindelijk tot <L^ van de man geleid, zo h/. patholoog bepaald. De aanval veroorzaakte i emotionele en fysieke st verergerde op die mank Pratts hartaandoening, 1 de conclusie van Dr. Rd haar autopsieverslag. De 65-jarige Pratt stierf vergroting van het hart, gen nadat zijn twintig ja gere vrouw Kelli hem ha ten. Twee beten hadden" wonden achtergelaten; i werden op het lichaam 1 minstens twintig tandafl aangetroffen, zei de poll AS een verdachte die dan weer lang en dan weer kort haar heeft. Want de scènes in zo'n film wor den nu eenmaal door elkaar heen opgenomen. Heeft met ingewikkelde planning te maken. Ik hoop dat ik het allemaal goed uitleg. Het begon me wel te duizelen te meer omdat ik tussendoor nog meespeel in mijn geliefde Klok huis. Als holbewoner, minister, schaatstrainer en verliefde bejaarde. Dat je als acteur jezelf kwijt raakt in al die rollen, moet u niet geloven. Dat is meereen romantisch idee dat buitenstaanders van ons vak hebben. Maar die harenkwestie maakte het mij wel lastig. Politieserie: lang haar, Zomerprogramma: kort haar, Klokhuis: pruiken. Het deed een beetje denken aan mijn begintijd bij het toneel. Toen speelde je vaak in meerdere stukken tegelijk. Het kwam voor dat je 's avonds pas wist welke rol je moest spelen als je zag welke kostuums er in de kleedkist hingen. Was trouwens een leuke man, die Theofiel. In middels achtentachtig maar nog goed bij de tijd. Hij vertelde met smaak over zijn jeugd in het Zeeuws-VlaamseKieldrecht. Hoe iedereen in de zomer op straat leefde. Dat er 47 cafés op 5000 inwoners waren. En hoe hij in zijn eerste koers zestiende werd terivijl er vijftien prijzen waren: 'Ik stapte doodmoe mijn fiets af, ik kon amper staan. Toen zegt een supporter: „Goe gekoerst Fieleke!" En hij slaat me op de schouder. Dat was de genadeklap, ik zeeg als een zoutzak in elkaar. Leuke man. De dag daarna stond ik weer verdachte te wezen in die politieserie. In de slotscène zien we het lijk vermoord in bad liggen, badend in het bloed. Vlak voorde camera ging draaien, deed de re- kwisiteur rode kleurstof in het badwater. 'Actie', riep de regisseur. Op dat moment viel een figu rant flauw. De suggestie van bloed die de kijker straks moet krijgen, was hem bij de opname al te veel geworden. Over in elkaar zakken gesproken. Nu nog even gauw voor Klokhuis de rol van die holbewoner in mijn kop stampen. Scène in een restaurant uit het stenen tijdperk, waarin een ober zwerfkeitjes op een lauwwarm bedje van grint serveert. Wat een leuk beroep heb ik toch. Ze begrijpt het nog steeds niet. Jaren samenleven met een serie moordenaar. Jarenlang niets in de gaten hebben. Jarenlang zien de blind zijn. Adrie, de 6i-jarige ex-vrouw van de deze week tot levenslang veroordeelde serie moordenaar Willem van E. uit Harkstede, bekend als het 'beest van Harkstede' en 'het monster van Ter Aar", worstelt met haar verleden. Verliefd op Willem, dat valt niet uit te leggen. Of toch wel, een beetje? Die ene vraag komt telkens te rug: hoe het toch mogelijk is dat ze al die tijd niets merkte. Ze kende zijn verleden toch? Ja, na tuurlijk maar ze vertrouwde hem. „Ik maakte me wel zorgen als hij 's avonds in de auto stap te om te gaan vissen. Dan had-ie al behoorlijk wat gedronken en dan ging er nog een plastic tas vol bierflesjes mee. Mijn god dacht ik dan, als-ie maar nie mand ongelukkig rijdt. Na uren zag ik dan weer twee lichtjes bo venaan de dijk verschijnen. 