KUNST CULTUUR
Medicijnen van vroeger in Museum Boerhaaf
De klippen van de burgelijkh*
'Jimmyhat is popachtiger
Sympathieke LAK-productie nog niet volgroeid
Geen plagiaat
J.K. Rowling
Handel illegale
cd's steeds groter
Stroganoff
collectie
Wat slikten onze grootouders als ze zich niet lekker voelden?
vrijdag 20 SEPTEMBER
J.K. Rowling. Foto: EPA
londen - De Engelse schrijfster
J.K. Rowling, schepper van to
venaarsleerling Harry Potter,
heeft een rechtszaak wegens
plagiaat gewonnen. De Ameri
kaanse kinderboekenschrijfster
Nancy Stouffer had die in de
Verenigde Staten aangespan
nen. Ze beschuldigt Rowling er
van dat zij speciale woorden en
karakters uit haar boeken heeft
overgenomen. De rechter wees
de beschuldiging van de hand.
Rijswijk - Het thuisbranden van
cd's en de handel in daarin
neemt steeds grotere vormen
aan. Een op de vier in Neder
land verhandelde beeld- en/of
geluidsdragers is illegaal. Dat
blijkt uit cijfers van BREIN, de
1 organisatie tegen piraterij opge
richt door de amusementsbran
che. Vorig jaar werden 17,75
miljoen illegale cd's en cd-roms
met muziek, film en software
verhandeld, goed voor een om
zet van ongeveer 98,5 miljoen
euro, 20 procent meer dan in
2000. Het overgrote deel is af
komstig van thuispiraterij.
jumsterdjlm - In De Nieuwe
Kerk in Amsterdam is deze win
ter de Stroganoff-collectie te
zien. Het gaat om de verzame
ling kunst, meubels en ge
bruiksvoorwerpen die bijeen
zijn gebracht door de bekende
'adellijke Russische familie. De
tentoonstelling gaat op 13 de
cember open. Nazaten van de
familie en de Hermitage in St.
Petersburg lenen de collectie
aan de Amsterdamse instelling.
Onder de werken bevindt zich
kunst van Rembrandt, Botticel
li, Giordano, Poussin en Wat-
teau. De organisatie spreekt van
een „unieke verzameling" die
naar Nederland komt.
theater recensie
Theo de With
Voorstelling: 'Almost Dead Girl Walking',
LAKtheaterproductie van Laura
Rodenburg en Yvonne Henneken.
Gezien: 19/9, LAKtheater, Leiden.
Bijster origineel is het idee niet.
Twee onbekenden stranden sa
men op een geïsoleerde plek. In
dit geval: twee stewardessen die
wegens een noodlanding sa-
men op een hotelkamer belan
den. Zelfs dat scenario was bij
na in dezelfde vorm deze zomer
op De Parade te zien; alleen
ging het toen om een stewar
dess en een piloot. In die hotel
kamer ontvouwden zich hilari
sche taferelen. In 'Almost Dead
Girl Walking', de eerste eigen
productie van het LAKtheater
sinds jaren, zit ook een zweem
van hilariteit, maar daaronder
schemert een ernstige onder
toon. Valerie (27), een van de
twee stewardessen, heeft name
lijk op haar elfde bepaald dat
deze dag de laatste dag van
haar leven is.
Haar collega Babette (30) mag
op de kille hotelkamer het juiste
klimaat voor de zelfgekozen
dood scheppen. „Het had een
perfecte dag moeten worden",
huilt Valerie. Ze weet met haar
emoties geen raad. De emoties
schieten van gelatenheid naar
hysterie, naar zelfmedelijden.
De actrices, die het stuk zelf be
dachten, slagen er niet altijd in
diepte in hun spel te brengen.
De emoties blijven een beetje
aan de oppervlakte hangen. De
huilbuien werden door het pu
bliek meestal beantwoord met
gelach.
