KUNST CULTUUR
'Zonder hoofd is het moeilijk luisteren'
Galili Dance kan
niet uit de voeten
met Japin
Koud bier en rockende gitaren
Nieuwe Bond-film pas in januari
50 Jaar in de weer voor Litteris
IDFA opent
met 'Bowling
for Columbine'
inited Photos De
heljrco de Swart
"ïijert Kane
}e Haagse rockformatie
sdt 13 december voor
solo op in Rotterdam
)e voorverkoop voor het
i begint zaterdag. Kane
lerder op de planken
in Ahoy', maar dat was
n het kader van een
how. Zo traden zanger
IVoesthoff (foto) en de
op tijdens de TMF
:n de Vrienden van
ive. Na het concert op
nber richten de muzi-
ich op het buitenland,
hitsingles in Nederland
:euw opgenomen en
oor producer Tim Pal-
werkte eerder met Da-
e, U2 en Pearl Jam.
stenfoto's
chiefwinkel
am - Bob Dylan, Bruce
een, Madonna en U2,
k Freek de Jonge en
lorsato. Het zijn maar
an de vele beroemde
p die fotograaf Rob Ver-
|or zijn lens kreeg. Wie
Jpfotografïe gespeciali-
werhorst nog meer ver-
is vanaf 12 oktober te
fie Rotterdamse Archief-
[Rotterdammer Verhorst
r 25 jaar actief als pop-
f, reden voor de Ar-
ikel om een overzicht te
n zijn werk. Verhorst
I voor de afbeelding op
ld-hoesje zoals die van
leijen en Bob Dylan,
lonstelling in de Ar-
ikel, Coolsingel 91,
|t en met januari 2003.
iert Prince
Idoor
- Het concert van
)p 15 oktober in Ahoy',
)on door. Fans van de
[die in verband met de
[van prins Claus, die-
ig, het concert niet wil-
)nen, kunnen hun toe
tje inleveren. Zij krij-
geld terug, heeft orga-
lojo Concerts besloten,
icert is pas 's avonds,
lie uitvaart. Ook is er
gririode van nationale
gekondigd, maar toch
we de mensen zelf de
en om eventueel niet te
aldus een woordvoer-
[t is de eerste keer dat
;n dergelijke dienst ver-
woensdac 9 OKTOBER 2002
theater recensie
Maarten Baanders
Voorstelling: 'deDANScombinatie3' door
Galili Dance. Rogie Company en Het
Internationaal Danstheater Gezien: 8/10,
Leidse Schouwburg.
Er schijnt een vaag, onheilspel
lend licht. De vloer is bezaaid
met rode noppen, die het mid
den houden tussen bloederig
en sensueel. Een danseres ver
heft zich met wijde, vertwijfelde
gebaren. Zo begint 'deDANS-
combinatie3', een voorstelling
waarin drie dansgroepen de
opdracht kregen op hun eigen
manier het verhaal 'De vrou
wen van Lemnos' van Arthur
Japin in dans te vertalen. Het is
gebaseerd op een Griekse my
the waarin vrouwen zich bloe
derig wreken op him ontrouwe
mannen. Een programma met
drie groepen werkt goed om de
veelzijdigheid van de dans in
Nederland te laten zien, maar
om ze alledrie te binden aan
hetzelfde uitgangspunt werkt
minder.
De fantasie van choreograaf It-
zik Galili wil bij dit verhaal
maar niet op gang komen.
Krachtige, rusteloze bewegin
gen vol wanhoopsschokken in
'There, there is' vertonen geen
ontwikkeling en zijn allemaal
even gespannen. Het gedempte
licht en de rode flitsen die de
grond lijken te splijten, neigen
naar effectbejag en maken dat
de sfeer belangrijker lijkt dan de
dans. Het is beter Galili zijn ei
gen verhaal te laten vertellen.
Rogie Company daarentegen
kan heel goed uit de voeten met
het door Japin aangedragen
thema. Rogie vertolkte vaker
verhalen waarin de spanning
tussen mannen en vrouwen de
kem vormde (Judith, Blauw
baard). Hij heeft er dan ook
geen moeite mee een indruk
wekkende rijkdom aan bewe
gingen en spanningen tussen
de drie danseressen en de dan
ser te creëren.
Rogie heeft het talent glashel
dere visuele beelden op te roe
pen en tegelijk een raadsel te
creëren, waardoor je de ontwik
kelingen in de bewegingen van
zelf scherp in de gaten houdt.
