KUNST CULTUUR
'Het koor moet met
één stem spreken'
'Het werkt beter als we alles zelf doen'
Alles uit de kast voor 'Peer Gyn
Vrouwelijke Iraanj
kunstenaars toneJ
gevoelens vrijuit
Herman van Veen met Alfred Jodocus Kwak twintig keer in Leidse Schouwburg
Ets Rembrandt in 'kunst en kits<
Foto: GPD/Leo van Velzen
Boy Edgar Prijs
voor Overwater
Amsterdam - Bassist/compo
nist Tony Overwater (37) krijgt
de Boy Edgar Prijs 2002 voor
jazz en geïmproviseerde mu
ziek. Overwater ontvangt de
prijs, 12.500 euro en een pias-
riek van Jan Wolkers, eind janu
ari in het Bimhuis in Amster
dam. De jury roemt hem om
zijn intense en meeslepende
basspel. Eerdere winnaars van
de prijs zijn onder anderen Eric
Vloeimans, Sean Bergin en Paul
van Kemenade.
'Knuffelbeest'
naar museum
den haag - In de roman 'De
Avonden' beschreef Gerard Re-
ve hoe hoofdpersoon Frits van
Egters troost vindt bij een
speelgoedkonijn. Dat konijn
wordt opgenomen in de collec
tie van het Letterkundig Muse
um. Gerard Reve gaf het konijn
destijds aan Hanny Michaelis,
^net wie de schrijver ruim tien
jaar getrouwd is geweest. Zij
heeft het knuffelbeest aan het
Haagse museum geschonken.
Het is vanaf 1 januari 2003 on
derdeel van de permanente
tentoonstelling. De instelling
noemt het konijn 'het bekend
ste knuffelbeest uit de Neder
landse letterkunde'.
Derde verfilming
van Giphart
utrecht - Het boek 'Ik omhels
je met duizend armen' van Ro
nald Giphart wordt verfilmd.
Producent IDTV heeft de rech
ten gekocht van de roman. Het
wordt de derde verfilming van
een boek van Giphart. Het ver
haal gaat over een twintiger die
op de Canarische eilanden de
dood van zijn moeder verwerkt.
Dvd Spider-Man
groot succes
londen - De dvd-verkoop van
de avonturenfilm 'Spider-Man'
heeft een recordbedrag opge
bracht. De recetten zijn met 190
miljoen dollar nog hoger dan
die van de film zelf. In totaal
zijn er elf miljoen dvd's en vi
deobanden van de film ver
kocht De film bracht toen 114
miljoen dollar op.
woensdag 6 NOVEMBER
door Theo de With
leiden - Na 25 jaar gaat Herman van Veen op
nieuw het theater in met Alfred Jodocus Kwak.
De voorstelling is alleen te zien in de Leidse
Schouwburg. Van Veen is daarmee van 13 tot
en met 20 december de vaste bespeler van dit
theater, dat voor het eerst in zijn 300-jarige ge
schiedenis met de kerstdagen geopend is.
Op een persbijeenkomst in de Leidse Schouw
burg lichtte Herman van Veen (57) gistermid
dag zijn plannen toe. „Mijn ouders zijn allebei
overleden", verklaarde hij. „De eerste kerst
daarna was erg moeilijk. Je zit toch tegen twee
lege stoelen aan te kijken. Ik heb dus naar een
mogelijkheid gezocht om het kerstdiner te ver
mijden. Daarom ga ik iets leuks doen."
Zijn keuze viel op de Leidse Schouwburg. „Ik
heb er zeker twintig jaar niet gespeeld, terwijl
het toch zo'n alleraardigst theater is. Het is een
prachtige plek om kinderen kennis met thea
ter te laten maken." De voorstelling Verboden
te lachen' richt zich op iedereen van 7 tot 107
jaar. Herman van Veen treedt in de productie
op als verteller. Hij wordt ondersteund door
een vijftal muzikanten. Alfred Jodocus Kwak
wordt gespeeld door Lilja Hermannsdóttir.
