KUNST CULTUUR
Vetvangers en een geroofde beurs
Spoelstra zorgt voor interessant document
1
011 Hohe Messe: zorgvuldig,
Jaar niet altijd even krachtig
Grenzenloos Muziekfestival:
verrassend en veelstijlig
Vonk van 't Schaep
springt niet echt over
R7i
M
a;mumeisen
;ierming
„frmusici
Meer dan honderd archeologische schatten uit Leidse bodem in De Lakenhal
v<
Winnaar Booker Prize
beschuldigd van plagiaat
eikoor
J leden
vrudag 8 NOVEMBER 2002
Jospelkoor Dabar uit
op zoek naar nieuwe
i muzikanten. Mo-
staat het koor uit ne-
ien in de leeftijdsca-
negentien tot veer-
hecht eraan om
>1 van zang en mu-
ploof uit te dragen,
geerden kunnen iede-
gavond om 19.30 uur
fghuis Zuydtwijck aan
Noordewierlaan 50 in
recht. Voor meer in-
telefoonnummer 071-
HelenValk) of071-
Gerda Kaapaan).
nadert
'4e Vloer
>i|Het Utrechtse poppo-
jjfloer gaat vrijwel zeker
gemeente Utrecht is
tp bereid de zaal finan-
idersteunen, nu een
jongerencentrum Ek-
i^lbaar blijkt. De fusie,
college van burge-
oji wethouders eerder
te duur, zo is uit een
)Aderzoek gebleken. Bo
er een gebrek aan
tussen beide podia
het aan bereid
en te gaan. Omdat
van de Domstad
mwen heeft in een
jojnanciële exploitatie,
e {subsidie aan de Vloer
g^ten. Ook Ekko zit met
i di, maar die instelling
malig een extra subsi-
be|de problemen te ko-
jel
nt
VS
ten
?t - Het aantal orkest-
arft wordt blootgesteld
enelijk geluid, meer dan
an, moet over drie jaar
dtfeerd. Daarnaast moe-
kestleden gemiddeld 5
tr concert minder te
n krijgen. Ook worden
er voorgelicht over de
ji schadelijk geluid in
#jver drie jaar moet 90
\&n de musici op de
T
gdn het arboconvenant
ij?lertekend door verte-
Óigers van het ministe-
;n ciale Zaken en Werk-
d^d en het Contactor-
e Nederlandse Orkesten,
urt en de Nederlandse
rzgenaarsbond.
ia# blootstelling aan
(e geluid kan gehoor-
io(t gevolg hebben. Bij
Ügp dit leiden tot ar-
schiktheid. Om de
ig aan schadelijk ge-
minderen, wordt een
y^ninimumeisen opge-
.tmee bij nieuwbouw
Ujvingen van podia re
let worden gehouden,
u (worden bijvoorbeeld
le akoestiek en de be-
g°e ruimte per musicus
eefa. Verder leggen de
buh een eigen plan vast
wodoelstellingen van het
odij denken te verwezen-
ovborbeeld door de ver-
fa instrumentgroepen
lefrt te laten repeteren,
a todiumopstellingen te
eerif door bij repetities
Thermen te plaatsen,
bu^dt onderzocht welke
■nchermers in een or-
l nikt kunnen worden,
ig e gehoorbeschermers
tarde tonen, maar ver-
s tjet geluid ook enigs-
kanjoor zijn ze voor or-
ïttiüet goed bruikbaar,
elin
U
beeldende kunst recensie
Bernadette van der Goes
Expositie: 'Europese volksfeesten', foto's
van Friso Spoelstra. Te zien: t/m 3/12,
dagelijks van 12.00 tot 18.00 uur,
fotogalerie De Kleine Klup, Nieuwe Rijn 1
Leiden.
Op een van de foto's van Friso
Spoelstra wordt een klein meis
je in een lichtblauw zomerjurk
je door een terrorist met een
pistool bedreigd. Was dit tafe
reel echt dan zou het te gruwe
lijk zijn voor woorden, maar ge
lukkig is het slechts spel. De
terrorist die het kind gijzelt is
zelf een meisje van een jaar of
twaalf dat zich onherkenbaar
heeft gemaakt door een nylon
kous over haar hoofd te trek-
Foto: Friso Spoelstra/PR
ken. En het slachtoffertje staat
niet alleen tegenover haar bela
ger. Ze heeft haar moeder bij
zich, die geruststellend haar
hand vasthoudt. Het tafereel
speelt zich af in Spaans Basken
land, waar kinderen zich tijdens
dorpsfeesten verkleden als
ETA-terroristen om de dorpe
lingen schrik aan te jagen.
