LEIDENS ONTZET
et net-niet-gevoel op Gronings Ontzet
Laat de kinderen beseffen wat ze vieren
Louis Boisot
Oproep
Recept 2
R1
Groningen constant
Toen niemand nog maalde
om veiligheid op straat
zaterdag 28 SEPTEMBER 2002
ir uw beste (digitale) foto's van 2 en 3 ok-
jr van dit jaar op naar het Leidsch Dagblad,
inooiste inzendingen zullen op 4 oktober
Jeze krant worden opgenomen. E-mail: re-
ie.ld@damiate.hdc.nl.
Sidingen dienen vóór 4 oktober 9.00 uur
len te zijn.
Gistermiddag was het weer zover.
Het Minikoraal, inmiddels een niet
meer weg te denken onderdeel uit
het programma rond 3 oktober. Uit
gedost als burgemeester Pieter Adri-
aensz van der Werff sprak en zong
Lorentzschooldirecteur Eric Filemon
'zijn' koor toe. Voor een tiende keer.
Omdat het drie oktober wordt
Staan wij hier in het park
Wij komen om te zingen
Das zonder schep en hark.
En zo is het maar net. Niet minder
dan 1600 leerlingen van 25 Leidse
basisscholen zingen mee. Muzikaal
begeleid door K en G dat voor de ge
legenheid in geuzenpakjes is gesto
ken. Het hele Van der Werfpark is
vol. Want de kinderen zijn niet al
leen. Hun publiek bestaat uit leer
krachten, ouders, belangstellenden
en het bestuur van de 3 October Ver-
eeniging.
De ldnderen zingen de longen uit
hun lijf. Over Leiden, Piet Hein,
Rembrandt en de geuzen natuurlijk.
Kortom, over de Leidse helden van
weleer. Oud-Hollandse liedjes, aan
gevuld - of afgewisseld - met nieuwe
liedjes die eveneens de rijke historie
van Leiden bezingen. Als intermezzo
vertelt Van der Werff - eveneens op
muziek - de geschiedenis van het be
leg en ontzet van de Sleutelstad.
Want daar gaat het uiteindelijk om.
Het Minikoraal in het Van der Werfpark. Foto: Henk Bouwman
Laat de kinderen beseffen welk feest
ze vieren.
Geuzen bereikten de stad met hun bo
ten
Ze werden met veel enthousiasme
onthaald
Boisot bracht het voedsel
Dat Leiden aanbad
Het volk had in tijden geen brood
meert
Halverwege het repertoire roept Van
der Werff zijn 'opvolger', burgemees
ter Lemstra naar voren. Getooid met
ambtsketen stapt Lemstra op zijn il
lustere voorganger af. Alsof hij nooit
iets anders heeft gedaan, spreekt hij
de kinderen toe. „Wat vinden jullie
van het pak van deze burgemeester?
vraagt hij de menigte, terwijl hij
met een royaal armgebaar naar Van
der Werff wijst. „Vinden jullie ook
niet dat de burgemeester eigenlijk al
tijd in zo'n pak moet lopen?'' Het
antwoord laat zich raden. Uit de vele
kinderkeeltjes klinkt een volmondig
'jaaah!'. „Dat dacht ik al. Dan ga ik
volgende week aan de gemeenteraad
vragen of ze een flink budget willen
vrijmaken voor mijn kleding." Dit
keer zijn het vooral de volwassenen
die lachen.
Lemstra maakt niet alleen grappen,
maar ook complimenten. „Ik heb
nog nooit ergens zoveel kinderen bij
een gezien om te zingen. Ik vind het
geweldig wat jullie hier doen. En heel
belangrijk. Want jullie moeten de
Leidse historie later ook weer over
dragen."
Na dit korte intermezzo neemt File
mon de microfoon snel weer over.
Het Minikoraal is uiteindelijk niet be
doeld voor eindeloze speeches, maar
voor liedjes. Na dik een uur zingen,
sluit het Minikoraal af met het Leidse
volkslied, gevolgd door het Wilhel
mus.
Uiteraard worden beide liederen, in
tegenstelling tot de rest van de ge
zangen, staand ten gehore gebracht.
Nadat de laatste klanken van het
volkslied wegebben over het water
van het Steenschuur, vertrekt ieder
een weer naar huis of naar school.
Een enkeling koopt nog snel de cd
'Levend Beeld'. Vanwege het tienjarig
bestaan van het Minikoraal zijn alle
liedjes van het Minikoraal namelijk
op cd uitgebracht. Dan is het over.