Je ziet een vrouw verstild, pein
zend. soms bezwerend bewe
gen. Wat gaat er in haar om?
Een andere danseres werkt fel
en confronterend in op de dan
ser, terwijl de derde na een
zachte aanzet toch een strijdba
re kant laat zien. Het zijn stuk
voor stuk lijnen en verhalen op
zichzelf, die gewild of ongewild
met elkaar verweven raken,
botsen en weer geïsoleerd ver
dergaan.
De folkloristische stijl in 'Ka-
tharsis' van Het Internationaal
Danstheater is eigenlijk te vitaal
en te formeel om de diepgang
en wrangheid van het verhaal
uit te kunnen drukken, maar de
luchtigheid en het vakman
schap en ook de voor de groep
ongewone choreografie bren
gen een zuivering waar het
zware verhaal ook om vraagt.
Amsterdam/anp - Het Filmmu-
seum brengt vanaf volgende
week 'On her majesty's secret
service', de zesde James-Bond-
film, weer in roulatie. De Am
sterdamse distributeur doet dit
omdat zij het niet kan verkrop
pen dat 2002 anders een „Ja-
mes-Bond-loos jaar" dreigt te
worden.
Nederland is een van de weinige
landen ter wereld waar 'Die
another day', de twintigste
Bond-film, niet rond de kerstda
gen in première gaat Distribu
teur Fox, die de film uitbrengt,
vreest dat er door de grote con
currentie van de nieuwe Harry
Potter, de tweede Lord of the
Rings-film, de Nederlandse Pie
tje Bell en de Disney-animatie
'Treasure Planet' niet genoeg
grote zalen beschikbaar zijn
voor geheim agent 007. 'Die
another day' beleeft nu half ja
nuari pas zijn Nederlandse pre
mière. De titelsong wordt ge
zongen door Madonna.
door Hans Visser
Rotterdam - Joop van den Ende ver
wacht over een half jaar ook aan de slag
te kunnen in Spanje. Dat zei hij in Rotter
dam waar hij zijn plannen ontvouwde
voor de musical '3 Musketiers' die daar
op 30 maart 2003 in het Nieuwe Luxor
Theater zijn wereldpremière beleeft.
Van den Ende hoopt dat deze show naar
de beroemde roman van Alexandre Du
mas, met onder anderen Bastiaan Ragas,
Stanley Burleson, Pia Douwes en Tooske
Beumer in de hoofdrollen, op den duur
ook in buitenlandse theaters kan worden
gespeeld. „Zo moet ik wel denken", zegt
hij. De Nederlandse markt is te klein om
grote producties rendabel te laten zijn.
Van den Ende bezit de rechten op het
uitvoeren van tal van andere grote musi
cals, maar ook die worden pas winstge
vend als ze ook buiten Nederland wor
den gebruikt. Zo gaat binnenkort na New
York en Amsterdam, een Hamburgse ver
sie van 'Titanic' in première en staat
'Mamma Mia!' straks zowel in Utrecht als
in Hamburg.
In Duitsland ontwikkelt hij de musical
'Wind of change' met muziek van The
Scorpions over de val de muur, ligt er het
idee om een grote productie te maken
van de eerder in het klein uitgebrachte
musical Valentino' en zijn er plannen
voor een bewerking van de verhalen
'Carmen' en 'De Vliegende Hollander' en
nieuwe musicals naar de films 'Rebecca'
en 'Dirty Dancing'.
De sprong naar Spanje waagt Van den
Ende via de samenwerking met een Bra
ziliaans bedrijf dat daar al opereert.
„Maar eerst willen we ons bedrijf in
Duitsland goed neerzetten. We zijn daar
in de afgelopen drie jaar marktleider ge
worden. Je merkt dat ons concept zoals
we dat hebben in het Circustheater in
Scheveningen, dus met theater, kunstcol
lecties en restaurants, ook daar goed
werkt."
In Duitsland bezit Van den Ende nu ze
ven theaters. Intussen werkt Van den En
de behalve in Amerika ook al in Enge
land. Zijn er grenzen aan de groei? „Met
de juiste mensen om me heen kan het
nog een heel eind gaan. Ik ben al ge
vraagd om eens in Polen te komen kijken
en er is ook belangstelling in Moskou."
