'Als ik
Cheney bel, dan neemt hij op'
BINNEN- 8c BUITENLAND
Ook in hardhandig Amerika
is eigenrichting verboden
Vijf vragen over de
Congresverkiezingen
niet als wasmiddel
«Marokkanen
te
verkopen
onze correspondent
.Bouwmans
b
sville - „Een glaasje jus. Net
jk nodig heb vanochtend." Eli-
2fth Dole heeft kou gevat. Maar
rar«dost in een fleurig rood pakje,
cdijke zwarte pumps met laag
giee en een gepantserde glimlach
laar lippen lijkt ze zich volko-
op haar gemak te voelen in het
van het gezondheidscen-
in Reidsville, dat zich vooral
op de 'werkende armen' en
2 I
a jrzekerden in deze armoedige
7^k in het noorden van North Ca-
lampagne voor een plekje in
2 °"merikaanse Senaat heeft de
HRmalige minister en vrouw van
Bob Dole -
ze in 1999 een gooi naar
6f|epublikeinse nominatie - zich
of meer in het hol van de
gewaagd. Dit is een gebied
0 de Democraten van oudsher
J meerderheid zijn, maar 'het
}ntuangrijk mevrouw Dole zelf te
s in, en niet alle negatieve din-
y'%e geloven die over haar ge-
>G( worden', zegt Louise Smith,
itrice van het gezondheids-
■mtnce
eeft Dole, die in deze week
de belangrijke Congresverkie-
en van dinsdag door de staat
L uitgenodigd. „De Democra-
ïebben jarenlang van ons, de
te minderheid, geprofiteerd.
oefden niets voor ons te doen.
itemden toch wel op een De-
raat." Maar Smith is twee jaar
len 'bekeerd'. „Toen ik hun
nodig had voor dit centrum,
g ik geen gehoor. Ik belde de
ïblikeinen en werd binnen 10
aten teruggebeld."
h behoort tot de groeiende
p Afrikaanse Amerikanen die
ïblikeins stemt, zo'n 14 pro-
'volgens recent onderzoek. Nu
f ze zich voorgenomen de
ten van de mensen om haar
et te bewerken, ook al is er niet
t dan een dertigtal, voomame-
ilanke gelijkgestemden op de
jbijeenkomst afgekomen. „In
c X reclames wordt Elizabeth
afgeschilderd als een mon-
Maar ik hield meteen van
kine Bowles beschermt je
i", bast een anonieme stem op
-uis. Het is een van de vele be
te reclameboodschappen die
dagelijks op tv te zien zijn.
iidaten plegen elkaar voor rot-
uit te maken. Dole is een
ikont en verkwanselt het ou-
omspensioen met haar plan
voor een gedeeltelijke privati-
ig, beweert de Democraat
les op spreekbeurten en in tv-
imes. Dole slaat even hard te-
banen beschermen, Bowles
tebedrijf exporteert textielba-
aar China en Mexico!
AH-medewerkers zouden in VS eveneens bestraft zijn
washincton/cpd - Twee Albert
Heijn-medewerkers mishande
len een overvaller nadat die op
de vlucht is geslagen. Ze zijn
aangeklaagd door Justitie. Zou
het in de VS - waar inwoners
een grote vrijheid hebben bij het
beschermen van zichzelf en hun
bezit - anders zijn gegaan? Het
antwoord is nee.
Als er één land is in de wereld
waar particulier bezit en gezin
met harde hand verdedigd mag
worden dan is het wel Amerika.
Iemand die in zijn eigen huis -
op zijn particuliere bezit - vree
st voor zijn leven, is geoorloofd
mogelijk dodelijk geweld te ge
bruiken. De Amerikaan die ooit
een Japanse toerist doodschoot
die de weg kwijt was en ondanks
waarschuwingen om weg te
gaan op de deur en ramen van
zijn huis bleef kloppen, heeft
daar een enorm schuldgevoel
over maar hoefde niet voor de
rechter te verschijnen, zegt be-
leidsanaliste Debra Vargas van
het Centrum van Jeugd- en
Strafrecht CJCJ) in San Francis
co.
Een aannemelijke 'gevoelde'
dreiging is in principe voldoen
de om op privé-terrein schulde
loos - uit zelfverdediging - een
pistool of geweer te mogen grij
pen en een insluiper of overval
ler neer te schieten. „Er gebeu
ren heel nare dingen", zegt de
justitiedeskundige. Zij wijst op
het geval van een vader die zijn
eigen kind doodschoot nadat
het zich had verstopt in een
kast. De schietpartijen worden
altijd onderzocht, en Justitie be
paalt of inderdaad sprake is van
zelfverdediging.
