71ckUNSÏ Cultuur
'Programma moet
schuren, pijn doen'
Art Fair wil op een hoger plan komen
Van der Jagt verloste Grunberg van hoge verwachtingen
Uitgevers negeerden
winnaar Booker Priz
'Helden
Sokkenl
geen vro
sprookjfc
j°
Premières van tweede
Tolkien-film uitverkoc
'Zuster' bekroond
met platina
Aftershow Prince
in Nighttown
In februari deel o
A.F.Th-cydus
Schrijvers naar
festival Suriname
De kwaadheid van Javier Guzman
vrijdag 25 OKTOBER 2002[
l lz£
theater recensie
Susanne Lammers
Kindervoorstelling: 'Helden opi
door theatergroep Maccus. Gi
24/10, Schouwburg, Leiden. Nog
3/11, Stadstheater Zoetermeer; A
Stadsschouwburg, Haarlei poo
tzij
zich
pub
Helden op Sokken gaat o\taaJ]
gezin waar je nu niet dii
zou willen horen. Tien
broers, die iedere dag 'op
tuur' gaan. Ze lijken spi
op elkaar met hun blauvac™
ten en vormeloze blauwe
en ze praten allemaal de s
na. Ze doen alles samen e'8en
tegelijk, en ze hebben 00 s
namen, ze hebben nui
Alleen de jongste, 'een',
een beetje tussenuit.
Nog minder leuk is het
van hun zusje, want zij
voor die broers zorgen: zi
de kleedjes kloppen, he
aanmaken, de tafel dekki
bakken en hun bc
doppen. Dag in, dag uit
na week. Gelukkig is er 01
kat. Die verleidt het mei
rebellie en samen gaan
pad. En beleven dan een
tuur waar de broers nog n
durfden te dromen, zo
en zo mooi.
'Helden op Sokken' is gee
lijk sprookje. Het verhaal
dekt de zware, wijze lessei
half. Het gaat over vervel
sleur, over groepsgedrag e
moeilijk het is om je daaiK
onttrekken, over branie er 'tc°
durf en over jezelf word
zijn. Dat is nogal veel,
zelfs dat er daardoor eigei1
weinig gebeurt op het tvan
Vooral voor de pauze
moeilijk de zaal bij de
houden. Ze waren liever
verhaal. Maar Maccus
ook heel gedreven en lie
theater, en dat ontgaat ocEN,~
mand. 'd'
'Helden op Sokken' is eei
pella gezongen musical. P®n
aan dankt het zijn bijzi
sfeer. 'Helden op Sokken' v0°
en sober vormgegeven. E ^eI
eenvormige mannetjes 1 rjj
een mooi griezelige indn
hun identieke beweging a.c
het in vierkanten verdeel)
cor. Het zusje in haar jurk f
schortje sleept zulke groti'1
nen en tobbes rond, dat
nog kleiner en kwetsbaard
wordt.
Het gezelligst om naar te
is de poes, en de nach J
sterren, die als noten in ei
tenbalk hangen. De mal'
denk ik, dat Maccus het te
wilde doen en te duidelijk
zijn. Daardoor duurt het v
lang voor de hoofdpei
eens wat gaan doen en e
gen gezicht krijgen. Dat
het nodeloos traag en zw; -
somber, ook al loopt he
maal nog net goed af. rerg
:n d
in. 1
itspi
eld
jgt'
do
M;
tezi
fot
ihe
rerd
nzi
ids
carr
tde
elijl
irtre
;ew
de'
;nh
lieg
eW
ds
hs
den haag/gpd - Zeker vijf grote
uitgevers in Londen hebben
dinsdagavond met het schaam
rood op de kaken zitten toekij
ken hoe de schrijver Yann Mar-
teil de prestigieuze literaire Man
Booker Prize in ontvangst nam.
Deze vijf vonden het manu
script van 'Life of Pi' niet publi
cabel en stuurden het met een
bedankbriefje terug naar de Ca
nadese auteur, heeft Martels
agent Derek Johns laten weten.
Johns wilde geen zout in de
wonde strooien door de namen
van de uitgevershuizen te noe
men. „Het is al beschamend ge
noeg voor de uitgevers", ver
klaarde hij tegenover The Guar
dian. „Ik kan me voorstellen hoe
ze zich nu voelen. Maar dit soort
dingen gebeuren wel vaker met
serieuze fictie, waar het aan
komt op smaak en gevoel."
