Burgers weten onvoldoende maat te houden
TROONREDE
Koningin Beatrix tijdens haar bezoek aan de provincie Groningen op Koninginnedag, eerder dit jaar. Foto: GPD/Annemarie Kamp
een sterke stad als een vitaal platteland is noodza
kelijk voor een duurzame ontwikkeling van ons
land. Boeren en tuinders krijgen daarin een nieu
we functie, waarbij natuur, recreatie en landbouw
meer in samenhang worden benaderd. De rege
ring zal daartoe het agrarisch natuurbeheer stimu
leren.
In het ruimtelijk beleid hebben medeoverheden
een eigen plaats. De regering wil hun meer moge
lijkheden geven voor eigen afwegingen. Dit najaar
zullen u de hoofdlijnen van de aanpassing van de
Vijfde Nota Ruimtelijke Ordening worden voorge
legd. Daarin zal ook de opvang van de eigen bevol
kingsgroei op het platteland aan de orde komen.
Tevens zal aandacht worden gegeven aan het aan
trekkelijk maken van het stedelijk woonmilieu voor
verschillende inkomensgroepen en het doorbre
ken van de eenzijdige samenstelling van de bevol
king van achterstandswijken. Medio 2003 zal u een
voorstel worden gedaan voor vereenvoudiging van
regelgeving op het terrein van wonen, milieu en
ruimtelijke ordening.
Goede bereikbaarheid is van belang voor econo
mische groei, welvaart en welzijn, maar aan de
groeiende mobiliteitsbehoefte kan niet ongebrei
deld tegemoet gekomen worden. Er wordt geïn
vesteerd in het oplossen van knelpunten en het
beter benutten van bestaande infrastructuur om
doorstroming te bevorderen. Er komen nieuwe
stations bij Vinex-locaties. Door prioriteit te geven
aan goed en tijdig onderhoud van de railinfra
structuur wil de regering van haar kant bijdragen
aan minder vertragingen voor treinreizigers.
Burgers voelen zich onveilig en zijn bezorgd over
de toegenomen criminaliteit. Aantasting van de ei
gen levenssfeer door geweld en misdrijven is zo in
grijpend dat er een grote behoefte is aan een strik
te handhaving van de openbare orde en aan een
strenge aanpak van criminaliteit.
De regering wil in 2003 de organisatie en bevoegd
heden van politie en justitie versterken. Er komt
een landelijke recherche. De bevoegdheden van de
regering bij het beheer van de politieorganisatie
worden versterkt. Met de beheerders van de regio
nale politiekorpsen en met andere betrokken part
ners worden concrete afspraken gemaakt over het
leveren van betere prestaties. Aan het eind van
2004 zal de regering bezien of de resultaten nopen
tot verdergaande wijzigingen in de organisatie.
In aansluiting op de vele inspanningen van politie
en justitie in de afgelopen jaren, en op de resulta
ten die daarbij zijn geboekt, zal voorrang worden
gegeven aan de bestrijding van die vormen van or
deverstoring en misdaad waarmee burgers vaak
geconfronteerd worden. Het gaat hierbij onder
meer om berovingen en bedreigingen op straat,
vandalisme, inbraken en overlast door drugs. Dat
vraagt een actieve aanwezigheid en zichtbaarheid
van politieagenten, 24 uur per dag. De inzetbaar
heid van de politie zal daaraan zo goed mogelijk
worden aangepast. Dit vergt ook aanpassing van
andere instanties zoals de rechterlijke macht en de
reclassering.
Voor de sociale veiligheid in het openbaar vervoer
zal komend jaar actie worden ondernomen om
strenger toezicht en een gesloten toegangsregime
op metro- en treinstations te bewerkstelligen.
Ter vergroting van de opsporingsmogelijkheden
van politie en justitie zal de regering volgend jaar
een algemene, wettelijke identificatieplicht intro
duceren en de toepassing van DNA-technieken
verruimen.
Ernstige gebeurtenissen in de afgelopen twee jaar
hebben aangetoond dat aandacht voor andere
vormen van veiligheid zoals brandweer, transport
veiligheid en rampenbestrijding noodzakelijk is.