„Zij is nog familie van Björk", weet Van Veen.
De eend ontstond in 1977 toen Herman van
Veen op verzoek van het Residentie Orkest een
symfonisch sprookje schreef. Op dat moment
besefte hij nog niet dat Alfred een eigen leven
zou gaan leiden. De eend werd hoofdrolspeler
in boeken, op cd's, in theatervoorstellingen, in
stripalbums en in tekenfilms. „Van Stockholm
tot Kaapstad kennen ze hem", zegt Van Veen.
„Toch heb ik hem na de tournee in 1977 die
onder meer langs Hamburg, Berlijn en Wenen
voerde, nooit meer live on stage gebracht. Ik
verheug me er heel erg op.
De kaartverkoop is inmiddels begonnen en
loopt volgens een woordvoerster van de
schouwburg volgens verwachting. De voorstel
ling wordt op beide kerstdagen en op oud
jaarsdag integraal op televisie uitgezonden
door TV West. De opnamen worden later ge
bruikt voor een dvd. Dat is een medium waar
over Herman van Veen zeer enthousiast is. Hij
hield gisteren in Leiden ook twee nieuwe dvd's
ten doop: 'In Vogelvlucht' en 'Carré 2000'.
„Ik zit 25 jaar in het vak en het is mij nog nooit
gelukt een voorstelling integraal op tv te krij
gen. Omroepen zijn daar huiverig vc|
dvd kan dat wel. Ik heb twee jaar gek
ven weken in Carré gestaan en ieder
die voorstelling nu thuis helemaal op
mak bekijken of de liedjes eruit filterer
mooi vindt. Op de dvd 'In Vogelvlucl
de hoogtepunten uit mijn carrière. Va
lijknamige cd zijn 1,1 miljoen exempla
kocht: dus daar moet behoefte aan zijn
"Verboden te lachen, een verhaal va
J. Kwak', Herman van Veen e.a., 13
december, Leidse Schouwburg. Res
via tel. 071-5131943.
theater recensie
Bert Jansma
Toneelgroep De Appel met 'Peer Gynt'
van Henrik Ibsen. Bewerking: Aus
Greidanus en Watze Tiesema Regie: Aus
Greidanus. Met Sacha Bulthuis, Reinout
Bussemaker, David Geysen, Hubert
Fermin, Geert de Jong e.a. Nog te zien
t/m 1 februari in Appeltheater, Den Haag.
Het eerste dat je je realiseert na
de première bij Toneelgroep De
Appel: wat is Ibsens 'Peer Gynt'
toch een prachtig stuk. En
daarna: wat een mooie hoofd
rol zet Reinout Bussemaker
neer. Held en antiheld tegelijk,
zonder uiterlijk vertoon. Een
mens met al zijn gaven en ge
breken, een leugenaar, een fan
tast, een rotzak en een egoïst,
maar ook een kwetsbare zoeker
die een wonderbaarlijke reis
om de wereld moet maken om
uiteindelijk zichzelf te vinden.
Regisseur Aus Greidanus maakt
er een kleurrijke, fascinerende
en heldere theatervoorstelling
van waarin De Appel alles weer
eens uit de kast kan halen aan
theaterfantasie.
Ibsens stuk uit 1867 is ideale
stof voor het soort toneel waar
dit gezelschap goed in is: grillig,
poëtisch, komisch, bizar soms,
een beetje Shakespeareaans in
z'n bouw, met realisme en fan
tasie. Met al die scènewisselin
gen leent het zich prachtig voor
het eigen Appeltheater dat is
herschapen in een spookachti
ge, verlaten fabriekshal uit het
begin van de vorige eeuw. Drie
nieuwe muren zijn om de
speelruimte gemetseld, er ligt
een nieuwe, half opengelegde
vloer, er staan staketsels van
roestig ijzer en er lopen rails
waar oude wagentjes (afkom
stig uit Westlandse kassen)
overheen rijden. Het heeft iets
van een enorme smidse waarin
een mens gesmeed zal worden.
