TOERISME
Grootste overdekte
skipiste ter wereld
Toneelspelers
De Noorderhaven in Harlingen is de ziel van de stad. foto's: Hans van Weel
VRIJDAG 20 SEPTEMBER 20
De haven van Harlingens 'bruine vloot' met op de achtergrond de
vuurtoren.
FEITEN&CIJFERS
Rondleidingen
De meer dan 500 monumenten
in; het historische centrum van
fïarlingen laten zich het best
wandelend verkennen. Dat kan
zowel begeleid als op eigen
houtje. Wie liever met een gids
de stad intrekt kan zich melden
bij 'het hostessteam' telefoon
05 17 41 40 83. Dat verzorgt
stadswandelingen van 1 a 2 uur
waaronder ook speciale routes,
zoals de Vestdijkwandeling en
de Vrouwenstruuntocht.
Solo kan Harlingen worden
ontdekt aan de hand van drie
bij de VW verkrijgbare route
beschrijvingen: 'Met Simon
Vestdijk door Harlingen (Lah-
ringen)', 'Historisch centrum
en vestingwerken' en de 'Vrou
wenstruuntocht' langs de ge
boortehuizen van befaamde
Harlinger vrouwen als de
schrijfster Bosboom Toussaint,
de grondlegster van het Groene
Kruis Sien van Hulst, en Cato
Miranda, de huishoudster die
werd vermoord door dominee
Barger.
Bezienswaardigheden
Harlinger Aardewerk- en Tegel
fabriek, Voorstraat 84, telefoon
05 17 41 53 62. Zo worden al
eeuwenlang tegels (en ook sie
raden) met de hand beschil
derd. Winkel aan bedrijf, infor
matie voor rondleidingen via
In het 'Hannemahuis' komt de
man die 'sneller schreef dan God
leest' er nogal bekaaid af. Het
aan Harlingens Grootste Zoon
gewijde museumzaaltje valt-
net zo min als de inhoud trou
wens (veel foto's en wat planken
met eerste drukken) - nauwelijks
op. Het is dat boven de deur
staat aangegeven dat we hier
met de 'Vestdijkkamer' van doen
hebben. Anders zou je er pardoes
aan voorbij stappen. Wie meer
wil weten over Anton Wachter
(Vestdijks alter ego) en over Ina
Damman, 'het meisje dat hij zo
schuchter beminde, dat hij nooit
verder kwam dan het dragen van
haar schooltas', kan veel beter
Harlingen in lopen. Of Lahringen,
zoals Vestdijk het prachtige
plaatsje in zijn 'Wachter-cyclus'
noemde.
Daar kom je nooit uit. Wat nou
de mooiste stad van Friesland
is. Sloten wordt vaak genoemd.
En Hindeloopen. En Franeker
en Dokkum ook. Maar de ware
connaisseur houdt het toch lie
ver op Harlingen. Voor wijlen
NOS-correspondent Haye Tho
mas, die even verderop, aan het
einde der weiden - in Arum -
een lief huisje bezat, bestond er
geen twijfel: 'Harlingen', don
derde hij als in zijn bijzijn de
discussie weer eens oplaaide.
Waama zijn zoveelste lofdicht
volgde op de Zoutsloot, de Gro
te Sluis, de daarachter liggende
Noorderhaven, de eetkamer van
hotel Anna Casparii, wijnpak
huis 'De Blauwe Hand' (op de
hoek van de Vismarkt), het ka-
Het beeldje van Anton Wachter.
rakteristieke arbeiderswijkje
'Het Roode Dorp' (tussen Zui-
der- en Nieuwe WÜlemhaven)
en - Thomas kon nog uren
doorgaan zo - niet te vergeten
het uitzicht vanaf de Westerzee
dijk, daar waar 'De Stenen Man'
staat, het beeld van Caspar di
Robles.