'Ge lukkig, er is niets gebeurd!' dacht ik dan. Van wat hij had gevan gen aten we vaak heerlijk." Even verschijnt het landelijke le ven in Harkstede weer op haar netvlies. In dat huis is ze geluk kig geweest. Ze heeft van hem gehouden. In dat huis had ook haar jongste zoon uit een eerder huwelijk het naar zijn zin. „Hij was meer gesteld op Willem dan hij ooit is geweest op zijn echte, inmiddels overleden vader", vertelt Adrie. Dan slaat de woe de toe: „Hij heeft me zo bela zerd, hij heeft zo veel mensen misbruikt, besodemieterd. Er zijn nog veel meer slachtoffers van Willem. Die man mag nooit meer vrijkomen. Kindertehuizen Voor onze eerste ontmoeting, thuis bij haar beste vriendin, bakt ze zelf cake. We praten urenlang. Liters koffie. Waar ze oorspronkelijk vandaan komt? Geboren in Rotterdam, tot haar twaalfde opgegroeid in Zeist. Vader en moeder jong overle den. Ze belandt in kindertehui zen en komt uiteindelijk terecht op de bakkersvakschool in Gro ningen, toentertijd de enige vak opleiding in Nederland waar ook meisjes werden toegelaten. „Ik wilde dat vak graag leren. Het zal wel te maken hebben ge had met m'n vader, die was kok." De verweesde Adrie woonde in die tijd in een op vangtehuis voor ongehuwde moeders. Ze komt na haar opleiding te werken in de keuken van een bejaardentehuis. En dan: „Op m'n twintigste getrouwd, kindjes gekregen, gescheiden." Ze staat er met vijf kinderen uit haar eer ste huwelijk vervolgens alleen voor. Adrie richt haar blik op haar vriendin: „Die kinderen heb ik toch goed opgevoed, dat is me toch gelukt?" De vriendin knikt instemmend. De drie dochters en twee zoons van Adrie wonen allemaal in Gro ningen. Ze heeft goed contact met hen. Bij het maken van ver volgafspraken met Adrie zal blij ken dat die moeten plaatsheb ben op de schaarse momenten dat oma niet op haar kleinkin deren hoeft te passen. „Ik heb een druk en prettig leven. M'n eigen huisje, m'n eigen honden en katten. De vrienden en ken nissen uit Harkstede hebben de weg naar mijn huis allemaal ge vonden. Ik red me heus wel." 'Hij heeft je gewoon gebruikt, mam'. De conclusie die haar kinderen Adrie voorhouden is onontkoombaar. Zij vormde voor Willem van E. de brug van de Van Mesdag kliniek naar de buitenwereld. Met de handen voor haar ogen vertelt ze over de contactadvertentie die ze begin 1980 aantrof in het Nieuwsblad van het Noorden. Ze reageert en begint een correspondentie. De eerste afspraak, bij het Hoofd station, zegt Willem per tele gram af. Er is iets tussengeko men. Daarna komt er bezoek van een buitendienstambtenaar van de Van Mesdagkliniek. „Ik had geen flauw idee dat-ie daar zat. Toen me dat duidelijk werd ontstond nieuwsgierigheid. Ik vond het eerste bezoek echt doodeng, maar de nieuwsgierig heid was sterker dan de angst. Was ik maar niet zo nieuwsgie rig geweest." Bekentenis Ze vertelt dat Willem van E. haar vertrouwen won door al bij de kennismaking op te biechten dat hij voor twee moorden, op Aaltje van der Plaat in 1971 en Cora Mantel in 1974 in het Zuid- Hollandse Ter Aar, vast zat en werd behandeld. „Ik schrok wel van de bekentenis maar ik vond het knap, hij draaide er niet om heen." Bij het vertrek zegt Wil lem: „Jij komt zeker niet terug." Ook de buitendienstambtenaar lijkt dat beter. Maar Adrie begint toch te bellen met de gevangen man die haar aantrekt. Verliefd op een man als Willem van E.? „Ja, dat valt niet uit te leggen. Willem was attent, was lief, we hadden het gezellig met elkaar. Als de kinderen mee gin gen op bezoek in de bajes was hij heel beschermend ten op zichte van mij en hen. Ik voelde me prettig bij hem." Ze trouwen in de gevangeniskli niek, in 1982. Daarna neemt Adrie deel aan talloze gesprek ken met artsen en directeuren over de weg terug naar de vrij heid. De tweevoudige moorde naar is in 1986 al op proef vrij gekomen en trekt in 1990 defini tief in bij Adrie en haar gezin in Groningen. Ook Willem raakt net als Adrie betrokken bij de dierenambulance. Om ruimte te bieden aan het groeiende aantal opgevangen dieren verhuizen ze in 1990 naar een afgelegen loca tie in Harkstede. Daar ontstaat een huishouden van Jan Steen. Talrijke honden, katten, hang