Het was uiteindelijk de kleine
uitgever Canongate
burgh die de potentie van
tels verhaalkracht op w
wist te schatten. Cani
boekte al eerder succes m
epische werk 'The Crimso
tal and the White' vdn sd erse
Michel Faber, een boek d: ueu
al door uitgevers in Londt ld v\
zijde was geschoven.
Simon Prosser van uitjferer
Penguin geeft toe dat h »ete
van de vijf was die heeft 1
gokt met Martel. „Smaak
eenmaal subjectief. Maar Ka
delijk is het boek bij een
uitgever terechtgekomen
de juist mee heeft gehande bli
Of uitgevers zich en masse d d
den voor Martels volgencoeg
man, valt nog te bezien.
boek behandelt de schrijd uk
Holocaust. Yann Martel
met de Booker Prize zo'n
Iva
ïun
dar
bl. Ii
dub
Ilenu
)t 4
amsterdam/anp - Twee maan
den voordat de tweede 'Lord of
the Rings'-film wereldwijd in
première gaat, zijn de eerste
voorstellingen in veel grote ste
den al uitverkocht. De voorver
koop voor de film is begin okto
ber begonnen. Veel bioscopen
hebben nu al voor de eerste da
gen extra voorstellingen in moe
ten plannen.
'The Two Towers', zoals de sub
titel van de film luidt,
december in première. Hel
tweede film van de drie
gisseur Peter Jackson hei
maakt naar de beroemde
ken van auteur Tolkien.
Fellowship of the Ring',
ste deel, ging vorig jaar
ber in première. De film li
wereldwijd een miljard
winst op en kreeg in maai
Oscar.
ra por
#av
iele/
Dj a
ooi
he'Pf
di'ge
|eian
ftï
SS
„I
leiden - De Nederlandse speeL—
film 'Ja zuster, nee zuster', die
op 3 oktober in première ging,
heeft al 200.000 bezoekers ge
trokken. De film, gebaseerd op
de door Annie M.G. Schmidt
geschreven televisiereeks, is
daarvoor bekroond met de Pla
tina Film.
Foto: GPD
Rotterdam - Na het concert van
Prince op zaterdag 2 november
in Ahoy" in Rotterdam geeft de
'grote kleine man' een aftercon
cert in het plaatselijke Night
town. Na zijn concert van verle
den week (15 oktober) was
Prince daar ook al tot in de klei
ne uurtjes te vinden, maar toen
vooral dansend en af en toe een
plaatje draaiend. Nu komt hij
om te spelen. Prince heeft een
naam opgebouwd met dit soort
aftérshows, maar die werden
zelden vooraf aangekondigd.
Nu wordt niet uitgesloten dat er
zelfs kaarten voor de aftershow
in de voorverkoop komen.
Amsterdam - 'De MoVo Tapes',
'deel 0' van de romancyclus
'Homo Duplex' van A.F.Th, ver
schijnt 10 februari. De verschij
ningsdatum, die aanvankelijk
ergens in november lag, is vol
gens uitgever Querido precies
dertig jaar na een 'cruciale da
tum' in het boek. Wat dat bete
kent kon een woordvoerder niet
zeggen. A.F.Th. (de auteur
schrapt voor de serie zijn ach
ternaam Van der Heijden) zal
op de verschijningsdag een kor
te lezing geven. Hij zal daarin
ingaan op „het cruciale van de
datum". 'Homo Duplex' gaat
waarschijnlijk, inclusief het vol
gens Querido 'preluderende'
deel 0, acht delen tellen.
Amsterdam - Acht schrijvers uit
Nederland doen mee aan het li
teraire festival 'Het Woud der
Verwachting' volgende maand
in Suriname. President Vene-
tiaan van Suriname opent het
festival op 13 november. Hij
draagt bij die gelegenheid voor
uit eigen werk. Behalve de
schrijvers uit Nederland als Jo
ke van Leeuwen, Joost Zwager
man en Adriaan van Dis doen
zeven Surinaamse auteurs en
een uit de Antillen mee aan het
evenement. Het festival, dat tot
en met 16 november duurt,
moet „de verbondenheid in taal
tussen de Antillen, Nederland
en Suriname" uitdrukken.
door Maarten Baanders
leiden - „Een schrijver laat zich
kennen in wat hij schrijft. Praten
over mijn privé-leven in praat
programma's vind ik niet be
langrijk." Arnon Grunberg hield
gisteravond tijdens een inter
view met Arjan Peters van De
Volkskrant, in boekhandel
Kooyker, beleefd afstand.
