Biologische bom
in een weekje klaar
GESPREK VAN DE DAG
'Acute dreiging komt van biologische en
chemische middelen in terroristische handen'
Duizenden doden
door de eeuwen heen
HDC152
MENSELIJK
De zangeres van de
Zweedse popgroep
ROXETTE moet vol
gende week een ope
ratie ondergaan om
een HERSENTU
MOR te laten verwij
deren. Dat heeft een
woordvoerster ge
meld. De Europese
tournee van de band
is in verband met de
operatie afgelast. De
44-jarige Marie Fre-
driksson belandde
twee weken geleden
in het ziekenhuis na
dat zij het bewust
zijn had verloren en
met haar hoofd tegen het aanrecht was gevallen. Artsen
ontdekten toen het gezwel. Roxette scoorde hits met
'Joyride' en 'The Look'. Foto: AP
De halve kokosnoot die KAPITEIN WILLIAM BLIGH als kom
gebruikte op zijn reis van veertig dagen in een open boot na
de muiterij op het schip de Bounty in 1789, is op een veiling
in Londen verkocht voor 71.700 pond (bijna 113.000 euro).
Het Londens Nationaal Maritiem Museum kocht de kom, met
nog een paar relikwieën die werden geveild bij Christie's. Op
de buitenkant van de kom kerfde Bligh zijn initialen en de
tekst 'De kom waaruit ik mijn miserabele rantsoen eet'. Een
echtpaar uit Nieuw-Zeeland, afstammelingen van de beroem
de kapitein, bracht de spullen in.
De acteur Arnold
Schwarzenegger
ziet liever niet dat
er een gigantisch
TERMINATOR-
STANDBEELD
verrijst in een
park in zijn ge
boortestad Graz
in Oostenrijk. Dat
heeft het Forum
Stadtpark, dat
zich inzet voor de
plaatsing van het
standbeeld, gis
teren gezegd. Het
Forum ontving
vorige week een brief van de acteur die onlangs de opna
mes van een derde Terminator-film afrondde.Hij zei
dat hij zich gevleid voelde, maar dat hij het een beter
idee vond om het geld te besteden aan sociale projecten
en de Paralympische Spelen", zei een woordvoerster van
het Forum. Het metalen standbeeld dat het Forum in het
park wil neerzetten moet zo'n 25 meter hoog worden zo
dat het boven alle bomen uittorent. Foto: AP
Holle Bolle Gijs en
Langnek, twee bekende
sprookjesfiguren van de
EFTELING, komen in mi
niformaat naar MADURO-
DAM. Op zijn beurt krijgt
de Eftelingeen miniatuur
dorp van het Haagse Ma-
durodam. Het idee voor de
uitwisseling is ontstaan
doordat beide attractiepar
ken dit jaar een halve eeuw
bestaan. Naast Holle Bolle
Gijs en Langnek komt er
ook een paddestoel die
muziek maakt in Maduro-
dam. Dat heeft een woord
voerder van de Efteling in
het Brabantse Kaatsheuvel
bekendgemaakt. De ont
hulling van de sprookjesfi
guren in Madurodam en de
opening van het minidorp
in de Efteling zijn morgen.
SBS6 heeft gisteren
in de uitzending over
de uitreiking van de
GOUDEN BEELDEN
voor Nederlandse tv-
programma's zijn ei
gen winnaar, PETER
R. DE VRIES, niet
genoemd. Het
SBS6-programma
bet televisiejaar
2001-2002 toonde
een verslag van het
Nationale Omroep-
gala in Hilversum,
waar donderdag de
Nederlandse Gouden
Beelden werden uit
gereikt. Het pro
gramma repte echter
met geen woord over de 'eigen' winnaar in de categorie
Informatie, Peter R. de Vries.Alles kwam aan bod, maar
mijn prijs en de categorie werden in de hele uitzending
niet vermeld, alsof het gewoon niet bestaat", reageerde
de onthutste misdaadverslaggever gisteravond. ,,Een gê
nante vertoning, vooral als je bedenkt dat ik de enige
SBS6-winnaar ben." ,,Het is hoogst merkwaardig. We
gaan dit tot op de bodem uitzoeken", aldus de woord
voerder van SBS6. Foto: GPD
Het 'enfant terrible' van het Belgische koningshuis,
PRINS LAURENT, gaat volgend jaar trouwen. Dat meld
de de commerciële televisiezender VTM afgelopen week
einde. De verloving van de jongste zoon van koning Albert
II met Claire Cooms, dochter van een Belgische moeder
en een Britse vader, zou in november bekend worden ge
maakt. Het is niet voor het eerst dat Laurent door de Bel
gische media wordt 'uitgehuwelijkt', maar dit keer zou
het menens zijn. Volgens VTM hebben bronnen rondom
Laurent het nieuws over de aanstaande verloving beves
tigd. De bruiloft staat volgens de omroep gepland voor
mei of juni 2003. Het Belgische Hof geeft voorlopig geen
commentaar.
