Peter Willemse: schilder en restaurateur
KUNST CULTUUR
Top-100 van kunstenaars van het jaar
v If li4
Tentoonstelling over Floris V in
Leidse Universiteitsbibliotheek
jichtige vertolking
in levensverhalen
Ondraaglijk zware,
verstikkende deken
R7
1
rt 'King
rpso'
Klivia
ipan
'Schilderijen zijn van niemand, ze zijn van de toekomst'
Sista Monica
brok soul
1AC
op
-v
Kunst voor
onder de
zeespiegel
donderdag 7 NOVEMBER 2002
ink.
|/Cees Mooij
ebelink
asbeek
ln den rijn - Schrijver
link is woensdag 13
rte gast bij de Alphen-
indel Haasbeek. Hij
ellen over 'Margare-
ïieuwe boek. Deze
e roman beschrijft het
van Par
ti oor Renate van der Wal
raamsdonksveer - „We moeten
af van het elitaire karakter van
kunst", vindt David Polak. Daar
om heeft hij de verkiezing Kun
stenaar van het Jaar in het leven
geroepen. Met deze verkiezing
wil de initiatiefnemer in Neder
land een breder draagvlak voor
kunst creëren en de bekendheid
van Nederlandse kunstenaars
vergroten.
Polak, eigenaar van kunstuitleen
Business Art Service (BAS) in
Raamsdonksveer, is verknocht
aan kunst. „Toen ik in 1997 sa
Prijsvraag moet kunst stimuleren
men met enkele medestanders
de eerste plannen voor deze na
tionale verkiezing voorlegde aan
museumhouders en kunste
naars, vonden ze onze plannen
veel te ambitieus en veel te
duur. Toen hebben we ze maar
opzij gelegd, want er moet wel
draagvlak voor een initiatief
zijn."
Toch liet het idee hem niet los.
„In Duitsland wordt deze ver
kiezing ook gehouden en daar
loopt het goed. Ik zag niet in
waarom het in ons land niet aan
zou slaan." Eind 2001 vond hij
het draagvlak wel.
Volgens Polak is het niet de be
doeling om winst te maken met
de verkiezing. „De hele begro
ting bedraagt 200.000 euro. Op
dit moment is 120.000 gefinan
cierd en ik heb er alle vertrou
wen in dat we voldoende spon
sors vinden om het hele bedrag
rond te krijgen. Desnoods vul ik
zelf een deel aan."
Tot 1 juli 2003 kunnen mensen
hun voorkeurstem uitbrengen
op Nederlandse kunstenaars. Ze
stemmen in vier categorieën:
kunstenaars, galeriehouders,
kunstliefhebbers en mensen die
door hun werk met kunst te ma
ken hebben. Er worden aan de
hand van de voorkeurstemmen
twee lijsten opgesteld. De ene
lijst is de Top 100 van Neder
landse kunstenaars en de ande
re is de Galerie der Ontsterfelij-
ken. Op de eerste lijst staan nog
levende Nederlanders uit alle
kunstdisciplines. Op de tweede
lijst staan levende én overleden
kunstenaars.
Na 1 juli kan er alleen nog maar
een stem uitgebracht worden op
de honderd genomineerden. De
twee kunstenaars die dan per
stemcategorie de meeste stem
men krijgen behoren tot de acht
finalisten en maken kans op de
titel Kunstenaar van het Jaar.
In december 2003 wordt vier da
gen lang werk van de honderd
genomineerden tentoongesteld
in de Jaarbeurs in Utrecht tij
dens de TopArt Expositie Da
gen. De uiteindelijke winnaar
wordt in december 2003 geko
zen tijdens het Nationale Kunst
gala in Utrecht Dan wordt ook
de top tien van de Galerie der
Ontsterfelijken bekendgemaakt.
Vanaf deze week staat er op de
website
www.kunstenaarvanhetjaar.nl
elke twee maanden een prijs
vraag. Bij zes goede antwoorden
wint de inzender een kaart voor
de TopArt Expositie Dagen. Als
de verkiezing een succes blijkt,
wil Polak er een jaarlijks terug
kerend evenement van maken.
En hij heeft nog een wens:
„Mijn droom is een Europese
Kunstenaar van het Jaar verkie
zing."
de geschiedenisboe-
ide landvoogdes van
anden. Speciaal voor
%t de winkel aan de
dersloostraat om 20.00
^Reserveren is ge-
hvege het beperkte
den.
