KUNST CULTUUR
'Geen mens zal hem ooit laten vallen'
'Jury Levenslied was ondeskundig'
Gwyneth Paltrow verfilmt eerste boek Donna Tartt
'Een onuitroeibare zekerheid
van het goede in de mens'
Documentaire van Pieter Fleury over Ramses Shafïy opent Nederlands Film Festival
Jij
dinsdag 24 september 20(h
Foto: Reuters/Paul McErlane
'Hjn ii
Chili Peppers
naar Nederland
delft -1 De Red Flot Chili Pep
pers kbmen volgend jaar naar
Nederland. Dë Amerikaanse
band geeft op 19 en 20 maart
twee Concerten in Ahoy' in Rot
terdam. De optredens maken
deel uit van een Europese tour
nee. De band werd ooit ontdekt
door de geestelijk vader van de
funk, ^eorge Clinton. Van het
alburn'Cahfomication', dat in
1999 uitkwam, zijn wereldwijd
ruim acht miljoen exemplaren
verkocht. De kaartverkoop voor
de concerten begint zaterdag.
Extra editie
Super Voices
hazerswoude - Omdat Super
Voices 2002 op 23 november in
muziekcentrum Vredenburg te
Utrecht is uitverkocht, wordt
een extra editie gehouden. Vol
gens Yvonne van Pelt van het
organiserende bureau Multi
Mix Music in Hazerswoude kan
op dip pianier een enorme
wachtlijst worden weggewerkt.
De extra editie op 14 december
in de Amersfoortse Flint biedt
plaats aan 800 amateurzangers
die het repertoire met behulp
van een bandje kunnen instu
deren. Meer informatie: tel.
0172-586840 ofwww.zing.nl.
Star Wars op
IMAX-formaat
den haag - Filmmaker George
Lucas is bezig van zijn laatst
uitgebrachte Star Wars-film een
nieuwe versie te voltooien spe
ciaal voor vertoningen in IMAX-
theaters. Het is de bedoeling
dat 'Episode II, Attack Of The
Clones' op het supergrote for
maat vanaf 1 november kan
worden bezichtigd in zeventig
theaters.
Derde boek over
Herman Brood
Amsterdam - 'Een zap-boek', zo
noemt Joost Zwagerman het
nieuwste deel van Bart Chabots
Herman Brood-biografie. Als
derdejdeel in een reeks van vier,
ligt v^naf vandaag 'Brood en
Spelen' in de schappen van de
boekhandel. Het is een verslag
van de theatertoer van Chabot,
Brood en Jules Deelder, in het
jaar voordat Brood op 11 juli
2001 ipet een sprong van het
Amsterdamse Hilton Hotel zelf
moord pleegde.
Pulchri Studio
begint restauratie
den haag - Het rijksmonument
waarin in Den Haag het schil-
derkupstig genootschap Pulchri
Studip is gevestigd, wordt ge
restaureerd en gerenoveerd.
Daarmee is een bedrag van zo'n
4,5 raÉjoen euro gemoeid. Het
vroegste deel van het gebouw
dateert uit dé zestiende eeuw.
De eerste kléinere werkzaam
heden voor de restauratie be
ginnen deze week. Tijdens de
werkzaamheden zullen de ex
posities doorgaan.
door Robin Bruinsma
utrecht - 'Ramses', zo heet de
film waarmee morgen het Neder
lands Film Festival wordt ge
opend. Voor deze door Pieter
Fleury vervaardigde documentai
re over Ramses Shaffy was ook
een andere titel denkbaar ge
weest: 'Laat Me'. In dit lijflied
vertelt Shaffy het verhaal van zijn
turbulente leven, zijn niet te stui
ten drang om onder alle omstan
digheden te blijven wie hij is.
Zelfs nu, in het Amsterdamse ver
zorgingshuis Sarphati, twinkelt er
nog iets van bravoure in de ver
moeide ogen.
