PUIN
BOLLENSTREEK
Betaald parkeren in
Noordwijk uitgebrei
'Over Jungmann gaan de prachtigste verhalen'
Gruizig (2)
Jongeren ingeschakeld
tegen geweld op straat
Open huis Valkenburgse brandweer
'Geen geld voor meer buslijnen Kat
Catalogus van kunstschilders in Noordwijk rond 1900 in wording
katwijk - 'Overlast in het cen
trum van Katwijk' is het thema
van een jongerendebat voor 16-
plussers dat de jongerenorgani
satie B-Involved op 19 novem
ber organiseert B-Involved wil
dat de jongeren in Katwijk zich
bewust zijn van de hinder die zij
veroorzaken voor anderen. „Ho
recaondernemers, politie,
brandweer, bewoners en andere
jongeren, er zijn veel meer men
sen mee gemoeid dan ze zich
realiseren", zegt organisatrice K.
van Kralingen.
Door middel van een rollenspel
hoopt ze dat de jongeren zich
op het debat leren inleven in die
andere mensen. „In de rol als
bewoner bedenken ze zich mis
schien: oké, ik woon tegenover
de Casa Cara, wat zou ik vinden
van geschreeuw op straat, van
dalisme en alcoholmisbruik?"
Het programma voor het debat
moet nog verder worden uitge
werkt, maar de bedoeling is om
enkele politici te vragen plaats te
nemen in een jury, die de deba
ters beoordeelt. Op die manier
hebben de jongeren ook het ge
voel dat er oor is voor hun op
merkingen. Van Kralingen
hoopt dat ten minste vijftig jon
geren reageren op de uitnodi
ging die te zijner tijd met pos
ters en flyers door Katwijk wordt
verspreid.
Ook voor de jongere leeftijds
groep, de 12 tot 16-jarigen, is B-
Involved bezig. Met de verschil
lende jongerenorganisaties en
-sociëteiten wil de club een
groots festival organiseren met
muziek en sport. Daarbij is het
de bedoeling dat de jongeren
bepalen wat het programma
wordt en meehelpen organise
ren. Als de tieners daarin sa
menwerken, gaan ze op straat
niet zo snel met elkaar op de
vuist, is de achterliggende ge
dachte.
Het is overigens nog de vraag of
de geplande datum van 26 okto
ber wordt gehaald voor dat festi
val.
Volgens een woordvoerster van
medeorganisator Kubus85 is het
nog niet gelukt om alle betrok
ken organisaties bij elkaar en ac
tief te krijgen.
valkenburg - De Valkenburgse
brandweer houdt morgen open
huis. Tussen acht uur 's mor
gens en zes uur 's avonds is ie
dereen welkom om te komen
COLOFON
Leidsch Dagblad
Directie: B.M. Essenberg, C P. Arnold
W.MJ. Bouterse (adjunct)
E-mail: directie@daniiate.hdc.nl
Hoofdredactie: Jan Geert Majoor, Kees van
der Malen, Léon Klein Schiphorst (adjunct)
E-mail: redactie.ld@damiate.hdc.nl
HOOFDKANTOOR
Rposeveltstraat 82. Leiden, tel. 071-5 356 356
Postadres: Postbus 54,2300 AB Leiden
Redactie fax 071-5 356 415
Advertentie fax 071-5 323 508
Familieberichten fax 023-5 '5° 567
ADVERTENTIES
P71-5 356 300
sprinters (rubrieksadv.): 072-519 6868
ABONNEESERVICE
071-5128 030
E-mail: abonneeservice@hdc.nl
ABONNEMENTEN
Bij vooruitbetaling (acceptgiro)
p/m €19,60 (alleen aut ine)
p/kw €55,00 p/j €210,60
Abonnees die ons een machtiging
verstrekken tot het automatisch afschrijven
van het abonnementsgeld ontvangen €0.50
korting per betaling.
VERZENDING PER POST
Voor abonnementen die per post
(binnenland) worden verzonden geldt een
toeslag van €0,50 aan portokosten per
verschijndag.
GEEN KRANT ONTVANGEN?
