M
Nederland rouwt om Claus 3=3
Verslagenheid na overlijden groot in Leiden en omgeving
'Prins bekommerde zich om het kwetsbare'
=meen
aus
Uitvaart vermoedelijk 16 oktober
Vorm publiek medeleven
niet van bovenaf opgelegd
NR. 43047 LOSSE NUMMERS 1,10 ZATERDAG 1,55
maandag 7 OKTOBER 2002
OPGERICHT 1 MAART 1860
I nemen
kan
irdeinde
ers met
regels
er werd
meer
Heimat
hvctpriA
legrafenis
arschijnlijk
al over
en fiets
naai epos'
1 is geen
Nederland
tliek met
jke vorst die in
aat met het
Schraal
Slams}
Leidsch ÉlÉ Dagblad
leiden - Met verslagenheid is in de Leidse regio
gereageerd op het overlijden van prins Claus.
„Een buitengewoon aimabel en geïnteresseerd
man, met een verzachtende invloed op het
protocol, herinnert Cees Goekoop, oud-burge
meester van Leiden, zich. Op de gemeentehui
zen in de regio zijn inmiddels condoleancere
gisters geopend, waarin inwoners hun deelne
ming kunnen betuigen. In Leiden kon dat van
morgen vanaf 12 uur. Het college van burge
meester en wethouders tekende als eerste.
Oud-burgemeester Goekoop ontmoette de
prins een aantal keren bij formele gelegenhe
den. „Tijdens het bezoek van George Bush se
nior aan Leiden kwam hij spontaan naar me
toe om me te complimenteren met de goede
organisatie." Goekoop sprak met Claus over
cultuur en kunst, waarbij de prins hem toever
trouwde dat hij een conservatievere smaak
had dan de majesteit. „Zijn interesse ging uit
naar traditionele Afrikaanse volkskunst en
klassieke muziek. Moderne muziek en kunst
zeiden hem niet zoveel."
Het Rijksmuseum voor Volkenkunde heeft ge
schrokken kennisgenomen van de dood van
prins Claus. Volgens woordvoerster Annette
van Dijk kwam zijn dood 'niet onverwacht,
maar is het natuurlijk toch ontzettend verdrie
tig'. Tussen het museum en de prins beston
den 'lange en warme' banden. Claus was voor
al geïnteresseerd in het initiatief van het muse
um om de cultuurschatten van Mali te redden.
Het museum graaft naar archeologische res
ten, koopt kunstschatten op en probeert de
vaak analfabete Malinezen bewust te maken
van hun erfgoed, bijvoorbeeld door toneel
stukjes op te voeren. Initiatiefnemer Rogier
Bedaux kreeg tijdens een lunch met Claus de
gelgenheid zijn project toe te lichten en direc
teur Steven Engelsman was zelfs een genodig
de op Claus' 70ste verjaardag.
De klap kwam hard aan in Rijnsburg, bij de
grootste Oranjevereniging van Nederland. „We
hebben er vanaf juli natuurlijk wel rekening
mee gehouden", zegt secretaris C. van Eg-
mond, „maar gelukkig ging het daarna weer
wat beter met de prins. En je hoopt natuurlijk
dat hem nog veel mooie jaren met vrouw, kin
deren en kleinkind gegeven zijn." Ook Van Eg-
mond rept over de warme uitstraling van de
prins. „Ik zal nooit meer vergeten: twee jaar
geleden op Prinsjesdag zat iedereen zo een
beetje stijfjes te zwaaien in de koets, en Qaus
wierp kushandjes naar het publiek. Dat teken
de de prins, zo spontaan was hij."
Bij de Noordwijkse Golfclub hangt de vlag
halfstok. Prins Qaus was daar erelid, en tot
zijn lichamelijke toestand het onmogelijk
maakte was de prins regelmatig op de baan in
de duinen te vinden. „De procedure bij alle
ereleden die overlijden, is dat de vlag halfstok
gaat", zegt manager R. van der Pol." Of er
daarnaast nog extra aandacht aan het overlij
den van dit koninklijke erelid wordt besteed,
kan hij niet zeggen.
