KUNST CULTUUR
Ode aan Leidse
bibliothecaressen
'Kunst hoort volgens mij niet op de plee'
Oude chansonnier fantastisch bij ste:
Lenneke Ruiten wij
Vocalisten Concou
Maarten 't Hart over 40 jaar gebruik openbare bibliotheek
Mager
visitekaartje
van Gorki
Leidse Kunstroute beter bezocht dan vorige jaren
Een waardig vaarwel van Aznavour
Toetanchamon
krijgt gezicht
Griffels
uitgereikt
Schilderijen in
Ierland gestolen
Nederlandse architecten
de race voor Ground
Maarten 't Hart doet in 'Het Meisje met de Zwarte Nagels' uit de doeken welke boeken hij de afgelopen
veertig jaar zoal met grote stapels tegelijk uit de bibliotheek heeft meegenomen. Foto: Henk Bouwman
door Coen Polack
leiden - Het laatste boek dat
schrijver Maarten 't Hart bij de
Openbare Bibliotheek Leiden
heeft geleend, is de grote-letter-
uitgave van 'Bezeten van mij'
van Nicci French. „Niet omdat
mijn ogen slecht zijn, maar om
dat de normale uitgave qltijd
uitgeleend is." Het eerste boek
dat 't Hart veertig jaar geleden
leende, was het toentertijd in
sommige kringen opruiende
'Zielkunde en de zin van ons le
ven' van J. de Hoop.
Deze en andere wetenswaardig
heden heeft 't Hart verwerkt in
het boekje 'Het meisje met de
zwarte nagels', dat gistermiddag
in de Centrale Bibliotheek in
Leiden ten doop werd gehou
den. 't Hart, grootgebruiker van
de Leidse bibliotheek, schreef
het essay om zijn veertigjarig bi
bliotheekbezoek te vieren.
In het essay doet 't Hart uit de
doeken welke boeken hij de af-
gelopep. veertig jaar zoal met
grote s^pels tegelijk uit de bi
bliotheek heeft meegenomen en
hij vertelt en passant de recente
geschiedenis van de bibliotheek.
In de tijd dat 't Hart vanuit
Schiedam naar Leiden verhuis
de, bestonden er in de stad twee
openbare bibliotheken, die later
fuseerden, 't Hart had bij allebei
een abonnement.
De Openbare Bibliotheek Reu-
vens huisde aan de Breestraat.
„Vergeleken met de pracht en
praal op de Lange Haven en op
de Hoogstraat te Schiedam was
het maar een droefgeestige be
doening. Oude tot zeer oude
boeken, veelal stukgelezen, en
geplaatst in donkere, nisachtige
kasten in spelonkachtige kamers
in het uitgewoonde pand aan de
Breestraat. Mij leek het onwaar
schijnlijk dat ik het daar, gelet
op het boekenaanbod, langer
dan een jaar of twee als lid zou
kunnen uithouden. Voor de
bibliothecaressen hoefde ik
trouwens ook niet te komen, die
zagen eruit alsof ze vanachter
het IJzeren Gordijn vandaan *ya-
*-,en gekomen."
Toen de bibliothecaressen jon
ger en aantrekkelijker werden,
vormden zij een belangrijke re
den waarom 't Hart zo lang
abonnee van de bibliotheek is
gebleven. Bij Reuvens werkte
een meisje met wie hij in zijn ro
man 'De Kroongetuige' dingen
doet die in het echt, zo schrijft
hij, nooit hebben plaatsgevon
den, en in de Rooms-Katholieke
Openbare Bibliotheek werkte
het meisje met de zwarte nagels.
„Ach, wat een meisje. Hoe vaak
heb ik niet op het punt gestaan
om haar te vragen of ze zichzelf
wou afstempelen zodat ik haar
drie weken kon meenemen."
Na veertig jaar is er voor 't Hart
nog voldoende te lezen. Hij zegt
nu zelfs boeken te lenen om te
zorgen dat ze niet uit de collec
tie verdwijnen vanwege te wei
nig belangstelling. Eén zo'n
boek, waarvan de bibliotheek
ontdekte dat alleen hij het nog
wel eens leent, kreeg hij gisteren
cadeau, samen met een verlen
ging van zijn abonnement v<j>or
de komende vijf jaar.
muziek recensie
Hans Keijzers
Concert: Gorki. Gezien: 28/9, LVC,
Leiden.