Voor nabezorging: 071-5128 030
ma t/m vr: 18-19.30 uur, za: 10-13 uur
HDC Uitgeverij Zuid BV is belast met de
verwerking van gegevens van abonnees van
dit dagblad. Deze gegevens kunnen tevens
worden gebruikt om gerichte informatie
over voordeelaanbiedingen te geven, zowel
door onszelf als door derden. Heeft u hier
bezwaar tegen, dan kunt u dat schriftelijk
laten weten aan HDC Uitgeverij Zuid BV,
Afdeling Lezersservice, postbus 503,2003 PA
Haarlem.
Auteursrechten voorbehouden© 2002
HDC Uitgeverij Zuid BV
Us
kijken in de brandweerkazerne
aan de Torenvlietslaan. Om elf,
twee en drie uur zijn er diverse
demonstraties. Toegang en
deelname zijn gratis.
Een paar weken geleden schreef ik over de beteke
nissen van het woordje gruizig. De oudste beteke
nis was 'vol gruis'. Vervolgens ging het 'vies', 'niet
kieskeurig' betekenen, daarna 'gretig, gulzig bij
het eten' en ten slotte 'royaal'. Wat ik niet wist was
dat het in Leiden ook nog een volstrekt andere,
erotische betekenis heeft, namelijk 'geil'. Oftewel,
zoals de woordenboeken dat zo fraai formuleren:
'een sterke geslachtsdrift voelend of opwekkend'.
Ook die betekenis is gemakkelijk te verklaren: er is
immers sprake van een zekere gulzigheid en gre
tigheid, alleen nu niet meer op het terrein van het
eten, maar op erotisch gebied. Ik vond gruizig een
mooi woord en was vast van
plan om het te gaan gebruiken.
Ik nam mij voor om eens te
spreken over een gruizige eter
wanneer ik iemand als een ge
weldige schrokop zijn voedsel
naar binnen zou zien werken,
maar ik geloof dat ik daar toch
een beetje mee moet uitkijken.
In Leiden althans en, voor zover
ik kan nagaan, ook in de omge
ving. In Noordwijk, Noordwij-
kerhout en Katwijk bijvoorbeeld.
Voor je het weet heb je iemand
uitgemaakt voor een geil type en
ik denk dat niet iedereen daar
mee gelukkig zal zijn.
Het normale Nederlandse
woord voor wat we in Leiden
gruizig noemen is natuurlijk geil
Naar mijn idee kun je tegen
woordig dit woord zonder te
blozen ook in nette kringen gebruiken. Niemand
zal je daarop aankijken. Maar zo'n honderd jaar
geleden was het nog een onnet woord. Het Woor
denboek der Nederlandsche taal zegt daarover
'Thans in de beschaafde schrijf- en spreektaal in
toepassing op menschen niet meer in gebruik,
tenzij om in kernachtige taal de zaak in al hare
naaktheid voor te stellen'. Het wonderlijke is dat
geil van de seksuele betekenis overgaat in de bete
kenis 'zeer vet', gezegd van de aarde, de grond. Of
van vlees vis of boter. Jacob van Lennep heeft het
in 1851 over
't Bebouwde heiveld, waar de mest, niet uitge
spreid,
Maar op hoopjes, naar de mestkar stilstond, werd
bijeengeleid.
Dan gewis, dat achtloos mesten laat, in 't volgend
jaarseizoen,
Geile, onvruchtbre plekken achter tusschen 't op
geschoten groen.
En de 18de-eeuwse Leidse hoogleraar Le Francq
van Berkhey schrijft:
Dat er bij de Romeinen een tijd was, dat de mees
te zwangere vrouwen stierven,
uit hoofde van het onmatig eten van geil stieren-
vleesch.
Kennelijk zit er in beide betekenissen iets van
weelderigheid, van overdaad. Vandaar de beteke
nis 'vet'. Dat vindt de jeugd van tegenwoordig
ook, want die spreekt over geile muziek voor 'lek
ker klinkende muziek'. Gave muziek.
Als iemand zeer wellustig is, dan heet dat in de
volksmond 'zo geil als boter'. Eigenlijk slaat dit
dus op het vetgehalte van de boter en niet op de
seksuele opgewondenheid van een man of vrouw.
