11 SEPTEMBER
Elke dag om half acht zie ik die vreselijke beelden weer voor
'In twee eeuwen tijd
is er niets v
'Zoveel goed als een stel narcissen kan doen'
Ze hebben
ook mooi mijn verjaardag verprutst
p
Saluut aan de omgekomen
collega's van de brandweer
Nog steeds een wee gevoel
als ik beelden of foto's zie
11-9-2001: dag
van nieuw leven
De aanslagen op
dertig tv's tegelijk
Opeens begreep ik wat het beteken
voor mijn man dat hij ging sterveÉ
Door 11-1
leer je m
waarder£
wat je hejj
Voorhouts bedrijf zorgt weer voor 'ring of remembrance' in New York
Ben Geerts schilderde ontreddering van zich af
woensdag 11 september
Het is dinsdag 11 september. Mijn
vriendin is, zoals altijd op dinsdag,
vrij en ik ben, zoals altijd op dinsdag,
aan het werk in Veenendaal. Om
even over drieën gaat de telefoon. Via
de telefoniste krijg ik mijn vriendin
aan de lijn. 'Oscar, er is een vliegtuig
je het WTC ingevlogen', zei ze met
een lichte verbazing in haar stem.
Mijn eerste gedachte was nogal laco
niek: erg slordig van zo'n piloot. Hij
weet toch dat er hoge gebouwen in
New York staan.
Na enkele minuten belde ze weer. De
emotie in haar stem was toegeno
men. 'Ook de andere toren is nu ge
raakt'. Dat is wel vreemd. Staat er een
sterke wind? Is er een soort van mag
netisch veld dat de radar in de war
schopt?
De berichten volgen elkaar nu snel
op. Het vliegtuigje is inmiddels een
vliegtuig geworden, in Washington
zou ook iets aan de hand zijn en het
WTC staat in brand.
Nu ken ik New York erg goed. Sinds
1993 ben ik daar diverse keren ge
weest en vele malen heb ik boven op
WTC gestaan om New York goed in
mij op te nemen. De betekenis van
New York is vergroot sinds mijn
broer en mijn Amerikaanse schoon
zus zich in de VS hebben gevestigd,
op ongeveer 70 kilometer ten noor
den van NYC.
Drie tot vier keer per jaar zoeken we
hen op. De laatste keer dat ik daar
was geweest, zijn we aansluitend
naar Florida gegaan. We vlogen vanaf
New York LaGuardia, waarna je
wordt 'getrakteerd' op een vlucht
over de Hudson River met uitzicht op
de architectonische hoogtepunten
(letterlijk en figuurlijk) van New York
City.
Terug naar die dinsdag; via internet
probeer ik het nieuws te volgen. He
laas blijken nog meer mensen toe
gang te hebben tot internet, dus de
pagina's van CNN, New York Times
en Teletekst zijn onbereikbaar. Ik be
sluit een open lijn met mijn vriendin
op te zetten. Van minuut tot minuut
word ik op de hoogte gehouden en
van werken komt niet veel meer.
Na ongeveer een uur stort de eerste
toren in. De beelden heb ik pas ach
teraf gezien, maar de emotie die er bij
hoort wordt rechtstreeks overge
bracht door mijn vriendin. Door haar
tranen heen probeert ze me te vertel
len wat er gebeurt, maar eigenlijk is
dat niet meer nodig. Als ook de twee
de toren instort, is het genoeg voor
mij en stap ik in mijn auto en rij naar
huis. Radio 1 houdt me op de hoogte
en ook bel ik met grote regelmaat
naar huis.
De situatie wordt door velen niet di
rect op waarde geschat. Begrijpelijk,
want wat er gebeurt gaat ver boven
onze pet en dat zal altijd zo blijven.
Zo is er bijvoorbeeld groot onbegrip
op mijn werk dat ik naar huis ga. 'Er
storten toch wel eens vaker vliegtui
gen neer'. Het Champions League
voetbal van die avond, Nantes - PSV,
gaat gewoon door. Over inschattings
fouten gesproken.
Eenmaal thuis bewijzen de beelden
dat het dus echt is gebeurd. De
grootste spookverhalen gaan door
mijn hoofd en sommige worden ook
door anderen de ether ingeslingerd.