Achtereenvolgens zien we er
onder meer Peers dorp in
Noorwegen, de onderwereld
van de trollenkoning, een
Noord-Afrikaanse woestijn, een
harem en een schitterend ver
beelde schipbreukscène op een
woeste zee.
'Peer Gynt' is het epische stuk
van die ene man, een Faust,
een Odysseus en een Candide
tegelijkertijd, in zijn ontmoetin
gen met al die bijfiguren. Soms
puur vertellend, soms werkelijk
dramatisch. Van oorsprong een
leesstuk, is er een bewerking
nodig om het te kunnen spelen.
Hier is die van dramaturg Wat-
ze Tiesema en regisseur Greida
nus. In elk geval kraakhelder,
met af en toe een hedendaags
grapje, maar toch nog a
lopig voor de pauze. I
staat of valt met de iif
van die fantasie.
Greidanus en zijn acter
dat wisselend, soms et
slepend, soms mis je el
epische adem en blijft?'
stijfjes en voorspelbar
in de trollen- en haremT
zijn de trollen^oning
dochter (Marcel Ott en '1
Jong) weer mooi in hur
lijke afzichtelijkheid. 1$
een schitterende eentyr,
na de pauze geworden,
schipbreukscène, me'
vondsten in de verbee
de Knopengieter (Hu
min) die Peer Gynt wi
smelten en hem tot
knoop wil gieten. En r
Maerten als een prach
lotsmannetje dat zo
strip van Hergé lijkt te
Indringend en ontroer
manier waarop Busser
rokken van een ui pelfl*
kende naar zijn werkel^
titeit en uiteindelijk n
dend. En bijna filmisch
tisch is Greidanus' gete
fragmenten van Grièj
Gynt-muziek (Solvey'sl
het Leitmotiv van de gr
zelfzuchtige liefde. Datp
atermomenten en bee_
je lang bijblijven.
Tilburg - Bij opnamen van het
AVRO-televisieprogramma
'Tussen kunst en kitsch' in het
Nederlands Textielmuseum in
Tilburg is een ets van Rem
brandt ontdekt. Volgens ex
pert T. Laurentius gaat het om
'De terugkeer van de verloren
zoon', een werk uit 1636 van
de in Leiden geboren schilder.
Het stuk is in zeer goede sta^
Laurentius schat de waart»
van de ets op 20.000 euro.
Een vrouw die anoniem wil
blijven, bracht het werk eerder
deze week mee naar het tex
tielmuseum. Haar gehandi
capte zoon had het schilderij
ooit van een hospita gekregen.
De naam Rembrandt zei hem
wel iets, maar hij had verder
nooit onderzoek laten doen
naar de ets.
Een woordvoerder van he^1
programma noemt het
lijk uniek" dat een Ren
bij het programma ter
wordt binnengebrach
komt niet vaak voor.
een heleboel voorbij
mensen hebben een
rondslingeren. Maar di
bijzondere vondst,
beroemd kunstenaar t
vendien een heel gaafH
plaar."
r
C
beeldende kunst recensie
Bernadette van der Goes
Expositie: DENA, werk van twaalf
Iraanse vrouwelijke kunstenaars
Prijzen: 100 tot en met 8.500 euro. Te
zien: t/m 17/11, wo. t/m zo 12.00-
18.00 uur, galerie Caro, Nieuwstraat
15, Leiden en Galerie Amber,
Hooglandsekerkgracht 8, Leiden.
Voor de tweede keer in on
geveer een jaar tijd is in Lei
den werk van hedendaagse
Iraanse kunstenaars te zien.