De ruimere verdedigingsmoge
lijkheden gelden in principe ook
voor eigenaren (of personeel)
van bedrijven en winkels. Maar
in de openbare ruimte, op
straat, gelden andere regels:
daar mag iemand ter verdedi
ging van zichzelf of zijn eigen
dommen geen excessief geweld
gebruiken. Wie wordt aangeval
len met een mes of vuurwapen,
mag zich verdedigen met een
wapen. Maar op een aanvaller
die geen wapen heeft maar bij
voorbeeld zijn vuist gebruikt,
mag je niet zomaar schieten.
Als iemand op de vlucht is ge
slagen, dan ligt de zaak ook an
ders. „Dan probeer je hem te
pakken, om hem te arresteren."
Bij zo'n 'burgerarrest' mag al
leen billijk geweld worden ge
bruikt. „Als je hem hebt, en je
weet dat hij geen geweld meer
gaat gebruiken, dan moet je
stoppen." Als een burger ie
mand heeft aangehouden en
vervolgens toch nog lichamelijk
letsel toebrengt - zoals de Am
sterdamse Justitie de zaak tegen
de supermarktmedewerkers
ziet - dan is dat een strafbaar feit
in de VS. „Dat is eigenrichting.
Dan ben je over de grens ge
gaan". aldus Vargas.
Een vergelijkbare zaak - de over
valler had een gebroken neus -
zou in de VS leiden tot een voor
waardelijke straf of een boete
voor mishandeling.
Deze week ontstond in Neder
land enige opwinding over de
voorlopige vrijlating van de
tweede verdachte van het dood
slaan van de 22-jarige Venlonaar
Steegmans. Hij stond erbij maar
heeft kennelijk zelf geen klap
pen uitgedeeld. Zou hij in de VS
desondanks als medeplichtige
kunnen worden vervolgd en
veroordeeld? ..Als het er op
neerkomt dat hij onvoldoende
heeft gedaan om zijn vriend te
gen te houden, dan is het een
moeilijke zaak", zegt de rechts-
analiste van het CJCJ. „Mede
plichtigheid is moeilijk te bewij
zen. Wat had ik dan moeten
doen. zal hij zeggen. Ik wist niet
dat hij zo ver zou gaan. Anderen
grepen ook niet in. <P
Direct na het gebeurde kwam er
een discussie op gang over de
vraag of het publiek had moeten
optreden. „In de VS hebben we
ook dergelijke zaken gehad. Er
zijn een paar staten die het 'niet
ingrijpen' bij misdrijven, straf
baar hebben gemaakt. Maar het
is heel moeilijk om iemand op
basis daarvan te vervolgen.
Want kun je echt van iemand ei
sen dat hij zijn leven riskeert als
hij een geweldsmisdrijf ziet? Wat
je wel op zijn minst mag ver
wachten is dat de politie wordt
gebeld."
Een zaak staat Vargas nog leven
dig voor de geest. „In de staat
Nevada nam een jonge man een
klein meisje mee naar een toilet,
waar hij haar verkrachtte en ver
moordde. Een vriend die naar
hem op zoek was, had in het
toilet gekeken, maar had niks
ondernomen om hem tegen te
houden. Er bleek geen enkele
wet te zijn op basis waarvan hij
vervolgd kon worden." Nevada
is inmiddels één van de weinige
Amerikaanse staten waar 'toekij
kers' in principe wettelijk aange
pakt kunnen worden als ze niks
doen.
Hard gevecht om belangrijke Senaatszetel North Carolina
Elizabeth Dole spreekt bezoekers van het gezondheidscentrum in Reidsville toe: „Het kan geen kwaad mensen te kennen die de beslissingen nemen."
Foto: GPD/Ans Bouwmans
De zo belangrijke strijd om de
macht in het Congres wordt op het
scherpst van de snede gevoerd, en
dat mag wat kosten. Meer dan
twintig miljoen dollar - bijna 3 dol
lar per inwoner - is er al gestoken
in de campagnes om deze senaats
zetel van North Carolina. Elke
staat heeft er twee, die niet alle
maal tegelijk vrijkomen. Oudge
diende Jesse Helms vertrekt dit
jaar en zijn zetel moet in handen
blijven van de Republikeinen,
vindt de partij. De Democraten
zetten alles op alles om him gerin
ge meerderheid (één zetel) in de
Senaat te behouden of uit te brei
den, en North Carolina biedt kan
sen.