Die is vereeuwigd als Januskop,
de Spaanse edelman. Aan de
ene kant kijkt hij uit over de
Wadden; aan de andere kant
over het land. Vilein eerbetoon
aan het feit dat de krijgsheer in
de 80-jarige oorlog aan het
hoofd van de vijand weliswaar
deelnam aan het bloedige beleg
van Haarlem in 1573, maar dat
hij ook de man was, die de aan
leg van dijken, sloten en vaarten
in Friesland zo krachtdadig ter
hand nam, dat Harlingen na de
Allerheiligenvloed (1570) nooit
meer werd bedreigd door het
water. Sterker nog, er min of
meer zijn bestaan aan dankte.
Zie de dagelijkse optocht in- en
uitvarende plezierjachten; zie
ook het gewarrel bij de steiger
vanwaar het veer naar Vlieland
en Terschelling vertrekt.
De postboot noemde de in Har
lingen geboren en getogen Si
mon Vestdijk die nog, de post
boot die terugkerend van de ei
landen 'langs de dijk een rook
pluim' deed strijken 'licht-bruin
voor de zon'. Dat door de auteur
zo treffend beschreven beeld
verdampte in de tijd. Maar veel
andere niet. Meer dan vijfhon
derd monumenten telt het cen
trum van de 'Stad aan de Wad
den' en het merendeel is terug
te vinden in boeken als 'Terug
tot Ina Damman' en 'Meneer
Visser's hellevaart'. Je moet er
alleen wel Nol Gregoors 'Simon
Vestdijk en Lahringen' voor bij
de hand nemen. Zodat je weet
dat met de Hamerstraat de
Brouwerstraat wordt bedoeld,
met de Rozengracht de Tuin-
gracht, met de Singelbrug de
Kerkpoortsbrug. Om maar en
kele voorbeelden te geven.
Onwillekeurig doet het centrum
van Hams, zoals Harlingen in
het Fries heet, denken aan het
décor van een poppenkast. Het
is sinds de dertiger jaren - toen
Vestdijk aan zijn cyclus over An
ton Wachter begon - dan ook
nauwelijks veranderd en je hoeft
niet eens zo heel veel verbeel
dingskracht te hebben om onze
held 'koortsachtig naar ge
spreksonderwerpen zoekend,
naast Ina te zien lopen. Het
meisje dat hem zag als een
vreemde, gesloten jongen' die
zijn bochten meteen klein
zwaaitje nam.' Aan de rand van
Harlingens oude binnenstad
ook, op het Zuiderplein (Werf-
plein in het boek), gaf zij Anton
de bons en zei hij even verlegen
als keurig: 'Dan zal ik je verder
de VW. Open van maandag tot
en met zaterdag van 8 tot 16
uur.
Gemeentemuseum 'Het Hanne
mahuis', Voorstraat 56, tele
foon 05 17 4136 58. Veel
scheepsmodellen, zeeschilde
rijen en een fraaie collectie zil
verwerk. De meeste bezoekers
komen voor de Vestdijkkamer
(een aan de schrijver gewijd
zaaltje), maar het mooist is -
vooral in het voorjaar - de tuin.
Open: tot half september van
dinsdag tot en met zaterdag
van 10 tot 17 uur en op zondag
van 13.30 tot 17 uur. Daarna
van maandag tot en met vrij
dag van 13.30 tot 17 uur.
Harlinger Aardewerk Museum,
Zoutsloot 43, telefoon 05 17 41
33 41. Gelegen op één van de
mooiste plekjes van Harlingen.
De collectie 'Fries Delfts Blauw'
gaat terug tot 1600; alleen ge
opend na afspraak.
Hotel/restaurant
Een goed, maar ook fraai gele
gen hotel is het naar de roman
van Theun de Vries vernoemde
'Anna Casparii', Noorderhaven,
67-71, 8861 AL Harlingen, tele
foon 05 17 4120 65.
Verdere informatie
VW Harlingen, Voorstraat 34,
8861 BL Harlingen, telefoon 09
00 91 9.19 99 en/of internet:
www.vw-harlingen.nl
Velen hebben hem voor knetter
gek verklaard. En nog steeds
zegt menigeen dat Mare
Girardelli niet goed bij zijn
hoofd is. De voormalige skikam
pioen, die ooit voor Oostenrijk
uitkwam maar later voor
Luxemburg startte, zit er niet
mee. Hij hoeft maar naar de be
zoekersaantallen te wijzen om
critici en sceptici de mond te
snoeren. Vorig jaar, toen zijn Al-
pincenter in Bottrop werd ge
opend, kwamen er 605.000
mensen naar de grootste over
dekte skibaan ter wereld. Dit
jaar zullen dat er meer dan
700.000 zijn.