Shaffy (69), zoon van een Russi
sche moeder en Egyptische va
der en opgegroeid in een liefde
vol Hollands pleeggezin, be
reidt, zegt hij in het portret dat
Fleury van hem maakte, in ge
dachten een terugkeer naar zijn
woning voor. Hij praat omzich
tig over de ziekte die hem bij
kans had geveld. ,,Ik kan het me
niet herinneren, ik vind het on
belangrijk. Het had in elk geval
met drinken te maken."
Verwacht geen documentaire
met keurig gerangschikte hoog
te- en dieptepunten, zijn mooi
ste liedjes, zijn memorabele op
tredens en de onuitwisbare her
inneringen van een zielige ar
tiest, wegkwijnend tussen de
oudjes met looprekken en te ho
ge bloeddruk. Shaffy behoudt
zijn waardigheid, duikt niet in
het verleden, springt niet naar
de toekomst. Hij leeft, hier en
nu, de haren dunner en grijs,
diepe groeven in het nog altijd
mooie gelaat, een wat sleetse
gang, zoekend naar woorden,
soms moeizaam formulerend,
maar nog wel gewoon Ramses
Shaffy.
Dat Fleury als kind schuin te
genover Ramses Shaffy en zijn
vriend Joop Admiraal woonde,
Regisseur Pieter Fleury: „ledereen praat vol respect over Ramses, nie
mand sluit de ogen voor zijn minder plezierige trekjes." Foto: GPD-
/Marc van der Kort
verschafte hem de ruimte zijn
film op onderdelen persoonlijk
in te kleuren. Shaffy en Admi
raal weten nog wel van het klei
ne kereltje dat nieuwsgierig
door de brievenbus keek. „Ik
was een jaar of vijf en vond het
heel spannend wat er aan de
overkant gebeurde, al die feest
jes en zo. Ik mocht naar binnen.
Spannend en leuk, het voelde
als een veilig plekje. Zij behan
delden mij als mens, niet als
kind. Ik speelde bij hen in huis.
Een enorme troep, er liepen kat
ten en eekhoorns rond. Toen ik
acht werd, kreeg ik van Ramses
een fotocameraatje. Mijn eerste
foto's maakte ik in Artis."
Op zijn zeventiende verliet
Fleury het ouderlijk huis. Hij
verloor Shaffy en Admiraal uit
het oog. Nooit zal hij vergeten
wat Ramses tegen hem zei toen
ze elkaar 's avonds laat tegen het
lijf liepen. „Ik puberde heftig als
veertienjarige, worstelde met de
gevoelens die daarbij horen en
hoorde opeens Ramses zeggen:
'Jezus, je bent een man gewor
den.' Dat moment was heel be
langrijk. Een opgeheven vinger
tje is hem volkomen vreemd,
vooroordelen kent hij niet, hij
wil niemands gedrag verbete
ren. Intussen doet hij uitslui
tend wat hij leuk vindt, hij leeft
zijn leven op zijn manier."
Hij is geen zielepoot als hij op
het binnenplein van het verzor
gingshuis zit en met zijn mede
bewoners naar Willeke Alberti
luistert. Of wanneer hij met Joop
Admiraal en Kitty Courbois op
visite met de verbazing van een
kind met een gsm-tje pielt.
Vrienden kwamen tot bloei in
zijn omgeving. Shaffy straalde
vitaliteit en levenslust uit, hij
ging tot de bodem, bracht vro
lijkheid en teleurstelling en werd
met liefde omringd. Zondebesef,
schuldgevoelens en spijt zijn
hem vreemd, zekerheden heeft
Shaffy nooit gezocht, aan mate
rie hecht hij geen enkele waar
de. Ook in zijn Baghwanperiode,
volgens Joop Admiraal een epi
sode waarin Ramses zich goed,
gezond en gelukkig voelde, gaf
hij niets van zijn identiteit prijs.
