Van armezondaarspoeder tot zielenbrood; GESPREK VAN DE DAG Herfst: inbreker wordt wakker uit zomerslaap Funerair Lexicon over de enige zekerheid in het leven Stichting wil P sint-traditie ;dai instandhouden1 HOC 152 MENSELIJK De voormalige BUTLER van prinses DIANA is gisteren in Londen vrijgesproken van diefstal. De 44-jarige Paul Burrell, die jarenlang de trouwe dienaar van de verongelukte Britse prinses was, werd ervan beschul digd honderden objecten te hebben ontvreemd uit het verblijf van zijn werkgeef ster. Hij heeft altijd volge houden dat hij onschuldig was en omhelsde opgelucht zijn advocaat toen de rech ter hem vrijsprak. Volgens de aanklager heeft Burrell het aan koningin Elizabeth II te danken dat hij is vrij gesproken. Zij bleekte we ten dat Burrell de spullen mee naar zijn huis had ge nomen om het nalaten schap van Diana te be schermen. Tijdens een privé-ontmoeting met de koningin in de weken na het overlijden van Diana, de prinses van Wales, had de heer Burrell tegen de koningin gezegd dat hij wat papieren van de prinses had meegenomen om die veilig te stellen", aldus aanklager William Boyce. Burrell zei vermoedens te hebben dat de nalaten schap van Diana in gevaar was. Foto: EPA Een kind heeft donderdagmorgen paniek veroorzaakt op het hoofdkantoor van de Rabobank in Scheemda. Het kind onttrok zich een moment aan de aandacht van een van z'n ouders, kroop onder de balie door en drukte een knop in. Dat bleek de ALARMKNOP te zijn, die bestemd is om te gebruiken bij bankovervallen. Korte tijd later raas den drie politiewagens naar het bankgebouw, waarna spoedig duidelijk werd dat het loos alarm was geweest. MADONNA is de meestverdienende popartiest in de Brit se muziekwereld. Volgens de krant Sunday Times ver- diende de 44-jarige Madonna vorig jaar 58 miljoen euro. Na haar komen Paul McCartney (56 mil joen euro), Mick Jag- ger (39 miljoen), Keith Richards (38 miljoen) en Sting (35 miljoen). Ma donna komt uit de VS maar woont al jaren in Groot- Brittannië. Uit het lijstje blijkt dat vooral de oudjes het nog steeds goed doen. In de toptien, aangevoerd door Madonna, staat Rob bie Williams vermeld als enige artiest uit een jonge re generatie. Hij verdiende met zijn cd 'Swing When You're Winning' alleen al 16 miljoen euro. Foto: AP De herfst meldt zich met vroege avonden. Als de klok op winter tijd staat, is het op slag een uur vroeger donker. Het moment dat het inbrekersgilde ontwaakt uit de zomerslaap. Het stereotiepe verhaal laat in brekers 's nachts op pad gaan, als de wereld op één oor ligt. Maar juist 's avonds tussen ze ven en elf uur zijn inbrekers op pad, als de herfst aangebroken is. Tijd om op te letten dus. Kennis van hoe een inbreker werkt, is natuurlijk een eerste vereiste om hem buiten de deur te houden. De Almeerder Edwin Mierop van de politie Flevoland weet alles van inbrekers en hoe je ze buiten de deur moet hou den. Overal geldt: geef ze geen kans. Les 1: de inbreker komt het liefst 's avonds tussen zeven en elf uur langs voor een bezoekje. Op een dergelijke tijd kan hij over straat lopen zonder dat het wel op móet vallen. Alleen alerte burgers, die zijn lastig voor hem. Die zouden wel eens de politie kunnen bellen. Mierop: „Wij hebben liever dat mensen tien keer te veel bellen dan één keer te weinig." De avonduren heb ben voor de inbreker nóg een voordeel: als hij iets te veel her rie maakt, kunnen de buren denken dat het de buren zijn. Les 2: gelegenheid maakt de dief. Een inbreker houdt niet van gokken. Hij breekt in waar hij buit weet. Mierop: „Ik zeg wel eens tegen mensen: maak van je