Het Alpincenter -op ongeveer
en uur rijden van Enschede- is
640 meter lang en 30 meter
breed. Vijfendertig miljoen euro
heeft de familie, samen met
twee andere investeerders, er tot
nu toe in gepompt. Girardelli
zegt nooit te hebben getwijfeld
dat het een succes zou worden.
Het concept - leg niet alleen een
perfecte piste neer, maar creëer
ook de typische wintersportsfeer
eromheen - moest wel aanslaan
in een gebied waar enkele mil
joenen mensen wonen, maar
waar skisport niet iets vanzelf
sprekends is.
Kunstmatig aangelegde skiba
nen, al of niet overdekt, bestaan
nog niet zo heel lang. Een voor
stad van Tokio had in 1961 de
primeur. De benodigde sneeuw
werd per trein uit de bergen
aangevoerd en er kon slechts
een paar weken per jaar gebruik
van worden gemaakt. Wegens
de hoge kosten ging de baan al
snel ter ziele. De eerste echte in-
door-skibaan werd in 1987 ge
realiseerd. In Antwerpen kon op
een 95 meter lange en twintig
meter brede piste, met een ge
middeld hoogteverval van zes
tien procent, het hele jaar door
over een borstelbaan worden
gegegleden. Indoorskiën won in
de jaren daarna snel aan popu
lariteit, vooral in Japan, maar
ook in Frankrijk, Engeland,
Duitsland, België en Nederland.
Girardelli's Alpincenter overtreft
echter alles wat er op dit gebied
in de wereld aanwezig is. Bezoe
kers worden via lange transport
banden naar het bergstation bo
ven op de alm gebracht. Hier
bevinden zich de kassa's, de ski-
Van buiten kronkelt de overdekte skipiste als een rups tegen de
berghelling op. Foto's: GPD/Werner Rauwerdink
school, de kleedkamers en kun
nen er ski's worden gehuurd.
Via een sluis wordt de piste be
reikt, waar - met dank aan een
peloton sneeuwkanonnen - een
sneeuwlaag van tussen de veer
tig centimeter en een meter ligt.
Ook bovenin staan de horecage
legenheden (van après-skibar
tot wijnlokaal, van drinkschuur
tot alpenhut en van café tot res
taurant) met 2500 plaatsen. Ze
zijn een enorme trekker. Hier is
het dagelijks feest tot in de klei
ne uurtjes, het hele jaar door.
Veertig procent van de bezoe
kers, zo is vastgesteld, komt niet
om te skiën, maar voor een ge
zellige avond uit.
Rindert Paalman
niet meer lastig vallen.'
Suzanne Berkhout boetseerde
een beeldje van de Anton. Hij
staat in warm brons - pet op het
hoofd, schooltas onder de arm -
op de kruising van de Voorstraat
en de Simon Stijlstraat, niet ver
van het geboortehuis van Vest
dijk (hoek Roepersteeg/Voor-
straat). Wacht hij nog steeds op
de koele, afstandelijke Ina? Wie
weet. Ze woonde dan wel in
Driehuizen (Franeker), maar ze
ging school in Lahringen (Har
lingen) en at tussen de middag
een boterhammetje bij haar
tante in de Schoolstraat (Simon
Stijlstraat). Zo'n beetje het hart
van Harlingen. Maar niet de ziel.
Die ligt even verderop in de met
honderden scheepsmasten op
gedirkte Noorderhaven waarvan
vooral de noordzijde imponeert.
Waar in Friesland, vind je nog
zo'n feeërieke rij historische ge
vels?