Zo zouden er vele verdachte vliegtui
gen niet willen landen en zou de
luchtmacht voorbereidingen treffen
om ze uit de lucht te schieten. Hoe
veel aanslagen kunnen we vandaag
nog verwachten en vooral: op welke
manier?
Na vele mislukte pogingen krijg ik
eindelijk mijn schoonzus aan de tele
foon. Alles is in orde met haar en
haar zoon. Natuurlijk is ze bang en is
het erg oncomfortabel dat haar man
(mijn broer) er niet is. Hij zit namelijk
in Zürich. Ze meldt dat de man van
een vriendin in het vliegtuig naar
Houston zit en nog niets van zich
heeft laten horen. Uiteindelijk komt
dat ook goed.
Tot een uurtje of 7 (Nederlandse tijd)
is het erg onzeker wat er in de wereld
gebeurt, maar de situatie lijkt zich
vanaf die tijd te stabiliseren.
Mijn broer is vanuit Zürich naar Ne
derland gekomen. Vliegen naar
Noord Amerika is uitgesloten voor de
daarop volgende dagen. Op zaterdag
15 september kan hij gelukkig weer
naar huis vliegen. De dagen ervoor
heeft hij machteloos in Nederland
gezeten en op afstand geprobeerd
een goede echtgenoot en vader te
zijn.
Zelf heb ik er nog steeds moeite mee.
Dat blijkt bijvoorbeeld als ik na an
derhalve maand voor mijn werk naar
Las Vegas moet. In het vliegtuig zit ik
wat minder rustig op mijn plei
zit aanvalsplannen te maken i
geval er onverwachtse bewegii
worden gemaakt. Ik ontmoeti
uit Cleveland die met de auto
komen, vanwege de vliegangst
Wanneer ik nu naar Amerikaa g(
ries of films kijk dan moet ik\ryo
slikken als de Twin Towers nopih
boven het financiële hart staai^ei
Ook zijn er zaken die me vooijtsl
aan deze dag zullen herinnere b
voorbeeld is het leader-muzielmii
RTL nieuws. Onder die versch reli
ke beelden zat die melodie en ar
lijks om half acht 's avonds hogoi
dat geluid en 'zie' ik die beeldig
Oscar vantyeri
Leifend
Op 11 september 2001 om 14.48
uur was ik aan het werk, net als
zo velen. Ik ben brandweerman
en ambulancechauffeur bij de
brandweer Leiden en op dat
moment bezig met wat admini
stratieve werkzaamheden in het
Vlam-kamertje'.
Ik hoor de liedjes op radio 538,
als de DJ plotseling begint te
praten over een vliegtuig dat te
gen het WTC in New York is ge
vlogen. Ik spring op en ren naar
de kantine waar de televisie
staat. Gehaast kom ik binnen,
pak de afstandsbediening en
klik de televisie aan.
Collega's die net een theepauze
hebben, begrijpen nog niet wat
er aan de hand is. Ik vertel dat
een vliegtuig tegen het WTC in
New York is gevlogen. Schrik en
ongeloof lees ik van de gezich
ten.
Het beeldscherm springt inmid
dels aan en op dat moment zien
we het beeld van het tweede
vliegtuig. Nee, dit kan niet! We
zien hoe het vliegtuig zich in de
zuid-toren van het WTC boort.
De vuurbal stokt ook onze
adem. Iedereen zit op het puntje
van zijn stoel en vraag zich af:
wat gebeurt hier? Groot alarm in
New York. De mobieltjes wor
den gepakt en mensen gaan bel
len. Heb je het gehoord? Heb je
het gezien? Zet de tv aan! Als
professionals gaan we rekenen.
Wat gaat er naar toe? Hoeveel
brandweerwagens moeten hier
voor worden ingezet? Ambulan
ces rijden massaal naar het
WTC. Geen ladderwagen is
groot genoeg om de mensen op
de bovenste etages te redden.
Het Pentagon, nog een vlieg
tuig... wat gaat er nog meer ge
beuren?
Na verloop van tijd wordt de
omvang duidelijk Zeker als we
zien hoe de torens als een kaar
tenhuis in elkaar storten. 343
Brandweermensen komen om.
Zij waren ter plaatse om ande
ren te redden, maar de opgave
was te groot en te onvoorspel
baar.