De politiek adviseur van president
Bush, Karl Rove, heeft hoogstper
soonlijk Elizabeth Dole uitverko
ren om te zorgen dat de belangrij
ke race gewonnen wordt. Het lijkt
een gelukkige greep: volgens opi
niepeilingen 'neigt' North Carolina
er naar op Dole te stemmen. Maar
het kamp van Bowles zegt dat het
kantje boord is, en dat de uitslag
niet te voorspellen valt
Irak is een onderwerp dat hier
nauwelijks speelt. Werk, daar gaat
het om. Mensen zijn arm, en ar
moede leidt tot geweld en hope
loosheid, zegt de werkloze en ar
beidsongeschikte Gerald (52) die
met een bijna leeg karretje door de
plaatselijke supermarkt toert. „Er
moeten wetten komen die mensen
helpen te overleven."
De economie - hét verkiezingsthe
ma van de Democraten - is een ge
voelig thema in North Carolina,
met zijn noodlijdende tabaks- en
textielindustrie.
Het handelsbeleid van Bush zorgt
ervoor dat banen het land 'uitge
jaagd' worden, aldus Bowles op
een verkiezingsbijeenkomst in
Fayetteville. „Wie interesseert zich
voor de problemen waar we in de
ze staat mee te maken hebben? De
mensen zitten zonder werk." Gooi
de exportmarkt maar open, ripos
teert Dole, dat zorgt vooral voor
extra werk. „Ik heb een plan. En
zie je dit? Dat is het plan van Bow
les. Zijn plan is om mijn plan aan
te vallen." De frêle kandidate
houdt triomfantelijk een leeg vel
papier omhoog, net zoals ze dat al
talloze malen heeft gedaan.
Dole heeft bovendien de contac
ten om daadwerkelijk wat te berei
ken, zegt ze. „Een van mijn ideeën
om de noodlijdende textielindu
strie te helpen - een 'watermerk'
voor textielwaren om illegale im
port tegen te gaan - heeft nu al
steun gekregen in Washington."
Zowel Dole als Bowles zijn 'grote
namen' uit Washington. Dole
heeft zich deze en vorige week al
kunnen vertonen aan de zijde van
president George Bush én vice-
president Dick Cheney. „Het kan
geen kwaad de mensen te kennen
die de beslissingen nemen", houdt
Dole de kiezers voor. „Cheney en-
ik hebben samen in een regering
gezeten. Als ik bel, dan neemt hij
op."
De Democratische kandidaat
werkte in de jaren negentig in het
Witte Huis, onder meer als staf
chefvan president Bill Clinton.
Maar het is in deze conservatieve
staat geen aanbeveling een 'Clin-
ton-Democraat' te zijn. Bill noch
Hillary is gevraagd in North Caroli
na langs te komen om hem in zijn
race om de Senaatszetel te steu
nen. „Onder Clinton gewerkt, dan
weetje genoeg", foetert Dole-fan
Charles Irvin. „Geen moraal en
geen karakter."
Haar langdurige verblijf in Was
hington werkt ook in het nadeel
van Dole. Ze wordt niet gezien als
een échte inwoner van North Ca
rolina, die de belangen van de
staat voorop zal stellen. Waar
Bowles een groot deel van zijn le
ven in de staat heeft doorgebracht
als investeringsbankier, kan Dole
er alleen op bogen in North Caro
lina geboren te zijn. De politieke
'remigrante' heeft bovendien ou
deren angst aangejaagd met haar
steun voor het Republikeinse idee
om jongeren zelf een deel van hun
AOW-premies te laten beleggen.
Nellie Pulliam (82) uit Reidsville:
„Dole? Die wil ons staatspensioen
afpakken en het aan onze klein
kinderen geven."
washincton/cpd - De Amerikaanse bevol
king gaat dinsdag naar de stembus. Het ziet
er naar uit dat de tussentijdse verkiezingen in
het Congres - bestaande uit het Huis van Af
gevaardigden en de Senaat - op het scherpst
van de snede worden gevoerd. Vijf vragen
over de Congresverkiezingen.
Wie worden er gekozen?
Een derde van de Senaat (34 van de hon
derd senatoren), het voltallige Huis van Af
gevaardigden (435 zetels) en 36 gouver
neurs. Senatoren worden voor zes jaar ge
kozen, Afgevaardigden zitten twee jaar.
Waar gaat het om?
De controle over het Congres, de wetgeven
de macht in de Verenigde Staten. De Repu
blikeinen zijn in de meerderheid in het
Huis van Afgevaardigden, de Democraten
hadden één Senator meer. De kans dat de
Republikeinen de controle over het Huis
moeten afgeven, is niet erg groot. In het
Huis van Afgevaardigden is slechts in 44
kiesdistricten sprake van een echte verkie
zingsstrijd en het lijkt er op dat de Republi
keinen hun voorsprong weten te behouden.