buikzwijntjes, ezels, varkens. Het dierenopvangcentrum heeft aantrekkingskracht op jonge vrijwilligers, vooral meisjes. Het fenomeen stagiaire doet ook in Harkstede zijn intrede, met alle gevolgen van dien. „Willem ver telde met grote overtuiging dat hij hiervóór een fysiotherapie- praktijk had gehad." Menig sta giaire trapt er met open ogen in. „Bij lichamelijke klachten wilde Willem de meisjes maar al te graag masseren. Daar was hij goed in." Heeft Adrie ook toen nooit iets gemerkt? „Nee! Ik was veel weg, onder an dere om op mijn kleinkinderen te passen. Als stagiaires zich al na enkele dagen ziek meldden, was voor mij de verklaring een voudig: te lui om te werken. Achteraf begrijp ik niet dat ik ziende blind was, dat ik mis schien niks wilde zien. Verschil lende meiden hebben er maan den- en soms jarenlang mee rondgelopen; ze durfden me niets te zeggen. Ach, wat heeft die man veel mensen kapot ge maakt!" Het is Huize De Zoete Inval, daar in Harkstede. Een komen en gaan van mensen en dieren. Kennissen en vrienden scharen zich met regelmaat om de bar becue op het afgelegen terrein bij de roeibaan. Stagiaires blij ven slapen. Willem is nadrukke lijk aanwezig. „Iemand die altijd zijn woordje klaar had." Zo ook op 1 februari 1995 toen het nieuws over de moord op een van de Groninger prostituees uitgebreid op televisie kwam. „We zaten samen te kijken. Wil lem barstte los in verontwaardi ging. Ophangen aan hun ballen moeten ze die lui! Ik had niets door. Er ging geen lichtje bran den." Drinken Willem gaat meer en meer drin ken. Hij verzorgt zich niet meer. „De grootste ruzies als ik daar iets over zei." De telefoonreke ning rijst de pan uit en Adrie heeft het gedaan. „Dat is typisch Willem: iedereen schuldig be halve hijzelf." „Op een gegeven moment be gon hij me dingen te vragen waar ik echt geen zin in had. Als je dat wilt, ga je maar naar de Adrie, de 6i-jarige ex-vrouw van het 'monster van Ter Aar', worstelt met haar verleden. Foto: GPD/Han de Graaff hoeren. Nou, dat heeft hij letter lijk opgevat. Ik heb hem afgewe zen. Sinds die tijd heeft hij me met geen vinger meer aange raakt. Hij sliep in de kamer, ik bleef in de slaapkamer." Nooit is ze bang voor Willem geweest. Maar ze zag hem liever gaan dan komen. Willem was vrijwel geen avond meer thuis. „Even weg", was zijn gevleugelde kreet. „Ik heb nooit iets in de ga ten gehad. Dat verbaast me nog, daar kan ik nog steeds niet bij. Ik ben toch niet achterlijk?" De kinderen dringen regelmatig aan op het vertrek van Adrie. De jongste zoon blijft langer thuis wonen uit zorg om zijn moeder, gaat uiteindelijk toch het huis uit maar komt regelmatig langs. Hij vertrouwt Willem voor geen cent, weet van zijn hoerenbe- zoek maar ook hij heeft geen moment door dat het moorden weer is begonnen. De dieren houden Adrie in Harkstede. „Die zijn alles voor me. Wie aan mijn dieren komt, krijgt mij op zich af." Op 16 de cember 2000 is de maat voor de kinderen vol. Zij halen moeder met vier honden weg uit het huis in Harkstede. Willem verzet zich vooral tegen het meene men van de honden, die van hem zouden zijn. Adrie komt eerst bij een van de kinderen in huis. In januari 2001 wordt de scheiding uitgesproken. In Harkstede leeft Willem alleen verder. Het contact met Adrie is verbroken. Ze ziet hem nog één keer, bij een rechtszaak die Wil lem tegen haar aanspant. Hij wil geld van haar. De uitkering is niet voldoende om de drank en de hoeren te betalen. Toch wist hij telkens weer aan auto's te komen. „Die ruilde hij bij wijze van spreken voor een kip of een varken. Hij was altijd aan het rommelen. Handel langs de weg, bij de boeren in de buurt." Via de mensen van de honden school, naast het huis in Harkst ede, hoort Adrie nog met regel maat over Willems levenswan del. „De BMWs reden daar