Ter illustratie. In de regio Hol
lands Midden (35 gemeenten)
werken ongeveer 1600 enthousi
aste brandweermannen en -
vrouwen. Beroeps en vrijwillig.
Onvoorstelbaar hoe groot het
potentieel is, dat wegvalt binnen
de brandweer New York.
Indrukwekkende begrafenissen
volgen. Beelden van een brand
weerwagen waar een brand
weerwagen niet voor bedoeld is.
FDNY fallen but not forgotten.
Saluut.
Edwin Haasbroek,
Leiden.
Op 11 september was ik op mijn
werk, bij de KLM. Op de gang
kwam ik een collega tegen die
tegen mij zei: 'Heb je het ge
hoord? Er is een ongeluk met
een vliegtuig gebeurd in Ameri
ka. Er schijnt een vliegtuig tegen
het WTC in New York gevlogen
te zijn. Als je het nieuws wilt
zien, boven in de vergaderzaal
op de eerste staat de televisie
aan'.
Boven in de vergaderzaal aange
komen, zaten er heel veel colle
ga's aan de buis gekluisterd en
net op het moment dat ik bin
nenkwam, zag ik een vliegtuig
tegen een toren vliegen. Ik
dacht: zo, een herhaling, dat is
toevallig. Maar nee, een collega
riep: 'Dat kan niet, daar gaat er
weer een, dat kan geen toeval
zijn'.
Mijn eerste zoontje Tristan
Robben, geboren 11 septem
ber 2001 om 17.15 uur, was
nauwelijks een paar uur oud,
toen ik in de verloskamer een
arts luid en duidelijk een col
lega hoorde vragen of hij al
wist van 'die twee vliegtuigen
in New York', Wat nou vlieg
tuigjes, dacht ik. Wat kan er
nu belangrijker zijn dan wat
er hier en nu gebeurt?
Weken heeft het geduurd
voordat het tot me door be
gon te dringen dat die twee
vliegtuigen in New York wel
eens niet zo heel onbelang
rijk zouden kunnen zijn ge
weest. Terwijl ik, volledig in
beslag genomen door de ba
by, nog een aantal nachten in
het ziekenhuis verbleef, ver
nam mijn man, Marcel Rob
ben, 's avonds in z'n eentje
thuis het slechte nieuws. Het
moment waarop hij eigenlijk
blij en vrolijk had moeten
zijn, heeft hij zich veel zorgen
gemaakt om de toekomst van
Tristan.
Gelukkig kunnen we nu zeg
gen dat Tristan in zijn eerste
levensjaar geen enkele hinder
heeft ondervonden van wat
er die op dag gebeurde. Het
is verschikkelijk wat er is ge
beurd, maar 11 september
2001 blijft voor ons een dag
van nieuw leven.
Mathalie Masurel,
Leiden.
Op dat moment kreeg ik het ge
voel door de grond te zakken en
ben als verdoofd gaan zitten bij
mijn collega's, om het verdere
nieuws te vernemen.
U kunt zich voorstellen, dat wij
als medewerkers van een lucht
vaartmaatschappij volledig ge
slagen waren. Dit kon toch niet
mogelijk zijn?
De rest van de verhalen is na
tuurlijk bekend. Tot op heden
ondervindt de KLM nog steeds
de gevolgen van 11 september,
ook al beginnen we weer een
beetje op te krabbelen.
Dat was mijn beleving van 11
september en als ik de beelden
of foto's weer zie, heb ik nog
steeds een wee gevoel.
Aad Langelaan,
Voorhout.
Mijn man en ik waren op 11
september 2001 rond half vier
bij de firma BCC in Zoeterwou-
de om een nieuwe koelkast uit
te zoeken. Na afhandeling van
de betaling enzovoort, liepen wij
langs de opstelling van televisie
toestellen beneden in de winkel.
We zagen toen Philip Freriks
verslag doen van hetgeen net
was gebeurd, op wel dertig
beeldbuizen tegelijk.
Aanvankelijk drong het niet
meteen door wat er aan de hand
was. Dat zullen meer mensen
hebben gehad. Het op deze wij
ze kennisnemen van de aansla
gen was zeer indringend en on
vergetelijk.
N.M. Oostenbrug-Grondsma,
Leiden.