De stewardessen nemen samen
de opties door wat te doen op
zo'n laatste dag. Op het lijstje
komt onder meer het eten van
een roze koek te staan. Dat zijn
leuke vondsten. Zo'n idee spe
len Laura Rodenburg en Yvon
ne Henneken, die als theater
docent aan het LAK verbonden
zijn, helemaal uit. Dat doen ze
ook met het fenomeen 'stewar
dess'. Terecht, want een ste
wardess is ook een soort actri
ce, getooid met een neplach, in
blauw pakje bespeelt ze haar
publiek. Voordat V;
tale pil slikt, neemt
met ongemeende)
'thank you, bye bye',
horen krijgt bij het
het vliegtuig.
'Almost Dead Girl
absoluut een
voorstelling gewon
jammer dat de
slechts één keer
speeld. Daardoor
de kans te groeien,
is deze voorstelling I
nog niet.
U
door Rody van der Pols
leiden - Koffie, thee, alcohol en
suiker. Lekker, dat zeker, maar
zijn goede gezondheid zal nie
mand eraan toeschrijven. Eerder
het omgekeerde. Een paar hon
derd jaar geleden lag dat anders.
Toen werden deze exotische pro
ducten, die uitsluitend bij de apo
theek verkrijgbaar waren, als me
dicijnen tegen allerhande kwalen
geslikt. Zo is vanaf vandaag te
zien op 'Drakenbloed Be
vergeil', een tentoonstelling over
geneeskunst in vroeger tijden in
Museum Boerhaave in Leiden.
En dan zijn koffie en thee nog
niet eens de gekste 'medicijnen'
die hier aan bod komen. Wat te
denken van bevergeil, de hars
achtige, sterk geurend vloeistof
die door de klieren van een be
ver wordt afgescheiden? Volgens
de overleveringen een efficiënt
middel tegen ondermeer 'lam
migheid' en doofheid. Of, nog
vreemder, mensenschedel?
„Door een gemalen schedel in
water te koken, krijg je een am-
moniakzout dat de apotheker
verkocht als medicijn tegen val
lende ziekte en buikloop", ver
telt conservator Trienke van der
Spek, terwijl ze een glazen potje
met een bruine, zandachtige
substantie omhoog houdt. „Vol
gens de overleveringen waren
de meest geneeskrachtige sche
dels afkomstig van jonge men
sen die een gewelddadige dood
waren gestorven."
Behalve dat er aandacht aan dit
soort, soms griezelige 'genees
middelen' wordt besteed, komt
ook de apotheker aan bod. Want
gedurende het tijdvak dat de ex
positie bestrijkt, de periode tus
sen grofweg 1600 en 1900, on
dergaat het apothekersvak in
grijpende veranderingen: van
een winkel en werkplaats waar
alle zalfjes, pilletjes en poeder
tjes door de apotheker zelf ge
maakt worden tot een plek waar
medicijnen opgehaald kunnen
worden die door de farmaceuti
sche industrie zijn geprodu
ceerd.
Dat vervaardigen van genees
middelen was vroeger een tijd
rovende klus, benadrukt Van
der Spek. „Je moet je voorstellen
dat de apotheker de ruwe
grondstoffen kreeg afgeleverd:
een baal kruiden, boombast of
zaden, dat soort dingen. Er
moest dan nog heel wat gebeu-
Foto boven: een
draak in het
vuur, het geve
lornament van
een negentien-
de-eeuwse apo
theek.
Foto links: 'Ga
pers' kregen
vaak een buiten
lands voorko
men, een donke
re huidskleur en
een tulband op
het hoofd. Waar
schijnlijk om de
klanten te laten
weten: 'Wij heb
ben exotische
geneesmiddelen
in huis'.
Publiciteitsfoto's
ren voordat het dan een medi
cijn was: malen, destilleren of
tot een stroop in te dikken. In al
dat soort activiteiten ging heel
wat tijd zitten."