Vroeger geloofden mensen dat de lichaamssap
pen zoals bloed en gal het tem
perament van de mens bepaal
den. Als je gal zwart was, dan
was je melancholiek, zwartgal
lig. Dan zag je het leven maar
somber in. Je was droefgeestig
en zwaarmoedig. Als je warm
bloedig was, dan had je een
wulpse natuur. De ander twee
Nederlandse woorden voor 'geil'
hebben met deze theorie over
de lichaamssappen te maken:
heet en hitsig. De 17de-eeuwse
schrijver Bredero beschrijft het
laakbare gedrag van sommige
mannen als volgt:
'Nachts loopt dat hiete hete)
goedt op de kitteljacht uytsnoe-
pen.
Besonger in duese stadt, daar hebben ze soo vuel
kuers,
Hier in ien Travaeren, of in ien berdiel.
Vrij vertaald staat daar te lezen: 's Nachts gaat dat
geile stelletje erop uit om een meisje aan de haak
te slaan, vooral hier, in deze stad, hebben ze zo
veel keus omdat er zoveel kroegen zijn en een
bordeel.
Ik moet eerlijk bekennen dat ik een hekel heb aan
heet en hitsig in de betekenis 'geil' En ik heb geen
idee waarom.
Met dank aan Anneke Bink, J.P.Eys, Cees Haas
noot (Katwijk), J. Linders (Noordwijkerhout), Ma
ria Neefjes, Huib en Conny van der Plas, Henk
van der Reyden, Pier Terwen, Betty Voortman,
Hanneke Vos en Toni Spring in 't Veld (Oude We
tering).
Hans Heestermans
Reacties en tips voor deze rubriek kunt u sturen
naar de redactie van deze krant, postbus 54,
2300 AB Leiden, onder vermelding van de ru
brieksnaam 'Leids dialect'. E-mailen naar de au
teur kan oole heestermans@1nl.nl
door Marijke den Hollander
noordwijk - Het is dat Noord
wijk zich al het predikaat 'bloe-
menbadplaats' heeft gegeven.
Wat restaurator Willem J. Hoog
duin betreft had het ook schil
ders- of kunstenaarsbadplaats
mogen zijn. Hoogduin maakt
een catalogus van de werken
van kunstschilders die om
streeks 1900 in Noordwijk rond
liepen en de badplaats in al zijn
facetten op het doek vastlegden.
Dat blijken er nogal wat te zijn.
Hoogduin: „Ik begon met het
inventariseren van de schilders
die het bekendst zijn en waar
naar in het dorp ook straten zijn
yemoemd. Ludolf Berkemeier,
Daniël Noteboom, Leon Senf.
Tot mijn verbazing kwamen er
na een eerste oproep om infor
matie over schilderijen die deze
kunstenaars in Noordwijk
Raakten en over hun leven bin
nen de plaatselijke gemeen
schap, heel wat verhalen los. Ik
kwam er ook achter dat er nog
veel meer schilders in Noord
wijk actief zijn geweest dan al
leen deze grote drie. En bepaald
niet minder interessante."
Hoogduin noemt Verveer, Wijs
muller, Munthe, Klein Diepold,
Haas en Jungmann. „Het voor
oordeel was destijds dat zij zich
met hun werk nooit boven het
niveau van 'broodschilder' zou
den kunnen verheffen. Het te
gendeel is waar. Het zijn alle
maal grote namen geworden. Ze
zijn zelfs bekender dan de grote
drie. Op Munthe wordt tegen
woordig gejaagd."
Het idee om een catalogus te
maken van Noordwijkse kunst
schilders ontstond toen de ge
boren Noordwijker zich ook be
roepshalve in de badplaats ves
tigde. „Ik kreeg veel Noordwijk
se schilderijen onder ogen. Ik
vroeg me af of er wel eens iets
over gepubliceerd zou zijn. Het
bleek om honderden schilderij
en te gaan, allemaal gemaakt in
of rond Noordwijk."
Omstreeks 1900 moeten kunst
en kunstenaars een belangrijke
plaats hebben ingenomen in het
dorpsleven, ontdekte Hoogduin.