IONDERE MAN
leerlijden van Claus von
verliest Nederland een
lp wie de natie zeer ge-
l. Naast een geliefde
)t en een inspirerende
s Claus voor ons allen
mante en vooral een
verschijning. Zijn
ipelijke betrokken-
serieuze inslag en zijn
ende humor maakten
«n figuur met wie we
verbonden konden
«n forse handicap wist
Nederlanders snel voor
innen. Televisiekijkend
zag in 1966 niet een
itser met een schimmig
deden, zoals de beeld-
rilde. Maar de natie zag
beschaafde jongeman,
wellevend en ook
leiden maar al wel in
iands - voorstelde als
de van prinses Beatrix,
voor een prinses vorm-
luk, maar tegelijk ook
k van Claus von Ams-
gaf een bestaan als di-
)p en koos voor een le-
n gouden kooi. Anders
schoonvader Bernhard
lus zich altijd geketend
In zijn rol van prins-ge
it zijn nadrukkelijke op-
l en zijn intellectuele ga-
fst hij genoegen nemen
i, positie in de schaduw,
ht als inspecteur-gene-
|r ontwikkelingssamen-
een voorname functie
a, maar moest zijn ge
leerde opvattingen over
Ie verhouding tussen de
I de arme wereld goed-
fborgen houden,
energieke jongeman zag
prins Claus geleidelijk
ren in een zwaarmoedige
maal. De afgelopen
laar kon iedereen de afta-
Claus waarnemen,
er de 'klachten van
aard', later kwamen
fysieke problemen
droeg zijn ziektes
en voorkwam met zijn
ld dat de aftakeling
maakte. Nederland
gezonde en een zieke
gekend en zal hem
leren als een bij
lman.
i der Malen
den haag/gpd - Prins Claus
wordt waarschijnlijk volgende
week woensdag, 16 oktober, bij
gezet in het familiegraf van de
Oranjes in de Nieuwe Kerk in
Delft. Het stoffelijk overschot van
de prins-gemaal is vanmiddag
overgebracht van het Acade
misch Medisch Centrum in Am
sterdam naar paleis Huis ten
Bosch. Bij het Haagse woonpaleis
verzamelden zich ook vanmorgen
weer rouwende burgers met
bloemen en kaarten.
De 76-jarige prins overleed gis
teravond in het Amsterdamse
universiteitsziekenhuis aan de
gevolgen van de ziekte van Par
kinson en longontsteking. Hoe
wel al lange tijd rekening werd
gehouden met het overlijden
van de populaire prins, kwam
zijn overlijden gisteravond voor
velen toch nog onverwacht.
De komende dagen blijft het li
chaam van Claus op het woon
paleis in Den Haag, waar familie
en vrienden afscheid kunnen
nemen. Later in de week wordt
de prins naar paleis Noordeinde
vervoerd. Daar kunnen aller
eerst Kamerleden en andere
hoogwaardigheidsbekleders de
prins-gemaal de laatste eer be
wijzen. Vervolgens krijgt het pu
bliek een aantal dagen hiervoor
de gelegenheid.
Koningin Beatrix heeft een aan
tal jaren geleden al de koninklij
ke rouwkoets laten restaureren.
Traditioneel wordt het stoffelijk
overschot per koets van Den
Haag naar Delft vervoerd. Het is
te verwachten dat tal van bui
tenlandse koninklijke gasten de
uitvaart zullen bijwonen. De ei
genlijke bijzetting in de grafkel
der is een familieaangelegen
heid, waarbij buitenstaanders
niet welkom zijn.
Koningin Beatrix en Claus' drie
zoons waren bij hem toen hij
overleed, net als zijn schoon
dochters prinsessen Maxima en
Laurentien. Prinses Margriet
was ook aanwezig in het zieken
huis. Gistermiddag maakte de
Rijksvoorlichtingsdienst nog be
kend dat de gezondheidssituatie
van de prins-gemaal nog steeds
'broos en kwetsbaar' was. Ook
eerder in het weekeinde waren
zijn echtgenote en kinderen al
bij hem op bezoek geweest.