Daarbij werd een uitgebreid in
strumentarium gebruikt: distil
leerketels, een stroopkoker, glas
werk en vijzels, een enorme
weegschaal, allemaal te zien op
de tentoonstelling. Evenals een
zogenaamde 'simpliciakast',
ooit het trotse bezit van een
apothekersgilde, zoals vrijwel ie
dere stad er één telde. Van der
Spek: „De gilden gebruikten de
ze kasten bij het afnemen van
examens. Hierin zitten alle in
grediënten, de simplicia of 'en
kelvoudige stoffen', die een apo
theker moest kunnen herken
nen en op voorraad hebben."
Met de ontdekking van de Nieu
we Wereld begin zestiende eeuw
breidde het assortiment ingredi
ënten - en daarmee het aantal
geneesmiddelen - zich enorm
uit. Van der Spek: „Onder het
motto 'wat van ver komt, is lek
ker' werden deze exotische pro
ducten met veel enthousiasme
gekocht en geslikt. Dat de prij
zen torenhoog waren, deerde de
klanten blijkbaar niet. Ze telden
het graag neer voor de suiker,
koffie, cacao of thee, die stuk
voor stuk als potente genees
middelen werden beschouwd."
Floi
aan
schj
0,05
Toch hadden de apot ^je
niet altijd bij het verkt
stelt de conservator. utf
middeltjes hadden wgr
een heilzame werl
werkt de bast van del
een populair middel wor
te schaal uit Peru w r
porteerd, daadweit.^
koortsverlagend mii injs
vandaag de dag won
geslikt Een ander p unc
werkzaam middel \va p .rr
melk, ook wel 'kind [n jn
noemd, omdat men b
bmikte om drukke 1
kalmeren. Tegenwcx
nen we morfine uit d
plant." D J
De voorliefde voor er
neesmiddelen kwam -Er
zogenaamde 'gapen iven
drukking: de beschik »r de
pen waaraan passant ipioe
kers en drogisterije Dat
herkennen. Vaak ki nete
een buitenlands 1 naai
mee, zoals op de tent is ve
te zien is. Wat te den ;eur
gaper met zijn donljieni
kleur, grote gouden 1 d in
de oren en een tulbtedd
hoofd. „Waarschijnlitinc
om de klanten te ktonLi
wij hebben exotisd hei
middelen in huis", 2 rats.
Spek.
Overigens is de herkojjj^
gapers, die uitsluite
land en België voork Vl
helemaal duidelijk
we niet precies wetr Alle
ze bijna altijd hun rfterei
hebben of een gekk Ron
ken", zegt Van der De
schien gewoon omdaversl
cijnen niet altijd e elek<
smaakten." ent'
gos
'Drakenbloed B as de
Medicijnen van vnja. O5
12 januari 2003, de le
Boerhaave, Lange
tenstraat 10 in Leit
Leidse groep maakt met 'Speed is wonderful' cd-debuut
Rondtheater terug aan Leidse toneelfront
door Herman Joustra
leiden - Niks terug van wegge
weest. Jimmyhat is gewoon ste
vig doorgegaan. Het is de afgelo
pen tijd alleen wat rustiger ge
weest. De band die drie jaar ge
leden derde werd bij de Grote
Prijs van Nederland stond min
der vaak op de podia. Maar dat
had zo zijn redenen. De Leidse
band was druk bezig met het
opnemen van haar debuut-cd.
Het resultaat ligt nu in de win
kels: de single 'Staroverdose' en
de cd 'Speed is wonderful'.
Trots zijn ze op him debuut-cd,
die zaterdag wordt gepresen
teerd in het LVC. „Jazeker", zegt
zanger en gitarist Dennis Hols-
wilder. „Wij vinden hem prach
tig. Dat is ook de voornaamste
reden waarom optreden de laat
ste tijd een beetje op een laag
pitje stond. We wilden dat de cd
goed klonk, perfect klonk En
dat heeft nu eenmaal wat tijd
r
V
9
„Klopt", zegt drummer Lode-
wijk Schutte. „Een half jaar na
de Grote Prijs hebben we de op
names al gedaan, maar we von
den het eenvoudigweg niet goed
genoeg. En we wilden geen con
cessies doen. We hebben de
nummers live opgenomen. Dus
met z'n allen tegelijk, omdat we
onze energie wilden overbren
gen. Net zoals dat live gebeurt.