In 2001 presenteerde galerie
Amber zowel in de Pieters
kerk als in het eigen pand
een selectie van zestien kun
stenaars uit dit verre land,
dat voor de meeste mensen
vreemd en geheimzinnig is.
Het was een bijzonder initi
atief, want daarmee was
Amber de eerste kunstinstel
ling op het Europese vaste
land die het publiek met de
ze kunst kennis liet maken.
De tentoonstelling werd
zo'n succes dat Amber be
sloot er een vervolg aan te
geven. Samen met de nieu
we galerie Caro toont zij nu
werk van de zogeheten DE-
NA-groep, een groep van
twaalf vrouwen die elkaar in
de kunst steunen. Het
woord DENA is in het Iraans
zowel een meisjesnaam als
de naam van een mythologi
sche bergtop. De vrouwen
willen laten zien hoe gevari
eerd hun kunst is.
In die opzet zijn zij prima
geslaagd. Het getoonde werk
is minstens zo divers als dat
van westerse kunstenaars.
Sommige deelnemers, zoals
Mary am Shirinlou, Gizella
Varga Sinai en Farah Ossou-
li, baseren zich rechtstreeks
op de Iraanse traditie,
rinlou door het maken
grote kalligrafische sch
rijen, Sinai door het aü
den van oosterse beeldi
Ossouli door zich te lat<
spireren door oude n
scripten. Met eindeloo
duld schildert deze 1<
kunstenaar tot in de kle
details mensen in tra
nele kledij die omringt
door de rijkdom van ht
de Perzië.
Het zijn prachtige sta
van technisch perfect!
me, maar toch voelt
westerse oog zich bijn
vanzelf sterker aangetrt
door het werk van de
stenaars die meer hun i
weg gaan. Dat is bijl
beeld het geval bij del
tretten van Aria Eghbal
schilderd in een snelld
pressionistische stijl zia
sombere mensen tr
voor zich uit kijken. 1^
genstelling tot Os
beeldt Eghbal geen ij
mensen in een pradj
omgeving af, maar indil
en die vrijuit hun gevel
tonen.
Dezelfde vrije expressia
we in het werk van Fal
Lashai en Sharareh Zarl
Ook in hun schilderijen|
het ontwikkelen van e*
gen visie op de kunstj
traal. Voor ons westerll
is deze artistieke vrj
heel normaal, maar h
boeiend te zien hoe
kunstenaars die uit eer
andere cultuur komen
mee bezig zijn. Hol
houden galerie Amba
galerie Caro ons ook!
toekomstige tentoonsi
gen op de hoogte v^.
ontwikkeling van met
deze drie vrouwen. I
Clubtournee voert Travoltas naar Katwijk en Leiden
In Leiden en de regio bestaat grote belangstelling voor profes
sionele en amateuristische kunstbeoefening. Heilig Vuur volgt
stad- en regiogenoten die musiceren, zingen, dansen, toneel
spelen, fotograferen of op andere wijze actief zijn.
Vandaag: het Leiderdorps Kamerkoor.
Als een boom die een fikse
storm trotseert, zo deint een
van de koorleden op de maat
van de muziek heen en weer.
Zijn mond vormt een geestdrif
tige o. Bijna sereen staat het ge
zicht van een collega-koorlid.
Een kaarsrecht bovenlijf, alleen
met haar hoofd geeft ze een mi
niem knikje bij iedere nieuwe
frase die wordt ingezet. Soms
kijkt ze één kort ogenblik op,
naar de dirigent die zijn volle
twee meter gepassioneerd op
de muziek laat zwieren. Terwijl
hij met zijn linkerhand motief
jes op de piano speelt, maakt
zijn rechterarm weidse gebaren
die samenvallen met het aan-
sterven en wegvallen van de
notenstroom.
Die notenstroom is afkomstig
van het Leiderdorps Kamer
koor, dat deze maandagavond
repeteert in 'bezinningscen
trum' Kruispunt in Oegstgeest.