Qaus kampte al ruim twintig
jaar met gezondheidsklachten.
Begin jaren tachtig, toen zijn
vrouw net koningin was gewor
den, kreeg hij last van depres
sies. Tien jaar later werd be
kend dat de prins ook nog leed
aan de ziekte van Parkinson.
Vervolgens werd bij hem pros
taatkanker geconstateerd. Na-
bestralingen leverden klachten
op aan zijn darmen en nieren.
Vorig jaar werd bij de prins zijn
linker nier verwijderd.
Begin juni maakte Claus nog de
komst van zijn eerste kleinkind
Eloise mee, het dochtertje van
prins Constantijn en prinses
Laurentien. Drie weken later
werd de prins met spoed naar
het ziekenhuis vervoerd, omdat
hij onvoldoende genas van de
vermoedelijke infectie aan zijn
luchtwegen. Op vijf september
werd hij onverwacht ontslagen.
Binnen twee weken verslech
terde zijn gezondheid echter
zodanig dat hij op Prinsjesdag
weer moest worden opgeno
men. Een longontsteking, naast
al zijn andere medische klach
ten, is hem fataal geworden.
Qaus von Amsberg werd op 6
september 1926 geboren op het
'Rittergut' Dötzingen in het
Duitse Elbestadje Hitzacker. In
de Tweede Wereldoorlog dien
de hij enige tijd in Italië bij de
Wehimacht, zonder werkelijk
bij oorlogshandelingen betrok
ken te raken. Na zijn universi
taire opleiding trad Claus in
dienst bij de Duitse diplomatie
ke dienst.
Qaus is voor het laatst in het
openbaar verschenen bij het
huwelijk van Willem-Alexander
en Maxima op 2 februari dit
jaar. Begin juni werden foto's
verspreid van een verzwakte
prins met zijn eerste kleinkind
Eloise.Prins Claus was bijzon
der geliefd onder de Neder
landse bevolking, tot de komst
van Méxima werd hij steevast
uitgeroepen tot populairste lid
van het Oranjehuis.
Tv-zenders passen programmering aan
den haag/gpd - Het overlijden
van prins Claus is geen aanlei
ding voor een 'dag van nationa
le rouw1. De Nederlandse wet
geving kent dat begrip niet De
officiële afkondiging van een
dag van nationale rouw, waarbij
de maatschappij als het ware stil
komt te liggen, is ook niet mo
gelijk omdat de staat dan overla
den zou kunnen worden met
schadeclaims.
De koningin heeft wel een pe
riode van hofrouw afgekondigd,
waarin de leden van het konink
lijk huis al hun openbare optre
dens en afspraken afzeggen.
Welke vorm de publieke rouw
krijgt, ligt nergens vast maar
wordt per gemeente, instelling
of bedrijf bepaald, aldus de
Rijksvoorlichtingsdienst.
Het overlijden van een lid van
het koninklijk huis is voor Ne
derland een zeer bijzondere,
historische gebeurtenis. Meer
dan één generatie groeide op
zonder dat zij dat meemaakte.
De laatste keer was de dood van
prinses Wilhelmina in 1962.
Hofrouw begint op de dag van
overlijden en duurt in ieder ge
val tot de dag van de bijzetting
of begrafenis. Maar de periode
kan ook langer duren als de ko
ningin dat wenst. Burgemees
ters bepalen vervolgens of de
rouw van de koninklijke familie
navolging krijgt in hun dorp of
stad. „Zo kan het bijvoorbeeld
gebeuren dat de kermis in
Staphorst meteen sluit, maar
dat een festijn in Amsterdam ge
woon doorgaat", aldus een
woordvoerder van de RVD. Die
beslissing is in handen van de
burgemeester en geldt voor
'openbare vermakelijkheden en
voorstellingen'. Ook bedrijven
en instellingen bepalen zelf in
welke mate er getreurd wordt op
de werkvloer.