Voor het handhaven van vergunningen en voor
preventie en bestrijding zijn gemeenten en provin
cies de eerstverantwoordelijken. De regering be
vordert een verdergaande regionale samenwerking
van brandweer en ongevallendiensten. Er zal nog
dit najaar een wetsvoorstel worden ingediend om
de voorbereiding en het oefenen, alsmede de kwa
liteit van beheersplannen, te verbeteren. In de ko
mende vier jaar zullen extra middelen beschikbaar
worden gesteld voor de veiligheid bij opslag en
vervoer van gevaarlijke stoffen. Ook de verbetering
van de veiligheid van tunnels krijgt bijzondere
aandacht.
De recente overstromingen in Europa maken eens
temeer duidelijk dat een omslag in het denken
over waterbeheer nodig is. Naast dijkverhogingen
zullen ook maatregelen nodig zijn voor het vast
houden, bergen en afvoeren van water.
Voor de veiligheid van ons voedsel zal de regering
zich inzetten via regelgeving en normstelling. Het
is aan ondernemers om in dezen hun maatschap
pelijke verantwoordelijkheid waar te maken.
Het sociaal, economisch en financieel beleid is er
op gericht de werkgelegenheid te vergroten, de
winstgevendheid te verhogen, de inflatie temg te
dringen en de overheidsfinanciën te verbeteren,
ook na 2006. De begroting voor het jaar 2003 is on
derdeel van het meerjarig beleid, dat gericht is op
aflossing van de staatsschuld in ongeveer 25 jaar.
Dat is de meest betrouwbare weg om de gemeen
schapsvoorzieningen voor onze vergrijzende be
volking in stand te houden. Belangrijke elementen
zijn voorts de preventie van ziekteverzuim en de
aanpak van arbeidsongeschiktheid, een pensioen
convenant met de sociale partners, de combinatie
van zorg en arbeid en een beter werkende arbeids
markt. Verder wordt ruimte gegeven om te onder
nemen onder meer door de administratieve lasten
fors te reduceren.
De beleidsvoornemens staan onder druk omdat de
economische vooruitzichten aanzienlijk slechter
zijn dan vorig jaar werd verwacht. Voor 2003 wordt
een groei van het bmto binnenlands product
voorspeld van 1,5 procent, hetgeen bijna een hal
vering betekent ten opzichte van de eerdere ver
wachting. Dit groeipercentage ligt beduidend lager
ihto
ïpre
IN DEI
illoch
ijn is
waan
Maro
iverai
igprc
odes
Til Vei
van d
ewort
der da
find ik
et raad
dan het gemiddelde in de Europese Unie en ii n om(j
Verenigde Staten. lse p0]
De internationale conjunctuur is ingezakt. Ho alloch
prijzen van aandelen en van huizen hebben t( [e ver^
een vertekening van de welvaart geleid. |ers wo
Ook hebben de overheid en veel burgers de lal
jaren onvoldoende maat weten te houden; da
was de stijging van de loonkosten in Nederlan
aanzienlijk hoger dan in de ons omringende 1
den. Onze internationale concurrentiepositie (0 F
daardoor verzwakt. De werkloosheid loopt opfc»
bijna achtduizend personen per maand. De h |G V'
baarheid van de pensioenen loopt gevaar dool
combinatie van te hoge loonontwikkeling, ea Bwege
ling van de financiële beurzen en de stijgende °orde<
ten van de vergrijzing. rapon i
In het licht van deze ernstige economische sil 0jec
ziet de regering zich genoodzaakt maatregelei
nemen om het perspectief op tijdige aflossing "al
de staatsschuld te behouden. Beheersing van V(
loonkosten over langere tijd tot onder of op h ^r(?or<
veau van de inflatie is noodzakelijk, zowel in
collectieve sector als in de marktsector. In de#dda8 c
moeilijke omstandigheden zullen burgers er i aP
koopkracht op achteruitgaan. De lasten zullei t()t
echter zo veel mogelijk evenwichtig worden v^r(?P[
deeld, waarbij de koopkracht van ouderen m aJ»
leen AOW bijzondere aandacht krijgt. Om we vaJ
financieel aantrekkelijker te maken wordt de 'en naj
beidskorting voor werkenden op 1 januari aaiAusc™
staande verhoogd.
