LEIDE
Leiden k<in Honderd handtekeningen per uur per persoon
precario
doorzetten
REGIO
'Leiden is geen stad waar men voor zijn plezier gaat wonen'
ivitkunst en genetisch gemanipuleerde koekjes op wetenschapsdag
UB ontruimd na brandje
ichept
de fietsster
stad trekt:
bezoekers
logéén
gaan
R1
se studente
veel fans
wereldreis
i- n 70-jange vrouw uit
isis gistermiddag ern-
d geraakt bij een ver-
ral in Leiden. Een 43-
wuit Leiden reed op
- érsterlaan richting de
Zwijgerlaan. Toen de
wilde opdraaien,
met haar auto de 70-
iter. De Leidse ver
vrouw voorrang te
)e fietsster uit Lei-
J met ernstige ver-
overgebracht naar
)uckstad op Stelten
ïsverre 16.000 bezoe-
Leidse Groenoord-
ikken. De organisatie
edaagse evenement,
iet 50-jarig bestaan
ekblad Donald Duck
erd, rekende vooraf
Juckstadgangers.
T lordvoerster E. Good-
itreefcijfer nog altijd
Vandaag is het welis-
lt atste dag maar het is
en de herfstvakantie
n." Volgens Goodall
in principe een een-
ïement. „Maar we
evalueren en je weet
laar nog voor beslis-
Dortkomen."
klagen veel ouders,
dure kant: 15.75 eu-
exclusief de bespre-
De hoge prijzen
verwachting dat
Dp Stelten een soort
is, maar daarvan is
en nabij zeven attrac-
len aantal moeten de
ik nog eens wachten,
zaterdagmiddag de
ij Katriens Metamor-
een uur. Een terug-
agobert Ducks Geld-
i de tijd te doden is
leer mogelijk omdat
skaart reeds is afge-
e deel van Duckstad,
terrein, wordt in be
en door de terrassen
:ca. En de films die in
ld bioscoop worden
kent de gemiddelde
en door van zijn ei
landen.
maandag 21 oktober 2002
door Wim Wegman
leiden - Het moet voor Leidena-
ren tot in het begin van de twin
tigste eeuw onvoorstelbaar zijn
geweest dat Leiden ooit nog
eens twee wijken zou krijgen die
hoog eindigden in de top-tien
van beste buurten. Leiden was
toen nog, om het kort samen te
vatten, een armoedige, ellendige
stad. „Leiden is geen stad waar
met voor zijn plezier gaat wo
nen', merkte het raadslid Cock
in 1880 nog op. Leiden was een
'moordhol', concludeerde het
dagblad Het Volk in 1905, toen
uit een onderzoek onder 1500
kinderen bleek dat 75 procent
van hen afwijkingen had door
ondervoeding, verwaarlozing of
uitputting. Het levenspeil in de
steden was in die jaren al niet
hoog, en in Leiden lag het nóg
lager.
Er rijst een somber beeld op van
de armen in het oude Leiden in
de bijdrage van historicus Cor
Smit in het jaarboek 2001 van de
Dirk van Eck-Stichting. De rijke
Leidenaren vetrokken in de loop
van de negentiende eeuw uit de
stad, en zochten hun toevlucht
vooral in Oegstgeest. De arbei
ders en de bedeelden - mensen
die leefden van de armenzorg -
bleven achter in de stad. Het
verschil tussen die twee groepen
was trouwens niet eens zo heel
duidelijk. Er was veel seizoens
arbeid en de lonen waren ex
treem laag. Ook arbeiders moes
ten geregeld een beroep doen
op de bedeling.
Zelfs als iemand werk had - wat
door de hoge, structurele werk
loosheid helemaal niet zo van
zelfsprekend was - kon hij met
zijn gezin niet of nauwelijks
rondkomen. Weliswaar verdien
de een Leidse textielarbeider
meer dan een collega in Tilburg,
maar de prijzen waren hier veel
hoger. Bovendien had de Til-
burgse arbeider vaak een lapje
grond tot zijn beschikking waar
hij nog wat kon verbouwen.
Daar was in Leiden geen sprake
van.
De Leidse armen betaalden
trouwens meer voor hun dage
lijkse levensbehoeften dan de
rijken. De minder bedeelden
waren vaak aangewezen op
borgwinkels, buurtwinkels waar
de Wanten hun aankopen op de
lat konden bijschrijven. Wat wel
betekende dat de meeste artike
len 50 procent en soms wel 200
procent duurder waren dan in
de grote winkels waar contant
moest worden betaald.