Voor openbare gebouwen is een
vlaginstructie (halfstok, niet op
zondag) afgekondigd. Richtlij
nen voor particulieren worden
niet afgegeven.
Bij de NOS is het draaiboek in
werking getreden waarin is vast
gelegd dat de drie publieke zen
ders overschakelen op een inge
togen programma op de dag
van overlijden van een lid van
het koninklijk huis. Ook de vijf
publieke radiozenders hebben
hun programmering aangepast.
De commerciële zenders heb
ben direct alle tv-reclame laten
vervallen. RTL 4 en RTL 5 bren
gen een actueel 'totaalprogram
ma' rond het overlijden, waarbij
RTL 5 dienst doet als 'breaking
news-zender'. Hoelang de aan
gepaste programmering wordt
voortgezet op de tv-zenders is
nog niet bekend.
Claus en Beatrix gefotografeerd in 1971. Foto: archief ANP
den haag/gpd - 'Een man van
wie een grote warmte uitging'.
'Afrikaan onder de Afrikanen'.
'Een vruchtbaar leven waarbij
geen woorden van zieligheid
passen'. Nederlandse politici
hebben gisteren aangeslagen
gereageerd op de dood van
prins Qaus. Zij roemden zijn
wijsheid en zijn betrokkenheid.
Morgen wordt de prins her
dacht in een gezamenlijke zit
ting van de Eerste en Tweede
Kamer.
Premier Balkenende zei gister
avond in een toespraak tot het
volk dat van Qaus 'het appèl
uitging zich te bekommeren om
al het kwetsbare in de wereld.
Met hem is een groot mens
heengegaan'. Hij noemde diens
overlijden een 'schok voor het
land'. „Ook al wisten we al jaren
van zijn slechte gezondheid. De
prins was een bijzonder mens
met een warme plaats in de har
ten van velen."
Hij zette zich met toewijding in
voor Nederland: „En waar dat
gepast was met humor."
Wars van uiterlijk vertoon pro
beerde de prins een zinvolle in
vulling te geven aan zijn func
ties, aldus Balkenende. „Konin
gin Beatrix heeft er nooit een ge
heim van gemaakt dat zij sterk
hechtte aan zijn oordeel."
Claus heeft zich altijd sterk inge
zet op terreinen als ontwikke
lingssamenwerking en milieu,
memoreerde de minister-presi
dent Hij liet zich daarbij inspi
reren door het motto: „Je kunt
de ander niet ontwikkelen, de
ander ontwikkelt zichzelf."
Voormalig minister-president
Kok karakteriseerde Qaus als
'bescheiden'. „Hij was sterk re
lativerend, maar hij was zich wel
bewust van de betekenis die hij
voor Nederland had." Qaus gaf
volgens Kok een geweldige bij
drage aan het functioneren van
het koningschap. „Hij had een
geweldige stimulerende invloed
- intellectueel en qua karakter -
V
op de koningin en hun zonen."
De ziekte van Qaus heeft vol
gens Kok een stempel op het
einde van zijn leven gedrukt.
,Hij heeft daar ernstig onder
moeten lijden. Er is een einde
gekomen aan een zeer vrucht
baar leven waar geen woorden
van zieligheid bij passen
PvdA-politicus Jan Pronk, die
als ex-minister van ontwikke
lingssamenwerking jarenlang
met prins Qaus heeft gewerkt,
kenschetst de prins als een
'vriend'. „Een man om van te
houden. Hij was een groot man
van de ontwikkelingssamen
werking.
Hans van Mierlo, voormalig
D66-minister van buitenlandse
zaken, vond Qaus 'politiek een
zeer zuiver denker en iemand
waar veel warmte van uitging.'
Oud-premier Lubbers ziet
Qaus voor zich in de tijd voor
dat deze ziek werd: „Die krach
tige man. Charmant, kaars
recht naast de koningin. Een
man om trots op te zijn. Die zie
ik in de eerste plaats voor mij."