Met 'Eindelijk Vakantie' van
twee jaar geleden, probeerde
Luc de Vos van Gorki het al
even en met het nieuwe album
Vooruitgang' steekt de Vlaming
wederom de grens over. In Bel
gië is Gorki megagroot en er
moet toch een plaatsje op de
Nederlandse markt zijn voor de
band met de grappige, melan
cholische teksten, verpakt in
heerlijk ademende melodieën.
Dan moet je echter wel een lek
ker visitekaartje afgeven en dat
was zaterdag in het LVC een
tikkeltje te mager.
De nieuwe cd Vooruitgang'
staat centraal en die nummers
krijgen een vette, volgepla-
muurde sound mee, met weinig
ruimte voor nuance. Zijn aan
kondigingen ('dit nummer
heeft maar twee noten, maar
wel twee heel belangrijke noten
dames en heren!) staan bol van
sarcasme, maar krijgen op het
eind van de set ook last van
metaalmoeheid. Gelukkig is er
het superoudje 'Ooit was ik een
soldaat', van toen Gorki nog ge
woon Gorky heette.
Het hilarische 'Het voorspel
was moordend' dat De Vos
aanvult met: 'de nasleep viel
mee, en de daad kon er mee
door' is een klein pareltje.
'Monstertje' en "We zijn zo
jong' worden in een veel rusti
ger setting neergezet en dan
ontroert De Vos. Bij Studio
Brussels Tijdloze 100 stond
'Mia' op nummer twee tussen
'Creep' van Radiohead en
'Smells like teen spirit' van Nir
vana. Van 't Groenewoud heeft
zijn Maria, maar Luc de Vos be
zingt Mia. Zijn teksten zijn geen
hapklare brokken, maar laten
ruimte voor interpretatie.
De vlakke, nasale vocalen van
Luc de Vos zijn op de cd aardig
bijgeschaafd. In het LVC zingt
de Vlaming vooral slordig.
Doordat de stem behoorlijk op
de voorgrond staat, valt het be
perkte bereik van de zanger dps
te meer op.
door Aad van der Ven
den bosch - Het Internationaal
Vocalisten Concours 's-Herto-
genbosch is een sensationele
triomf geworden voor de jonge
Nederlandse sopraan Lenneke
Ruiten uit Alkmaar. Toen zij gis
teravond uit handen van prins
Constantijn en prinses Lauren-
tien de eerste prijs (twintigdui
zend euro) ontving, had zij al te
horen gekregen dat haar ook de
persprijs, de publieksprijs en de
Caroline Kaartprijs ten deel wa
ren gevallen.
Bovendien ging de dit jaar inge
stelde prijs van een jongeren-
jury, die voornamelijk bestond
uit leerlingen van het Koninklijk
Conservatorium, naar Lenneke
Ruiten. In de bijna een halve
eeuw oude geschiedenis van dit
internationaal hoog aangeschre
ven concours - ooit behoorden
Elly Ameling, Nelly Miricioiu en
Thomas Hampson tot de win
naars - is een dergelijke opeen
hoping van prijzen, toegekend
aan één deelnemer, nog nooit
voorgekomen.
De vijf andere finalisten, onder
wie twee Japanse sopranen, ke
ken op het podium van het The
ater aan de Parade beteuterd toe
hoe de in 1977 geboren Neder
landse zangeres - zij was
weg de jongste en de vlo
met lof en prijzen werd o
den. Artisticiteit prevaleert
miskenbaar boven teel
Want de Poolse sopraan
zyna Dondalska was spet
lairder en de Amerikaans!
bariton Kyle Ketelsen tc
meer flair en ervaring. Ei
die Japanse sopranen Yui
ria Saens en Komaki M
stemmen om door een rit
te halen, maar glad en o
soonlijk.