Hij nam wel een piano mee. Dat
hij bij de Baghwan niet aan een
verwachtingspatroon hoefde te
voldoen, stemde hem rustig en
evenwichtig.
Familie Van Tongeren dient klacht in bij Stichting Muziekfestivals Leiden
door Herman Joustra
leiden - De vader en de neef van
John van Tongeren hebben een
klacht ingediend bij de Stichting
Muziekfestivals Leiden, organi
sator van het Leids Festival van
het Levenslied. Zij zijn van me
ning dat de jurering tijdens de
finale van festival afgelopen za
terdag een aanfluiting was.
Zoon John, die vorig jaar nog
tweede werd in de categorie
'klassiekers', viel dit keer in de
categorie 'nieuw' buiten de prij
zen.
„Die hele jury was een zooitje",
stelt vader Van Tongeren. „Het
was een onterechte uitslag. Wij
hebben veel verstand van mu
ziek. Nou, de slechtsten hebben
gewonnen en de besten kwa
men niet aan bod. Neem nou
dat Duo Penotti, dat tweede
werd (in de categorie 'nieuw",
red.). Die twee zongen gewoon
vals."
Vader Van Tongeren en neef
Cor, die de teksten schrijft van
de nummers, zeggen bovendien
dat ook het grootste deel van het
publiek het niet met de uitslag
eens was. „Er liepen een hoop
mensen weg tijdens de bekend
making." Het is echter niet al
leen de vermeende ondeskun
digheid van de jury die hen
steekt. Ze zijn ook van mening
dat de jury de eigen regels beter
zou moeten naleven. Arie Pas-
schier had namelijk ook om een
andere reden niet mogen win
nen. „Want hij heeft waarschijn
lijk geen nieuw lied gezongen.
Wij hoorden dat zijn nummer
'Een heel klein sterretje' al op cd
te koop is. En dat mag niet. Dan
is het geen nieuw lied meer."
Wie er dan wel had moeten win
nen? „Rikke en ikke waren on
wijs goed", zegt vader van Ton
geren. „Die zongen een prachtig
lied. En mijn zoon was ook on
wijs goed. Maar die is gewoon
de grond in geboord. Hij doet
nóóit meer mee."
Sjaak Scheffer van de Stichting
Amsterdam - De Amerikaanse
actrice Gwyneth Paltrow gaat
de debuutroman 'De verborgen
geschiedenis' van schrijfster
Donna Tartt verfilmen. Ze zal
de film produceren en een van
de rollen spelen.
Tartt is momenteel in Neder
land om haar tweede boek 'De
kleine vriend' te promoten. Af
gelopen weekeinde hield ze sig
neersessies en dat leidde tot een
gekkenhuis. Gisteravond was ze
in de Lutherse Kerk in Amster
dam om een lezing te houden.
Paltrow is al enige tijd in bezit
van de filmrechten van 'De ver
borgen geschiedenis', maar de
filmplannen nemen nu serieuze
vormen aan. Haar Nederlandse
uitgever Robert Ammerlaan:
„Voor het tweede Tartt-boek
hebben zich bij mij ook geïnte
resseerden voor de filmrechten
gemeld, maar op die rechten is
in Amerika al een optie geno
men."
Tartt werkte tien jaar aan haar
tweede boek. Wegens haar goe
de contacten met Ammerlaan
en de massale Nederlandse be
langstelling ging 'De kleine
vriend' in ons land in wereld
première. De eerste druk van
150.000 exemplaren ging in een
week over de toonbank „Met
volwassenen literatuur heb ik
zo'n verkoop nog nooit meege
maakt. Misschien dat alleen een
Donna Tartt mocht zondag in een Amsterdamse boekhandel honderden handtekeningen zetten in haar nieuwe boek 'Een kleine vriend'.