Bescheiden op de achtergrond.
Dat is de rol die het beste bij de
op 4 oktober overleden Selma
Hageman-Oele paste. Toen zij
indertijd met Bob Hageman
trouwde, lag al vast dat de ko
ninklijke toneelvereniging Litte
ris Sacrum een onmiskenbaar
stempel op de verbintenis zou
drukken. Hageman kwam na
melijk uit een toneelmilieu. Va
der Bas en moeder Co Hage
man-Verhagen wéren Litteris
Sacrum. Een rol die Bob later
van hen overnam. Acteur, regis
seur, decorbouwer, bestuurslid,
de duizendpoot Hageman was
altijd met en voor 'Litteris' be
zig. „Maar aan het poppenhuis
voor onze dochter komt hij niet
toe", zei Selma weieens een
beetje spottend.
Niettemin was zij zelf toen ook
al zeer nauw bij de Leidse to
neelvereniging betrokken. Mo-
Selma Hageman-Oele
(1927-2002)
gelijk had zij al eens gespeeld bij
de toenmalige Vereniging voor
Vrouwelijke Studenten Leiden
(WSL) waarvan zij in haar stu
dententijd actief lid was ge
weest, in elk geval debuteerde
zij al snel bij Litteris Sacrum.
Gadegeslagen door twee zeer
kritische schoonouders. Grote
glansrollen waren niet voor Sel
ma Hageman weggelegd, geen
uitbundige pieken of dalen.
Maar zij blonk uit in zeer gelijk
matig spel en gedegen tekstbe
handeling.
Mr. Selma Hageman-Oele was
ook jarenlang actief als be
stuurslid. Als secretaris kon zij
tijdens vergaderingen zeer ana
lytisch uit de hoek komen, aldus
een van de leden van Litteris Sa
crum die haar jarenlang heeft
mogen meemaken. „Beschaafd
als zij was, kon zijpp het mo
ment suprème zonder enige
stemverheffing een kritisch
commentaar leveren, scherp als
een mes."
Meer dan 50 jaar heeft zij zich
op deze wijze voor Litteris Sa
crum verdienstelijk gemaakt.
Maar ook in andere besturen,
zoals in dat van de Leidse afde
ling van de Nederlandse Vereni
ging van Huisvrouwen, speelde
zij een belangrijke roL
De laatste jaren acteerde rij niet
meer en bleef haar rol beperkt
tot het bijwonen van voorstel
lingen. Hoewel teruggetrokken,
aan de zijlijn, bleef rij kritisch
betrokken bij Litteris Sacrum,
een toneelvereniging die, wel
licht soms tegen wil en dank.
zo'n grote rol in haar leven heeft
gespeeld.
Schrijver Rindert Kromhout vaart met kinderen door Leidse singels
door Theo de With
leiden - Woest is het water aller
minst. Het water in de Leidse sin
gels kabbelt rustig als zo'n veer
tig kinderen inschepen voor een
vaartocht met kinderboeken
schrijver Rindert Kromhout. Hij
schreef het kinderboekenweek
geschenk 'Boris en het Woeste
Water' en vertelde daar gister
middag over aan boord van een
van de rondvaartboten van rede
rij Rembrandt.
„Ik heb nog nooit zoveel rond
vaarten gemaakt als deze week",
verzucht Kromhout als hij op de
Beestenmarkt staat te wachten
tot hij voor de tweede keer deze
middag mag inschepen. Eerst
heeft hij gevaren met leerlingen
van twee Leidse basisscholen en
nu zijn kinderen aan de beurt
die een kaartje hebben gekocht
bij boekhandel Kooyker. „Ik heb
snel een schoon jasje aangetrok
ken, want er heeft net een kind
over gespuugd."
Monter begint de schrijver aan
een nieuwe vaartocht. Hij ver
bergt zoveel mogelijk dat hij ei
genlijk gesloopt is na zeven da
gen Kinderboekenweek. Krom
hout rent van hot naar her.
„Ben je om één uur 's nachts
thuis na een uitzending van
'Met het oog op morgen', word
je om vijf uur 's ochtends weer
opgehaald voor een optreden bij
Ontbijttelevisie." Op de kinder
boekenmarkt in Den Haag sluit
hij zondag zijn 'marathon' af.
„De meeste activiteiten zijn voor
kinderen en dus overdag, maar
's avonds word ik geacht e-mails
te beantwoorden en mijn digita
le dagboek bij te houden."