De perikelen rond prijzen en de
speculaties die voorafgingen
aan de onthulling dat Grunberg
ook Marek van der Jagt was,
dreigen de aandacht van zijn
boeken te verplaatsen naar zijn
persoon. Hoewel hij daar geen
prijs op stelt kwamen er toch
wetenswaardigheden uit het le
ven van de schrijver ter sprake,
die in zijn romans zijn terug te
vinden. Zo vertelde Grunberg
over een bezoek de vorige
avond aan het Vossius Gymna
sium, waar hij in 1988 ongedi
plomeerd werd weggestuurd.
Hij sprak zijn lerares Neder
lands, mevrouw Lelieveld, die in
zijn roman 'Blauwe maandagen'
voorkomt als mevrouw Haase-
veld (ze is de dochter van
schrijfster Hella Haasse). Grun
berg vertelde dat ze een werk
weekfoto uit 1986 had, waarop
hij in korte broek een poging tot
voetballen deed. En ze dreigde:
„Als je nog één keer over me
schrijft, breng ik deze foto in de
publiciteit."
Uiteraard kwam 'De geschiede
nis van Marek van der Jagt' ter
sprake. Onlangs verscheen het
boekje 'Sterker dan de waarheid.
De geschiedenis van Marek van
der Jagt' waarin Grunberg ver
telt over de mystificatie die hij
schiep door Marek van der Jagt
Maar Grunberg verklaarde een
radicale streep onder het acte
ren gezet te hebben.
Peters wilde ook weten wat voor
schrijfthematiek Grunberg aan
Van der Jagt wilde meegeven.
Hij zag als onderscheid dat in
het werk van Grunberg de vader
en in dat van Van der Jagt de
moeder een grote rol speelde.
Grunberg zei dit niet bewust er
in gelegd te hebben en was uit
gegaan van concrete feitjes: dat
Van der Jagt in Wenen bij een
hospita woonde, dat zijn moe
der verongelukt was enzovoort.
Grunberg vertelde over de in
vloed van de Poolse schrijver
Hlasko op zijn werk. De schrij
ver die het rotte leven draaglijk
wil maken door te schrijven,
bleek veèl raakvlakken met
Grunberg te hebben. „Mijn rol
lenspel was geen grap, maar
ernst. Het was een spel waar
mee ik veinsde de toevallighe
den waar het leven uit bestaat
naar mijn hand te kunnen zet
ten. Het feit dat Hlasko niet tot
destructie verviel, maar vocht
door te schrijven inspireerde
me. Later zag ik in dat ik me in
de tijd dat ik als Marek van der
Jagt leefde in een crisis bevond.
De rol maakte het schrijven ge
makkelijker. Door Van der Jagt
te zijn voelde ik niet de hoge
verwachtingen die men van
Grunberg had."
Of er nog boeken van Van der
Jagt zijn te verwachten? „Mis
schien, maar dan niet meer als
mystificatie. Nu weet iedereen
dat een boek van Van der Jagt
van mij is. Als ik doorga met het
rollenspel gaan mensen dat be
langrijker vinden dan mijn
werk."
'Veel kunstenaars zijn bezig elkaar vliegen af te vangen'
door Herman Joustra
leiden - Het topstuk van de beurs is een
ets van Rembrandt, 'De opwekking van
Lazarus'. Er is ook werk van Lucas van
Leyden. Maar de aanwezigheid van
twee oude meesters is zeker niet de
enige reden waarom de tweede Leyden
Art Fair, zeg maar de Leidse Kunst
beurs die 7 november begint in de
Groenoordhallen, een hoger niveau zal
hebben dan de eerste. Organisator Ri
chard Kempff: „Vorig jaar was het be
hoorlijk goed, maar dit keer wordt het
echt top."
Dat komt door de details, zoals een be
tere verlichting en betere stands waar
de deelnemers hun kunst tentoonstel
len. En het komt door een serieuze in
greep, het invoeren van selectiecriteria.