We waren bang dat die energie
verloren zou gaan als we laagje
voor laagje zouden opnemen,
partij voor partij. Maar, de live
opnames klonken toch niet zo
als we wilden. Dus hebben we
er opnieuw veel tijd en energie
in gestoken."
„Eerlijk is eerlijk", zegt Schutte,
„kort na de Grote Prijs waren we
nog hot. De laatste tijd is dat
minder. Zo werkt dat in het
clubcircuit als er niks nieuws
met de band gebeurt."
Daar komt nog bij dat bassist
Leon van Leeuwen de band ver
liet en de nieuwe bassist, Rutger
Brouwer, ingewerkt moest wor
den. Uiteindelijk besloot de
groep de cd maar in z'n geheel
opnieuw op te nemen. En nu
wel partij voor partij, op ver
schillende locaties. Schutte.
„Mijn broer Olivier zit in Deire.
Hij is geluidstechnicus en werk
te al veel samen met Frans Ha-
genaars. Daar hebben we drums
en bas opgenomen. Gitaar, zang
en toetsen deden we in onze ei
gen studio, Oliviers Golden
Sound Palace', waar we ook oe
fenen. De mix hebben we ge
daan in Studio 150 in Amster
dam."
De cd is uitgebracht bij Fount
Records in Den Haag. Schutte:
„Wel een klein labeltje, maar ze
doen het hartstikke goed. Het
zijn echte liefhebbers." Holswil-
den „Net als wij dus. Want mu
ziek is meer dan een hobby, het
is een passie. We zijn alweer be
zig met nummers voor een
nieuwe cd. Het moet niet weer
zo'n tijd duren voordat die klaar
is. Dat kan ook niet als we willen
doorstoten."
Wellicht dat de kleine koersver
andering qua stijl daartoe bij
draagt Jimmyhat heet al jaren
zogeheten stonerpop te maken,
gruizige rock Schutte: „Met de
komst van Rutger Brouwer is er
wel iets veranderd. Vroeger had
den we een melodieuze baslijn
met daaroverheen akkoorden
Jimmyhat: Niks
terug van weg
geweest, alleen
wat rustiger
aan gedaan op
de podia.
Publiciteitsfoto
van twee gitaren. Nu hebben we
een ondersteunende bas en spe
len de gitaren elkaar aanvullen
de partijen. Holswilder: „Echt
muziek voor Radio 3 is het nog
steeds niet, om het zo maar
eens te zeggen. Maar de muziek
is wel wat popachtiger gewor
den."
Jimmyhat presenteert zijn de
buut-cd nieuwe cd zaterdag in
het LVC. Aanvang 20.00 uur.
Ook de Leidse band ld geeft ac
te de présence.
door Theo de With
leiden - Na een adempauze van
driejaar doet het Rondtheater
weer van zich spreken. Met de
voorstelling 'Weg van liefde'
staat de toneelgroep zes avonden
in Theater Imperium.
In 1999 werd het Rondtheater
bekroond voor de beste ama
teurvoorstelling van dat jaar.
Daarna trad de grote stilte in. De
leden van het Rondtheater wil
len nu bewijzen dat ze die prijs
niet ten onrechte hebben gekre
gen.
„De klippen van de burgerlijk
heid", noemt regisseur Erik Jan-
sonius de reden voor jarenlange
afwezigheid in de Leidse thea
terwereld. „De leden zijn alle
maal mid-dertigers en partners,
kinderen, banen en hypotheken
eisen hun tol. Het kost ontzet
tend veel moeite om ruimte in
de agenda's te vinden." Dat ie
dereen van dezelfde leeftijd is,
heeft te maken met de ont
staansgeschiedenis van het
Rondtheater. De theatergroep is
voortgekomen uit het schoolto-
neel van wat tegenwoordig het
Vlietland College heet.