De kapitein van de rondvaart
boot is streng. „Jongelui, gaan
jullie even zitten? We passeren
een hoop lage bruggen", waar
schuwt hij de onstuimige kinde
ren. Rindert Kromhout krijgt ze
met zijn rustige stem beter in
het gareel. Terwijl de boot het
Galgewater opdraait, neemt hij
het woord. „Pas op voor die
bruggen, want zonder hoofd is
Op een rondvaartboot van rederij Rembrandt verdringen kinderen zich om schrijver Rindert Kromhout. „Ik ben de baas in de
Kinderboekenweek." Foto: Hielco Kuipers
het moeilijk luisteren."
Hij vraagt hoe oud de kinderen
zijn en kiest een verhaal van
Meester Max om voor te lezen.
„Dat is voor iedereen te snap
pen." Een van de toehoorders
onderbreekt hem: „Dat heb ik al
gelezen." Zijn moeder corrigeert
onmiddellijk: „Meester Max
blijft leuk." „Dat hoor ik graag",
zegt Kromhout. En terwijl de
Hortus Botanicus voorbijschuift,
leest hij het verhaal 'Poep'. De
kinderen liggen in een deuk als
ze horen over kleuters die ver
zinnen dat de poep in de zand
bak afkomstig is uit de 'blote bil
len' van Meester Max. Krom
hout heeft zelf model gestaan
voor Max, want hij heeft jaren
lang les gegeven aan de jongste
groepen op de basisschool.
Ter hoogte van het Plantsoen
kunnen kinderen meedenken
over de vraag hoe een boek ont
staat. Een Harry Potter-achtig
joch stapt van de achterste rij
naar voren en draagt aan dat het
maken van een verre reis een in
spiratiebron kan zijn. „Heel
goed", vindt Rindert Kromhout.
„Naar welk land varen we van
middag? Naar Italië?" Zijn ge
hoor reageert met een hartgron
dig 'nééééé!!!'. „Dat bepaal ik
wel, want ik ben de baas in de
Kinderboekenweek.
Het jongetje heet Xavier Araya,
woont in Leiden, rit in groep 4
en bekent later nog nooit een
boek van Kromhout te hebben
gelezen. „Ik houd meer van
griezelboeken, zoals die van
Paul van Loon. Ik wil later zelf
ook schrijver worden. En dan ga
ik nog engere boeken schrij
ven."
De boot is inmiddels de Nieuwe
Rijn opgedraaid en de auteur is
begonnen aan een vragenrond-
je. Hoeveel boeken schrijft u in
een jaar? „Vier a vijf." Wanneer
schreef u uw eerste boek? „Toen
ik 22 was en dat is alweer 22 jaar
geleden." Twee vriendinnen
stoten elkaar aan. Uiteindelijk
durft een van de twee een vraag
te stellen. Hoeveel boeken Kr
omhout op rijn naam heeft?
„'Boris en het Woeste Water' is
mijn 83ste boek." Het valt even
stil.
Als de schrijversboot het lege
terras van Annie's Verjaardag
passeert, besluit Kromhout dat
het tijd is voor de handtekenin
gensessie. De twee vriendinnen
hebben een hele stapel boeken
klaar liggen om te worden gesig
neerd. Xavier leent een blaadje.
„Kan ik die handtekening later
altijd nog in een boek plakken."
In Leiden en de regio bestaat grote belangstelling voor
en amateuristische kunstbeoefening. Heilig Vuur
!glgt stad- en regiogenoten die musiceren, zingen, dansen,
jpneelspelen, fotograferen of op andere wijze actief zijn.
n; Vandaag: de Bikkels uit Leiden.
',t bier maar koud is, de gi-
maar rocken,
't het mij niks uit, kan het
lks verrotten.
^tekstregels, afkomstig van
Heuwe cd Vuur Vlam',
gerust het credo van de
Is kunnen noemen. Want
- lol maken en ongeremd
staat voorop, stelt zan-
gitarist Erik ter Braak
re op het podium staan,
we iedereen zien la-
vat de zanger en gitarist
„Willen we het publiek
bed gevoel geven. Vergeet
ren, vanavond is het feest.