Zo bepaalt een keuringscommissie of
de kwaliteit van het gebodene hoog ge
noeg is om op de beurs te worden toe
gelaten. De organisatie besloot hiertoe
na de kritiek van vorig jaar dat de ten
toongestelde kunst niet altijd van even
hoog niveau was.
Op de beurs, die vier dagen duurt,
wordt kunst uit de 17de, 18de, 19de en
20ste eeuw gepresenteerd door onge
veer zestig galeriehouders en kunst
handelaren. Het aanbod varieert van
schilderijen, beeldhouwwerken, plas
tieken, meubels, glas, keramiek, zilver
tot metalen objecten en sieraden. De
Leidse inbreng is geringer dan gehoopt.
Slechts twee galeries uit Leiden doen
mee aan de beurs, Caro en Kunst en
Vliegwerk. „Naar de reden is het gis
sen", zegt Kempff. „Maar het valt mij
wel op dat er veel kinnesinne is in het
Leidse kunstwereldje. Veel kunstenaars
zijn met name bezig elkaar vliegen af te
vangen."
Ook de gemeente houdt zich tot nu toe
afzijdig. „Maar dat is veel minder ver
rassend. Leiden heeft veel kunst maar
het beleid is daar niet op afgestemd.
Kijk naar Rembrandt. Er zijn al veel
plannen geopperd om Rembrandt te
promoten, maar zonder resultaat, om
dat de gemeente er niet aan mee
werkt."
„Het is een zware kar die wij als organi
satie moeten trekken, zonder een gul
den subsidie, maar het is te doen. En
dankzij Leiden Promotie VW hebben
we gedaan gekregen dat het Rijksmuse
um van Oudheden meewerkt. Bezoe
kers kunnen een combikaart kopen
waarmee ze bij de beurs en in het mu
seum terecht kunnen."
Ook heeft een aantal Leidse kunste
naars hun medewerking toegezegd,
textielkunstenares Scarlet Haasnoot,
Huub van de Wijngaard en Rob van 't
Zelfde tonen hun werk in een speciaal
daarvoor ingerichte galerij. Bovendien
exposeert José Van Roy Dali, de zoon
van Salvador, zijn werk op de beurs.
Kempff: „We willen de beurs de ko
mende jaren verder optillen naar een
hoger, liefst internationaal niveau. In
elk geval gaan we door tot in het Rem-
brandtjaar, 2006."
in het leven te roepen. Van der een personage, een rol waar hij
Jagt is meer dan een schuilnaam zich tijdelijk een deel van de dag
voor Arnon Grunberg. Het is mee indentificeerde. Arjan Pe
ters ging in op de betekenis van een lijn naar Grunbergs vroege-
het spelen van een rol in leven re toneelambities, die terug te
en werk. van Grunberg en trok vinden zijn in 'Figuranten'.
Arnon Grunberg geïnterviewd door Arjan Peters: „Praten over mijn privé-leven vind ik niet belangrijk." Foto: Hielco Kuipers
door Martin Hendriksma
vervolg van voorpagina
Amsterdam - „Wat ben ik blij dat
het kabinet is gevallen", zegt Ja-
vier Guzman.Alles wat ik ver
zon, kon na het acht uur journaal
weer de prullenmand in. Trou
wens, watje ook voor absurde
grap had bedacht, de politici in
Den Haag hadden altijd wel weer
een overtreffende trap klaar."
Zijn opluchting is niet gespeeld.
Als er één Nederlandse cabare
tier momenteel zoekt naar grap
pen met een langere versheids
garantie dan is het deze als kind
naar Nederland geëmigreerde
Spanjaard wel. Afgelopen zomer
werkte Guzman vrijwel fulltime
aan de 100 procent Ab-show,
een satirisch programma over
integratie dat de VPRO vanaf 15
november wekelijks op tv uit
zendt en waarvan hij de presen
tatie doet. Daarnaast gaat zijn
eerste solo-programma 'Bot' ja
nuari 2003 in de Amsterdamse
Kleine Komedie in première én
houdt hij op 5 december dus
een Sinterklaasconference voor
de VARA-televisie.
Gekkenwerk, natuurlijk. Welke
cabaretier presenteert nog voor
de première van zijn debuut al
vast zijn tweede programma?