Restaurator Willem Hoogduin in zijn atelier. Schilderijen werden vroeger gebruikt om dingen te betalen, ontdekte hij bij zijn speurtocht naar
de Noordwijkse schilders. Foto: Dick Hogewoning
Er was een bloeiende handel in
de schilderstukken. Ze wissel
den vaak van eigenaar. Als er
geen geld was, werden schilde
rijen bijvoorbeeld gebruikt om
dingen te betalen. ,Als jij mijn
dak repareert, dan krijg je van
mij die Ludolf Berkemeier, zo
moet dat zijn gegaan. Het leuke
is, dat veel plaatselijk werk nog
in Noordwijk hangt, bij particu
lieren, in bedrijven en ook in het
museum van het Genootschap
Oud Noordwijk."
Hoe de schilders destijds in
Noordwijk verzeild raakten, is
niet bekend. Hoogduin ver
moedt dat ze aangetrokken wer
den door de levendigheid op het
Noordwijkse strand met de ver
trekkende en aankomende
bomschuiten, de visafslag en de
schelpen- en gamalenvissers
met hun karren. Maar ook de
pittoreske straatjes met de schil
derachtige vissershuisjes en na
tuurlijk de bevolking in kleder
dracht trokken de aandacht van
de kunstenaars. Het zijn onder
werpen die veelvuldig op de
schilderijen voorkomen.
In de catalogus worden niet al
leen afbeeldingen en omschrij
vingen van de schilderijen opge
nomen, maar ook verhalen en
anekdotes. „Over Jungmann bij
voorbeeld gaan de prachtigste
verhalen. Hij had veel tentoon
stellingen, maar verkocht nooit
iets en was zo arm als een kerk
rat. Hij hield ervan om alles en
iedereen tegen zich in het har
nas te jagen. Op een zondag, net
toen de kerk uitging, besloot
Jungmann, die bij wijze van
schoenen dozen aan zijn voeten
droeg, zich aan de dorpspomp
te gaan wassen. De opschud
ding was groot. De burgemees
ter sommeerde hem zich netter
te gedragen en beter te kleden.
Het eind van het liedje was dat
de kunstenaar zich een pak liet
aanmeten en de rekening pre
senteerde aan de gemeente. En
Ludolf Berkemeier, die het fi
nancieel aanvankelijk helemaal
niet slecht leek te doen en zelfs
huizen liet bouwen, stierf uit
eindelijk toch volkomen be
rooid, van God en iedereen ver
laten in een achterafschuurtje
aan de Van Speijkstraat."
Het zijn die verhalen, aangevuld
met een topografisch beeld van
het Noordwijk van toen die de
catalogus interessant maken
voor een breed publiek. De
voorlopige titel van het boek
werk dat over twee jaar uitkomt
is Van Dorpspomp tot Schui
tengat'.
vrijdag 4 OKTOBER 2002
R2
Omgeving Wantveld niet langer gratis
noordwijk - Noordwijk wil in
het voorjaar van 2003 het be
taald parkeren uitbreiden. Op dit
moment moeten automobilisten
alleen nog betalen op en rond de
Koningin Wilhelminaboulevard
en op de Koningin Astridboule-
vard. Over een halfjaar komen in
het hele gebied dat wordt om
zoomd door de Koningin Wilhel
minaboulevard, de Ouarles van
Uffordstraat, de Duinweg, de
Huis ter Duinstraat en De Grent
parkeermeters. Bovendien ver
valt het gratis parkeren langs het
Wantveld, de Bosweg, de Golf
baan en de Rudolf Tappenbeck-
weg. Op de Astrid Boulevard blij
ven de meters gewoon staan.
Aanvankelijk was het de bedoe
ling om het betaalde parkeren in
het centrale gedeelte van
Noordwijk aan Zee dit jaar al in
te voeren. De voorbereiding
vergde echter meer tijd dan ver
wacht. Zo sprak de gemeente
uitgebreid met alle betrokkenen,
onder wie bewoners, winkeliers,
wijkverenigingen en andere be
langengroeperingen.