Voor één daarvan - nummer 29
- stoppen elke dag wel een paar
ramptoeristen. Spiedend, wij
zend en fluisterend. Terwijl het
toch al zo lang geleden is. Hier
woonde in de 19e eeuw domi
nee Johan Barger. Juist ja, de
vlerk die zich in 1894 eerst aan
de jonge Cato Miranda ver
greep, haar daarna om het leven
bracht en die vervolgens in heel
Nederland bekend werd van de
straatjongens-hit: 'Taaa-ra-ra
boembiee/de blikken dominee-
/die schoot met kruit en lood/zijn
arme naaister dood' Zou Anton
Wachter het wijsje ook wel eens
hebben gezongen of gefloten?
Niet in het bijzijn van Ina Dam
man waarschijnlijk. Daarvoor
was hij - zie ook het beeld van
Suzanne Berkhout - te netjes.
Rob van den Dobbelsteen
REISBERICHTEN
Aviodome
Het Nationaal Luchtvaart Themapark Lelystad dat halverweJ
gend jaar z'n deuren opent, heeft van het VSB-fonds een gifr
vangen van 450.000 euro. Mede daardoor zal het museum
de functie overneemt van Aviodome op Schiphol, dat eind dl
sluit- de gasten een gesimuleerde rondvlucht met de Pelikaal
KLM-pronkstuk uit 1933, kunnen aanbieden.
Meer informatie over Aviodome en het Nationaal Luchtvaart ThemapJ
krijgen op telefoon 020 406 80 00 en/of website www.aviodome.nl
Drieling
In het Dierenpark in Amersfoort is een zeldzame hyena-dl
geboren. Zeldzaam omdat hyena's meestal nesten hebb?
slechts één of twee jongen. Moeder Jambo en de kleintjes!
het goed, vader Dundee, die de eerste weken op afstand
blijven, zal zich binnenkort bij zijn gevlekte kroost voegen,
les goed gaat, zullen de jonge hyena's omstreeks deze tijd#
publiek worden getoond. Dierenpark Amersfoort ligt
Barchman Wuytierslaan, het telefoonnummer is 033 422 71
Abdijen
In België zijn kort achter elkaar twee abdijen heropend, h
treft de imposante ruïne van de Abdij van Aulne (niet v
Charleroi) die weliswaar al bij mondjesmaat kon worden bi
maar die nu tot eind september elke dag (behalve dinsdaj
het publiek toegankelijk is en die van Stavelot die na een
pende, drie jaar durende restauratie z'n deuren weer he
opend. Dat laatste is vooral plezierig voor liefhebbers van
me Apollinaire. De Franse dichter verbleef in 1899 een zof
Stavelot en aan hem is daarom een klein, in de abdij orf
bracht museum gewijd. Meer informatie: Belgische Verkeersbuni
de Ardennen en Brussel, Postbus 2324, 2002 CH Haarlem, telefoon 09
107.
Trabi-safari
Het schijnt datje eenmaal in je leven in een Trabi' (Trabar|
hebben gereden. Een rit met het grotendeels uit kunstl
staande wagentje uit de voormalige DDR is daarom onderdl
een weekend-arrangement dat wordt aangeboden door haAut<
sterren Ramada-Treff Residenz Hotel in Dresden. Het progl
duurt van vrijdag tot en met zondag en omvat naast de 'Tr|
fari', twee overnachtingen met ontbijt. Reserveren dient tl
ste drie weken van tevoren te gebeuren.
Meer informatie: dresdendays@dresden-tourist.de of vla de telefonisch(|
03 514919 2120.
Jakobsweg
Een van de routes die de pelgrims volgden op weg naar S
de Compostela in Spanje, voerde dwars door Zwitserland1!
Bodensee via Einsiedeln, het Vierwoudstedenmeer, hetl
Oberland en Fribourg naar het Meer van Genève. De Vof
schaftskammer Berner Oberland gaf onlangs een boekje u
terwegs sein auf dem Jakobsweg') met daarin deeltrajeï
door het kanton Bern lopen. Bij elke etappe wordt een k
rakteristiek gegeven van het gebied en de bezienswaard!
langs de. route. Verder vermeld worden geschatte wai
moeilijkheidsgraad, aanbevolen topografische kaarten en
tingsmogelijkneden op het openbaar vervoer.