PRINSES ANNE,
de enige dochter
van de Britse ko
ningin Elizabeth
II, moet voorde
rechter verschij
nen, omdat haar
HOND een echt
paar heeft aange
vallen. Ook haar
echtgenoot, Tim
Laurence, is ge
daagd. Dat heeft
een woordvoerder
van Buckingham
Palace gisteren
bevestigd. Het
boulevardblad
Mail on Sunday
meldde gisteren
dat het echtpaar
werd aangevallen
toen de prinses en haar man hun bullterriërs oefenden in
een park. Het echtpaar liep geen verwondingen op. Vol
gens de krant zijn Anne en haar man 9 oktober gedaagd.
Het is vermoedelijk de eerste keer dat een vooraanstaand
lid van het Britse koninklijk huis voor de strafrechter
moet verschijnen voor een andere strafbaar feit dan een
snelheidsovertreding. Foto: AP
De productie van biologische en chemische wapens is een eenvoudige procedure waarvoor een grote fa
briek helemaal niet nodig is, zeggen deskundigen. Foto: AP
ca's en goedkope elektronica die met irritante
geluidjes vanaf de achterbank de gehoorgan
gen teisterde op de 1500 kilometer naar een
Zuid-Franse vakantiebestemming. CNee sorry,
het bonnetje om te ruilen heb ik niet meer. j
Dit soort gedrag kun je het beste ontivikkelen
in een periode dat je zelf nog geen kinderen
hebt. Dat geeft een grote mate van immuniteit.
Kwetsbaar word je pas in de fase nadat je je
zelf hebt voortgeplant. Noem maar iets wat
herrie maakt, smerig kleeft of afgeeft in een
viesgroene kleur, mijn nazaten hebben het al
lemaal van wraakzuchtige ooms en tantes ge
kregen. Kinderspeelgoed kopen is oorlog.
Een bewust fout cadeau is een soort Paard van
Troje dat je gezin binnendraaft, openbarst en
dan een tijdlang voor veel ellende zorgt. De lol
voor de gulle gever zit hem in de wetenschap
dat hij een familielid een gevoelige slag toe
brengt. Direct resultaat van zijn werk heeft hij
niet. Hij moet het doen met de vernietigende
blikken van zijn slachtoffers, die weten dat de
werkelijk aan te richten ellende nog moet ko
men.
jfe
De ultieme vorm van oorlogvoering de psy
chologische, is mij het liefst. Het bespaart je
een gang tiaar de speelgoedwinkel, en je geeft
toch iets wat de ouders in het gezin van de vij
and (het liefst familieleden, goede vrienden
mag ook) onwelgevallig is. Als je broers en (in
mijn geval) zussen kinderen hebben die min
stens vijfjaar ouder zijn dan die van jou, is
het geduldig wachten op je kans. Die komt
vanzelf.