11 September is mijn verjaar
dag. Zoveel vuurwerk als vorig
jaar is geheel onnodig, zeker als
je 49 wordt.
Op 11 september 2001 heb ik
's ochtends gewerkt en was ik
's middags vrij. Mijn echtgenote
was ook vrij en mijn moeder
zou komen die middag. De
straat was opengebroken en al
les was zand.
Wij, mijn echtgenote en ik, ston
den buiten op straat te praten
met de buren. Plotseling kwam
een buurman aangelopen - een
gepensioneerd collega die net
als ik bij de Koninklijke Marine
op Valkenburg heeft gewerkt -
en vertelde dat een vliegtuig in
New York het WTC-gebouw was
ingevlogen.
We hebben de tv aangezet en
met ontzetting gekeken naar de
ellende. Ik heb bijna 25 jaar ge
vlogen bij de Koninklijke Marine
en alle jaren zonder brokken. En
ik geloofde dan ook niet in op
zet bij het zien van de beelden.
Pas toen de tweede kist met vol
le snelheid de wolkenkrabber
indook, zei ik tegen mijn vrouw,
'de wereld wordt nooit meer
hetzelfde'. In ieder geval hebben
zij (de daders) ook mooi mijn
verjaardag verprutst.
Bij het zien van de beelden rea
liseer je je dat tussen alle brok
stukken die neerwaarts dwarre
len ook mensen vallen, al dan
niet gekozen als enige uitweg.
Het geeft een mens als ik kip
penvel.
Wij hebben bewust na enkele
uren de tv uitgezet. Genoeg is
genoeg. Ook hebben wij geen
tijdschriften gekocht om alle
beelden te zien. De eerste beel
den op tv waren genoeg om in
ieder geval mijn geheugen ge
heel te vullen.
Principieel is men nu nergens
meer veilig. Elke plek op aarde is
immers per vliegtuig bereikbaar.
Frank Mulder,
Leiderdorp.
teit
den
Ik herinner mij 11 september heel goed. Het was
een mooie, zonnige middag. Mijn man was ern
stig ziek en had niet lang meer te leven. Terwijl
hij 's middags rustte, fietste ik het centrum van
Lisse in om mijn gedachten wat te verzetten. Ik
verwonderde mij dat in veel winkels de mensen
aan de telefoon hingen, overal hing er een
'buzz'. Ik begreep er niets van, tot ik een kennis
tegenkwam die mij vertelde dat er een vliegtuig
tegen het WTC in New York was gevlogen.
Ik keerde mij om en ging meteen naar huis om
piti
an.
naar de televisie te kijken. Mijn man was injens
dels weer op en wij keken samen naar de bi W£
den. Ik diep onder de indruk en bevreesd v; lura
de toekomst. Mijn man nauwelijks geintere jet\
seerd, er was immers voor hem geen toekoi
meer. Op dat moment besefte ik ten volle %d J
voor hem betekende en dat zal ik ook nooit
geten.
Maureen Bleeker-T
tr)e
gel
te t
ede
Mijn naam is José Nicola eg
ben 18 jaar. Ik woon in Sjnni
heim, maar ik heb een ja ilka
staat Alabama gewoond, il«
schooljaar 2001-2002 om rto
cies te zijn.
Nadat ik in 2001 de havo ani
gemaakt, ben ik voor een
school year naar Amerika
trokken. Als exchange stu
ging ik naar een locale /ij aal
school en woonde ik bij e >nl
peraardig gastgezin.
Ik zal de dag van de attai Iet
nooit vergeten. Wat weer idr
gewone schooldag zou v> e ei
bleek toch anders te zij a nj
Nadat de eerste aanval w d(
weest, zetten de meeste 1 ag
hun televisie aan. Elk lokfleri
namelijk een eigen tv. De Ecl
dag hebben we niks andf an 1
daan dan televisie kijken, llin
gonsde in de gangen, ied m<
had het erover. inn
Tegen elven begon het tojty. i
door te dringen wat er no
cies was gebeurd. Ik had
opgevangen over vliegtui elf
maar dat was het zo'n be ind
dereen zat met verbazing ilei
de tv te kijken. Wie waren ;an
mensen die Amerika aanflen
Waarom deden ze dat? va
President Bush kwam opIMi
zijn krachtige woorden:
ten nog niet precies wie
gedaan, maar ik verzeker ids
persoon zal niet onbestra ga
ven!' liet
Al snel werd er gezegd dat il
ma bin Laden er waarsch leL
achter zat. De volgende d me
heb ik heel veel tv gekeki ir h
beelden van Ground Zen
vreselijk om te zien. Ook
beelden van mensen die
zoek gingen naar verlorei
lieleden, tussen het puin.
len van mensen die dief
hadden verloren.