huis geen etalage." Dure spullen duidelijk zichtbaar vanaf de stoep, vanwege status of on voorzichtigheid: dat is vragen om inbraak. Les 3: de inbreker wil niet wor den gezien. Mierop:Als ik een inbreker was, zou ik niet met mijn post zegel in het volle licht bij een voordeur willen staan. Dan ziet de hele buurt me." Goede ver lichting rond huis en geen ob stakels om je achter te verschui len: daar hou je inbrekers mee bij de deur vandaan. „Maar vei lig wonen houdt niet op bij de voordeur", weet Mierop. Een woonbuurt moet goed overzich telijk zijn, geen donkere nissen, geen hoge schuttingen, geen stiekeme hoeken. Een buurt waar huizen goed in eikaars zicht staan, maakt minder kans op bezoek van 'het gilde'. Les 4: help de inbreker niet. Een schop die toevallig bij het raam staat, een afvalcontainer dicht bij een balkon of een mak kelijk te openen raam: zaken die een inbreker een handje helpen. Mierop: „Ik heb wel eens ge hoord dat een inbreker zijn ge stolen spullen meenam in de kliko van de mensen waar hij had ingebroken. Wie zou er wat van zeggen dat hij met een af valcontainer over straat liep? Er zijn heel creatieve inbrekers bij!" Les 5: geef ze de tijd niet. Mierop: „De inbreker wil alles snel-snel doen. Als de inbraak langer dan drie minuten moet duren, ziet hij ervan af." Goede sloten helpen natuurlijk, maar ook dure spullen niet voor de graai in de buurt van een raam zetten, weet Mierop. De inbre ker komt het liefst helemaal niet binnen, of met alleen één been in de kamer, het andere nog buiten, staand in het zojuist opengebroken raampje. Als hij zo bij de videorecorder kan: pri ma, vindt de inbreker. Les 6: Geef jezelf niet bloot. Man in dure Mercedes komt thuis, garagedeur gaat open en dicht, man legt even later in de huiskamer duidelijk genoeg zijn sleutels op het buffet. Bingo! Buiten komt toevallig de inbre ker langs. Het is al donker, de man in huis loopt naar boven, het licht floept ook aan in de douche. De inbreker heeft even de tijd om de sleutels te pakken. En anders heeft hij wel gezien dat er in de garage een dure mountainbike of splinternieuwe motorfiets staat. Leuk voor later! Mierop: „Veel mensen hebben bij de achterdeur ook het rekje met sleutels hangen. Die van de nieuwe scooter die buiten staat hangt er ook bij. Niet doen dus." Les 7: Doe alsof je er bent. Het is een klein kunstje om te doen alsof je er bent. Licht aan, tv aan. Ook als je er niet bent. Een huis dat vaak donker is, of altijd de lamellen dicht heeft, vraagt om problemen. Mierop: „Als je een tijd weg bent, voor vakantie of wat dan ook, zorg dan dat iemand de post weg haalt. En de planten water geeft. Als die gaan hangen, valt dat ook op." Les 8: Als het dan toch gebeurt... Omdat de meeste inbraken in de avonduren plaatsvinden, is de kans iets groter dat een in breker wordt 'overlopen'. Dan staat hij ineens oog in oog met de bewoner. Foutje. „De meeste mensen raken in paniek. De in breker op zo'n moment meestal ook. Hij zal maken dat hij weg komt. Probeer te onthouden hoe hij eruit ziet, in welke taal hij sprak, of je een auto of een scooter hoort wegrijden. Wat voor kleren de inbreker droeg. En bel de politie, 112. Dat is na tuurlijk heel makkelijk gezegd: bel de politie. Maai' hoe eerder wij het weten, hoe groter de kans dat we een inbreker kun nen pakken." CPD Het sinterklaasfeest is een ke Nederlandse traditie en II daarom in stand worden gd den. En vooral niet worden^wi dwarsboomd door de Kersfo Dat vindt de stichting sinte|Wo klaasintochten Assen. Aan tl invalswegen naar het centr|ot s van Assen heeft de stichtinfrjari