De toon is gezet, de kop is eraf. Laat
het feest maar beginnen.
Timoteus Waarsenburg
ingen/leiden - Wat 3 okto-
tor Leiden is, is 28 augustus
iGroningen. Óf toch niet? Bij
laars begint het eind sep-
fer al te kriebelen. Maar leeft
ronings Ontzet ook zo in de
inistad? Weten de stadjers -
en de inwoners van de
kroningen zichzelf - eigen-
tl waarom het feest is? Een
Ie Groningen op Bommen
b Groningen begint het
Imet klaroengeschal, vanaf
lartinitoren. Maar wel om
puur, twee uur later dan in
1 Anders dan in Leiden is
fctzet niet een dag die je
kn kater begint. De meeste
rs zijn al niet eens meer
ie winkels zijn open, op
cholen is er gewoon les.
|de drakenbootrace in de
:ht is een zekerheidje. Pal
Ide pisbak bij de Visser-
brug - de lucht is nauwelijks te
harden - speurt een oudere
vrouw de gracht af. Mevrouw
Hoeksema, 75 jaar.
Tuurlijk weet zij hoe het zit.
„Man, 28 augustus, dat is een
begrip. Vroeger tenminste. Wij
gingen altijd met het hele gezin
naar de paardenkeuringen en
het hippisch festijn. En daarna
de kermis op. 's Avonds was het
vuurwerk. Dat was toen nog in
de binnenstad. Maar na Ensche
de mag dat niet meer, hè. Dat
moet nu in het Stadspark, die
uithoek. Die sfeer van toen is er
niet meer." Het is allemaal min
der geworden met Gronings
Ontzet, vindt Hoeksema. „Scho
lieren weten niet meer wat het
betekent. En dat is jammer,
vindt zij. „Het belang van het
vieren van 28 augustus wordt
niet meer onderstreept." Haar
conclusie: „Het leeft niet meer."
Of zij, het meisje van dertien dat
(advertentie)
op de Grote Markt-kermis uit
het spookhuis stapt, weet wat
voor dag het is? „Ja, woensdag.
Of bedoel je dat niet? Oh,
uuuhh... bevrijdingsdag dan. Is
dat goed?" Min of meer wel ei
genlijk. Maar van belegeraar
Bommen Berend of Ontzet-held
Carl Rabenhaupt - zeg maar de
Groningse Van der Werf - heeft
ze nog nóóit gehoord. „Mag ik
nou verder?" Ze loopt de Poele
straat in, waar het op feestdagen
éltijd druk is. Het in Groningen
wereldberoemde bandje FM,
dat zowaar de top 100 heeft ge
haald, staat zich in het zweet te
spelen. „Bommen Berend, is dat
niet de gitarist van Normaal?"
Op de Ossenmarkt is geen paard
meer te zien, de peerdenkeuring
is al lang geweest. Op een podi
umpje dansen twee meisjes op
doedelzakmuziek zonder van
hun plaats te komen. „Kló-ten-
mu-ziek", roept Alex, achttien
jaar. Hij draagt een groen-wit FC
Groningen-shirt. „Hoe die gast
heet? Bommen Berend? Shit, dat
had ik moeten weten. Die is heel
lang geleden Groningen bin
nengevallen om ons te bevrij
den, toch? Ik kom wel eens in
die koffietent tegenover de V
D, die heet ook zo." Voor Alex is
28 augustus geen dag om zich
op te verheugen.Alleen voor
ouwe lullen, joh. Maar de ker
mis is wel oké trouwens. Konin
ginnedag is veel leuker."
Het peerdespul, het traditionele
concours hippique, is dit jaar
niet in het Stadspark maar op
het Sportpark Essenberg. Dat is
voorbij het bordje 'einde be
bouwde kom' en een flink eind
fietsen over de Hereweg richting
Haren. Bij het oude Rooms Ka
tholieke Ziekenhuis, ooit het
grootste kraakpand van Neder
land, loopt hoogleraar geschie
denis Pim Kooij. Hij kent wél het
Gronings Onzet-gevoel. Eigen
lijk zou hij in Wageningen moe
ten zijn, maar op Gronings Ont
zet wü hij in de stad zijn.Ach,
wie heeft nog het 28 augustus-
gevoel? In de negentiende eeuw
was het nog een feest om de
speciale Groningse identiteit te
benadrukken. Maar de samenle
ving is natuurlijk veel gediffe
rentieerder geworden om daar
nog van te kunnen spreken. Je
zou allochtonen en studenten
kunnen uitleggen wat er in 1672
is gebeurd, maar of het helpt..."