De voeding voor de armen was
slecht in de negentiende eeuw.
De warme maaltijd bestond uit
aardappelen met azijn, af en toe
aangevuld met een scharretje.
Dat de Leidenaar niet goed ge
dijde op dat menu blijkt bijvoor
beeld uit de gemiddelde lengte
van de rekruut uit arbeiders
kringen. Deze 19-jarigen waren
gemiddeld 1,57 meter lang - wat
ook de grens was voor een af
keuring. Eind negentiende, be
gin twintigste eeuw ging het
langzaam beter met de Leidse
arbeiders. Dat kwam niet eens
zo zeer omdat de lonen stegen,
maar omdat de voedselprijzen
daalden.
In de negentiende eeuw werd
armoede nog gezien als iets dat
de armen zelf over zich hebben
afgeroepen. Veel negentiende-
eeuwse liberalen vonden het
nutteloos om de arbeiders of de
armen meer geld te geven. Dat
ging toch alleen maar op aan
drank, meenden ze. Klikspaan
beschreef in een van zijn schet
sen hoe de hogere standen in
Leiden tegen de armen aanke
ken. „Het is een onderkomen
ras dat tot niets deugt" 'Balie
kluivers', 'vuilnikken', en 'lam
melingen' zijn het, die 'lanter
fanten en van die vermoeijenis
uitrusten in de ontelbare kroe
gen die het Leidsch gepeupel
nog al weer meer ontzenuwen.'
Toch waren er ook toen al men
sen, zoals Herman Zaalberg en
Samuel le Poole, die een relatie
zagen tussen de ellende en het
fenomeen kinderarbeid. Kinder
arbeid putte de nieuwe genera
tie voortijdig uit Eind negen
tiende eeuw kwamen er meer en
meer initiatieven om de 'morele'
en 'zedelijke' kanten van de ar
beiders te verbeteren. De ar
menzorg ontwikkelde zich ook
meer en meer als werkverschaf
fing, want het idee won veld dat
armen met vast werk toch het
meest zijn geholpen. Al in de
negentiende eeuw ontstonden
er plannen om met werkver
schaffing grachten te dempen of
een park aan te leggen. Initiatie
ven die in 1935 met de demping
van het Levendaal, en 1929 met
de aanleg van de Leidse Hout,
ook werkelijkheid werden.
Aan het einde van de twintigste
eeuw was het Leidse armoede
beleid zo ver, dat het op sommi
ge punten enige faam in Neder
land kreeg, schrijft Smit. Toch is
de omvang van de allerarmste
groep in Leiden nog altijd even
groot als die in 1899. Maar Lei
den heeft er wel een veel grote,
beter bedeelde groep bewoners
bij gekregen. En, zoals eerder
gezegd dus, twee toptien-buur
ten: Waardeiland en Zijlwijk-
Zuid in de Merenwijk eindigde
op respectievelijk de tiende en
de tweede plaats in een buur-
tenonderzoek van NRC-Han-
delsblad uit 1997.
door Wilfred Simons
leiden - Precario heffen op elek
triciteitskabels en gasbuizen kan
wèl. Tal van gemeenten in Ne
derland, waaronder Rotterdam,
Warmond en Rijnwoude, heffen
hierop belasting en energiebe
drijf Nuon voldoet die altijd net
jes. Leiden verwacht dat de pre
cario 2,5 miljoen euro per jaar
oplevert, geld dat de gemeente
hard nodig heeft om een groot
gat op de begroting te dichten.
Nuon-woordvoerder B. Sikking
liet vorige week aan liet Leidsch
Dagblad weten dat Leiden de
2,5 miljoen euro aan precario op
gasbuizen en elektriciteitsleidin
gen 'op haar buik kan schrijven'.
Hij beriep zich op een overeen
komst tussen Leiden en Nuon
die zo'n belastingheffing ver
biedt. Inderdaad bevestigt de
landelijke toezichthouder DTE
dat 'doorbelasting aan eindge
bruikers' niet is toegestaan als
hierover afspraken tussen ge
meente en leverancier zijn ge
maakt. Dat verandert echter in
2004, als de energiemarkt wordt
geliberaliseerd. Dergelijke af
spraken zijn dan als 'prijsregule-
rend' verboden.
Een en ander betekent vooral
lastenverzwaring voor burgers.