Foto: AP/Dusan Vranic
Extra aandacht -
iDi
voor nieuwe
generatie
van acteurs
dk
jc ler
k De
orl
pla
'niel 1
Ramses Shaffy. Archieffoto
Pieter Fleury heeft mooi archief
materiaal uit die tijd in zijn film
verwerkt, zoals beelden van
Shaffy die in het gemeentehuis
van Amsterdam dan eindelijk
een Nederlands paspoort kreeg
en het uitkraaide van plezier.
„Niet te geloven, ik hoor erbij, ik
hoor er echt helemaal bij."
Zijn Russische moeder liet hem
op jonge leeftijd in de steek, zijn
Egyptische vader zag hij voor
het eerst toen hij groot en vol
wassen was geworden. Shaffy
vertelt over die ontmoeting in
Parijs in spaarzame bewoordin
gen. Aandoenlijk. Hij en zijn va
der stonden in een lange gang.
Zijn vader, een man van zijn
postuur, kwam op hem af en
zei: „Het lijkt alsof ik uw ogen
heb en uw handen." Shaffy:
„Dat was mijn vader, mijn va
der! Ik had hem nooit eerder ge
zien. Zijn naam? Shaffy, Ramses
Shaffy."
Als tekstschrijver van Neder
landstalige chansons oogstte
Shaffy meer succes dan als ac
teur. Hij componeerde er vaak
ook de muziek bij, maar noteer
de nooit iets, speelde het Louis
van Dijk één keer voor en liet de
uitwerking aan hem over. Van
Dijk hoort er nog steeds Ram
ses' slavische achtergrond in te
rug. Shaffy trad graag met Louis
van Dijk op en Louis van Dijk op
zijn beurt vond het spelen met
Shaffy een genoegen, al werd
het soms wel een beetje span
nend, want met Ramses wist je
het nooit en je wist zeker dat het
mis zou gaan als hij in de coulis
sen de brandwachten begon op
te tillen.
Geen van de personen die Pieter
Fleury aan het woord laat, prijst
Ramses Shaffy de hemel in.
„Gelukkig verklaren ze hem niet
zalig, dat zou ongepast zijn. Ie
dereen praat vol respect over
Ramses, niemand sluit de ogen
voor zijn minder plezierige trek
jes. Ramses kan heus wel van
zich afbijten en tekeer gaan,
maar doet dat nooit om iemand
bewust te beschadigen. Geen
mens zal er ooit over piekeren
hem te laten vallen."
utrecht - Het Nederig D
Film Festival zet de
generatie acteurs
schijnwerpers. Deze
acteurs van onder de d$De
zijn namelijk bepalend
de Nederlandse film in defcp;
mende decennia Het jaai insi
se festival trapt morgenav ibr
af in de Stadsschouw^H
van Utrecht
Acteurs als Katja Schuim Der
Fedja van Huêt en Cas Jai uro
zijn volgens het festival
ders dan voorgaande
ties. Ze komen vaak uit di t zc
apwereld, beperken zich let
alleen tot bioscoopfilms atii
televisieproducties en 1 anc
ben voor hun dertigste al
flinke dosis acteerervaririj
Op de openingsavond 0 f i
handigt staatssecretaris
Leeuwen de Cultuurprijs
filmmaker Louis van G:
ren voor zijn belangrijke lm
drage aan de Nederla jul
filmcultuur. Zijn film 'In D
Japanse stroomversnel FC
over Nederlandse ingeni Aj;
die eind negentiende eeu eiki
Japan werkten, gaat dor
dag in première. Kroonj jeu
Wiïlem-Alexander en pri la c
Maxima zijn daarbij
zig.
In totaal telt het festiva lalij
jaar 83 producties, waa n d
der zes lange speelfilms zak
als 'Ja Zuster, Nee Zuster 1 't
Pieter Kramer, 'Loenati era
moevie' van Bobby Erl 20C
en 'Moonlight' van Paul: It v;
der Oest.
Gast van het jaar is regii
Pieter Verhoeff, die vorig er 1
op het festival twee Got e h
Kalveren voor zijn film
ke' binnenhaalde. Op de
avond op 4 oktober wo
de Gouden Kalveren iÉ||l
reikt.