De foto is onderdeel van de
tentoonstelling bij fotogalerie
de Kleine Klup, gelegen onder
café Van Engelen aan de Nieu
we Rijn te Leiden, waar Spoel
stra een reportage exposeert die
hij maakte van Europese volks
feesten. Hij wil daarmee laten
zien hoe de verschillende lan
den binnen het verenigd Euro
pa hun eigen tradities en cul
tuur in stand proberen te hou
den. De foto's zijn niet zozeer
van een bijzondere kunstzinni
ge waarde, maar hebben vooral
een documentair karakter.
Spoelstra brengt de plaatselijke
folklore in beeld zoals een jour
nalist dat zou doen: nuchter en
feitelijk registrerend, maar met
oog voor bijzondere details. Zo
zien we bijvoorbeeld een boe
renbruiloft in het Friese Joure.
Elk jaar treedt daar een bruids
paar in het huwelijk op de ma
nier zoals dat rond 1850 ge
beurde. Gefotografeerd is een
moment voorafgaand aan de
plechtigheden. Bruid en brui
degom, gekleed in historische
kostuums, zijn zojuist per auto
aangekomen bij de locatie in de
openlucht waar de huwelijks
sluiting zal plaatshebben. Een
wat oudere man schikt nog
even wat aan de jurk van de
bruid, die zelf naast de auto
ontspannen met een mobieltje
staat te telefoneren.
Spoelstra heeft gevoel voor het
vastleggen van dit soort con
trasten. Zo zien we bijvoorbeeld
op een van de foto's die hij
maakte van de Duitse oktober
feesten een Chinees meisje dat
in Beiers kostuum bier rond-
door Rody van der Pols
leiden - Als geschiedenis ergens
dichtbij komt, letterlijk tastbaar
wordt, is dat oog in oog met ar
cheologische vondsten. In de pol
der van Roomburg bijvoorbeeld,
waar een paar jaar geleden plot
seling een goudkleurig Romeins
ruitermasker uit de modder te
voorschijn kwam. Gordon werd
het kleinood gedoopt, vanwege
zijn vermeende gelijkenis met de
bekende Nederlandse zanger, dat
nu in Stedelijk Museum De La
kenhal te zien is.
Het prachtexemplaar maakt
daar deel uit van de zojuist ge
opende expositie 'Schatten uit
Leidse bodem', die de bezoeker
langs de Leidse historie voert,
vanaf de Romeinse tijd tot aan
het beleg van de Spanjaarden in
1574. Precies de periode die ook
in het eerste deel van de nieuwe
Leidse geschiedschrijving wordt
beschreven, het boek waarmee
de Vereniging Oud Leiden zijn
honderdjarig bestaan viert.
Kortom, twee goede redenen
voor een historische expositie
als deze.
Aan materiaal in ieder geval
geen gebrek. Gedurende de af
gelopen eeuw heeft de Leidse
bodem nogal wat spectaculaire
vondsten prijsgegeven. Dat be
sef dringt zich onmiddellijk op
tijdens een rondgang langs de
meer dan honderd bodemvond
sten die hier in vitrines staan
uitgestald. Bierpullen, bestek,
houten kammetjes, leren schoe
nen, tinnen borden, maar ook
vandaag de dag minder bekende
gebruiksvoorwerpen, zoals bij
voorbeeld een zogenaamde 'vet-
vanger'. „Je ziet ze wel eens op
oude schilderijen opduiken, van
Brueghel bijvoorbeeld", legt
Een bronzen arm, afkomstig van een Romeins beeld, werd in Roomburg gevonden. Foto: Hlelco Kuipers
conservator Ingrid Moerman
uit. „Hij werd onder het spit ge
plaatst, waar hij het vet verza
melde dat van het vlees droop.
Later kon dat dan opnieuw ge-
'Gordon' kwam
een paar jaar
geleden uit de
modder van
Roomburg te
voorschijn.
Archieffoto:
Hielco Kuipers
bruikt worden."
Ook typisch is de 'glis': dit glad-
geschuurde bot werd met leren
bandjes aan de voet bevestigd,
waarna hij als schaats fungeer
de. Moerman: „Vooral langs de
grachten zijn er ontzettend veel
gevonden." In een andere vitri
ne ligt een leren beurs, die in
twee stukken uiteen is gevallen.
„Deze beurzen werden meestal
op de heup gedragen", vertelt
de conservator. „Een gemakke
lijke prooi voor dieven dus. En
dat is precies wat de bezitter van
dit exemplaar is overkomen.
Want als je goed kijkt, zie je dat
hij hier kaarsrecht is afgesne
den."