Hoe anders ging het toe
neke Ruiten, deze ex-leé
van het Koninklijk Conserv
um, die als fluitiste begon
nu wordt geprezen door z
ressen als Cristina Deuteko
Elly Ameling, bij wie zij m
classes volgde. De internat
le jury, met Huub van Da
voorzitter en verder onder
ren de zangeressen Gail Gil N«
en Jard van Nes en de dii h®
Roberto Benzi, nam in de
lopen week met stijgendi
wondering waar hoe deze
sopraan de meest uiteenlt
de composities een eigen k
ter gaf. Tijdens de finale zo
enkele moeilijke liederen
Anton Webem met een wo
baarlijke vanzelfsprekendhi
Ei
Charles Aznavour in een uitverkocht Concertgebouw: verbijsterend hoeveel kracht en vitaliteit hij op bijna tachtigjarige leeftijd nog in
stem heeft. Foto: ANP/Juan Vrijdag
Foto: AP/Guy Levy
londen - Zo moet de Egypti
sche farao Toetanchamon er uit
hebben gezien. Althans, dat
denken de makers van de Britse
documentaire 'Who killed
Tutankhamun?Op basis van
röntgenfoto's van de schedel,
die schuilgaat onder het be
roemde gouden dodenmasker,
maakten ze deze reconstructie.
In de documentaire worden
meer onbekende feiten onthuld
over de vorst die meer dan 3200
jaar geleden overleed. Zo heeft
onderzoek aangetoond dat
Toetanchamon een aangeboren
rugafwijking had, waardoor hij
kreupel was.
Amsterdam - Peter Gestel heeft
gisteravond de Gouden Griffel
gewonnen voor zijn kinderboek
'Winterijs'. Het Gouden Penseel
ging naar Willemien Wil (foto)
voor haar illustraties bij het
boek 'Ik schilder met woorden'.
Daarnaast reikte Staatssecreta
ris van Cultuur Cees van Leeu
wen nog zes Zilveren Griffels en
twee Zilveren Penselen uit.
Voor het eerst gingen alle prij
zen naar Nederlanders. In an
dere jaren streek vooral België
met de eer. De prijsuitreiking
voor boeken tot 12 jaar was te
vens de opening van de Kinder
boekenweek 2002.
dublin - Dieven hebben gister
ochtend uit Russborough
House in het oosten van Ier
land vijf schilderijen gestolen,
waaronder werken van Rubens
en Jacob van Ruisdael. Het is de
vierde keer in 27 jaar dat schil
derijen uit het landhuis zijn ge
stolen. Donderdag waren juist
twee schilderijen teruggevon
den die vorig jaar uit
Russborough House waren ont
vreemd.
door Coen Polack
leiden - Bij de ihgang van de
Waag staat een snoepautomaat
Hongerige Leidenaren die een
rammelende maag hebben over
gehouden aan de koopzondag,
komen bedrogen uit als ze na het
inwerpen van een euro chocola
de, chips of snoep verwachten.
Deze automaat spuugt geen
snacks uit maar foto's, of liefdes
brieven, of armbandjes.
Het gaat om een kunstwerk van
Simone de Jong, een van de
kunstenaars die afgelopen
weekeinde deelnam aan de
Kunstroute. De Waag was het
middelpunt van de route, die
langs ateliers en galeries leidde.
In het gebouw is het de hele dag
flink druk, groepen scholieren
vervullen hun schoolverplich-
tingen op het gebied van beel
dende kunst en gebruiken de
bronzen sculpturen als onder
legger voor de door hen in te
vullen formulieren.
De snoepautomaat bij de ingang
van de Waag is toepasselijk; de
tentoonstelling binnen is eigen
lijk niet meer dan cultureel fast-
food; een spervuur van Leidse
kunst dat door de hoeveelheid
eigenlijk alleen vluchtig bekeken
kan worden. De kwaliteit is, net
als bij de Febo, niet exquise. Het
lijkt er op dat de kunstenaars
niet hun beste werk aan de
Waag hebben afgestaan, maar
dat in hun eigen ateliers laten
zien.
Een bijzondere activiteit tijdens
de Kunstroute is dit Vergeet de
WC niet', een kunstproject
waarvoor het Haagse kunste
naarsduo Petra en H@nzz de
toiletten van deelnemende gale
ries gebruiken om hun kunst
werken te exposeren.
Piet Franzen van Sidac Studio
aan de Hogewoerd vindt het een
beetje tegenvallen. „Ze hadden
van mij de hele wc mogen ver
bouwen, maar het is bij één
klein werkje gebleven. Er zijn tot
nu toe maar een paar bezoekers
geweest die ernaar gekeken heb
ben."