Een gewone repetitie is het dit
keer echter niet. Vanavond is
het moment aangebroken om
de puntjes op de i te zetten:
donderdag viert het koor zijn
25-jarig bestaan met een uit
voering van Bachs Hohe Messe
in de Pieterskerk in Leiden.
„We zHten nu in de fase waarin
we de details laten voor wat ze
zijn", zegt dirigent Peter Dijk
stra. „Nu moeten alle neuzen
dezelfde kant op staan. Het
koor moet met één stem spre
ken. Zo breng je de intentie van
het stuk het beste over. Want
we vertellen een verhaal waarin
we de toeschouwers willen
meeslepen."
En daartoe biedt juist dit stuk
alle gelegenheid. Dijkstra: „Je
zou het kunnen beschouwen
als een staalkaart van Bachs
vakmanschap. Toen hij dit werk
aan het einde van zijn leven
schreef, koos hij fragmenten uit
zijn gehele oeuvre, waarop hij
varieerde, die hij parodieerde,
om zo tot zijn magnus opus te
komen." Vol geestdrift: „Voor
mij is dit het grootste, meest al
lesomvattende muziekstuk dat
er bestaat. Het is een absoluut
meesterwerk."
Inmiddels is het al de derde
keer dat het Leiderdorps Ka
merkoor zich aan de beroemde
Mis in b klein waagt. Ook bij de
laatste uitvoering in 1999 stond
het koor al onder de bezielende
leiding van Peter Dijkstra, die -
toen net de twintig gepasseerd
- jonger was dan ieder ander
Koorlid. Nu, drie jaar later, i^iij
Dirigent Peter Dijkstra: „Voor mij is de 'Hohe Messe' het grootste, meest allesomvattende muziekstuk
dat er bestaat. Het is een absoluut meesterwerk." Foto: Henk Bouwman
als mid-twintiger nog steeds de
jongste van het gezelschap. Is
dat niet lastig bij het laten gel
den van je gezag? „Nee hoor,
daar heb ik helemaal geen last
van. Op de een of andere ma
nier heb ik een soort natuurlijk
overwicht. Als je mensen maar
serieus neemt, dan dwing je als
vanzelf respect af.
Koorlid Ernst Diek beaamt dat.
„Toen hij de eerste keer voor
ons koor stond, hadden we met
zijn allen zoiets van: wat ge
beurt hier jongens. Zijn muzi
kaliteit en valananschap zijn
ongekend." En dat is precies
wat het koor verlangt,
Diek. Het mag dan een ama
teurkoor zijn, qua muzikaliteit
ligt de lat hoog. Diek: „Dat blijkt
ook wel uit onze repertoirekeu
ze. Met een relatief klein koor -
zo'n 28 leden - wagen we ons
aan oratoria die over het alge
meen alleen door grote koren
gedaan worden. Daarmee heb
ben we een aardige reputatie
verworven."
Om het niveau zo hoog moge
lijk te houden, kunnen geïnte
resseerden dan ook op een
strenge selectie rekenen. „Po
tentiële koorleden moeten wel
geschoolde zangers zijn. En ie
moet muziek kunnen \ezep!
Anders raak je daar veel te veel
kostbare repetitietijd aan kwijt.
Terwijl je in die tijd eigenlijk ge
woon de diepte in wil", zegt de
dirigent. Diek knikt. „Onze diri
gent eist veel, maar stelt ons
daarmee ook voor een grote
uitdaging. En ik moet zeggen:
de afgelopen jaren zijn we als
koor zeker gegroeid en interes
santer geworden."
De Hohe Messe van J.S. Bach,
donderdag 7/11. 20.15 uur,
Pieterskerk, Leiden. Reserve
ren: tel. 071-5891042.