De tentoonstelling is niet alleen
chronologisch, maar ook per
vindplaats geordend. Wie de
overzichtskaart in ogenschouw
neemt, ziet een enorme concen
tratie stipjes in de Leidse bin
nenstad. Een uitzondering daar
op vormt een markeringsteken
in de polder van Roomburg -
een van de rijkste vindplaatsen
van de Leidse regio, die vanzelf
sprekend op de tentoonstelling
belicht wordt.
In 1502 werd hier al een grote
ontdekking gedaan: muurfrag
menten, stenen met inscripties,
bronzen beelden, aardewerk,
bakstenen met stempelafdruk
ken en munten met Romeinse
keizersportretten. Kortom, alle
maal vondsten die op de aanwe
zigheid van een Romeinse ne
derzetting duiden. Dit vermoe
den werd in 1995 bevestigd met
de vondst van Matilo, een Ro
meins 'castellum'. Niet alleen
het daar gevonden ruitermasker
'Gordon' - pronkstuk van de
tentoonstelling - is in de Laken
hal te zien, maar bijvoorbeeld
ook een bronzen arm, afkomstig
van een Romeins beeld.
Ook besteedt de tentoonstelling
aandacht aan de vette archeolo
gische vangst die werd gedaan
tijdens de aanleg van de riole
ring langs de zogenaamde
'marktenroute'. Toen eind jaren
zeventig bij de Botermarkt een
schop de grond in ging, stuitte
men hier al snel op honderden
aardewerkscherven, metalen
voorwerpen en leerfragmenten.
Vervolgens gaven ook de Vis-,
Aal-, en Boommarkt schoenen,
messen, messcheden, kammen,
haken, sloten, sleutels en scha
ren prijs. „Bijna allemaal afkom
stig uit de dertiende, veertiende
eeuw. Toen woonden er dus al
mensen langs die route", zegt
Moerman. „De archeologie le
vert daarvoor het bewijs."
'Schatten uit Leidse bodem',
tot en met 2 februari 2003 in
Stedelijk Museum De Laken
hal, Oude Singel 28-32 in Lei
den. In het kader van de ten
toonstelling houdt het muse
um op 17 november een arche
ologisch spreekuur, waarop
bezoekers informatie kunnen
inwinnen over zelf gedane
vondsten.
•K
:iek recensie
arten Baanders
jr I
Stelt: 'Hohe Messe' door
thojJorps Kamerkoor en
i jk Begeleidingsorkest o.l.v.
Ijkstra. Gehoord: 7/11
azatterskerk, Leiden.
mi
is q
("fe Messe' zou je de
""l het werk van Bach
0,5tioemen. Hij heeft er
14 ^enposen vele jaren
veMeven aan gewerkt en
enie hoogtepunten uit
cor5omposities van zijn
,e ^opgenomen. Zo ont-
to grootse samenvat-
§sb6achs compositorisch
°ftt een rijkdom aan fu-
^lelodieën met sierlijke
d^gspartijen, en met
:genUiteenlopend tempe-
m de verschillende de-
hur
:er\tvoering van het Lei-
;r Kamerkoor kwam op
e djnde momenten de
com of fjet foor jygt te
b|r dit werk was. Het
lotb
had in principe alle expressie
vormen die deze rijkgescha
keerde compositie verlangt in
huis, maar vooral de woelige
en robuuste delen kwamen
niet krachtig genoeg over. Er
werd goed gearticuleerd ge
zongen, de kleine nootjes wa
ren duidelijk te volgen en de
partijen met hun ingewikkelde
barokke lijnen volgden elkaar
in volle vaart op, maar de
stormachtige onstuimigheid
van sommige delen klonk klein
en ver weg.
Daar staat tegenover dat het
koor in de meer ingehouden
delen goed tot zijn recht
kwam. Het concert opende
sterk met het 'Kyrie', dat ern
stig maar door de licht opve
rende aanzetten niet zwaar
klonk. Het ontroerende 'Et in-
camatus' vormde een verstild,
breekbaar moment, dat door
het koor zorgvuldig en met
gloed tot stand gebracht werd.
Hetzelfde gold voor het 'Cruci-
fixus', mooi zacht en niet over-
dreven zwaar gezongen. Het
plechtstatige, verheven karak
ter van het 'Sanctus' kwam in
drukwekkend tot uiting.
De solisten leverden over het
algemeen een weinig karakte
ristieke bijdrage aan dit con
cert. Ze zongen hun partijen
netjes, zonder dat er veel per
soonlijke doorleving, inspiratie
of raffinement uit klonk. Pas
aan het eind waren er twee
uitzonderingen. De tenor Ro
bert Getchell legde veel piëteit
in zijn aria 'Benedictus' en het
'Agnus Dei' kreeg een warm
melancholieke vertolking van
de alt/mezzosopraan WiUce te
Brummelstroete.