Met het verlaten van de middel
bare school moest ook afscheid
worden genomen van toneel
groep De Jonkies die onder lei
ding stond van leraar Neder
lands Bert Jonk Een aantal oud
leerlingen besloot in 1984 verder
te gaan onder de naam Ex-Jon-
kies. „Nadat we een aantal ke
ren voor ex-junkies waren aan
gezien, besloten we die naam te
veranderen in Rondtheater",
vertelt acteur en mede-oprichter
Bart Rijsbergen. „We doen niet
aan toneel om opnieuw een
plek in de maatschappij te ver
werven. We spelen toneel om
dat we op die manier steeds
weer nieuwe aspecten van el
kaar ontdekken. Deze groep is
zo vertrouwd voor mij dat ik als
speler heel ver durf te gaan."
De groep bestaat uit 15 tot 20
mensen, waaruit per productie
een aantal spelers wordt gese
lecteerd. Een bekend gezicht in
het Rondtheater is dat van tv-
presentator Menno Bentveld.
Hij speelt niet mee in Weg van
liefde', maar was wel in de vori-
Het Rondtheater repeteert voor 'Weg van liefde': „De spelers kunnen zich hierin lekker uitlei
Publiciteitsfoto
ge voorstelling 'Kunst' te zien.
Dit stuk van Yasmina Reza is
momenteel in de theaters te
zien met Paul de Leeuw, Edwin
de Vries en Hans Kesting in de
hoofdrollen.
„Wij speelden het in 1999 als
eerste amateurgroep in Neder
land", weet Erik Jansonius. Ook
het Rondtheater wist zich ermee
in de kijker te spelen. Op het
Landelijk Festival Amateurthea
ter sleepte het gezelschap de
hoofdprijs weg. „Een genot om
naar te kijken", oordeelde de
jury. Bart Rijsbergen: „We heb
ben dus een reputatie hoog te
houden. Niet dat dit een enor
me druk op me legt, maar het
stimuleert wel. Niemand van
ons maakt zich er met een Jantje
van Leiden van af."
„In het verleden hebben we veel
klassieke stukken gespeeld,
daarom wilden we nu graag iets
modems doen", vertelt Rijsber
gen. In Weg van liefde' draait
het om relaties tussen mensen.
Met scherpe humor, goede dia
logen en spanning in de tekst"
Regisseur Erik Jansonius be
grijpt de keuze voor dit stuk wel.
'Weg van liefde' is echt acteur
stoneel. De spelers kunnen zich
hierin lekker uitleven. De tekst
bekt goed. Ze halen daar voor
een groot deel hun motivatie
uit."
Jansonius regisseert het Rond
theater voor de eerste keer. Tot
nu toe was hij alleen als speler
bij het gezelschap betrokken.
„Ik regisseer wel andere groe
pen in Leiden, zoals Impuls. Re
gisseren is heel intensief. Het
theater is net zo'n zinloze exer
citie als het leven zelf. Je komt
op, je doet je ding en je gaat af.
Het is fascinerend om het leven
in twee uur samen te vatten op
het toneel. Daarom steek ik er
zoveel tijd in."
„Als regisseur beni
vormgever. Ik ben j
tuigd dat tachtig l
een voorstelling refc
is afhankelijk van d
voel me een beeld
lekker mag knedenf
mooi product is or
het prettige is dal
Rondtheater te mal
ervaren spelers.
staat er iets waar iefc'
op kan zijn."
Speler Bart Rijsberi
nog steeds ademlofi
spel van de andere L
is zo'n mooi plaatjef
herkent er ook wel 4
eigen relatie."
Weg van liefde',
za 21, zo 22, di 24, j
en vr 27 septemb
Theater Impei'
33e, Leiden,
071-5141141.