Ondanks verdere bezuinigingen zal de regeriilQ^-l
prioriteiten voor onderwijs, zorg en veiligheid
handhaven. Zij zal ook in haar eigen rol als WG€
gever matiging van loonkosten betrachten. Vi
het verlichten van knelpunten op de arbeidsi - Het g
met name in sectoren als zorg en onderwijs,sen is L
de regering extra middelen beschikbaar. Zij getus me
ervan uit dat de noodzaak van een meerjarig! 166.0C
tiging van loonkosten breed in de samenlevii nen ral
worden gesteund. Op het moment dat in de het Cen
marktsector eveneens matiging van de loonk itistiek
wordt verwezenlijkt, zal ruimte worden gemaèverkloc
voor verlaging van werknemers- en werkgeve lelft vai
ten. t zomer
ïect op
Leden van de Staten-Generaal, dei tijde
ïca end
Zonde
Met deze begroting wil de regering tegemoetmt het g
men aan de onzekerheden, problemen en amen uit i
ties in de maatschappij, in het besef dat nieti
oplossingen op korte termijn bereikbaar zijn.
doet deze voorstellen wetende dat alleen re;
ten kunnen worden geboekt vanuit een gen
schappelijke inspanning in de samenleving. I
gering wil samen met u haar doelstellingen if
ren en ziet daartoe uit naar vruchtbaar overli
Moge u vanuit uw persoonlijke overtuiging if
ratie en kracht vinden voor uw verantwoordt
werk. Ik wens u daarbij Gods zegen toe.
DINSDAG 17 SEPTEMBER
Leden van de Staten-Generaal,
In de afgelopen jaren leken wij in de Nederlandse
samenleving te kunnen vertrouwen op een aantal
zekerheden: een voortgaande groei van de econo
mie en veiligheid tegen aanvallen van buitenaf.
Het zijn echter schijnzekerheden gebleken. De
economische groei is vanaf het midden van vorig
jaar bijna tot stilstand gekomen; de werkloosheid
loopt weer op. En na de aanslagen van 11 septem
ber vorig jaar is het besef doorgedrongen dat vei
ligheid en stabiliteit in ons land en in de westerse
wereld toch niet vanzelfsprekend zijn.
Tevens is duidelijk gebleken dat veel burgers een
gevoel van onbehagen hebben over ontwikkelin
gen in onze samenleving: een toenemende onvei
ligheid die als bedreigend wordt ervaren, een grote
instroom en onvoldoende integratie van nieuwko
mers, en achterblijvende kwaliteit onder meer in
de zorg en in het onderwijs. Tegen deze achter
grond vonden de verkiezingen plaats en werd dit
kabinet gevormd.
Er is in de afgelopen decennia in Nederland veel
bereikt. De regering ziet zich nu voor de zware
taak geplaatst om het goede daarvan te behouden,
en de onvolkomenheden die er zijn in alle duide
lijkheid en met daadkracht aan te pakken. De te
ruglopende economische groei noopt tot een in
grijpend pakket maatregelen. Daarnaast wil de re
gering gehoor geven aan de indringende opdrach
ten die de kiezers haar hebben meegegeven: de
veiligheid in ons land moet worden verhoogd, re
gels moeten worden nageleefd, integratie van min
derheden moet worden versneld en de kwaliteit en
organisatie van collectieve voorzieningen moeten
verbeteren.
De regering realiseert zich terdege dat de kansen
voor ons land op ontplooiing en welvaart voor een
belangrijk deel ontstaan door samenwerking met
andere landen. In het bijzonder geldt dit voor de
verbondenheid van Nederland met de Europese
Unie. Nederland stond aan de wieg van de Euro
pese eenwording. De Europese Unie staat nu voor
een nieuw tijdperk met de voorziene uitbreiding
met nieuwe lidstaten en de hervorming van het
gemeenschappelijk landbouwbeleid. In de Con
ventie en vervolgens de Intergouvernementele
Conferentie zijn belangrijke vraagstukken aan de
orde over de opzet van de Unie.
De regering beseft dat deze ingrijpende verande
ringen bij sommigen gemengde gevoelens oproe
pen. Het debat hierover zal zich daarom niet mo
gen beperken tot bestuurders en instituties. Een
nieuw elan in het Europees bewustzijn van bur
gers is gewenst. Nederland zal het voorzitterschap
van de Organisatie voor Veiligheid en Samenwer
king in Europa en van de Raad van Europa vol
gend jaar, en vervolgens van de Europese Unie be
nutten om burgers actief te informeren en hen bij
dit debat te betrekken. De waarden waar de Euro
pese Unie voor staat moeten helder zijn en in ver
dragen worden verankerd.