'King of Calypso'
fonte komt naar Ne-
or een concert in de
van het Congrescen-
in Haag. Het optre-
8 februari. Belafonte
van tientallen hits,
r Matilda, Banana
\nd in the Sun. Zijn
rf telt, afgezien van
aantal compilatie-al-
r&i vijftig titels: van ca-
ilk en van jazz tot
i (erdag begint de
l<?P-
- De Nederlandse
ter, nee zuster' zal
jaar ook in Japan te
rechten van 'Ja
zuster' zijn begin
ip het filmfestival
aan Japan verkocht,
ite kans dat er in de
week nog meer lan-
L Producent Bumey
-ast door het animo
-^n. „Persoonlijk had
twacht van onze vori-
aoes." Hoogstwaar-
ófordt de oerholland-
jget Japans nagesyn-
d. In Nederland trok
Brie weken tijd ruim
•zoekers.
door Herman Joustra
leiden - Peter Willemse maakt
schilderijen. In beide betekenis
sen van het woord. Hij schildert.
En hij repareert. Van zeventien-
de-eeuwse schilderijen tot he
dendaagse. In beide hoedanighe
den staat hij vanaf vandaag op
de Leyden Art Fair in de Leidse
Groenoordhallen. Als schilder en
restaurateur. En vooral met dat
laatste prijst hij zich zeer geluk
kig. Niet dat hij dat leuker vindt
dan schilderen. „Maar veel men
sen schilderen, veel minder men
sen restaureren."
houdt
De hiphopgroep
houdt op te bestaan,
Jam Master Jay er
s. De twee overge-
»n van de groep heb-
'9n in New York ver-
i<te zonder Jay niet
s<ji optreden. Jam
5|jwerd vorige week in
'ejestudio in New York
oten. Een gemasker-
loot hem in het
lf%>eg op de vlucht. De
ipINew York vermoedt
•nslachtoffer is van
iej)orlog tussen rivali-
pJipers. Jam Master
ffichte naam Jason
,was 37 jaar.
„Restaureren is een voorrecht",
zegt Willemse. „Dat meen ik ab
soluut. Al die museumstukken
die hier op tafel komen te lig
gen! Neem nou 'Herfst en bla
deren' van Verster. Dat is altijd
een van mijn favoriete schilde
rijen geweest. Ineens hangt die
in mijn studio en mag ik hem
restaureren voor de grote Ver
ster-tentoonstelling in de La
kenhal."
Hij schat dat er gemiddeld zo'n
veertig, vijftig schilderijen in zijn
studio hangen en staan, in af
wachting van een opknapbeurt.
Veel Leidse-scholers, Van der
Nat, Roelandse „Logisch, ik zit
nu eenmaal in Leiden. Maar er
hangen ook andere schilderijen,
bijvoorbeeld een Jozef Israëls
waar ik nog aan moet beginnen.
Er zijn zo ontzettend veel schil
derijen onder de mensen. Veel
meer dan je denkt. Zulke mooie
dingen ook. Soms komt er ie
mand een schilderij bij me
brengen en dan denk ik: jeetje,
heb je dat in je huis hangen?
Vaak beseffen mensen ook niet
wat ze in huis hebben. Hoewel
dat de laatste jaren wel is veran
derd. Door een televisiepro
gramma als Kunst Kitsch bij
voorbeeld gaan mensen nog
eens op zolder kijken of daar
wat ligt."
„Sommige schilderijen die bij
mij worden gebracht zijn zo
vies, dat bijna niet te zien is wat
er op staat. Zo'n werk heeft dan
jarenlang boven een kolenka-
chel gehangen. Of in een rokerig
café. De eigenaren zijn er aan
ater recensie
rqrten Baanders
ing Up at Down' door
Gezien: 6/11 LAKtheater
Leiden.
flip at Down' is door-
ré menselijke beleve-
n#)reografe Suzy Blok
Bj 40 mensen over
Chun leven en ver-
aangrijpende ver
aten dansvoorstelling
""teatrale elementen en
I pe, stuwende muziek
irrfler Balanescu.