De tuigpaardenkeuring op de Ossenmarkt tijdens Bommen Berend, Gronings Ontzet op 28 augustus.
Foto: Corné Sparidaens
De bombastische klanken van
het thema van Star Wars rollen
over het Lopende Diep: het tra
ditionele 28 augustus-concert
van het Noord Nederlands Or
kest op de Ossenmarkt begint.
Het is donker en Geert (32) gaat
dicht tegen z'n vriendin aan
staan. Al meer dan tien jaar een
stadjer, maar iets speciaals met
Gronings Ontzet heeft hij niet.
Of toch wel. 28 Augustus geeft
hem het 'net-niet-gevoel'. Vorig
jaar kreeg hij één dag né het
Ontzet verkering met Judith. En
morgen krijgen ze de sleutel van
hun huis in de Bijvoetstraat.
„Gronings Ontzet zal nooit meer
het zelfde zijn." Dat net-niet-ge
voel heeft ook bestuurslid Rijk-
sen van de Leidse 3 October
Vereeniging als hij de bus in
stapt op weg naar het vuurwerk, dens Ontzet.
„Wat ik van Gronings Ontzet
vind? Een stuk minder dan Lei- Roe If Reinders
In het Rampjaar 1672 - als Holland met bijna iedereen in oorlog is -
rukt de bisschop van Munster, Bernard van Galen, op naar Gronin
gen. De stad met zo'n twintigduizend inwoners wordt vanaf 27 juli
aan één stuk door gebombardeerd met brandbommen en zware
kogels. De kogelgaten zitten nog in een café aan het Zuiderdiep.
Bommen Berend, dopen de Groningers hun belager. Ook buiten de
stadsmuren worden felle gevechten gevoerd. Groningen verloren,
Holland verloren; daar komt het op neer. Maar het lukt Berend niet
de stad in te nemen. Op 27 augustus blaast hij de aftocht. Gronin
gen is Ontzet. De grote held is Carl Rabenhaupt, die speciaal voor
het te verwachten beleg als militair leider uit het Duitse land is ge
haald. Op de feestdag wordt op de penningen geslagen: „Groningen
constant, behoud van 't lant."
Drie oktober Is meer dan een
feest. Het is de dag dat leide-
naars, door honger en de zwar
te dood uitgedund, het Spaanse
beleg van hun stad doorbraken.
Met hulp van de watergeuzen
en de prins van Oranje. Deze se
rie licht de hoofdrolspelers uit
Als een edelman tussen de pi
raten moest Louis Boisot zijn
watergeuzen een beetje in
toom houden. Dat zal niet
makkelijk zijn geweest. Hoewel
het woord 'geuzen' beelden
oproept van romantische va
gebonden. ging het in feite om
een verzameling uitschot. Als
je nergens meer terechtkon en
zelfs voor het minste baantje
in de haven was mislukt, dan
kon je nog watergeus worden.
Willem van Oranje kon alle
hulp gebruiken in zijn strijd te
gen Spanje, daarom mochten
de watergeuzen de oranje-wit
blauwe vlag voeren. Zonder de
ijzeren leiding van Boisot had
den de geuzen waarschijnlijk
een heel wat slechtere reputa
tie gehad.
Boisot moest de Spanjaarden
met eenvoudige middelen over
de kling jagen. Tweedehands
kanonnen zaten vastge
schroefd op de wrakkige plat
bodems, die soms meer scha
de opliepen van de terugslag
van het eigen dan van het vij
andelijke schiettuig. Wel be
schikten de geuzen over een
varende tank, met wielen die
over de drassige bodem rol
den. De Ark van Delft, zoals
het voertuig werd genoemd,
werd door vijftig man in het
onderruim aangedreven, die
van hieruit onbelemmerd op
de vijand konden vuren.
Het liep slecht af met de geu-
zenleider. Na het ontzet van
Leiden moest hij hetzelfde
proberen met Zierikzee. Tij
dens een poging die stad te
ontzetten, liep zijn boot aan de
grond. Het werd eb en de vij
and kwam dichterbij. Met drie
honderd manschappen sprong
Boisot in het water en probeer
de zwemmend te ontkomen.
Hij probeerde zich drijvend te
houden met een stuk wrak
hout, maar stierf aan uitput
ting in de nacht.