af en aan. Dan bleef zo'n auto een half uurtje staan terwijl die vrouw binnen was. Eerst dacht ik: al bestelt hij honderd vrou wen, hij doet maar. Toen begon ik me toch zorgen te maken we gens zijn verleden. Ik belde met de reclasseringsambtenaar die bij ons over de vloer kwam we gens een werkstraf na rijden met drank op. Ik vertelde het verhaal en toen zei die: 'Je bent zeker ja loers'. Ik heb het gesprek toen maar beëindigd." Het is een uitzending van Op sporing Verzocht op 3 augustus 2001 die Adrie eindelijk doet be seffen dat Willem in Harkstede van een tweevoudig moorde naar in een seriemoordenaar is veranderd. „Mijn jongste zoon belde me erover. Hij vertrouwde Willem al geen jaren meer. In de uitzending werd informatie ge vraagd over een gouden kettin kje met een leeuw en een trouw ring met inscriptie. Daarmee was een vermoorde protituee betaald. Het was het kettinkje dat Willem van mij had gekre gen. Oh Willem, nee toch!" „Ma, ik ga de politie bellen", zei m'n jongste zoon na de uitzen ding." Lingerie Dagenlang bespiedt de recher che de woning en de gedragin gen van Willem van E. Op 12 november 2001 om 6.00 uur wordt de seriemoordenaar van zijn bed gelicht en overgebracht naar het politiebureau. De be kentenis laat niet lang op zich wachten. Adrie moet nog een keer naar het bureau en krijgt de Groninger politiemensen talloze malen over de vloer. Ze heeft bijna te doen met hen 'omdat die jonge mensen allemaal moeilijke vragen aan haar moe ten stellen. Wat voor lingerie ik draag, bijvoorbeeld. Ze hadden Anneues xeinaers (i995J{. b Foto: GPD Qn bal Wa dat bij de huiszoeking gu I den. Nou, die troep wasf lijk niet van mij'. |||j Al die jaren weet Adrie h houden zich te beheersè>Ai eindelijk gaat het tóch eond mis. Ze komt thuis, de h994 begroeten haar als vanojalli weet er niet van ophoudede blijft maar tegen haar ojfe pl gen. Dan slaan de stopplop Adrie toch nog door. Ze|g n haar eigen hond. Het is jiroi moeilijkste bekentenis tjk v onze gesprekken. Ze is ej/ee grens overgegaan waarvl zeker wist dat ze hem nip. overgaan. Het is de allerr tijd voor professionele huisarts in Groningen bi perspectief dat Adrie nciG heeft. Nog wekelijks bez|ora hem. Hij weet alles van hini van Willem, zijn voorm^or tiënt. por Haar blik rust op de vloqdra gesprek valt stil. De paptri a zakdoek is in tientallen $n k naar beneden gedwarreji ni word honderd", heeft z$e r malen verklaard. En: „Ilpoe in mensen totdat het tega 3 is bewezen." Willem vaijrtig verde zoveel bewijs dat I venslang achter de tralii dwijnt. Buiten blijft Adrr Ze is nooit bang gewees# y Willem, ze laat zich dool niet vernietigen. Adrie vkc - honderd. itra eter Jan Bonjer en iboi Sander van der Werff I kla in c Sen -aar Bij de kapper overkwam me iets merkwaardigs. Ik wilde mijn haar kort laten knippen vanwege een televisieprogramma. De volgende zomer ga ik bij leven en welzijn iets presenteren op de buis. En in het kader daarvan moest ik afgelopen week Theofiel Middelkamp inter viewen. Hij was de eerste Nederlander die deelnam aan de Tour de France. In 1936. Die opname bergen we op en in juli as wordt dat interview met Theofiel uit de kast gehaald en in dat zomerprogramma uitge zonden. Zo werken die dingen. Nu wil ik straks met een keurig kort koppie op het scherm. Dus ging ik vóór mijn bezoek aan Middelkamp naar de kapper. Mijn haar werd door een aardige mevrouw ge wassen maar vlak voor ze de schaar ter hand nam, vluchtte ik haar stoel uit. Net op tijd reali seerde ik me dat ik de afgelopen weken ook mee speelde in een politieserie als een obscure ver dachte. Met lang haar. Er waren al een aantal scènes opgenomen van die rol. Maar nog niet al le scènes. En de regisseur zou niet blij zijn met

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 2002 | | pagina 2