De voorzitters van de Eerste en
Tweede Kamer Braks en Weis
glas hebben in een verklaring
laten weten zeer mee te leven
met de koningin, de andere le
den van het Koninklijk Huis en
de familie van Qaus.
De fracties in de Eerste en
Tweede Kamer hebben even
eens hun leedwezen betuigd.
„Prins Qaus werd een beetje
het geweten van Nederland.
Hij was iedereen dierbaar, on
geacht de gezindte", aldus
D66-fractieleider De Graaf. De
SP prijst Qaus om zijn inzet
voor de armen in de wereld.
WD-leider Zalm roemde hem
om zijn zelfspot en zijn humor
die nooit ten koste ging van an
deren. PvdA-fractieleiderVan
Nieuwenhoven vond hem 'ie
mand die niet bang was'. CDA-
voorman Verhagen prees de
prins om zijn eigen kijk op ont
wikkelingssamenwerking.
Wilt u reageren op de dood van
Prins Qaus? Omdat u een herinne
ring aan de prins met anderen wil
delen? Of om uw leedwezen bij zijn
overlijden te tonen? Dan kunt u een
e-mail sturen naar redactie.ld@da-
miateJidc.nl
Brieven kunt u sturen naar Leidsch
Dagblad, Postbus 54, 2300 AB Lei
den, onder vermelding in de linker
bovenhoek van 'Prins Qaus'.
Twee huiien
uitgebrand
voorhout - Twee huizen aan
de Torenlaan in Voorhout zijn
gisteravond door brand ver
woest. Een derde huis heeft
flinke rook- en brandschade
opgelopen, twee andere huizen
in het rijtje van vijf zijn licht be
schadigd. De brand is volgens
de politie veroorzaakt door de
45-jarige bewoner van het mid
delste huis waar de brand be
gon. De man, die volgens de
politie in de war was, is gister
avond aangehouden. Volgens
zijn eigen verklaring had hij een
sigaret aangestoken en is ver
volgens in slaap gevallen. Van
daag stelt de technische recher
che een onderzoek in. Bij de
brand raakte niemand gewond.
Wel moesten alle bewoners van
de vijf huizen vannacht elders
de nacht doorbrengen.
Pagina R2
Condoleren via
site van de krant
leiden - Op de internetsite van
deze krant is een speciaal con
doleanceregister geopend. Le
zers kunnen daar hun reactie
op het overlijden van Prins
Claus plaatsen. Volgende week
zal het register, via de Rijks
voorlichtingsdienst, worden
aangeboden aan Koningin Bea
trix. De krant is niet verant
woordelijk voor de inhoud van
de reacties en behoudt zich het
recht voor inzendingen te wei
geren en in te korten.
www.leidschdagblad.nl
KNVB overlegt
over interland
zeist - De KNVB voert vandaag
intern overleg over het al dan
niet doorgaan van de interland
van het Nederlands elftal, vol
gende week woensdag in We
nen tegen Oostenrijk. Het is
verder grotendeels aan de voet
balclubs zelfs uit te maken hoe
te handelen. De komende week
zijn er nauwelijks wedstrijden
in het betaald voetbal. De dood
van prins Claus zal er volgens
NOC'NSF niet toe leiden dat er
sportduels in ons land worden
afgelast. Dit omdat er geen
sprake is van nationale rouw.
Specialisten
door met acties
leiden - De medisch specialis
ten in academische ziekenhui
zen willen doorgaan met acties
voor een betere salariëring. Zij
hebben daarvoor drie data in
november geprikt: op 11 en 12
november willen de artsen geen
onderwijs geven en a£woens-
dag 27 november moet een
nieuwe zondagsdienst volgen.
De Landelijke Vereniging van
Artsen in Dienstverband (LAD)
en de Orde van Medische Spe
cialisten (OMS) hebben als be
langenbehartigers deze plan
nen aan him achterban, drie
kwart van de ruim 3.000 specia
listen, voorgelegd. Die nemen
op 15 oktober een besluit over
de voorstellen.
8 712141 400114