Die inspraak leidde ertoe dat het
betaalde parkeren niet geldt
voor heel Noordwijk aan Zee,
zoals oorspronkelijk het plan
was. Bovendien is de vergun
ning die bewoners moeten aan
vragen voor het parkeren van
hun auto in de woonstraten
goedkoper geworden. De ge
meente dacht in eerste instantie
aan een tarief van 35 euro voor
één jaar. Dat is nu twee jaar ge
worden. Mindervaliden kunnen
drie in plaats van twee uur on
betaald parkeren op gehandi
captenparkeerplaatsen.
Parkeren op de Astridboulevard,
de Tappenbeckweg, de Bosweg,
de Golfbaan en het Wantveld
wordt gratis van oktober tot
maart en in de zomermaanden
na negen uur 's avonds. Het ta
rief gaat omlaag van 2,04 euro
per uur naar 1,13 euro per uur.
Daarentegen wordt de parkeer-
kaart, die al in gebruik is en
waarvan alle Noordwijkers voor
iets meer dan 11 euro per jaar
gebruik kunnen maken, minder
waard. Burgemeester en wet
houders vinden het een 'luxe re
geling' dat op vertoon van deze
kaart twee uur gratis kan wor
den geparkeerd op
parkeerplaatsen. Het col
de mogelijkheden vanaf I
jaar beperken tot het paj
rein achter de Dampasl
Huis ter Duinstraat, de F
Kruystraat, het Jan Kroo
en de vijftien parkeerpla#'d
het benzinestation a» v«
Wantveld. „De regeling
van kracht is, stimuleert
bruik van de auto op k
standen en draagt niet
het gebruik van de e
licht het college de
toe.
Met de uitbreiding vanj
taald parkeren wil de ge
ervoor zorgen dat de m
van het drukste deel v
wijk aan Zee gemakkelijt
hun huis kunnen parkei
bezoekers zoveel mogi
het centrum te weren, 1
keren op het Wantveld ifl
meimaanden maar O.a
per uur en 4,50 euro vocf
le dag. De raadsleden
volgende week dondef
een commissievergaderj
mening geven over de
len van het college.
katwijk/leiden - Busmaatschappij Connexxion
heeft niet meer geld voor buslijnen in Katwijk. De
overheid trekt te weinig uit voor openbaarvervoer
om aan alle wensen te voldoen. Er kan geen geld
bij, er moet eerder worden bezuinigd. De maatre
gel om bus 41 volgend jaar niet meer door de
Tramstraat te laten rijden maakt de rit van Katwijk
naar Leiden efficiënter, zegt een woordvoerder.
Met de nieuwe dienstregeling voor de bussen in
Katwijk, die op 15 december ingaat, rijdt bus 41
over de Meeuwenlaan, Parklaan en Drieplassen-
weg naar het Vuurbaakplein. De bus doet dan de
Tramstraat en Boulevard niet meer aan. Dat pakt
nadelig uit voor ouderen, die nu aan de Tram
straat instappen om via het Vuurbaakplein naar
Leiden te reizen. Volgens de busmaatschappij
worden op die manier de lijnen 41 en 3l|
kaar gekoppeld, waardoor de rit efficiel
sneller is. „En het aantal haltes voldoet nol
aan de eisen: niemand hoeft meer dan I
derd meter te lopen voor een bushalte",!
woordvoerder van Connexxion.
Volgens hem hebben reizigersorganisatil
en de provincie Zuid-Holland geen bezwal
de gewijzigde dienstregeling. Er is oolJ
keus, nu de uitgaven voor openbaar ven
ruglopen. „Vroeger kon je nog wel eens eT
ritje maken of een onrendabele lijn in stal
den. Maar de situatie is niet meer zo roo!
Onze opdrachtgever, de provincie, moe®
maken. Als je er in Katwijk iets bij doet, i~
gens anders iets vanaf."
Leidsch DagbladAIiC II ïliVIiïV
ANNO 1902
Zaterdag 4 October
INGEZONDEN - In antwoord op het ingezonden
stuk van gisteren zij u bericht dat burgemeester
v.d. Werft gewoond heeft in het huis op de v.d.