Nuon rekent de 2,5 miljoen euro
die zij dan aan Leiden moet af
dragen, gewoon aan de huis
houdens door. De gemeente
Leiden denkt echter dat de soep
niet zo heet gegeten wordt als
dat zij wordt opgediend: libera
lisering van de energiemarkt be
tekent immers ook concurrentie
tussen de verschillende leveran
ciers. Gas- en elektriciteitsprij
zen moeten dan gaan dalen.
De afspraken tussen Nuon en
de gemeenten in de Leidse regio
zijn een uitvloeisel van de over
heveling van de gemeentelijke
aandelen in energiebedrijf EWR
aan Nuon in 1999. Ook Rijn
woude en Warmond deden toen
aan die aandelenoverdracht
mee. Toch is dat kennelijk geen
beletsel voor beide gemeenten
om precario te heffen. Waarom
mogen die gemeenten dat wel
en Leiden niet? Als Nuon vol
hardt in zijn weigering om mee
te werken aan precarioheffing,
voelt Leiden zich ongelijk be
handeld.
Leiden heeft een gat van maar
liefst 52 miljoen euro op de be
groting voor 2003. Heffing van
precario is onderdeel van een
pakket maatregelen om de Leid
se financiën weer op orde te
krijgen. De gemeente verwacht
dan ook dat zij, net als Rijnwou
de en Warmond, de belasting
kan invoeren. Het enige pro
bleem is dan dat zij dat mis
schien niet al in 2003 kan doen,
omdat de liberalisering van de
energiemarkt pas in 2004 plaats
heeft. Dat betekent dat het ge
meentebestuur voor volgend
jaar andere inkomsten moet
zoeken om het gat van 2,5 mil
joen te dichten.
door Wim Koevoet
vervolg van voorpagina
leiden - De actievoerders voor
een referendum over het traject
van de Rijn Gouwe Lijn vielen
zaterdag niet erg op in de ge
bruikelijke drukte in de Leidse
binnenstad. De folderactie op
de Haarlemmerstraat tegen de
oorlog die de Verenigde Staten
tegen Irak dreigt te beginnen,
had een grotere impact. M. Wa-
gemakers van het bewonersco
mité Lammenschansweg, heeft
daar wel een verklaring voor.
„Wij hebben geen geld voor fol
ders, we moeten praten, praten
en nog eens praten maar zijn ie
der goed voor gemiddeld zo'n
100 handtekeningen per uur."
Zaterdag waren Wagemakers en
F. van Oosten met /vertegen
woordigers van de wijken Tuin-
stad-Staahvijk en de Professo
ren- en Burgemeesterswijk op
handtekeningenjacht bij de in
gangen van de C1000 aan de
Herenstraat en bij V&D aan de
Breestraat. Met hun ondpvallen-
de actie wisten zij in totaal 2300
handtekeningen voor een refe
rendum op te halen. Drie keer
zovéél als nodig is voor de eerste
stap op weg naar een volksraad
pleging.
Bij de Leidse D66-kraam schuin
tegenover de andere ingang van
V&D was er nauwelijks deining
over de Rijn Gouwe Lijn. Van
horden Leidenaars die de de
mocraten om opheldering kwa
men vragen over hun anti-refe-
rendumstandpunt was geen
sprake. D66-raadslid A. Wasse
naar, die zaterdag bij de kraam
Het hoge aantal steunbetuigingen voor een referendum verraste de actievoerders.Foto: Mark Lamers
was/te vinden, zei desgevraagd
te verwachten dat de gemeente
raad de 'onhandige' en 'ontijdi
ge' referendumaanvraag niet zal
honoreren. „Een referendum
heeft op dit moment geen enke-
Actievoerders boos
le zin. De gemeente staat op het
punt de provincie haar voor
keurstraject kenbaar te maken
en zou door een referendum
worden gedwongen haar mond
te houden. En als Leiden niet
afé de UB aan de
estenmarkt in Leiden
icht van zaterdag op
truimd na een kleine
wege de rookontwik-
d besloten om alle
ar buiten te sturen,
raakte gewond; de
ef beperkt. Even voor
s nachts heeft een
brandende sigarettenpeuk een
kartonnen doos die in de zaak
stond, aangestoken. Het vuur is
vrijwel direct uitgemaakt. Uit
voorzorg is het café ontruimd.