Het afgelopen jaar werden de vrede en veiligheid
steeds vaker bedreigd door spanningen zowel bin
nen landen als tussen landen onderling. De rege
ring wil alles doen wat in haar vermogen ligt om in
internationaal verband bij te dragen aan het zoe
ken naar oplossingen. Bijzondere aandacht daarbij
moet uitgaan naar de verontrustende ontwikkelin
gen in het Midden-Oosten.
Nederland hecht veel waarde aan de vitale relatie
van Europa met de Verenigde Staten. De NAVO is
daarin van essentiële betekenis. De Nederlandse
defensieorganisatie levert daaraan naar vermogen
een bijdrage. Onze militairen zetten zich in vredes
operaties op een prijzenswaardige wijze in. Ge
denkend de slachtoffers die ruim een jaar geleden
in de Verenigde Staten zijn gevallen bij de schok
kende aanslagen gaat de strijd tegen het interna
tionale terrorisme onverminderd voort. Ook ons
land neemt daarin zijn verantwoordelijkheid.
Nederland kent een grote traditie van internatio
nale solidariteit. De zojuist gehouden bijeenkomst
in Johannesburg over duurzame mondiale ontwik
keling onderstreept het belang van een integrale
benadering van wereldwijde problemen. Voort
bouwend op onze inzet voor deze conferentie zul
len wij u dit jaar voorstellen voorleggen voor een
samenhangende aanpak ter bevordering van
duurzame ontwikkeling onder andere op het ge
bied van water en energie, en armoedebestrijding,
in het bijzonder in Afrika.
De band van het Koninkrijk schept verantwoorde
lijkheden voor ons eigen land, de Nederlandse An
tillen en Aruba. Uit het oogpunt van evenwichtige
verhoudingen hecht de regering zeer aan het hui
dige staatkundige verband van de Nederlandse
Antillen. Het Statuut dient de basis te bieden voor
een hechtere integratie in Koninkrijksverband.
Zolang de criminaliteit zo verontrustend hoog is,
zal de regering in overleg met de Koninkrijkspart
ners haar financiële bijdrage aan de samenwerking
met voorrang aanwenden voor versterking van de
rechtshandhaving.
In reactie op de problemen in ons land wil de re
gering inhoud geven aan een nieuwe bestuurscul
tuur. Een cultuur waarin maatschappelijke proble
men worden benoemd, afwegingen helder worden
gemaakt, besluiten verantwoord en in het noodza
kelijke tempo worden genomen, en wetten wor
den nageleefd. De regering wil het debat over ge
deelde waarden entameren. De normen in de sa
menleving dienen te worden versterkt.
Burgers zijn de dragers van de maatschappij. Te
vaak wordt naar de overheid gekeken om proble
men en risico's in het dagelijks leven te voorko
men of weg te nemen. Maar tegelijkertijd wordt
steeds minder geaccepteerd dat die overheid be
perkingen oplegt aan mensen. Een nieuwe balans
moet worden gezocht. De samenleving kan alleen
functioneren als burgers zich willen afvragen wat
zij voor elkaar kunnen doen, voordat zij de blik op
de overheid richten. Daarbij geldt ook dat mensen
zich alleen kunnen ontplooien als de overheid hun
ruimte geeft om zelf verantwoordelijkheid te ne
men en eigen keuzes te maken.
Uitgangspunten hierbij behoren te zijn: respect,
verantwoordelijkheid en verantwoording. Dit bete
kent:
- respect voor eikaars levenssfeer, voor dragers van
gezag en voor hen die zich inzetten voor de pu
blieke zaak, maar ook van de overheid voor de
burgers;
- verantwoordelijkheid van burgers, maatschappe
lijke organisaties en bedrijven om een wezenlijke
bijdrage te leveren aan de kwaliteit van de samen
leving;
- verantwoording van overheid en instellingen
over de wijze waarop zij hun taken vervullen en
prestaties leveren.