A
obe
IN MEMORIAM
Muziekfestivals Leiden betreurt
de beslissing van Van Tongeren
nooit meer mee te doen. „We
hebben dat ook in een mailtje
laten weten. We vinden hem
een respectabel artiest. Maar wij
als organisatie hebben geen in
vloed op de jury. Die beslist. En
wat de nieuwigheid van een
nummer betreft, kan het niet zo
zijn dat een nummer tijdens de
finale pas voor de eerste keer
ten gehore wordt gebracht. Dus
zelfs al zou het al kort geleden
op een cd zijn gezet, dan is het
toch nieuw. Ik denk dat er bij de
familie Van Tongeren wat an
ders meespeelt: Ze zijn gewoon
teleurgesteld."
Harry Potter zo snel wordt ver
kocht", aldus Ammerlaan.
Haar debuutroman was een
wereldwijde bestseller. Haar
tweede boek komt pas op 23
oktober in Groot-Brittannië uit
en op 1 november in de Ver
enigde Staten. Sommige En
gelstalige fans stelden dat ze het
in het Nederlands vertaalde
boek zouden laten terugverta
len in het Engels. Maar Ammer
laan heeft nog niet gehoord dat
dat ook echt is gebeurd. „Je
hebt dein toch geen echte Tartt,
want het Engels is anders",
schetst Ammerlaan.
De tweede Nederlandse druk
van 50.000 exemplaren is mor
gen klaar. De week daarop komt
de derde druk van 50.000 exem
plaren uit. Van 'De verborgen
geschiedenis' werden in Neder
land 770.000 boeken verkocht
„Een boek waarvan zóveel
exemplaren verkocht zijn, dat
kan niet goed zijn." Deze woor
den van de letterkundige Jan
Greshoff schetsen de positie van
Jan de Hartog in de Nederlandse
literatuur. Zijn 'Hollands Glorie',
dat in oktober 1940 verscheen,
was té populair. Hetzelfde lot
zou boeken als 'Gods Geuzen',
'Koninkrijk van de Vrede', 'Stel
la' en veel andere titels van De
Hartog treffen.
In 'het buitenland' gold hij lange
tijd als Nederlands bekendste en
meest vooraanstaande auteur,
hier werd hij als literair schrijver
nauwelijks serieus genomen.
Het is veelzeggend dat hij geen
enkele literaire onderscheiding
van belang heeft gekregen. Wel
werd hij in 1996 benoemd tot
Commandeur in de Orde van de
Nederlandse Leeuw. In Amerika
werden hem als schrijver vier
eredoctoraten toegekend, waar
op hij niet weinig trots was. De
laatste ontving hij eerder dit jaar
van de Universiteit van Hous
ton, Texas.
Jan de Hartog, die in de nacht
van zondag op maandag over
leed in een ziekenhuis in Hous
ton waar hij was opgenomen
voor een heupoperatie, werd in
1914 geboren in Haarlem. Zijn
vader was een eertijds beroemd
kanselredenaar. De Hartog zou
veelvuldig met hem worden ver
geleken vanwege het hoge mo
ralistische gehalte van zijn ro
mans. Als 10-jarige liep hij van
huis weg en ging naar zee; later
volgde hij alsnog diverse oplei
dingen, zoals het avondgymna
sium.
Hij debuteerde in 1934 met de
verhalenbundel 'Het huis met
de handen' en schreef daarna
enkele succesvolle detectives
onder het pseudoniem F. R.
Eckmaar (Verrek maar). Tijdens
de nachtwachten bij de haven
politie op het IJ in Amsterdam
had hij tijd genoeg om te schrij
ven - het leverde zijn beroemd
ste boek op, 'Hollands Glorie'.
Het verscheen tijdens de bezet
ting door de Duitsers en werd
door de titel een embleem voor
Hollandse onverzettelijkheid.