Op dat moment fietste toevallig
een mountainbike-team van de
politie voorbij. Agenten verleen
den nog assistentie en meldden
het brandje aan het bureau. Het
café werd gesloten en de klan
ten konden terecht bij buurman
Malle Babbe. De brandweer
hoefde er niet eens aan te pas te
komen. „Er is heel goed en ver
standig gehandeld", zegt brand
weerofficier A. Vons, die infor
matie heeft ingewonnen bij de
politie. „De ontruiming is netjes
verlopen."
leiden - De actievoerders voor het referendum,
F. van Oosten en M. Wagemakers, zijn aangesla
gen door de gebeurtenissen en de publicaties
van de afgelopen dagen. De actievoerders voelen
zich door gedeputeerde Norder, de Leidse wet
houder Pechtold (D66) en de media - deze krant
in het bijzonder - uiterst onheus behandeld. „Er
wordt openlijk aan onze integriteit getwijfeld.
We zouden alleen uit eigenbelang handelen. En
dat terwijl uit een eerder onderzoek van nota be
ne het Leidsch Dagblad zélf, is gebleken dat een
meerderheid tegen het traject door de binnen
stad is", aldus een woedende Van Oosten. „Wij
doen nu niets anders dan het mobiliseren van
die meerderheid. Wat is daar verkeerd aan?"
„We hebben gezinnen en drukke banen", aldus
Van Oosten, zelf directeur van een bejaarden:
oord. „We zijn geen beroepsactivisten die de ge
meente pesten of zoiets. Een referendum is ons
laatste middel, het is een geoorloofd instrument
Hoe integer is de gemeente als die mensen in
een kwaad daglicht stelt die alleen maar gebruik
maken van een middel dat zij zelf mogelijk heeft
gemaakt?"
„Wij tonen al een jaar lang aan dat de funda
menten van het gemeentelijke onderzoek naar
de voor- en nadelen niet deugen. Al die tijd heb
ben we geprobeerd dit aan het verstand van de
raadsleden te peuteren. Met cijfers, met argu
menten, allemaal onderschreven door organisa
ties als Rover en de Leidse Milieuraad. Zonder
enig resultaat. Het is ons te doen om de veilig
heid, ja. Dat is een algemeen belang. Ons gaat
het niet om de waarde van onze huizen. Die gaat
juist omlaag als er ongelijkvloerse kruisingen op
de Lammenschansweg zouden komen."
adviseert, neemt de provincie
een beslissing. Haar keuze zal er
een zijn voor een traject door de
Leidse binnenstad. Als er al een
referendum over de Rijn Gouwe
Lijn komt, moeten alle gemeen
ten die aan het traject liggen er
aan deelnemen."
Actievoerder Van Oosten zegt
dat hij is geshockeerd door deze
en andere standpuntbepalin
gen. „Zo'n gedeputeerde Norder
ook, die gewoon zegt dat hij
niets met de uitslag heeft te ma
ken. Dat is een standpunt uit
1880! Toen mochten vrouwen
ook niet stemmen! En het Leid
se D66, dat zich er op laat voor
staan de democratie te willen
vernieuwen, vindt dat allemaal
prachtig. Ik weet niet wat ik
meemaak. Helemaal niets is er
geleerd van Pim Fortuyn. Nog
steeds denken bestuurders dat
zij het beter weten dan de be
volking. De kloof tussen politiek
en burgers wordt in Leiden weer
groter."
Van Oosten, Wagemakers en de
anderen zijn zelf verrast door
het hoge aantal steunbetuigin
gen dat ze in korte tijd en onder
slechte omstandigheden heb
ben weten binnen te halen. Ze
wijzen op het beroerde weer, de
geringe voorbereidingstijd waar
door er bij voorbeeld nog geen
affiches beschikbaar zijn of fly
ers met hun strijdpunten. Van
Oosten: „Veel mensen komen
van buiten de stad en hun
handtekeningen zijn niet geldig
voor een Leids referendum.