Mijn gloriemoment beleefde ik vorige week
zondag traditioneel de dag dat bij ons in het
dorp familieleden bij elkaar klitten om zich
zo'n twee uur aan elkaar te ergeren. De kinde
ren scholen samen in een afzonderlijke ruim
te, tot aan het jaar dat ze gaan puberen. Dan
vinden ze zichzelf oud en zeker wijs genoeg
om bij de volwassenen te zitten. Allerlei opvoe
dingsvraagstukken worden opeens onderwerp
van openbaar debat. Ik geef ongevraagde ad
viezen voor drankgebruik, het organiseren van
examenfeestjes, de omgang met meisjes (of
jongens, al naar gelang de gesprekspartners)
en het opvoeren van de scooter of andere ge-
ïield
kte.I
igml
ochti
ijekr
motoriseerde rijwielen. De ultieme wraak
alle karaoke-setjes, houten hamerbanken, |q|
listische machinegeweren met lichtspoorn
nitie en andere rampcadeaus van de afgel
jaren, komt als mijn tivee oudste nichtjes
len opgaan voor de navelpiercing Cpiers-r
zegt mijn moeder, wat eigenlijk een veel bt rm;
woord is). En er zich een neefje aandient d ie en
zeurt om een hanenkam, een paardenstal gen c
zwartgelakte nagels. De ouders zijn daar,
een eufemisme te gebruiken, nog niet aan
Maar oom Dick is sterk voor. Hij spreekt b vluc
vlogen over het ontivikkelen van de eigen schoi
identiteit, het belang van deze cultuuruita iverv£
binnen de groep en de schoonheidsidealen i uit 1
een nieuwe generatie jongeren.
Nichtjes en neef hangen aan zijn lippen.
En hij is immuun voor de wraak van zuss g- Ze
en zwagers. tehef
Zijn tienjarige dochter valt al flauw bij del ere w
dachte aan gaatjes in haar oren. tarm
onde
ien ei
form
4eld«
nkor
lolitif
valle
Dec
lend
De moderne geschiedenis geeft we
tenschappers die zich zorgen ma
ken over bioterreur door terroristen
gelijk.
De Amerikaanse sekte 'Order of the
rising sun' had in 1972 de beschik
king over een monster van Sal
monella typhi, veroorzaker van ty
fus. De radicale Baader Meinhof-
groep bleek in 1980 in het bezit van
de bacterie Closteridium botulinum
maker van het dodelijke botuline-
gif-
De eerste aanslag door een 'burger-
groep' met dodelijke afloop was in
1995 toen de Japanse sekte Aum
Shinrikyo het zenuwgas sarin in de
metro van Tokyo verspreidde.
Twaalf mensen kwamen om het le
ven. De sekte bleek ook in het bezit
van Bacillus anthraxis - de milt
vuurbacterie - en de genoemde
bacterie voor botulinegif.
Op het militaire slagveld gaat de ge
schiedenis van biologische wapens
eeuwen verder terug. Tijdens de
Frans-Britse oorlogen in Amerika
- N
gaa
oen
loete
vam
Tilbi
env\
itseèkte c
tvi coi
tussen 1754 en 1767 gaven Bril
troepen lakens met het pokken1
aan indianen. Van sommige stanüif
men stierf de helft van de popula c.
Japan heeft toegegeven in de Tw
de Wereldoorlog biologische wa
pens (paratyfus, miltvuur en pes
hebben gebruikt tegen de Chin<
bevolking en krijgsgevangenen.
Voor chemische wapens is de oj
somming nog uitvoeriger. Na de
mosterdgasaanvallen in de Eerst^ji
Wereldoorlog, is het in de vorige
eeuw ook gebruikt door Spanje, 1
lië, de Sovjet-Unie, Japan, Egypte
Irak.
Dat Irak daadwerkelijk chemisch
en biologische voorraden heeft,
staat vast. In 1995 gaf het regime
te beschikken over honderden tc
nen mosterdgas en zenuwgassenjuil
Het werd al met dodelijk effect in 1
gezet in de jaren tachtig tegen I
In maart 1988 werden duizendi
Koerden in Halabja gedood dooi
een aanval met mosterdgas en
'nt
ligkv
Eei
Tilb
i-jalcoh
pro
leén- H
Oph
ipjnrijl
peel a
js w
geno
Boord1
utc
ire
0 «hol
litOi
ovei
Irajanee
len )e klc
ir inde
ij pi
Eer
Het is de maand van de massa
vernietigingswapens. Irak heeft
biologische en chemische wa
pens en kan ze drie kwartier na
het bevel inzetten, zo meldt het
langverwachte rapport van de
Britse regering. Aan een nucleair
wapen wordt hard gewerkt, maar
de bom is nog niet gereed. Ter
wijl de politieke discussie over de
betrouwbaarheid van premier
Blairs bevindingen volop woedt,
kijken wetenschappers verwon
derd toe. Het zijn vooral de inter
nationale terreurgroepen die we
moeten vrezen.