i verhalen die Blok
liet letterlijk in te zien
verschillende scènes
pts raadselachtig op-
toch sprake van een
•Herhaal, een complete
He personages met al
_ndhoudingen en ge-
nvat. Die gevoelens
achtig zuiver en in-
ct, of ze nu vrolijk en
of razend en wanho-
f Kenneth Flak en
Steel dagen elkaar
stoere spelletjes en
lederlijk naar een
—tijken, maar worden
tnige concurrenten,
pio komt met explo-
Boop het toneel op,
Tcens verstrikkend in
maar haar woeste
ingen stralen ook
ivenskracht uit.
ia danst uitgelaten,
gebaren, alsof ze de
Peter Willemse voor een door hem gerestaureerd werk van Emile Fabry. „Dat restaureren is een voorrecht. Dat zie ik absoluut zo." Foto: Dick Hogewoning
gewend geraakt dat het vies is.
Zoiets gaat natuurlijk ook heel
geleidelijk. Maar dan nog
„Het is ook onvoorstelbaar hoe
onvoorzichtig mensen soms
zijn. Niet zelden laten ze iets
dwars door een schilderij vallen.
Zit er een winkelhaak in. Ook
dan is het zaak het schilderij
eerst goed schoon te maken.
Precies te kijken wat er geschil
derd is. Als het om een grote
winkelhaak gaat, dan kan ik het
probleem oplossen door bedoe
king. Je lijmt dan een stuk doek
aan de achterkant, voordat je
het aan de voorkant gaat repare
ren. Dat kan bijvoorbeeld door
een stukje linnen op het doek te
plakken en daar weer op te
schilderen."
„Soms is het ook genoeg om het
doek op de plek van de scheur
weer tegen elkaar te drukken.
Daarna begint het echte repar-
eerwerk. Ik probeer weer zo te
plamuren dat het beschadigde
deel dezelfde craquelé krijgt als
de rest van het schilderij. Dan
breng ik diverse laagjes retouche
aan. Ontbrekende stukken schil
der ik in dezelfde stijl terug. Ik
beleef er heel veel plezier aan
om een schilderij weer zo te ma
ken als de schilder het bedoeld
heeft."
„Helaas zitten sommige mensen
zelf ook te klooien aan een schil
derij om het schoon te maken.
Dan gebruiken ze Glassex of an
dere troep om het vuil eraf te
halen. Soms gebruiken ze water
en zeep. Heel slecht, en zelfs do
delijk voor oude schilderijen.
Water kruipt tussen de craquelé.
Onder die laag zit bij oudere
schilderijen vaak een krijt, daar
bewerkten de schilders de on
derlaag mee. Krijt zuigt water op
en zwelt. Het resultaat is dat de
verf uiteindelijk van het schilde
rij springt."
„Dat schoonmaken is echt een
precieze klus. Eerst maak ik
proefjes. Op kleine stukjes, langs
de rand. Dat doe ik om de juiste
concentratie van oplosmiddelen
te bepalen. Welke het beste is,
geen verfverlies oplevert De sa
menstelling en concentratie ver
schillen per schilderij."
„Het schoonmaken zelf is echt
een belevenis, alsof je er een
film aftrekt. Het schilderij wordt
helderder, de oorspronkelijke
kleuren komen terug. En het
mooie is, dat je een kunstwerk
weer goed maakt voor de ko
mende honderd, tweehonderd
jaar. Dat is belangrijk. Schilderij
en zijn cultuurbezit. Alle huidige
eigenaars gaan een keer dood.
In wezen zijn schilderijen dus
van niemand, ze zijn van de toe
komst."
muziek recensie
Hans Keijzers
Night of the Blues met Sherman
Robertson, Sista Monica en Eddy
Clearwater, gezien: 6/11,
Stadsgehoorzaal, Leiden.
Als het in de Stadsgehoorzaal
langzaam donker wordt, licht al
leen het blauwe Night of the
Bluesschermpje op het podium
op en het lijkt alsof we in een
grote nachtclub beland zijn. Vei
ligheidsriemen vast zo wordt
bluesman Sherman Robertson
aangekondigd en de man uit
Louisana met zijn soulvolle uit
halen geeft het publiek waar
voor zijn geld. Zijn Fall in Love,
de lievelingstune van de Ameri
kaan, spettert vooral door het
lekkere aangezette koper. En in
Amerika liggen de concertzalen
niet zoals in Holland prettig
dicht bij elkaar. Vijfhonderd mi-
les driving back to my woman,
legt de sympathieke Sherman
uit. Zijn Going back home, geïn
spireerd op de lange uren on
derweg, begint als een straight
bluesje maar het refreintje Sha
ke, rattle roll laat zich heerlijk
meezingen.