daarom verbodsborden vofjet kerstman geplaatst. he „De sint wil niet tegen kersr in len aankijken", aldus voorajon L. Osse van de strijdlustige ks. stichting. „Het sinterklaasgjjijg is in kinderharten nog niet lm t< begonnen of winkels stalle£ Be kerstversierselen al pontificj; de uit." Tot 6 december wenst|e ve stichting niet geconfronteejnac worden met alles wat met Ijmti te maken heeft. Wie zijn ouders slaat, wordt eeu wig nagewezen. Want uit het graf van de gemepte ouder(s) piekt een vinger. Nooit geweten dat deze volkswijsheid leunt op de phallus impudicus. Deze stink zwam lukt het om in één nacht als een vingerachtige paddestoel uit de tuin- of bosgrond omhoog te schieten. Maar ook uit een vers graf. Zo valt te lezen in een lijvige lexicon over de dood, nog niet zo lang geleden uitgegeven door Stichting Crematorium Limburg. Een selectie van weetjes rondom de dood van A tot Z. Alsnog grafbloemen voor abt Odilio van Cluny. Aan deze Franse Benedictijn danken treu rende (on-)gelovigen Allerzielen. Om een einde te maken aan de talloze dodenvereringen op kerkhoven heeft deze machtige monnik anno 998 voortaan 2 november op de roomse kalen der geprikt als vaste biddag voor wie nog in het vagevuur moet boeten voor aardse zonden. Elf jaar later aanvaardt ook paus Jo hannes de Veertiende deze dag als officiële dodenherdenking. Sinds 1009 zijn er in de loop der eeuwen op Allerzielen steeds meer rode kaarslichten en chry santen en andere naar vergan kelijkheid ruikende bloemstuk ken op graven van dierbaren ge- legd. Waarom kaarsen (veilig baken tegen gevreesde, boze krachten) en altijd aronskelken (ten hemel wijzend) bij de aflijvige rituelen horen, ook daar heeft de Gro ninger Henk Kok (1923) met groot gevoel voor detail gedegen onderzoek naar verricht. Met als resultaat een imposant encyclo pedisch woordenboek over de enige zekerheid in ieders leven. Meer dan duizend trefwoorden en gezegden verwij zen in dit funerair lexicon naar de betekenis van het omgaan met de dood. Omdat de be grafenis van een dierbare vaak eindigt met een koffie tafel of beschei den dis voor fa milie, vrienden en kennissen staat deze sa menvatting vooral in het teken van eet gewoontes, al dan niet fataal voedsel en ver der bomen, dieren, planten en morbide ge woonten. Armezon daarspoeder: om uitgebro ken pest, dy senterie en an dere kwalen te bestrijden, ge bruikte men in lang verwaaide tijden de sche del van een ter dood veroor deelde. Wel eerst stevig fijngestampt, anders mocht het weinig baten bij de arme zondaars. Belladonna: wolfskers ofwel atropa belladonna met haar gif tige zwarte kersen. Van de daar uit geperste atropine gaat je hart rap roffelen en krijg je waan beelden, soms tot de dood erop volgt. Cipres: rouwboom die door zijn sobere uitstraling een tweeledig doel kende. Ooit was de cipres het zinnebeeld van ondergrond se goden. Daarnaast gebruikte men haar geur om die van het Rouwmaaltijd ofwel koffiemaaltijd past bij het (bij)geloof dat eten en drinken een levenskrachtige gave zijn van de goden. Deze 19de eeuwse schets van een dodenmaal is van de Zwitserse schilder Bantier. Foto: GPD Dodenbrood in de vorm van een vlecht verwijst naar een eeuwen geleden gewoonte van wedu wen om hun afgeknipte vlecht op het graf of op de brandstapel te leggen. Foto: GPD afgelegde lijk te veraangenamen. Dodenbrood: ziet er niet voor niets uit als een haarvlecht. Ver voor Christus sneden vrouwen hun vlecht(en) of om op het graf of op de brandstapel te leggen. Het brood werd op de graven van de nog dolende doden ge legd en opgegeten door de na bestaanden. Nu