„De politiek heeft van oudsher
de neiging het volk gerust te
stellen. We hebben als weten
schappers dan de taak om de
feiten te laten zien", zegt bio
chemicus Huub Schellekens van
de Universiteit Utrecht.
De feiten zijn volgens Schelle
kens alarmerend genoeg. Een
atoombom in de handen van
Saddam Hussein is op dit mo
ment niet het grootste gevaar.
De acute dreiging komt van bio
logische en chemische strijd
middelen die in handen van ter
roristen vallen.
Bij het maken van kernwapens
vormen de specialistische ken
nis, grondstoffen en productie
methoden een barrière. Bij bio
logische en chemische wapens
zijn die drie belemmeringen er
niet. Chemische en vooral bio
logische wapens zijn kinderlijk
eenvoudig te maken. „Ja, het is
echt simpel", verzekert Schelle
kens nuchter. „Met een investe
ring van 10.000 euro in gangba
re laboratoriumapparatuur kom
je een heel eind."
Favoriet bij de knutselende ter
rorist is miltvuur. De bacterie is
volop in de natuur aanwezig: in
kadavers van besmet vee, maar
ook in de grond waarop veelvul
dig vee graast. De kennis over
het kweken van de bacteriën is
makkelijk toegankelijk, zo blijkt.
Minstens zes Nederlandse we
tenschappelijke bibliotheken
hebben hét standaardwerk er
over in de schappen staan. Bij
de bibliotheek van de medische
faculteit van de Erasmus Uni
versiteit in Rotterdam is dit boek
zonder legitimatie of opgaaf van
redenen in te zien. De medede
ling dat bezoekers een college-
of personeelskaart moeten to
nen, hangen er 'alleen om het
grote publiek weg te houden',
zegt een medewerker.
Het naslagwerk beschrijft nauw
keurig hoe zowel de miltvuur
als de botulismebacterie is te
isoleren uit grondmonsters. Het
geeft ook gedetailleerde infor
matie over het zuiveren, ver
meerderen, oogsten en opslaan
van de bacteriën. De benodigde
apparatuur is in elk medisch of
biologisch laboratorium te vin
den. Een student in bescher
mende kleding kan ver komen
na een paar dagen.
Voor chemische wapens, zoals
mosterd- en zenuwgas, geldt
eenzelfde verhaal. De berei
dingswijzen staan in handboe
ken. Op internet is het procédé
voor sarin, VX-gas en tabun te
vinden. Voor het maken van
mosterdgas staat stap voor stap
beschreven hoe je de twee be
nodigde grondstoffen met el
kaar moet laten reageren.
De grondstoffen voor de gassen
zijn, op enkele uitzonderingen
na, eenvoudig te verkrijgen. Ge
vaarlijke bacteriën waren tot
voor kort te bestellen bij labora
toria. Een keurige aanvraag op
duur briefpapier was voldoende.
De christelijke fanaticus Larry
Harris kocht in 1995 bij het ge
renommeerde American Type
Culture Collection (ATTC) enke
le monsters van de pestbacterie
Yersinia pestis. Irak haalde in de
jaren tachtig de gewenste bacte
riën bij hetzelfde ATTC en bij
het Institute Pasteur in Parijs.
Voor de Bacillus anthraxis hoeft
Irak helemaal geen moeite te
doen: de miltvuurbacterie is
ruimschoots aanwezig in de bo
dem van Irak.