Het valt nog wel mee met het
verval van normen en waarden
onder jongeren. Goed, een tele
foon gaat misschien wel eens te
hard af in trein of bus. Maar vijf
tig jaar geleden was het nog veel
erger met de jeugd gesteld dan
nu. Als vandaag een straat zou
worden afzet zodat jongeren
onder toeziend oog van de poli
tie elkaar zwaar vuurwerk naar
het hoofd kunnen gooien, dan
zou het land te klein zijn. Toch
was dat precies wat er gebeurde
op 3 oktober 1951.
Het was in die dagen blijkbaar
traditie dat eerstejaarsstudenten
op de dag van Leidens Ontzet
slag leverden met hun eveneens
net ontgroende collega's uit
Delft. Zachtzinnig ging dat niet.
Het Leidsch Dagblad bericht dat
het 'aan alle kanten plofte, brul
de en sidderde'. „Bruine vuur-
strepen sneden door de lucht,
rotjes werpers smeten series
donderslagen tussen de krioe
lende massa." Kreten klinken op
en kleren worden aan stukken
gescheurd. Een 'volrijpe peer'
barst als die iemand in het ge
zicht raakt. Niet zonder leedver
maak beschrijft de verslaggever
hoe een Delfee student een uit
val leidt, maar wordt gestopt als
'een stuk vuurwerk hem sputte
rend op de schouders tikt'. „De
echo van de ontploffing dreun
de nog na in zijn oren toen hij
wat verdwaasd zijn ogen in een
gitzwart gezicht uitwreef.
De politie vond het allemaal
best in die tijd waarin nog geen
postbus 51, zero tolerance of lik-
op-stukbeleid bestond. Sterker
nog, ze zetten een straat af zodat
de studenten daar rustig hun
gang konden gaan. Dat is pas
gedogen. Toeschouwers ston
den 'in dichte drommen' aan
weersziidej» van de arena als de
eerste de beste ramptoeristen
toe te kijken. Zelfs de burge
meester en de commissaris ver
maakten zich prima.
Toch is dit straatgevecht, dat
vandaag de dag het gevoel van
onveiligheid op straat een enor
me duw zou geven, volgens de
krant niet meer dan 'een uit
bundige stoeipartij'. Dat moet
ook blijken uit het draaiorgel,
dat volgens de verslaggever aan
de lopende band marsmuziek
uitstrooit over de vechtende, bij
tende en duwende kluwen.
Silvan Schoonhoven
(advertenties)
Turk x van Rossum
kantoormeubilair
bureaustoelen
ergonomisch advies
projectstoffering
werkplek aanpassing
werkples
proefstoelen
Vilt u duurnrntu» al ,n,l.l.|»rad «Inn.
T (0252) 46 32 90
00K SCHUIFPUIEN -
DAKKAPELLEN -
SHOWROOM ZWAAGDIJK
ZONDAG OPEN
ZWAAGDIJK -Zwaagdijk 304,
bij Hoorn. tel. 0229-261295
AMSTERDAM - Sarphattstraat 730, (020) 6261720
ALMERE winkekantnjm Do«mert, 036-5322204
Ook In UTRECHT en WOLVEGA
NOSTALGIE KOZUNEN
KLASSIEKE RAMEN an
GEVELBEKLEDING
ins de overlevering vond de Leidse weesjongen Cornelis Jop-
op 3 oktober in een verlaten Spaans kampement een ketel
lutspot. Of het verhaal helemaal klopt is de vraag. In elk geval
deze jongen een heel andere hutspot gevonden dan wij van-
de dag eten. Al was het maar omdat de aardappel ten tijde van
ntzet van Leiden nog geen gemeengoed was in deze contreien,
hoe het ook zij, op 3 oktober eet heel Leiden hutspot.
Gilles de Geus
door Hanco Kolk
aag het recept voor hutspot
orgcentrum Lorentzhof
L Hoe
van het
eZorg-
um Lo-
hof ge-
tvoor de
>ot aard
ien, bo-
aut, pe-
rinter-
wortelen
kadelap-
de aard
ien in het
water
zijn, voegt
de fijn-
eden,
winterpeen, wortelen en uien
toe. „Peper erbij, o ja, vergeet de
boter niet en
dan is het
klaar."
Als vlees ge
bruikt hij suka-
delapjes, waar
van de jus zeer
bruikbaar is
voor bij de huts
pot.
De bewoners
van het zorg
centrum krijgen
3 oktobersoep,
een groentesoep
h la Hoebink
vooraf. Als na
gerecht staan
witte druiven
genoteerd.