Het Randstedelijk Begelei
dingsorkest zorgde ervoor dat
er in de orkestpartijen viel veel
te beleven. De basis was hecht
en in de aria- en duettenbege-
leidingen blonken diverse so
listen uit, vooral de beheerst
virtuoze vioolsolo's, de mooi
ingehouden hoom in 'Quo-
niam' en de fluit, die in 'Bene
dictus' met zacht uitgevoerde
triolen een mediterende sfeer
opriep. Het zijn dit soort min
der opvallende lijnen die de
'Hohe Messe' een extra rijk
dom geven.
muziek recensie
Susanne Lammers
Grenzenloos Muziekfestival: Roberta
Alexander Christian Bremer, Jablkon en
Tenores di Bitti. Gehoord: 7/11
LAKtheater, Leiden.
De eerste avond van het drie
daagse Grenzenloos Muziekfes
tival, georganiseerd door de
Stichting Samenwerkende Po
dia Leiden is geslaagd. Verras
send en met veel nieuwsgierige
luisteraars. En buitengewoon
veelstijlig. Roberta Alexander
begint klassiek met Style Wars,
liederen van Burckhardt SöU.
Ze begint met een inzingertje,
dat ook later in het programma
nog geregeld terug zal komen,
maar dan als stemschoonma-
kertje.
Niet alles is even betoverend,
de liederen die humoristisch
bedoeld zijn, klinken wat gefor
ceerd; haar hyperverzorgde,
klassieke articulatie maakt de
cabareteske teksten soms erg
mevrouwerig. Bovendien heeft
Alexanders stem vaak iets grui
zigs, alsof er teveel leven in is
gaan zitten, op momenten die
daar niet om vragen.
'Last night's thinking' en
'Heaven and hell on earth' (bei
de op teksten van Sölls vrouw
Manuela du Bois-Reymond)
zijn wel uitzonderlijk gelukt. In
het eerste klinkt verliefdheid
door, die Alexander met een
warme klank voelbaar maakt.
In het tweede vermomt de pia
no zich als een stel kerkklokken
om de hemel te verbeelden,
maar die worden weggevaagd
door Alexander, die het woord
'heil', ongehoord expressief,
volkomen aanschouwelijk
maakt: een enorme, diepe, war
me spelonk. Mooi is ook het
'Epithalamium', waarin haar
stem vloeibaar lijkt te worden,
en 'Song of the Chinese Concu
bine on New year's Eve', een
klassieke ballad, waarin de zan
geres al haar expressie kwijt
kan.
Uit een volkomen andere we
reld komt dan de Tsjechische
groep Jablkon. Absurdistische
en zeer droge humor is de con
stante van hun optreden, de
Foto: Friso Spoelstra/PR
brengt. Bijzonder ook is de re
portage die hij maakte van de
wedstrijd die de mannen in het
Schotse Kirkwall op kerst en
nieuwjaarsdag houden. Tijdens
het spel strijden de noorderlin
gen en de zuiderlingen van de
stad om een met kurk gevulde
bal, die het hoofd voorstelt van
een piraat die driehonderd jaar
geleden de omgeving onveilig^
maakte. De ploeg die de bal aai?
zijn kant van de stad brengt^
heeft gewonnen. Op de foto's
zien we hoe een enorme klu-"|
wen vechtende mannen zich|
door de straten voortbeweegt
Het is zo'n gedrang dat je het er
als toeschouwer bijna zelf be
nauwd van krijgt
theater recensie
Wijnand Zeilstra
Voorstelling: 't Schaep met de 5 Pooten.
Tekst: Lars Boom. Liedteksten: Eli Asser
Muziek: Harry Bannink. Spel: Marjan Luif,
Clous van Mechelen, Rob van de
Meeberg, Ellen Pieters, Joy Wielkens en
Michiel de Jong. Gezien: 7/11,
schouwburg Leiden. Aldaar nog te zien:
vanavond.
'Swiebertje' terug, 'Pipo', 'Ja
zuster, Nee zuster' en dan nu in
het theater 't Schaep met de 5
Pooten'; de retro-trend viert
hoogtij. Oude successen staan
weer volop in de belangstelling.
Retrospectief genieten we ken
nelijk vandaag de dag graag nog
even van voormalige successen.