Werffstraat tegenover de Leegewerfsteeg, thans
een R.K. weeshuis.
Vroeger was dit perceel een pakhuis voor graan en
meel, toebehoorende aan den heer Brummelkamp,
wonende Haarlemmerstraat, hoek Kerksteeg. Wel
licht kan genoemde heer u meerdere inlichtingen
geven. Hoogachtend N.F.
T00NEEL- Op den vooravond van 3 October
tal van Leidens ingezetenen, de laatste jare
den Schouwburg, om zoo langzamerhand,
te en de zorgen des levens vergetend, in de
stemming te komen, die den rechtgeaarder
der sleutelstad betaamt op den gedenkdag
dens Ontzet.
Ook Donderdagavond maakten velen zich 0
van het Rotterdamsch Tooneelgezelschap t
gen genieten, en zoo konden de leden der c
ber-vereeniging profiteeren van de hun aan
den vermindering van prijzen.
ANNO 1977
LEIDEN - Eén van de wagens van de grote 3 October-optocht. De schoolklas met het dikste sti
je ter wereld: Billie Turf en zijn even omvangrijke zusje Bessie. Foto: Archief Leidsch Dagblad
Dinsdag 4 oktober
KOUDEKERK AAN DEN RIJN - Bij toeval is het
waarschijnlijk oudste gedeelte van Ridderhofstad
Den Tole in Koudekerk aan den Rijn ontdekt. Al
geruime tijd wilde de Amsterdamse zenuwarts Van
Tol, een nazaat van het geslacht Van Tol dat eeu
wen lang het stamhuis heeft bewoond, opgravin
gen laten verrichten in de Hoogenwaardsche Pol
der om de juiste ligging van het huis in vroeger tij
den vast te kunnen stellen. Onlangs begon de ar
cheologische werkgemeenschap Rijnstreek met
onderzoekingen. Langs de grachtwallen eerst, want
daar zijn gewoonlijk de oudste restanten te vinden.
Er werd niets gevonden in dat gedeelte van het ter
rein. Maar wel een stuk verderop, verder van de
gracht af. Daar lagen oude kloostermoppen (een
vroeger gebruikte steensoort) die een dragline kort
tevoren boven had gehaald bij het graven van een
sleuf in het kader van werkzaamheden ten behoeve
van de gemeente. Hierdoor werd de werkgroep op
het goede spoor gezet: al op de eerste dag dat het
zoekwerk werd verricht stuitte men op de ouc
overblijfselen van het oude Huis Tol.
Ridderhofstad Den Tole dateert van kort voor
1300. Het werd toen bewoond door ridder Fl
van Tol en zijn vrouw Marcelia. Ridder Floris
de een belangrijke rol in het leven van die tij<
betekende vanzelfsprekend dat hij in een ver
huis moest wonen. Waarschijnlijk heeft men
één van de muren van zijn woning (officieel v
bare, riddermatige behuizing geheten) ontde
In de helse strijd tussen Hoeken en Kabeljau
werd Leiden het centrum der twisten, de kas
werden versterkt. Het mocht niet baten: vele
gebouwen werden bij de belegering van deze
verwoest, waaronder ook Ridderhofstad Den
In 1425 werd het opnieuw opgebouwd en be
ken door Dirk van Tol. In deze tijd vervulde T
nog slechts de functie van boerenbedrijf. Bij
beleg van Leiden brandde het af; alleen de n
bleven staan. In 1675 werd het huis opnieuv
gebouwd en kwam het in eigendom van Maq
tha Helena de la Torre.
Foto's In deze rubriek kunnen worden nabesteld door binnen veertien dagen na plaatsing 2,50 (voor een exempl
13 bij 18 in zwart wit) over te maken op gironummer 57055 tai.v. Dagbladuitgeverij Damiate b.v. Postbus 507, 20
Haarlem, onder vermelding van Leidsch Dagblad, ANNO d.d. (datum van plaatsing) of door contante betaling aan
van het leidsch Dagblad, Roosevdtstraat 82 te Leiden. U krijgt de foto binnen drie weken thuisgestuurd.
Irwe