Overal zag je nu Amerika
vlaggen, dat viel me echt
een patriotisme! Natuurli
er gevreesd voor nog mee
vallen.
Zelf heb ik nog twee kran mij
thuis met het voorpagina >eld
van de aanvallen en eeni
schrift als nagedachtenis
september.
In oktober ging ik met
exchange studenten naar
hington. Toen reden wei
snelweg langs het Pentag ne
is ook een meisje uit Zwelmc
naar huis gegaan, want h kjo
ders wilden niet dat ze dafiach
bleef. Ik wilde afwachten ien
zou gebeuren en ik wilde ïk al
so niet op een vliegtuig stist g
Ik ben dus gebleven en il ïtisi
gevoeld en meegemaakt i l Je
betekent als zo'n groot laid,
grote klap krijgt te verwei gev
Hierdoor is iedereen wak!
schud en realiseer je je haConi
de mensen om je heen vo
betekenen. En dat ze, als
woon voor de zoveelste d
naar hun werk gaan, opa
je leven kunnen verdwijnt
leert meer waarderen wal
hebt.
Ik vind het heel goed dati1
krant er (nog) aandacht a «pte
steedt. De mensen die zij k a;
gekomen moeten altijd w vrie
herdacht. lena
den
Joaerw
Sas«6p te
dor
Zij
elij
:w
mdieg
:eu
,pt#T
rijn I
wat J.
door Rody van der Pols
leiden - Direct nadat hij het tra
gische nieuws hoorde, sloot de
Leidse kunstschilder Ben Geerts
zich in zijn atelier op om de ver
warring en ontreddering van
zich af te schilderen. Het resul
taat was een aantal doeken
waarin het ineenstorten van de
torens, maar ook het verdwijnen
van de ons bekende wereld cen
traal staat.
Vanavond om 19.00 uur pre
senteert de kunstenaar een van
deze doeken in het atrium van
De Bakkerij, Oude Rijn 44b/c in
Leiden, waar het tijdelijk wordt
geëxposeerd.
„Naar aanleiding van de trage
die van 11 september heb ik
vaak aan een parabel moeten
denken", vertelt Ben Geerts,
gezeten in zijn atelier. „Die is al
meer dan tweehonderd jaar
oud, maar desondanks nog zo
ontzettend actueel.
Nathan de Wijze heet het to
neelstuk waaruit hij afkomstig
is, Gotthold Ephraim Lessing is
de schrijver en de parabel gaat
als volgt. Er is een oude, wijze
man, genaamd Nathan. Zijn
wijsheid wordt gesymboliseerd
door een ring. Die ring heeft hij
van zijn vader gekregen, omdat
hij, Nathan, de wijste van zijn
zonen was. En ook Nathan
heeft op zijn beurt de opdracht
om de ring aan zijn wijste zoon
door te geven. De drie zonen
die hij heeft, zijn hem echter al
lemaal even lief. En ze zijn alle
maal even wijs, denkt hij.
Als hij is gestorven, komen de
drie jongens bij elkaar en zegt
de eerste: ik .heb de ring van
mijn vader gekregen. De vol
gende zegt: ik heb ook de ring
van mijn vader gekregen. En de
derde beweert op zijn beurt
hetzelfde. Er breekt een ontzet
tend gevecht uit over wie nu
werkelijk de ware ring heeft,
dat symbool van wijsheid en
liefde. En zo, zegt schrijver Les
sing, ging de ring verloren.
En waar gaat deze parabel nu
over? Het vormt een metafoor
voor de drie geloven die toen al
met elkaar vochten: het chris
tendom, de islam en het joden
dom. Die parabel is zo treffend.