nog voorname lijk te krijgen in de Beierse Alpen onder de naam 'Spendebrot'. Erfenisbier: nog geen drie eeuwen geleden was het heel ge woon om het testament en plein public voor te lezen. Uiteraard tij dens een lijk- maal, waarvoor men aanschoof aan lange tafels. De best be deelde erfge naam ging naast de on bezette zetel aan het hoofd einde van de tafel zitten. Na zijn proost op het zielenheil van de gestor vene nam hij plaats aan het hoofd van tafel om aan te ge ven voortaan al le rechten en plichten van de erflater op zich te nemen. Flitspuit: zeker tot 1960, toen opbaring thuis doodgewoon was, lag in elk huis een pompspuit, meestal van koper. Ver mengd met wat Keuls wa ter ofwel 4711 was de olieachtige vloeistof een probaat middel tegen de geur van de dood. En dodelijk voor insecten in de kist en daarbui ten. Uiteraard ook afdoende in huizen waai' geen dode was op gebaard. Groevemaal: wittebrood dat vooral op de Veluwe, Oost-Ne derland en Drenthe door de di recte nabestaanden van de overledene werd aangesneden en uitgedeeld aan familie, vrien den en de buren. Koffie en troost waren vanzelfsprekend. Haarkam: kam en mes, waar mee de overledene was gekamd en geschoren, moesten absoluut ook mee met de dode. Want doorgeven aan een ander zou duivelse krachten oproepen, bij voorbeeld een kale schedel. In het Drentse Roden wordt de haarkam nog altijd links van het hoofdkussen in de kist gelegd. Inschuifgraf: vooral door de bij zonder steile ligging van de Cau- berg pronken op de begraaf plaats in Valkenburg sinds 1935 voor het eerst galerijgraven. Normaliter komt deze manier van bovengronds bijzetting voornamelijk voor in Zuid-Euro pa. Jeneverbes: naast eikenhout buitengewoon in trek voor het aanleggen van een brandstapel. Maar bij Germaanse volkeren was de eeuwig groenblijvende juniperus communis een heilige boom, in welks twijgen priesters heil en zegen zochten. Korenaar: teken van overwin ning op de dood. Want altijd schiet het koren weer op om nieuw leven te baren. Vandaar dat in de 15de eeuw Maria werd uitgebeeld met een korenblauw kleed, ook wel arenkleed ge noemd. In die tijd sprak men dan ook van de Korenmadonna. Leedbier: geen begrafenis zon der een fust bier om het verdriet weg te drinken. Zelfs de armen, die op kosten van de kerk wer den begraven, wisten dat er op hun afscheid stevig werd gep roost. Op zo'n dag van rouw kende het bier diverse namen: droefbier, troostelbier en groe vebier. Maar ook lovelbier, om dat de dode om al zijn/haar kwaliteiten werd geloofd. Miasma: wasem, afgescheiden door rottende lijken, die vooral in de 19de eeuw werd gevreesd om zijn besmettingsgevaar, af komstig van midden in het dorp De xylofoon is symbool van de houten lach des doods, zo blijkt uit een fragment uit de dodendans, getekend in de 17de eeuw door de Duitser Meglinger. Foto: GPD of stad gelegen kerkhoven. Naakt voor de baar: in een huis zonder vader maar vol schulden moesten de weduwe en haar kinderen voor de baar lopen. Blootshoofd en met de sleutels van alle sloten op de kist, zodat eenieder wist dat de overledene veel schulden had gemaakt. Tenminste, dat was in de Mid deleeuwen een gangbare methode van vernedering. Ging men zogehe ten 'naakt voor de baar' met alle sleu tels op het graf, dan was de weduwe ver lost van alle schulden. Offerbrood: pas als het lijk in volledige staat van ontbinding verkeerde, ging de ziel naar het hiernamaals. Al die tijd doolde de ziel rond, zo geloofde men heilig in vroegere tijden. Om de ziel in de buurt van het graf te houden, legde men brood en drank op het graf. Dan bleven de