Fred Rohde van de Expansionist
Art Empire Gallery houdt zijn
toilet voor publiek gesloten. „Ik
heb even overwogen om mee te
muziek recensie
Peter Bruyn
Concert: Charles Aznavour. Gezien: 29/9,
Concertgebouw Amsterdam. Nog te zien:
30/9 Chassé theater Breda, uitverkocht;
2/10 Doelen Rotterdam; 14 en 15/10
Ned. Congres centrum, Den Haag.
Toen Aznavour gisteravond het
podium van het Amsterdamse
Concertgebouw opkwam, kreeg
hij reeds een staande ovatie. Er
kon dus eigenlijk niets meer
misgaan bij het begin van de
Nederlandse afscheidstoumee
van de 78-jarige chansonnier.
Maar dat lag niet alleen aan het
publiek. Ook de zanger zelf had
voor optimale omstandigheden
gezorgd: Een prima humeur,
een veertienkoppig orkest - in
clusief strijkkwartet en twee
zangeressen - en vooral een
wonderbaarlijk krachtig stem
geluid.
In interviews eerder dit jaar had
de Fransman van Armeense af
komst zijn omvangrijke wereld
wijde afscheidstoumee al ge
motiveerd door te benadrukken
te willen stoppen voordat het
niveau van zijn concerten zou
dalen. Een wijze uitspraak die
je uit de mond van meer arties
ten hoort, maar meestal als het
eigenlijk al te laat is. Zo niet bij
Aznavour. Het is bijna verbijs
terend hoeveel kracht en vitali
teit hij op bijna tachtigjarige
leeftijd nog in zijn stem heeft.
Nu is Charles Aznavour - gebo
ren in mei 1924 als Shahnourh
Aznavourian -natuurlijk altijd
een artiest van het straatvech
terstype geweest. Een 'selfmade
man', die als tienjarige reeds op
de planken stond, in de jaren
veertig chansons schreef voor
Edith Piaf en Juliette Grèco,
maar pas in de late jaren vijftig,
als dertiger, zijn eigen carrière
als zanger van de grond kreeg.
Vanaf dat moment liet hij zjfch
echter geen knollen voor ciriot-
pot heeft hangen. Bij Galerie
Frederiek en Ingrid Van der Vlist
aan de Nieuwe Rijn is het toilet
zondagmiddag nog door nie
mand bezocht. Een gereed-
schapkist verspert de doorgang,
maar de galeriehoudster zet
hem met alle liefde even opzij.
Deelnemers aan de kunstroute
krijgen een goed beeld van de
diversiteit van de Leidse kunst
wereld. Neem bijvoorbeeld de
galeries. Galerie Van der Vlist is
een zeer gestileerde galerie waar
de wijn ontkurkt op de tafel
staat te wachten op potentiële
kopers. De in mantelpakjes met
krijtstreep gestoken galerie
houdsters verwelkomen de be
zoekers bij de deur. Jazz van Mi-
les Davis speelt zacht op de ach
tergrond, bloemstukken op sok
kels, kleurige olierverven aan de
muur die viercijferige bedragen
moeten opbrengen.
Hoe anders is het bij Galerie
Pieter van Ulden waar kunste
nares Astrid Beumer ontspan
nen voor de deur, in het zonne
tje, een tijdschrift leest. Haar fo
toseries zijn voor een paar hon
derd euro te koop en ansicht
kaarten van haar werk kunnen
al vijftig eurocent, te deponeren
op een schoteltje, worden mee
genomen.
Ook ateliers zijn er in soorten en
maten. Zo heeft Ans Zuyderhout
een goed uitgeruste grafische
werkplaats in een pand aan de
Nieuwe Rijn. Ze geeft uitleg aan
een groepje bezoekers terwijl
anderen op de bank een drankje
gebruiken. In een lege, slecht
verlichte kelderstudio in Kunst
centrum Haagweg 4 ligt Michel
van Dam op zijn knieën vorm
pjes in de betonnen muur te
hakken. Hier zijn geen bezoe
kers die om uitleg vragen...
Volgens de organisatoren van de
Kunstroute hebben in het week
einde zo'n 4700 belangstellen
den aan de Kunstroute deelge
nomen. Ongeveer 500 meer dan
vorig jaar. Meer kunstenaars
dan ooit hebben dit jaar hun
atelier opengesteld; vorig jaar
zo'n 80, afgelopen weekeinde
105.