Alle ogen zijn vooral gericht op de Senaat,
waar één zetel meer of minder een wereld
van verschil kan maken en niemand durft
te voorspellen hoe het uitpakt. In zeven sta
ten - met name in het midden van de VS -
kan het nog alle kanten op gaan, in nog
eens negen staten lijkt de strijd nog niet de
finitief beslist. In Minnesota (een van de
spannende staten) is oud-vice-president
Walter Mondale naar voren geschoven om
de plek in te nemen van de vorige week bij
een vliegongeluk omgekomen Democraat
Paul Wellstone. Krijgen de Republikeinen
de touwtjes weer in handen in de Senaat,
dan kan de conservatieve agenda van presi
dent George Bush voortvarend door het
Congres worden gesleept.
Van de gouverneursraces springt die in Flo
rida het meest in het oog, omdat de broer
van de president, Jeb Bush, er nog een hele
kluif aan heeft om te worden herkozen. Ver
wacht wordt dat een aantal staten 'van
kleur verschiet' en dat er netto drie tot ze
ven Democratische gouverneurs bijkomen.
Waardoor laten kiezers zich leiden bij het
kiezen?
Met name door onderwerpen dicht bij huis:
het banenverlies, de economie, de betaal
baarheid van de Amerikaanse AOW en me
dische hulp. Meestal verliest de partij van
de zittende president bij tussentijdse ver
kiezingen, maar volgens opiniepeiler John
Zogby lijkt het daar nu nog niet echt op. Hij
ziet vooral het afrekenen met 'zittende' kan
didaten als trend.
Hoe zit het met het opnieuw indelen van
kiesdistricten?
Het woord ervoor is prachtig: 'gerrymande
ring', en het is een praktijk die in de VS niet
weg te denken is. Om de zoveel tijd - de
laatste keer na de volkstelling van 2000 -
wordt opnieuw gekeken naar de indeling
van kiesdistricten. De partijen die aan de
macht zijn proberen de grenzen in hun ei
gen voordeel te trekken, kijkend naar stem
gedrag in het verleden. Het partijdig indelen
van de districten heeft er mede voor ge
zorgd dat er maar weinig districten zijn
waar de uitslag niet al van tevoren vast
staat. Zowel Democraten als Republikeinen
doen dit naar hartelust, en sommige kies
districten ogen als geografische misbaksels.
Hoe groot is de kans op een herhaling van
Florida 2000
Groot, alhoewel niet noodzakelijkerwijze al
leen in Florida. Venvacht wordt dat er met
argusogen naar alle stembusuitslagen geke
ken wordt, omdat ze zo belangrijk zijn voor
de machtsverdeling in het Congres. Er
wordt gerekend op hertellingen en juridisch
gehakketak als er ook maar iets van twijfel
over de uitslag bestaat. Er is de afgelopen
jaren weinig veranderd in de diverse ge
bruikte stemtechnieken en procedures op
de stembureaus. En waar dat wel gebeurde
- in het beruchte Miami-Dade bijvoor
beeld - zorgde de nieuwe apparatuur voor
problemen bij voorverkiezingen.
Walter Mondale neemt de plaats van de overleden Paul Wellstone in. Foto: AP/Ann Heisenfelt
treerd. De ouders van de Ma
rokkaanse verdachte in Venlo,
wisten zich van de prins geen
kwaad. Hun zoon deed zoiets
niet, zeiden ze trots, niet besef
fend dat het hen de hoon van de
natie zou opleveren.
Bouhalhoul: „Marokkanen
staan bekend om hun gastvrij
heid. Die is tien keer groter dan
die van de Nederlanders. Maar
waarom hebben al die families
in de vele jaren dat ze hier wa
ren de Nederlanders niet ge
groet? Waarom zijn de Neder
landers niet uitgenodigd voor
een kop koffie of een koekje
voor het suikerfeest? Waarom
hebben de Marokkanen zich te
ruggetrokken?"
Ze kent de antwoorden nog niet.
„Dachten ze misschien dat de
Nederlanders met rust gelaten
wilden worden? Straalde de
straat misschien uit datje je niet
met elkaar bemoeit of dat de
Marokkanen eigenlijk overbodig
waren? Waarom zijn heel veel
gezinnen aan hun lot overgela
ten?"
Ach, dat Venlose gezin. Bouhal
houl kent de situatie wel. „Ik
had zó graag met die mensen
gesproken. Ik denk dat het ijs
snel zou zijn gebroken. Nu za
gen we op televisie ouders die
aan hun status dachten, in voor
Nederlanders onbegrijpelijke
codetaal spraken en niet wilden
erkennen dat ze gefaald hadden.