zielto gende geesten tenminste uit de buurt van levenden. Paardenoffer: tot ver voor Christen offerde men in Mid den- en Noord-Europa ook het paard van de gestorvene. Niet alleen omdat de overledene zijn ros opnieuw kon zadelen in het hiernamaals, maar ook omdat het paard werd geofferd aan de Germaanse oppergod Odin of wel Wodan. Het ten dode opge schreven paard liep mee in de stoet en werd ter plekke door een priester gedood. Het leed bier, aangelengd met het paar denbloed, ging van hand tot hand. In de achtste eeuw be schouwde Bonifatius het eten van paardenvlees als heidens. Tijdje later hoefde het paard van de gestorvene niet verder dan tot aan het kerkportaal. Nadat het voorhoofd was gezegend met een kruis van wijwater mocht de knol terug naar de stal om daags daarna weer de kar of ploeg te trekken. Rouwmaaltijd: omdat in deze moderne tijd koffietafels meer op een aangeklede familiereünie lijken, lijkt de eeuwenoude bete kenis van zo'n rouwmaaltijd enigszins beschimmeld. Ooit hielden Grieken, Romeinen, Egyptenaren en Germanen lijk- malen omdat juist drank en spijs bij uitstek de goddelijke, le venskrachtige gave aan de mens zijn. Twee, drie eeuwen geleden bestond een rouwmaaltijd uit de D66 in de kiezersgunst en nu als oppositie partij weer. Dan ben je gediskwalificeerd als lijsttrekker. Tot zover Kist. Hij heeft wel een beetje gelijk, vind ik De verkiezingen zijn nog wel niet achter de rug maar in de peiling staan de Democraten er niet goed voor. Intussen doen, normale gang van zaken, namen van mogelijke opvolgers de ronde. Floor zelf is in de markt en ook Hein Westerouen van Meeteren en Lousewies van der Laan beraden zich over hun positie. Haags jargon voor ik wacht mijn kans af Hamvraag: zal het met Floor, Hein of Louse wies aan het roer beter gaan met D66? Ant woord: neen. Je hebt rustige en onrustige ver kiezingen. Bij de onrustige heeft de kiezer ge noeg van de heersende klasse en krijgen nieuwkomers en charismatici een kans. Op die manier wonnen Boer Koekkoek, DS'70, Bejaar denpartijen, Janmaat en vooral natuurlijk de LPF een hoop zetels. Trouwens D66 profiteerde ook wel eens met mensen als Van Mierlo en Ter louw op nummer één. In zulke tijden van onrust zijn er zo'n 15 tot 25 kamerzetels die al le kanten op vliegen. De afgelopen weken heb ben we allemaal de buik vol gekregen van po litieke trapezewerkers. De rust is weergekeerd. En dat betekent 1/3 voor de cliristelijken, 1/3 voorde socialen, 1/5 voorde liberalen en de rest voor het soepie. En vaste onderdeel van het soepie zijn de Links-Liberalen. Ofwel: D66. De komende verkiezingen zullen rustig zijn. Met na afloop een CDA-WD kabinet. En zeven ze tels voor De Graaf en de zijnen. Want progres sieve Liberalen zijn niet erg gewild op de poli tieke markt. In Engeland niet, in Duitsland niet. Eigenlijk nergens. In de Verenigde Staten is liberal bijna een scheldwoord. Altijd keurige dames en heren (Lousewies Westerouen van Meeteren-van der Laan, hoe klinkt dat), ze kunnen allemaal mijn portemonnaie krijgen en zelfs mijn stem. Maar veel meer dan zeven zetels zit er deze keer niet in. Niet met Thom als lijsttrekker en evenmin met Floor, Hein of Lousewies. Want het ligt niet aan de lijsttrek ker, het ligt aan de club. zoet bier, wat rijstebrij met n brood en roggenties ofwel broodjes van roggemeel. broodjes te smeren gebruil ke genodigden zijn/haar eiW mes. »c Stokjeslijk: gewoon 'onder* arm', maar meestal aan ee^A draagstok begroef men eec(j( lang doodgeboren of kort hun geboorte gestorven ki^u ren. De laatste draagstok v^Q deze 'stokjeslijken' stond tt, 