Het dodelijke pokkenvirus is
minder makkelijk te krijgen,
maar Russische laboratoria en
fabrieken zijn notoir slecht be
veiligd. In juni bezochten Ne
derlandse journalisten een fa
briek even buiten Moskou. Nog
altijd liggen er op het terrein van
Volgens een Brits rapport kan Saddam Hussein binnen drie kwartier na een beslissing
toe massavernietingswapens afvuren. Een grotere dreiging komt volgens wetenschap
echter van terreur- en sektarische groeperingen. Foto: Reuters/Lazim Ali
'Biopreparat' in Volginskiji
monsters van dodelijke virussen
opgeslagen, de enige beveiliging
rom 'X'nme> Against Humanity" Iraqi National Congress.)
1m<>ng the corpses at Halahja, children were found dead where they had
heen playing outside their homes. In places, streets were piled with corpses.
Inwoners van de stad Halabja, in het noorden van Irak, werden in 1988 slachtoffer van chemische wa
pens door het Iraakse regime. Foto: Reuters/Dan Chung
bleek de oude herdershond
Boy.
Na de productie resteert de
laatste stap: de 'weaponization',
het 'tot wapen maken' van de
giftige stoffen. Dat is lastig. Ra
ketten zijn te zwaar of het gif
laat zich niet goed vernevelen.
Dat stelde westerse regeringen
lange tijd enigszins gerust. Ook
is er een militair probleem. Het
uiteindelijke effect op vijandelij
ke troepen is onzeker en op het
slagveld kan een gifwolk een
voudig de verkeerde kant op
waaien.
Nee, het is niet een chemische
oorlog waar de wetenschappers
voor waarschuwen. Het zijn de
fanatieke sektes en terroristen
die Schellekens en Osterhaus
zorgen baren. Eén of een aantal
biologische aanslagen in stede
lijke centra met desnoods
'slechts' enkele tientallen doden
is voldoende om de bevolking
enorme angst aan te jagen.
Schellekens schetst een somber
scenario.Als ik met een doos
antrax op 24 hoog op de galerij
van mijn flatwoning ga staan en
erda
n 'an d
igeki
t> - Bi
Duit
de wind staat goed, heb ik z de D
effect."
Dat het simpel en anoniem
bewees het Amerikaanse mii g
terie van defensie zelf. Ondf 10-jai
zoekers lieten gloeilampen j ie Ko
vuld met een onschuldige b eerlij
terie door de ventilatieroost e kee
kapot vallen op passerende n in 1
trotreinen in New York. Del van z
teriën waren later terug te vi tuig 1
den tot in de verste uithoekimae
van het metrostelsel. mak
Viroloog Ab Osterhaus van Mön<
Erasmus Universiteit in Roti
dam sluit zich aan bij de wa Llff
schuwende woorden van Sc
lekens. „We moeten serieus f\
kening houden met biologis
terreur. Na de aanslagen vai Md a
september is het onvoorste trdar
scenario werkelijkheid gev beel j
den." cdelaj
Paniek is volgens Osterhau wit S]
nodig. Wel pleit hij voor rei «emi
me. „Een eerste aanval is
voorzien. We moeten voorin i35-ja
reid zijn voor het geval dat,
maar ik slaap nog prima."
Jeroen de Vreede
Er zijn allerlei manieren om een ge
zin via jonge kinderen te treffen
met vormen van terreur. De speel-
'oedboekjes voor Sinterklaas -
die waarschijnlijk dankzij de
klimaatveranderingen momen
teel al in verontrustende hoe
veelheden langs onze 'Ja JaJ'-
sticker glijden - bieden
daartoe volop mogelijkhe
den. Intertoysgids bladzijde
68: het drumstel (compleet
met basdrum, pedaal, torn torn
en cimbaal, krukje niet inbegre
pen, €69,99). Of het speelgoedboek
je 'Blokker pakt uit' op bladzijde 3:
de echo-microfoon (werkt zonder
batterijen!). Gegarandeerd om sta
pelgek van te worden.
Laat ik het maar eerlijk toegeven: ik
was zelf ook zo'n oom die zijn neefjes
en nichtjes brandweerauto's gaf die
echt met water konden spuiten, of
overlaadde met valse mondharmoni-