Nederland kent een traditie die ruimte biedt aan
de cultuur en de religie van mensen uit alle wind
streken. Die waarde moet behouden blijven. De
omvangrijke immigratie en de daaruit voortvloei
ende problemen hebben de samenleving evenwel
onder druk gezet. De regering zal daarom de inte
gratie van allochtonen verder bevorderen, hetgeen
van nieuwe Nederlanders vereist dat zij onze taal
spreken, zich inleven in de Nederlandse identiteit
en cultuur, en de wetten van onze rechtsstaat na
leven. Van de betrokkenen mag worden gevraagd
dat zij de inburgeringscursussen succesvol afron
den. De integratie is verder gebaat bij een restric
tiever toelatingsbeleid en bestrijding van illegaal
verblijf. Mede daardoor zal ruimte worden gescha
pen om de reeds aanwezige nieuwe Nederlanders
hun plaats in de maatschappij te laten vinden. Een
goede integratie vergt een langdurige inzet en we
derzijdse aanpassing.
De grote problemen waarvoor de regering zich ge
steld ziet, zijn niet op te lossen zonder de samen
werking met de maatschappelijke organisaties en
sociale partners die een bindend element in de sa
menleving vormen. Daarom is het nodig dat zij
zich bewust zijn van hün verantwoordelijkheden.
Omwille van de kwaliteit van de samenleving zul
len zij ook nu het algemeen belang nadrukkelijk in
het oog moeten blijven houden.
Wanneer maatschappelijke organisaties en bur
gers hun verantwoordelijkheid willen nemen,
moeten zij daartoe de ruimte krijgen. De regering
zal daarom werk maken van het terugdringen van
regelgeving en bureaucratie. Zij wil voorwaarden
scheppen om de essentiële gemeenschapsvoorzie
ningen beter te organiseren. De behoefte aan
menselijke maat en de opvattingen van burgers
moeten daarbij vooropstaan.
In het onderwijs staan lesgeven en de professiona
liteit van de docent centraal. De regering wil de ei
gen verantwoordelijkheid van instellingen in on
derwijs, cultuur en wetenschap vergroten. Vermin
dering van administratieve lasten en beperking
van onderwijsregelgeving worden daadkrachtig ter
hand genomen. Volgend jaar zullen u voorstellen
bereiken die scholen meer vrijheid geven bij de in
richting van de basisvorming en van het studie
huis en bij de besteding van de middelen voor
klassenverkleining.
De kwaliteit van het beroepsonderwijs zal worden
bevorderd en de uitval van leerlingen zal worden
bestreden, onder meer door de leerwegen binnen
het beroepsonderwijs beter op elkaar aan te laten
sluiten.
Op financieel verantwoorde wijze wil de regering
bewerkstelligen dat het recht op verzekerde zorg
waargemaakt kan worden. Zij zal daartoe ziekte
kostenverzekeraars aanspreken op hun verant
woordelijkheid voor hun aandeel in de financie
ring en sturing van de gezondheidszorg. Tevens
zullen zorgverleners meer ruimte krijgen voor on
dernemerschap, nieuwe initiatieven en experi
menten. De behoeften van de patiënt zullen cen
traal staan en de wachttijden worden verkort. Vol
gend jaar zal de regering een voorstel indienen
voor een nieuw ziektekostenstelsel, dat uitgaat van
solidariteit tussen mensen met verschillende leef
tijden, gezondheidsrisico's en draagkracht.
Met betrekking tot de groeiende groep ouderen wil
de regering rekening houden met de individuele
wensen en behoeften op het terrein van welzijn,
zorg, inkomen en wonen. Daartoe zal zij in 2003
een integrale visie uitbrengen.
Gelukkig groeien de meeste jongeren op zonder
dat zich grote problemen voordoen. Ouders heb
ben daarvoor als opvoeder een eerste verantwoor
delijkheid. Wanneer kinderen dreigen te ontspo
ren moet vroegtijdig ondersteuning worden gebo
den. De regering hecht groot belang aan een geïn
tegreerd jeugdbeleid, dat inzet op preventie. Dit
vergt een intensieve persoonsgerichte samenwer
king tussen school, buurt en de betrokken instan
ties. Indien nodig zullen ook corrigerende en re
pressieve maatregelen worden genomen.
De menselijke maat bepaalt de wijze waarop Ne
derland wordt ingericht en hoe wij omgaan met
het leefmilieu in de ruimste zin des woords. Zowel