De avonturen van de stoere,
jonge zeesleperskapitein Jan
Wandelaar waren te vinden in
de etalages van slagers en bak-
Jan de Hartog
1914-2002
iai nt
elei
>nd
hei
Al
int
kers en behaalden tot januari
1942 een oplage van 142.000
exemplaren. Toen werd het ver
boden. Dat het zo lang duurde
voordat de Duitsers ingrepen,
had te maken met de waarde
ring die de Duitsers ervoor had
den: 'Hollands Glorie' stond
tweede op de lijst "Wat iedere
SS'er moet lezen', na Hitiers
'Mein Kampf
Evengoed moest De Hartog
niets van de Duitsers hebben;
hij veroordeelde de jodenvervol
ging en weigerde lid te worden
van de Kulturkammer. Hij dook
onder en vluchtte in 1943 via
Frankrijk en Spanje naar Enge
land, waar hij oorlogsverslagge
ver werd. Uiteindelijk kwam hij
in Amerika terecht waar hij
sindsdien woonde. Hij schreef
in het Engels en vertaalde daar
na zijn boeken zelf in het Neder
lands.
Over de trilogie 'Gods Geuzen'
die vanaf 1947 verscheen, zei De
Hartog 'dat het het werk was
van de zoon van een dominee'.
„Na het succes van 'Hollands
Glorie', dacht ik: wat ik nu ook
schrijf, al is het een telefoon
boek, het wordt een succes. Ik
had het domineeachtige gevoel:
van die mogelijkheid moet je ge
bruik maken. Je moet iets
ethisch schrijven. 'Gods Geu
zen' had die bedoeling."
Zijn lezers vonden het pra
Boeken als 'Hollands Glori res
'Gods Geuzen' werden in 1 p h
tig talen uitgebracht, maai em
bracht aan zijn literaire re| W)
tie opnieuw schade toe. In
tijd waarin Gerard Reve de hi
zichtloosheid van de were i
de oorlog probeerde te be| :rin
pen met 'De avonden', wa rooi
helden van aartsverteller I eer<
Hartog misschien wel een
grof in de mond, maar vei Irooi
erg braaf, simpel, eenduid ste
waren zwak, maar streefdqes w
succes het goede na. De li
kritiek verweet hem naast
moralistische toon ook zijl 15 n
perkte taalgebruik. Van zij rerg
zou De Hartog meermaals
klaren dat hij 'een onuitro
zekerheid van het goede
mens' bezat.
Andere hoogtepunten in
ontzagwekkende oeuvre
Hartog zijn de toneelsi
'Schipper naast God' (19-
'Het hemelbed' (1952). In!
eerste stuk speelde De H<
zelf de hoofdrol in het Thi
Royal in Windsor; het
stuk over de lotgevallen
echtpaar rondom een hei
die worstelen met de vra£
de wil van God, werd divt
malen verfilmd. Ook wei
een succesvolle Broadway
sical, 'I do, I do'. Het was
de jaren negentig de bek
ste bron van inkomsten vj
Hartog.
Op het Nederlands Film
van 1996 werd volop aan
geschonken aan de diver;
filmingen van de boeken
Hartog. Bovendien werd
moreerd dat hij zelf ooit effen
talenteerd acteur was: in llege
speelde hij met Lily Bouwti vo
ter een glanzende hoofdrqderl
film 'Ergens in Nederlandihoi:
Hartog, zelf evenzeer van kchf
slag 'ruwe bolster, blanke Ir m
zijn personages, bleef tot fi-in
ge leeftijd schrijven. De uM. I
vitale De Hartog vond zelwe H
hij op zijn zeventigste het I Zei
pas echt goed beheerste, m de
dien vond hij het een zega66s
het hem op die leeftijd 'h«>r v
maal niets meer kan schelnkjc
de mensen ervan denkenjn Bi
Willem Hoogendoorn niet
Oi