Meer informatie: www.jakobsweg.ch en/of telefoon telefoon 00 41 33
Alpenstrasse
Voor motorrijders die over en in de omgeving van de 'Alp!
se' in Zufd-Duitsland willen rijden, is een brochure ven)
met daarin routebeschrijvingen voortochten van 100 totil
lometer rondom het fameuze, ongeveer 450 kilometer Ian a
traject. 'Bikeland Bayern', zoals de folder heet, is verkrijg
Bayern Tourismus Marketing, Leopoldstrasse 146, D-8080I
chen, telefoon 00 49 18 05 85 50 50 en/of interhet: www.|
.by. Bijna tegelijkertijd kwam er ook een gids uit met da;
tien van de mooiste motortochten door het Zwarte Wcj
gaat om ritten van 140 tot 300 kilometer en alle routeb<
gen zijn voorzien van duidelijke wegenkaarten. De brochil
'Motorbike - Motorradtouren durch den Schwarzwald'
tegen betaling van 6.20 euro opgestuurd door:
Prospektservice Schwarzwald, p/a Tourismus Service, Yorckstrasse 2 j
Freiburg, telefoon 00 49 76 18 97 97 979 en/of e-mail: service@tourisil
ce.com
Architectuurroute
De Stichting Architectuur Centrum Amsterdam (Arcam) hl
route uitgestippeld langs het Noordzeekanaal tussen del
van IJmuiden en de Oranjesluizen in Amsterdam. Het traj«
langs plekken waar nog resten van oude havens zichtbfl
Ook komt men langs locaties waar de haven diende als in!
bron voor nieuwe stedenbouw en architectuur. De tochtj
fiets, auto of boot worden afgelegd en leidt verder langs
bruggen, pakhuizen, hijskranen, moderne architectuur e
res-containerterminal. De route heet 'Amsterdam aan Zei
cam kan voor 2,50 euro een routeboekje worden besteld.
Meer informatie: Arcam, Waterlooplein 213, Amsterdam, telefoon 020 f
en/of website www.arcam.nl
Informatie: Het Alpincenter am Tetraeder in Bottrop is onder meer te berei
ken via de Duitse A3I (Gronau/Ochtrup-Ruhrgebied). Daarna Autobahnkreuz
Bottrop afslag Bottrop, aan het eind van de afslag rechtsaf Bottrop in. Borden
wijzen vervolgens de weg naar het skicentrum aan de Prosperstrasse. Het
centrum is het hele jaar door geopend van 9-24 uur. Een dagticket voor vol
wassenen kost 25 euro, voor kinderen tot en met twaalf jaar 17 euro en voor
jongeren van dertien tot en met zeventien jaar 20 euro. Een familieticket
(twee volwassenen en twee kinderen) kost 65 euro. Avondtickets vanaf 20 uur
zijn goedkoper. Meer informatie: telefoon 00 49 20 41 70 95 500 en/of internet
www.alpincenter.com
De baas van de pont die ons in Amerika over de rivj
Oregon naar Washington bracht, deed of wij oudel
waren, die hij in jaren niet had gezien. 'Hey folks, If
you today? Lekker weer vandaag, niet? Dit is de mol
yan het jaar. Waar gaan jullie naar toe?'
De man achter het loket van parkeerterrein Tsjerkl
in Harlingen had een geweldige hekel aan ons. Aluf
klant. Wij verstoorden zijn rust. Hij schoof zijn raai
open en sjacherijnde zonder ons aan te kijken:
- 'Hoe lang?'
- 'Goeje middag. Hoe lang? Wat bedoelt u?'
- 'Hoe lang de auto hier blijft staan!'
- 'Sorry, maar dat weten we nog niet. We gaan naai
schelling en misschien dat we zondag'
- 'Maar misschien dat we maandag terugkomen. C
dag'
- 'Dan betaalt u extra!'
- 'Kunnen we niet achteraf betalen?'
- 'Nee!'
En zo ging het gesprek nog een tijdje door. Die v
speelde (zoals overal in Amerikaanse toeristenseci
neel; die parkeerwachter was
(zoals overal in Nederlandse
toeristensector) zich zelf.
Geef mij toch die toneelspelers
maar.
Rob van den Dobbl