Sista Monica steelt de show. Een
brok soul brengt de kleine Big
Mama met op de achtergrond
de geraffineerde toetsenpartijen
van Danny B. Hilarisch is haar
verhaal rond de slowblues Never
say never. Drie maanden is het
uit met haar lover en Monica
mist het liefdesspel zo dat ze
even gaat buurten bij haar ex.
Als ze haar uitleg uiteindelijk
eindigt met Give the Sister a kiss
weet je al waar het op uitdraait.
Uit haar tenen komen haar uit
halen en Sista Monica brengt de
zaal schijnbaar moeiteloos op
temparatuur. Opmerkelijk ge
noeg eindigt de Sister met de
gospel Walking around.
In een verentooi maakt Eddy
The Chief Clearwater vervolgens
zijn entree op het Leidse podi
um. Veel oudjes in zijn set zoals
In very good condition. There's a
party at my house en een Chuck
Berry=covertje. Het publiek gaat
moeiteloos overstag, maar toch
zijn zijn soli vaak te breed uitge
meten en is er te weinig climax
in zijn spel. The Chief gaat met
zijn repertoirekeuze een beetje
te veel op de automatische pi
loot en de derde Night of the
Blues had wat dat betreft een
beter slot verdiend.
hele wereld wil vastgrijpen,
maar is ook subtiel troostend
voor de wanhopige Tomino of
dramatisch somber als de man
met wie ze danst haar koud van
zich af laat glijden. Flak en To
mino dansen duetten, teder en
warm, en behouden van begin
tot eind een prachtig ontwape
nende prilheid. In Steel ont
moeten de danseressen een
hardvochtige, wrede partner, en
het is fascinerend te zien dat
ook hij weer zijn eigen vertwijfe
ling met zich mee blijkt te dra
gen. Na verloop van tijd worden
de vitale, feestelijke scènes plot
seling weggeschoven door een
overdonderende, stormachtige
nood. Windmachines brullen,
licht zwaait, kettingen komen
razend naar beneden. Kille drei
ging houdt ieder gevangen.
Maar de paniek luwt en maakt
plaats voor troost, nabijheid en
opluchting.
Wat opvalt is dat de personages
elkaar telkens voor verrassingen
stellen. Er zijn onverwachte uit
dagingen, absurde attributen en
korte acrobatische momenten,
maar de boeiendste verrassin
gen zitten in de kleinigheden, in
onderlinge reacties en hoe die in
bewegingen worden uitgedrukt.
Zelfs met zijn sensationeel leni
ge stunts weet Flak met Tomino
iets vertederends op te roepen.
'Looking Up at Down' is een
veelomvattend drama dat zich
intens laat meebeleven door de
heldere en meeslepend vertolkte
emoties. Juist door die helder
heid wordt de geheimzinnige
verhaallijn extra fascinerend.
amsterdam - Nu ligt hij nog op
het strand van Umuiden, maar
vanaf morgen is dit gevaarte te
zien op de kunstmanifestatie
Emergo in Amsterdam: de Ba-
thyscaaf. Dit onderwaterverblijf
voor onderzoek op grote diepte
werd door kunstenaar Paul Rein-
tjes gebouwd. Het omhulsel
wordt gevormd door een oude
giertank die hij in Zuid-Afrika op
de kop tikte. Op 8,9 en 10 no
vember is de kolos te bezichtigen
op het terrein van het voormalige
Wilhelmina Gasthuis in Amster
dam, waar de Emergo gehouden
wordt.
-j. Foto: GDP/Klaartje van den Broek
leiden - Kronieken, historielie
deren, toneel, poëzie, jeugdlite
ratuur, schoolboeken en weten
schappelijke studies, maar ook
schoolplaten, een detective,
strips en zelfs een cd. Dat is
straks allemaal te zien op de
tentoonstelling 'Floris V door de
edelen vermoord', die vanaf 19
december in de Leidse Universi
teitsbibliotheek wordt gehou
den:
Dé primeur van de expositie is
echter het zogenaamde 'hand-
schrift-Jochems' uit het midden
van de zestiende eeuw, dat in
1999 in privé-bezit is opgedo
ken. Het handschrift bevat een
onbekende bewerking van het
eeuwenlang populaire historie
lied over de moord op Floris V.