Rody van der Pols
door Paul Geerts
katwijk/leiden - De snelheid
waarmee de Travoltas platen op
de markt slingeren is opmerke
lijk. In amper twee jaar tijd ver
schenen achtereenvolgens
'Teenbeat', 'Club Nouveau' en
'Endless Summer'. Dat laatste
album kwam medio juli al uit in
Amerika, twee maanden eerder
dan in Europa. Opmerkelijk,
maar logisch, want daags na de
release volgde een zeven weken
durende tournee door Amerika.
De plaat is er goed ontvangen,
merkt Perry Leenhouts op. In de
eerste week werden er 2000
exemplaren van verkocht, voor
een Nederlandse band geen on
verdienstelijk aantal. Het is het
resultaat van de inspanningen
van de band, die de pijlen na
drukkelijk op het buitenland
richt. En Amerika is een logisch
uitgangspunt, omdat Leenhouts
er tot vorig iaar oktober woon
de. De club tournee in eigen
land is pas vorige maand begon
nen.
Het lijkt de Travoltas voor de
wind te gaan. Opnieuw, want na
de release van 'Club Nouveau'
bleef het aanvankelijk opmerke
lijk stil. Uitgezonderd de tour
nee die de band deed in het ka
der van Marlboro Flashbacks,
waarbij de leden in de huid van
de Beach Boys kropen. Een in
terpretatie die de band veel pu
bliciteit opleverde. „Meer dan
de release van ons album", con
stateert Leenhouts ruim een jaar
later. En dat was wrang, want op
'Club Nouveau' sloegen de Tra-
voltas een nieuwe weg in.
De stevige surfsound verdween
enigszins naar de achtergrond
en kreeg gezelschap van een
elektronische, donkere, bijna
psychedelische sound. Achteraf
noemt Leenhouts de plaat 'on
vermijdelijk'. „We hadden te
veel muzikale ideeën om op
nieuw een 'Teenbeat' te maken.
Maar de sfeervolle sound bleek
live niet te realiseren. Op het
podium konden we er niet mee
uit de voeten." Hoewel elektro
nische nevelen op de nieuwe cd
Travoltas: „We willen blijven ontwikkelen, we proberen nog steeds iets toe te voegen." Publiciteitsfoto
nog steeds de surfsound omhul
len, is 'Endless Summer' een lo
gischer vervolg op 'Teenbeat'.
Een stap terug? Nee, vindt Leen
houts. ,,We willen blijven ont
wikkelen, we proberen nog
steeds iets toe te voegen." Hij
noemt de nieuwe cd 'iets meer
rock' dan 'Teenbeat'. „Iets rau
wer, iets meer de livesound."
Hoewel tevreden over het nieu
we album, steekt het Leenhouts
dat 'Club Nouveau' tussen wal
en schip is gevallen. „Ik ben nog
steeds trots op die cd", zegt de
zanger. Maar de oude fans voel
den zich niet aangesproken en
een nieuw publiek meldde zich
niet. Het verhaal is tekenend
voor 'alternatieve bands' die de
overstap maken naar een groot
label.
Voor 'Teenbeat' tekenden de
Travoltas een platencontract bij
Arcade, de platenmaatschappij
die twee jaar geleden opging in
Roadrunner. Die overname
heeft de band volgens Leen
houts de das omgedaan.
„'Teenbeat' kreeg veel aandacht,
maar Roadrunner gaf geen prio
riteit aan 'Club Nouveau'. Wij
willen veel in het buitenland
doen, Roadrunner deed daar
niets mee. Daardoor was de si
tuatie onwerkbaar."
Travoltas, vrijdag 8 november,
De Schuit, Katwijk; zaterdag 14
december, LVC Leiden.
De Travoltas keerden daarom
terug naar hun oorspronkelijke
maatschappij. 'Endless Sum
mer' werd opgenomen in Studio
195 in Wemhout, waar ook eer
dere cd's zijn ontstaan. „Het
blijkt beter te werken als we al
les zelf doen", zegt Leenhouts.