Als je nu naar de situatie in het
Midden-Oosten en in de rest
van de wereld kijkt, is er eigen
lijk niets veranderd. Die tegen
stelling, dat conflict tussen die
religies is er nog steeds. In twee
eeuwen tijd is er helaas niets
veranderd."
door Anton Diedrich
voorhout - Dit najaar gaan weer
een half miljoen narcissen de
grond in in New York, zodat ze
volgend voorjaar de getroffen
stad weer kleur geven. Dat initia
tief komt van Hans van Waar
den berg, van het Voorhoutse be
drijf Baartman Koning, die vlak
na ii september ook al het idee
kreeg om een half miljoen narcis
sen aan New York te schenken.
De reacties daarop waren zo
overweldigend, dat 'the big ap
ple' volgend jaar zomer weer een
gele stad moet zijn. „Geel is de
kleur van de remembrance, de
herinnering", legt Van Waarden-
berg uit.
Hij heeft inderdaad reacties ge
kregen, zegt hij. „Onvoorstel
baar, overweldigend, onwaar
schijnlijk." Superlatieven schie
ten tekort. „De e-mails, de
faxen, de brieven, de kaarten...
Dat geeft zo'n goed gevoel. Ik
heb hele gedichten aan me op
gedragen gekregen. Zoiets kun
je van tevoren niet zien aanko
men."
Hij nam indertijd het initiatief
vanwege de emotionele klap die
zijn Amerikaanse klanten had
den opgelopen van de aanslag
op de Twin Towers. „De symbo
lische waarde voor New Yorkers
is enorm", zegt Van Waarden-
berg, die nu als de Daffodil Ty
coon bekend staat in New York.
Miljoenen mensen hadden zich
in de nasleep van de aanslag
aangemeld om te helpen bij het
opruimen. Het overgrote deel
daarvan kon niks doen, en dat
frustreerde de mensen, vertelt
Van Waardenberg. „Maar een
miljoen bollen planten - een
Rotterdams bedrijf heeft er ook
een half miljoen geschonken - is
een heidense klus. En daarbij
konden we die vrijwilligers heel
goed gebruiken. Met zijn allen
hebben ze daar lopen spitten in
de straten en parken. Dat heeft
heel therapeutisch voor ze ge
werkt."
Dit najaar mogen de New Yor
kers weer aan de slag met de
schep. Weer narcissen planten.
Eerst komt op 13 november een
fundraiser, een ontbijt voor ka
pitaalkrachtigen en grote bedrij
ven, om de narcissen te sponso
ren. En daarna worden ze ge
poot. Volgend jaar een nog gro
tere gele bloemenpracht. „New
York wordt 'the daffodil capital
of the world', want de narcissen
die dit jaar zijn geplant bloeien
dan óók weer", voorspelt Van
Waardenberg.
Hij is in de tussentijd zelf een
paar keer in Amerika geweest.
Zelfs op televisie, nationwide,
op het CBS News. „Op paaszon
dag hebben ze een hele uitzen
ding aan de 'ring of remem
brance', de gele ketting door
New York, gewijd. Met onderge
tekende nogal aanwezig", zegt
hij besmuikt. Zijn eigen roem,
daar gaat het ook niet om. Op
straat in New York herkent nie
mand hem, en dat is prima zo.
„Het gaat om het effect van die
bloemen, die een aandenken
zijn aan familieleden, bekenden,
de gebeurtenis. Zoiets relatief
simpels als narcissen planten,
zoveel goeds als dat doet. Dat is
mooi."
„Hier in Nederland hebben
mensen er het afgelopen half
jaar maar heel zelden aan ge
dacht, als ze er überhaupt al aan
dachten", gaat Van Waarden
berg verder. „Maar daar leven ze
er elke dag mee. Bijna iedereen
is direct of indirect getroffen
door de aanslag. Daarom doen
we dit. Die ring of remembran
ce, die bloeit daar voorlopig ie
der jaar."
De Leidse kunstenaar Ben Geerts bij de schilderijen die hij naar
aanleiding van de gebeurtenissen op 11 september 2001 maakte.
Foto: Henk Bouwman
Toeristen bekijken vanaf de Brooklyn Promenade de narcissenbedden die zijn geplant in de vorm
van de Twin Towers. De bloembollen waren een geschenk uit Voorhout. Foto: AP/Robert Spencer