De publieksprijs die bezoekers
van de Waag toekennen aan het
besté kunstwerk gaat dit jaar
naar Jacques Turk. Zijn werk
wordt aangekocht door het CBK
voor de collectie van de kunst
uitleen.
Amsterdam - Twee Nederlandse
architectenbureaus behoren tot
de zes kandidaten die in de race
zijn om te mogen meewerken
aan de bebouwing van Ground
Zero, de plaats in New York
waar tot de aanslagen van 11
september het World Trade
Center stond. Dat heeft de Lo
wer Manhattan Development
Corporation (LMDQ, die de be
bouwing van Ground Zero coör
dineert, bekendgemaakt.
De LMDC koos de zes consortia
uit ruim vierhonderd inzendin
gen. In die zes consortia zitten
in totaal 27 verschillende bu
reaus en individuele architecten
uit diverse landen. De Neder
landse kandidaten zijn het Am
sterdamse bureau UN Studio,
dat deel uitmaakt van
Architects, en Neutelings R £5
uit Rotterdam, van het con
um Skidmore, Owings and o ot
ril (SOM).
Volgens
Pataki van de staat
vertegenwoordigen de nu
zen architecten en
de knapste koppen ter wimev
„New York verdient niet 64(
der", zegt hij in een persw pes
ring. „Waterop 11
gebeurd, trof niet alleen d< 140
enigde Staten, maar de hel ^h3j
reld en iedereen die de vi rerz.
koestert." Hij vindt het
passend en inspirerend d 'Mo
chitecten en ontwerpers
schillende landen samen
York City helpen
nen meer verkopen. Hij koppel
de een talent voor het schijn
baar moeiteloos schrijven van
pakkende liedjes - waarbij hij
ook populisme niet uit de weg
ging - aan gewiekste zakelijke
gaven. Bijvoorbeeld door de
Engelse taal te leren en er ook
in te gaan zingen. Het gevolg
was dat hij als enige chanson
nier van zijn generatie 'scoorde'
in Amerika en Japan.
Bij aanvang van zijn optreden
in Amsterdam kondigt hij in
zijn bekende charmante engels
aan dat er geen nieuwe num
mers op het programma staan.
Niemand had anders verwacht,
uiteraard. Het wordt een aan
eenschakeling van grote suc
cessen. Uit z'n begintijd, zoals
'Sa Jeunesse'. Uit de vroege
hoogtijjaren zestig, zoals 'For
me Formidable' en 'La Bohè
me'. Uit de jaren zeventig toen
hij wereldwijd doorbraak met
Engelstalig repertoire, zoals
Yesterday when I was young'
en 'She' - een lied waar E "s
Costello graag een
z'n eigen oeuvre voor
veren. Maar ook
de grens van de kitsch
lijk dicht naderen,
Maria' en 'La Mamma', 1
dat is eveneens Aznavour.
Terwijl het orkest zonder jth
demismen of frivoliteiten'
begeleidt, krijgt de zangen
het publiek herkenning
plaus na herkenningsappi
Aznavour werkt z'n AnL
damse afscheid ook zor
dramatische poespas af.Pavd.
woon prachtige vertolk»e o
van zijn allerberoemdste pit c
jes, omlijst door de subtielj
cro-eenaktertjes die de faL-j
decennia lang van hem keihj0(
Een waardig vaarwel. En ljlpr<
de vraag wanneer er weefc o
zanger opstaat die zo noiT^
lant en tegelijk zo stijlvol!
een hand in z'n broekzak!
staan zingen als Charles 4q
vour zondag deed in 'No|^0(
n'ai rien oublié'. Van
luzie
123.1
Een bezoekster van Art Gallery Caro kijkt bij de Kunstroute naar de kunst op de wc. Foto: Henk Bouwman
doen, maar kunst hoort volgens
mij niet op de plee."
Toch zijn de toiletten van de
meeste Leidse galeries wel voor
zien van een kunstwerkje. En zo
kan het dus gebeuren dat je op
het slecht schoongemaakte toi
let van het Centrum Beeldende
Kunst (CBK) tussen de spinnen
webben naar een computercol
lage van huisdieren in een bui
tenaards landschap zit te kijken.
Of naar een ander kleurig digi
taal werkje op de wc van Art
Gallery Caro aan de Nieuw-
straat. Caro is de enige deelne
mer aan het wc-project die ook
nog werk uit de galerie boven de