Maar in werkelijkheid waren dat
gebroken ouders."
Soortgelijke gezinnen zijn er in
Nederland bij duizenden. Boul-
halhoul bestudeerde in Rotter
dam de Marokkaanse drugsrun
ners en telde alleen al in het Ou
de Noorden 135 Marokkaanse
probleemgezinnen. „Gezinnen
waarmee het domweg slecht
gaat. Zes tot negen kinderen.
Zóveel problemen, met huisves
ting, werk, onderwijs. Moeders
met heimwee. Te druk met zich-
Bloemen ter nagedachtenis aan René Steegmans. Na de doodslag in Venlo is weer duidelijk geworden
dat Marokkanen en Nederlanders langs elkaar heen leven. ANP/Robin Utrecht
25 Wessel Penning
24
eif rdam - Jonge Marokkanen
sn de afgelopen jaren ra
snel op de ergernissenhitpa-
e |f. Ze werden geassocieerd
/Oftraatroven, diefstallen en
Dtdaal groepsgedrag, onder
hef jn het openbaar vervoer en
,nvembaden. En tot overmaat
deelde één van hen ook
die fatale klappen uit in Ven-
ramatisch voor het imago.
communicatiebureau wil nu
kanten van Marokkanen
^Ihet voetlicht brengen. „Dat
iflielpen", zegt Rabiaa Bouhal-
projectadviseur sociale inte-
I Ie bij de gemeente Rotter-
1 Ze heeft de hoop op verbe-
g nog niet opgegeven.
■mago had natuurlijk nog
iter kunnen zijn als de
rdenaar van Pim niet Vol-
maar Abdel had geheten.
Ie avond van de moord op
ïyn wist Raabia Bouhal-
tzelf van Marokkaanse af-
t, zo goed als zeker dat de
u Jr een Marokkaan was. 'Dan
1(^lt het dus oorlog', dacht ze.
.nad de neiging te vluchten.
1 r ik heb ooit voor Neder-
gekozen en niet voor Ma-
o. Bovendien, in 1964 ging
lok goed. Dat was het jaar
nijn vader vanuit het Ma-
aanse Rifgebergte in Rotter-
belandde. Hij was een 28-
e analfabeet en hij werd
zó goed ontvangen. Het
ouwen dat hij van de Ne-
inders kreeg, gaf hem rust."
s 1964 is er veel misgegaan.
Jkkanen en Nederlanders
len langs elkaar heen, wat
e doodslag in Venlo nog
overduidelijk werd géïüus-
zelf om de kinderen aandacht te
geven. Die gezinnen zijn de
greep op het leven kwijt. Ge
zagsstructuren bestaan niet
meer. De zonen luisteren niet.
Niet naar de leraar, niet naar de
agent, niet naar familie."
Ziedaar de probleemgroep: de
Marokkaanse pubers. Er is een
beeld ontstaan dat veel Marok
kaanse jochies vanzelf in de
misdaad belanden. „Dat beeld
klopt", zegt Bouhalhoul. „We
wilden het lang niet accepteren,
maar met een grote groep gaat
het niet goed." Ze kent de cij
fers. Dertig procent van de Ma
rokkaanse jochies komt vroeg of
laat in misdadige kringen te
recht. Wat kun je dan doen met
een imagocampagne, waarmee
het Tilburgse communicatiebu
reau Attacom op de proppen
kwam? „Het kan helpen", denkt
ze. Maar Marokkanen zijn toch
geen wasmiddel, datje met wat
handige trucs aan de man kunt
brengen? „Dat moet je ook niet
willen. Je moet de andere kant
laten zien."
Aha, de leuke Marokkanen. Die
succesvolle voetballer. „Nee",
zegt Bouhalhoul. Niet die rol
modellen. „Ik zou willen laten
zien wat de mensen te bieden
hebben. Die Marokkanen van
de eerste generatie bijvoorbeeld.
Die zijn te oud om de taal te le
ren, maar we kunnen laten zien
wat ze wél voor de maatschappij
hebben betekend: Hun kinde
ren, die het goed doen op
school of op hun werk, de leuke
winkeltjes die ze zijn begon
nen."
Op de avond van de moord op
Fortuyn was het nog lang onrus
tig in huize Bouhalhoul. „Moe
ten we nu het land uit, mamma?
vroeg de jongste dochter.
„Nee toch?!", riep de middelste
verschrikt. „Tuurlijk niet," zei de
oudste. „Mamma zegt toch al
tijd dat we Nederlanders zijn."