'boodschap'."
loodschap wordt verpakt
lawaai van bas, gitaar en
Oftewel, ouderwetse
'n roll, die staat als een
Rechtdoorzee en dam-
En die niet zonder de
[van bier en zweet kan.
lijn in de eerste plaats een
ind", zegt Ter Braak. „En
het eerlijk: op het podi-
'cen we beter dan op cd.
ïr van een echt optreden,
aijna niet na te bootsen in
een studio."
Desondanks geeft de cd Vuur
Vlam', die zaterdag ten doop
wordt gehouden, een aardig
beeld van hoe de Bikkels op het
podium klinken, vindt Ter
Braak. „We hebben alle num
mers live, in één keer inge
speeld. Daarna hebben we na
tuurlijk wel de foutjes verbe
terd. Je wilt het toch zo mooi
mogelijk op cd hebben." Maar,
zo benadrukt Ter Braak, hoe
goed de plaat ook is, een live
optreden kan hij nooit vervan
gen. Een feest van de Bikkels
hoor je niet vanuit je luie stoel
te beluisteren, dat moet je mee
maken.
En daartoe is alle gelegenheid.
Want als het even kan, springen
de drie Leidenaars ieder week
einde de wagen in, op weg naar
een café, zaal of feesttent er
gens in het land. „Hartstikke
gezellig, met drie vrienden op
pad. Meestal blijven we plakken
na het optreden, 'doen we de
deur dicht'. Blijven we slapen in
de bus. Ja, het kost ontzettend
veel tijd, want we werken er ook
amsterdam/anp - Het 15e Inter
national Documentary Festival
Amsterdam (IDFA) opent op 21
november met de film 'Bowling
for Columbine' uit 2002 van de
Amerikaan Michael Moore. Tij
dens het evenement, dat tot en
met 1 december duurt, worden
ongeveer 200 documentaires
vertoond.
De openingsfilm gaat over wa
penbezit in Amerika. Het IDFA
vertoont overigens alle docu
mentaires die Michael Moore
heeft gemaakt als „eerbetoon
aan deze gedreven filmmaker."
Het themaprogramma heeft dit
jaar de titel 'What do you belie- Madonna in de videoclip van haar nieuwe single 'Die Another Day',
ve in?' Foto: EPA/Neal Preston
IN MEMORIAM
De Bikkels, van links naar rechts: drummer Olof Verheijen, bassist Theo Nijssen en gitarist/zanger Erik
ter Braak. Publiciteitsfoto
nog allemaal naast. De band
vormt ons sociale leven."
Maar dat hebben ze er graag
voor over. In de ruim tweeën
eenhalf jaar dat de Bikkels nu
aan de weg timmeren, hebben
ze al heel wat successen ge
boekt. Zo speelden ze op grote
evenementen als Oerol en de
Hokersdag én stonden ze in het
voorprogramma van Rowwen
Hèze, Golden Earring, Normaal
en The Scene.
„Je kunt je niet voorstellen wat
een ontzettende kick het geeft
om voor zoveel mensen te
staan. De adrenaline die je dan
voelt", zegt Ter Braak. „Zeker
als de toeschouwers ook nog
eens je teksten uit volle borst
meezingen. Echt waar, die ken
nen onze teksten soms beter
dan ikzelf." De schare fans die
de Bikkels heeft, is bijzonder
trouw, vertelt Ter Braak. Som
migen komen ze bij ieder con
cert weer tegen. „Daar ritten al
le leeftijden tussen. Van zestien
tot boven de zestig."
Veel fans rijn afkomstig uit het
oosten des lands. Daar zijn de
Leidenaars populairder dan
thuis. „Helaas, zou ik bijna zeg
gen, want Leiden is toch onze
thuisbasis. Een optreden zoals
we op 2 oktober bij de Zoop
hebben gegeven, of op 3 okto
ber bij Café De Bijlen, dat zou
den we wel vaker willen." Het
gebrek aan Leidse belangstel
ling wijt Ter Braak vooral aan
het ontbreken van een echt li
ve-circuit, zoals dat in het oos
ten van Nederland nog wel vol
op leeft. „Vroeger had je dat
hier ook. Kon je elke avond wel
een bandje zien. Maar dat is
verdwenen. Helaas."
Zaterdag 12 oktober presente
ren de Bikkels hun nieuwe cd
Vuur Vlam' om 22.00 uur in
Café Doesbrug, Jaagpad 41 in
Leiderdorp. Voor meer infor
matie, zie: www.bikkels.nl
Rody van der Pols