Zo'n dertig procent van de pas
santen die je aanspreekt, loopt
door en denkt dat je Jehova's
Getuige bent Van de mensen
die wel naar je willen luisteren,
tekent meer dan de helft. Daar
zitten ook Leidenaars bij die
voor het traject door het cen
trum zijn, maar die gewoon een
referendum willen, al was het
maar omdat ze dan volledig
worden geïnformeerd. De men
sen die niet tekenen zijn dikwijls
vooral tegen de bussen op de
Breestraat. Zij zien in de Rijn
Gouwe Lijn een manier om
daarvan te worden verlost"
igtvoet
Voor scheikundige
>ef je niet per se het
m in. „Chemie kan
met niet-gevaarlijke
thuis in de keuken
elt Pauline Sloet aan
van de wetenschaps-
restaurant van muse
lis zet de medewerk-
het Communicatie
ïemie vijf tafels klaar
armingsplaatjes en
i. Sloet wil laten zien
«1 eenvoudig is om
andmelk en schoon-
leeldjes te maken. Ze
fbij geholpen door
igers. De negenjarige
en zijn twee jaar ou-
Tim hebben zich al
voren bij haar aan-
ben erg benieuwd
an twee vloeistoffen
tof kunnen maken",
noeder op veilige af
let scheikundig expe-
oen krijgen de op
een liter melk in een
en die te verwarmen,
k bevat naast water
Tim (links) en Koen Voors maken een chemisch kunstwerk op de wetenschapsdag. Foto: Eric Taal
ook veel eiwitten. Die kun je nu
nog niet zien maar dadelijk
wel." Tim tuurt onder het roe
ren hoopvol in de pan. „Hoe kunt ze vergelijken met een bol-
warmer de melk, hoe slapper de letje wol dat losser wordt. Als je
eiwitten," vervolgt Sloet. „Je aan de lauwe melk vier eetlepels
azijn toevoegt en blijft roeren,
dan merk je vanzelf dat er iets
geks gebeurd," voorspelt de
scheikundige. „Het roeren gaat
steeds moeilijker", stelt Tim di
rect vast „Dat komt omdat de
melk schift," legt Sloet uit.
„Door de azijn wordt de melk
zuur. Eiwitten kunnen hier niet
tegen. Als je het mengsel nu af
giet, hou je de eiwitten over."
Tim gooit in één beweging de
hele pan lee in een vergiet. Een
kleine klonterige witte massa
blijft achter. Tim en Koen
scheppen het spul in hun bak
vormpjes. „Nu is het een kwes
tie van geduld hebben," vertelt
ze. „De beeldjes zijn pas na twee
dagen helemaal droog." De
kunstwerkjes zijn overigens niet
eeuwig te bewaren. Na een week
of twee gaan ze schimmelen.
Het kan Tim en Koen niets
schelen. Zij nemen hun zelfge
maakte eiwitten-pinguins ge
woon mee naar huis.
Op deze wetenschapsdag valt
meer te beleven. Zo kun je er
onder andere ook van genetisch
gemanipuleerde koekjes proe
ven. Onderzoeker Jan-Peter Nap
van de Universiteit Wageningen
deelt de lekkernij uit. Hij is ver-
baasd over de gretige aftrek: „Ik
had een schrikreactie onder het
publiek verwacht, maar ze peu
zelen het rustig op." Eén voor
bijganger wil wel eerst weten of
de onderzoeker zelf ook van de
koekjes eet, voordat ze een hap
neemt. „Mevrouw, ik heb al ge
wichtsproblemen," grapt Nap.
„Die zijn na vandaag alleen
maar toegenomen!" Schuldbe
wust strijkt hij over zijn buik.
„En heeft 'ie nog een vreemde
bijsmaak?", vraagt hij. „Nee, to
taal niet," constateert ze. „De
olie die gebruikt is, komt van de
genetisch gemanipuleerde plant
koolzaad," legt Nap uit. ,Aan
deze plant is nieuw genetisch
materiaal toegevoegd. Hierdoor
is de plant bestand tegen be
paalde bestrijdingmiddelen.
Toch onderscheidt deze olie
zich in geen enkel opzicht van
andere oliën," verklaart Nap. De
angst van consumenten voor
deze producten schuilt in onwe
tendheid, denkt hij. Het is vol
gens hem allemaal maar relatief.
„Weet u bij een pak 'vernieuw
de' yoghurt wat eraan veranderd
is? Nederlanders kunnen met
een gerust hart de voedselpro
ducten uit de supermarkt eten.
We doen in dit land streng on
derzoek De producten die op
de markt verschijnen zitten re
delijk goed in elkaar." Met de
koekjes is dus niets aan de hand
onderstreept de onderzoeker.
En hij stopt er toch nog maar
een zijn mond.
(advertentie)
Op vrijdag 25. zaterdag 26 en zondag 27 oktober 2002
in de Groenoordhallen Leiden een bedrijven
presentatie c.q. banenbeurs.
De schakel tussen werken en leren,
bestemd voor iedere werkzoekende, schoolverlater,
switcher, herintreder en loopbaanbouwer.
De bezoeker krijgt een overzicht
van het enorme banen aanbod uit de regio!
Gratis entree!