1980 te kijk in het Friese Ul terp. Op een droevige dag f0I de lokale doodgraver van h'j derlands laatste draagstok brandhout gemaakt. Treurwilg: door zijn soms tjj de grond hangende takkener salix viminalis het symbool rouw en verdriet. Langs de ken sijpelen de tranen in IvTf der aarde. Voor de German was de treurwilg de boom doods. Wie iemand wilde 1^A sterven, hoefde maar een kzl in een wilgentak te leggen. ïn Treurwilgen op begraafpla(ei passen niet alleen perfect Éj. gemoedstoestand van de rouwenden, maar diendeiO als schuilplaats van de dole^ geesten. Ursula: met huilende ogen^ een pijl in de hand is en bl^ heilige Ursula de patrones QL stervenden. De pijl is het s} bool van de marteldood. V». gens een Middeleeuwse lejjtl zou deze dochter van een Lj koning, na terugkeer uit Rtr*' in Keulen zijn dood gemar^ Steevast op 21 oktober her^e ken gelovigen Ursula's lijd^ sterven. jn Voeten naar buiten: om t^e{ voorkomen dat de g--*" een overledene in het huis de nabestaanden zou gaan^ ken, droeg en draagt men e^( dode met de voeten richtir^ deur naar buiten. Want eer^ geest kan niet achterom kijjjst Wijndode: heeft niets te i ken met een gesneefde holist, weg van goedell nen. Maar wel met ii_ mand die zo'n vette' nis heeft nagelateijsu het ontkurken v<Lr meer dan een uf g Cru vanzelfspi|en kend en betaL isY. f jui Xylofoon: g£e instrumenlyY de Dood cjee om zijn dij^ holle klank als t^1 naam 'de houten lach' ^g kreeg. In afbeeldingen zoalina dodendans van de Duitse g er cus Holbein (1497-1543) zi^ V( Pierlala met een knook op rijtje beenderen slaan. jJ Yde: het Meisje van Yde (g^uv, meente Tynaarlo) is op 12 ijj{ 1897 boven water gekomeit Z( dens het uitbaggeren van e veenplas. Sindsdien maakt veenlijkje deel uit van de atflj ologische collectie van het Drents museum in Assen. P*' 1995 heeft deze moerasmutN mie een gezicht gekregen c£t0 zij reconstructie, uitgevoen^ door Richard Neave, medisje lustrator aan de universiteit Manchester. Nader onderzij heeft aangetoond dat het qan harige meisje honderden ja en geleden is doodgestoken eiLt is gewurgd, zoals lang was |jas genomen. Momenteel is h^j Z( Meisje van Yde op 'schoolr^ j Eerst ligt ze te kijk in Haring, daarna in Canada en de Vej enigde Staten. In 2004 is ze£ e terug in Assen. u g( Zielenbroodje: vooral gebat in Vlaanderen om in de na<Jstr( van Allerzielen klaar te legg ge voor dolende zielen die nojf tijd in het vagevuur moeste! blijven om vergiffenis te kriCM voor hun dagelijkse zondeijgj ?en lit2 üni agsj 'Vanochtend', zei de oude alcoholist, 'werd ik wakker met een erectie. Voor mij het bes te bewijs dat er leven is na de dood'. Deze aardige wisecrack hoorde ik ooit in een toneelstuk, ik ben helaas vergeten welk. Ik moest er aan denken toen ik in onze krant las dat er rumoer is in D66. Ruzie zal het niet zijn want dat woord kennen de Democraten niet. We waren die club al bijna vergeten. Maar dank zij de strijd om het lijsttrekkerschap weten we weer dat er nog leven in zit. Thom de Graaf ligt dus onder vuur van zijn politieke vrienden. Buiten zijn partij heeft hij geen vijanden want met Thom aan het roer heeft de rest van politiek Ne derland geen omkijken naar D66. Ze zak ken keurig tot ze vaste grond onder de voe ten hebben. En die vaste grond ligt traditie getrouw in de buurt van de zes d zeven zetels. Nu heefteen partijlid, Floor Kist heet hij, een brief geschreven naar de Tweede Kamerfractie. Floor schrijft o.a. dat De Graaf het lijsttrekker schap op moet geven. Als regeringspartij daal-

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 2002 | | pagina 2