Daarbij hebben de makers van
't Schaep duidelijk meer gewild
dan alleen een 'remake', een
nieuwe versie van het oude ge
geven. Wat met trots als 'splin
ternieuwe musical' wordt aan
gekondigd, is een nieuwe, ei
gentijdse verhaallijn, waarin de
oude liedjes zonder aanpassin
gen zijn ondergebracht. Prij
zenswaardige ambities zijn dat,
de enigszins gekunstelde con
structie van het verhaal neem je
daarom maar voor lief. En dat
het wel eens wringt tussen het
verhaal van nu en de op de ac
tualiteit van toen toegesneden
liedjes, is ook nog wel accepta
bel.
De personages van toen ont
moeten elkaar als het ware nu
weer in het heden. Wat vooral
tussen Kootje en Doortje in het
verleden is misgegaan, wil men
ruim twintig jaar na dato - ou?
der en misschien wijzer gewor-
den - recht zetten. Doortje was
de ster, Doortje is in de her
nieuwde versie wederom pro
minent aanwezig. Wie Doortje,
zegt, zegt tegelijk Adèle Bloe-
mendaal. Heel bepalend voof
deze voorstelling is de rol vaq.
Marjan Luif die van Doortje/A
dèle een rake typering geeft
Dat zit dus goed. De anderet
staan verder weg van het origi
neel, maar dat stoort niet. Nieu
we personages zijn de dochte*
van Doortje en een cafébezoe
ker die als aankomend cultured
antropoloog onderzoek doé:
naar de vaste cliëntèle van V
Schaep. Hun interventies dié
nen af en toe het verhaal op.
gang te houden. Het is een war
moeizame vondst.
Dat gaat dus ook niet altiji
goed, het verhaal zit de liedjes'
soms in de weg. Want ondanks
alle inzet en inventiviteit
springt de vonk maar zelden
over. Vooral het eerste deel ver
loopt tamelijk stroef, de echt?
sfeer wil maar niet komen. Nt
de pauze gaat het gelukkig be
ter, er komen meer reacties ui
de zaal.
'Vissen', 'As je mekaar nia
meer vertrouwen kan', 'Als jt>
maar gezond bent, zeg ik altijl
maar' en natuurlijk 'We zijl
toch op de wereld' zijn de num
mers die niet kapot kunnen. De
cast zingt met overgave, hiei-
aan heeft deze productie haar
bestaansrecht te danken. Maa:
het is net als met beleggingen:
resultaten uit het verleden vor
men geen garantie voor de toe
komst. I
new vork De Canadese schrij
ver Yann Martel, die twee weken
geleden de Booker Prize in de
wacht sleepte, heeft volgens The
New York Times plagiaat ge
pleegd in zijn boek 'The Life of
Pi' (Het leven van Pi). Het boek
toont sterke gelijkenissen met
een oudere novelle van de Bra
ziliaan Moacyr Scliar, zo schreef
de krant gisteren.
Martel kreeg de belangrijkse
Britse literaire prijs voor zijn
boek over een jonge Indische
overlevende van een schipbreuk
die zijn reddingssloep deelt me
een tijger. In Max and the Cat?
(Max en de katten) van Sclia
overleeft een jonge jood eek
schipbreuk en deelt hij zijn red
dingssloep met een panter.
De 39-jarige Martel geeft toe da
het boek van Scliar hem heet
geïnspireerd, maar zegt he
nooit te hebben gelezen. Hij ze
dat het verhaal zijn aandacht
trok door een recensie door d?
auteur John Updike. Maar vol
gens de NYT is er geen recensft
door Updike van Sdiars boek.
(advertentie)
muziek loopt van poppig dans
baar via melige country-rock
naar Frankenstein-muziek met
soundscapes als eindpunt. Mu
zikaal zijn ze zeker, het experi
ment mag - gedoseerd - mee
doen en dat houdt het span
nend ondanks de soms wat
grove ritmes. Het geestigst zijn
de nummers waarin de Golem
rondwaart, met griezelig gal
mend versterkte stemmen, en
een contrasterend strakke gi
taarbegeleiding.
Na dit feestje wordt de avond
serieus afgesloten door de Te
nores di Bitti met oeroude Sar-
dijnse herderszang. Een van de
ouderen zingt voor, de anderen
vullen hem aan met accoorden
op betekenisloze woordjes. Het
meest opvallende is de imitatie
van de kudde, die mekkerend
doorklinkt in de contra, maar
ook in de 'boghe', leider en so
list. Muziek met hallucinogene
kwaliteiten, die ontzagwekkend
oud en vervreemdend klinkt.
Morgenavond staan het Rosa
Ensemble, Pieter Wispelwey en
het Martin Fondse Oktemble
Ajoute' op het programma.
Aanvang: 20.00 uur.
www.leidschdagblad.nl