Want kort nadat de in Leiden
geboren graaf op 27 juni 1296
door Gerard van Velzen met een
aantal zwaardsteken om het le
ven werd gebracht, dook het ge
rucht op dat Floris V de vrouw
van zijn moordenaar zou heb
ben verkracht Tot op de dag
van vandaag speelt dit gegeven
een belangrijke rol in de beeld
vorming rond deze historische
moord.
In de rijk geïllustreerde catalo
gus die bij de tentoonstelling
verschijnt, zal middeleeuwen -
deskundige Wim van Anrooij
uitgebreid stil staan bij de vraag
of deze verkrachting daadwer
kelijk heeft plaatsgevonden. En
hoe dat te rijmen valt met het
heldhaftige beeld van 'der keer-
len god' dat kinderen sinds de
negentiende eeuw op school en
in kinderboeken krijgen voorge
schoteld en dat bijvoorbeeld
ook voorkomt in het Nederland
se paspoort.
muziek recensie
Susanne Lammers
Voorstelling: De Metsiers, naar de roman
van Hugo Claus. Regie: iohan Simons.
Spel: Aus Greidanus jr., Hadewych Minis,
Frank Lammers, Dick van den Toom,
Jeroen Willems ea. Gezien: 6/11,
Schouwburg, Leiden. Nog te zien: 27/11,
Stadsschouwburg, Haarlem.
Claus was negentien toen hij De
Metsiers schiep, een familie die
buiten de wereld staat en niet
aan elkaar kan ontsnappen. De
moeder als een zwart gat, alles
naar zich toe zuigend, haar min
naars aan haar geketend. Haar
kinderen - de zoon half simpel,
de dochter vruchteloos probe
rend te ontkomen - fataal tot el
kaar aangetrokken. Een beetje
zoals in 'Een bruid in de mor
gen', maar dan spelend op een
onherbergzaam planeland. ZT
Hollandia bewerkte de roman
tot een stug boerendrama, be
volkt met personages bij wie je
niet graag op de koffie zou ko
men.
Het gaat in De Metsiers om ver
boden liefde, destructief maar
aantrekkelijk. De moeder ver
moordde haar man vanwege het
kind van haar minnaar, de
dochter voelt veel te veel voor
deze halfbroer. Het is een
hoogst dramatisch thema, maar
ZT Hollandia laat niets onbenut
om je dat in te wrijven en dat
maakt het te zwaar. De vreugde-
loosheid, de lelijkheid, de uit
zichtloosheid worden onder
streept tot in het ondraaglijke.
In de eerste plaats door de leng
te: het stuk duurt en duurt.
Claus' wisselende perspectief,
dat de eenzaamheid van de per
sonages benadrukt, heeft men
nadrukkelijk trachten te behou
den. Dat werkt, zou je kunnen
zeggen, te goed: de spelers zijn
los zand, maar het verbrokkelt
en rekt de handeling behoorlijk.
Verder is het volk dat ten tonele
gevoerd wordt, onaangenaam
en harteloos.
P
Beroofd van illusies en lelijk met
lillend vlees, ze hebben hoog
stens nog wat primitieve in
stincten, geen gevoelens meer
over. Dat stemt onverschillig,
zelfs tegenover Bennie, de gees
telijk onvolwaardige zoon en
broer, van wie iedereen wèl
houdt. Om hem en zijn vernieti
ging draait het stuk. maar om
dat daar zo onafwendbaar naar
toe wordt gespeeld, is de tocht
daamaartoe niet interessant.
Wel is van alle spelers Aus Grei
danus jr. als Bennie het beziens
waardigst. Hij speelt de jongen
prachtig, als een ongeleid pro
jectiel. een jong poesje dat kop
jes geeft en zijn nagels uitslaat
en dan niet begrijpt dat het
krassen gemaakt heeft. Maar in
zijn eentje is hij niet opgewas
sen tegen de doem die de ande
ren als een verstikkende rieken
over de voorstelling legge^