„Het moet lukken", antwoordt
Guzman zelfverzekerd bij veel
zwarte koffie in zijn pas betrok
ken Amsterdamse etage. Een ka
le kamer met een loeiende ka
chel, meters videobanden en
een bureau waarop de laatste
grappen en post van een incas
sobureau broederlijk op één sta
pel liggen. Voor uitzoeken heeft
hij geen tijd.
Guzmans carrière is ineens in
een stroomversnelling terecht
gekomen. Zo'n vijf jaar geleden
begon hij als stand-up comedi
an bij The Comedy Explosion.
Hij had een act van tien minu
ten die hij jaar in, jaar uit verder
aanscherpte. „Het leek stil
stand", zegt Guzman, „maar ik
benutte de tijd om een eigen
stijl en, vooral, lef te ontwikke
len. Ik heb voor drie man in Urk
opgetreden die alles wilden ho
ren behalve mij. Ik heb me moe
ten omkleden in toiletten met
drie centimeter pis op de vloer.
Dat is toch een andere, wat ste
viger basis dan cabaretiers die
een festivalletje winnen en met
een de schouwburgen mogen
bespelen."
Hij won ook een prijs, het Leids
Cabaretfestival 2001, en sinds
dien heeft hij zijn voormalige
collega-comedians, die eerder
met een solo-programma de
sprong naar de theaters maak
ten, links en rechts ingehaald.
Met de flair van een ervaren ca
baretier en een spervuur aan ra
ke grappen speelt hij de zalen
plat. De nieuwe Theo Maassen
heet het, maar dan pakweg een
kwart kleiner.
Het lijkt hem allemaal makkelijk
af te gaan, maar dat is een mis
verstand. „Voor het optreden
ben ik hypernerveus. Maar een
maal op het podium valt alles
van me af. Ik weet dat ik de lach
door de zaal kan laten rollen,
dat ik alles precies zo kan regis
seren als ik zelf wil, een heerlijk
gevoel." Maar ook, ervaart Guz
man inmiddels, niet helemaal
bevredigend. „Onlangs kwam ik
in het boek No logo van Naomi
Klein hef citaat tegen: 'Je kunt je
het tegenwoordig niet meer ver
oorloven om géén activist te
zijn.' Dat trof me enorm. Mijn
programma is er veel politieker,
veel harder door geworden. Met
humor alleen ben ik niet langer
tevreden, mijn programma
moet schuren, pijn doen."
Na een slok koffie: „De verhar
ding in de maatschappij, daar
kan ik intens kwaad over wor
den. Discrimineren is geen ta
boe meer, het wordt toegejuicht.
En dan die hypocriete politici
die ons in de rest van de wereld
moeten vertegenwoordigen. Als
Balkenende en De Hoop Schef-
fer samen het vliegtuig uitstap
pen is het alsof je naar de EO-
Jongerendag editie 1953 zit te
kijken."
Dat er met de normen en waar
den van de gemiddelde Neder
lander iets goed fout zit, onder
vond hij ook zelf aan den lijve.
Kort geleden was Guzman ge
boekt in de gymzaal van een
Zuid-Hollands dorp, waarvan de
ingang zich halverwege het po
dium bevond. „Zestien bezoe
kers te laat, het laatste duo meer
dan een half uur. Oké, kan ik al
lemaal hebben, al moesten ze
stuk voor stuk dwars over mijn
podium heen. Maar daarna
stond er een persfotograaf op
die de zaal ook weer pontificaal
over het podium verliet. Hij had
wel genoeg materiaal geschoten,
dacht 'ie. Ik ben hem achterna
gerend, heb hem teruggehaald
op het podium en daar hele
maal stijf gescholden. In geen
tijden ben ik zo kwaad ge
weest."
Eén troost heeft Guzman. Het
heeft er alle schijn van dat hij in
de rest van zijn carrière nog
maar weinig gymzalen zal be
spelen. Als hij op zijn tenen op
zijn achterbalkonnetje staat, kan
hij al een glimp zien van theater
Carré. Binnen een jaar of drie,
vier moet hij daar toch als solo
cabaretier voor een uitverkochte
zaal kunnen staan. Hij wil het
enthousiast beamen, maar dan
bedenkt hij zich. Met de formele
toon van een politicus: „Daar
doe ik geen uitspraak over."
'Bot' door Javier Guzman, 26
mei 2003 in de Leidse Schouw
burg. Javier Guzman: „Discrimineren is geen taboe meer, het wordt toegejuicht." Foto: GPD/Lex van Rossen
