LEIDEN REGIO
Liever de Plantage dan de cel
aozuaaito
aconomisch succes en ecologische ramp
geëist na afpersing
riende cafébaas
HORA EST
P lenten werven leden
3 October Vereenieme
NDERZOEK
ar
fembj
woensdag 11 SEPTEMBER 2002
R3
klul/LEiDEN - Tegen een
goldj drugsverslaafde uit
Dor testeren een gevange
ns njan twee jaar geëist,
n vofBn half jaar voorwaar-
r de gewelddadige af
in een café-eigenaar.
oen «aar was een goede be-
'ssiel de cafébaas. Op 27
Ike gillij zo wanhopig coca-
n, dat hij de man be
lt zoij vroeg hem in het ca
meeën buiten te komen,
i in dl hij een mes op zijn
nte groegbaas haalde ver
lek iieur0 "it de kassa
dat fiendin van de Leide
mo J het slachtoffer van
gevpod. In eerste instan-
ridiscern met enige regel-
j_ brand geholpen. Ze
aait ij haar logeren en gaf
lemiom zijn verslaving te
gaat Ze had echter niet
ïeeftp hem binnen te la-
i misjanhopige junk klom
ning' door een lichtkoepel
in. De vrouw
schrok wakker en zag hem mid
den in de nacht naast haar bed
staan. Volgens haar probeerde
hij haar waardevolle bezittingen
onder haar kussen vandaan te
pakken. Ze gaf hem geld en
stuurde hem weg. Een paar da
gen later volgde een nieuwe in
sluiping.
„Ik kende deze mensen en heb
veel spijt van wat ik ze heb aan
gedaan", aldus de verdachte.
Nu zou hij echt van zijn versla
ving af willen. Al ruim tien jaar
pleegt hij gewelddadige misdrij
ven om te kunnen scoren. De
raadsman van de Leidenaar M.
Evers vroeg de rechtbank of de
zaak aangehouden kon worden.
Zijn cliënt kan over twee dagen
terecht in een aflackkliniek. „La
ten we eerst afwachten hoe de
behandeling verloopt", zei hij.
Officier van justitie E. Schuijer
was het niet met hem eens. Ze
vindt de feiten te ernstig.
De rechtbank doet over twee
weken uitspraak.
Stichting Exodus voor voormalige gevangenen houdt open huis
tdezt O
duiQ Waarsenbur8
e 3 October Vereeni-
tudenten inzetten om
len te werven. Teams
Schillende Leidse stu-
nigingen zullen op 2
kroegen afgaan om
'Irders enthousiast te
it het lidmaatschap,
wil de Vereeniging
uwbjr samen met Miner-
feest voor alle Leid-
organiseren op stu-
iging Minerva. Doel
ies is meer aanslui
ten bij jongeren en
„Onze Vereeniging
iJveifensluiting een beetje
n eefen bij de groep men-
rmol de twintig en de
?Pt groep staat toch lie-
lsche café dan bij de op
tast
ïen i
ookj
tocht. Een andere groep die van
oudsher onlosmakelijk verbon
den was met 3 oktober maar die
we nu te weinig in de stad zien
tijdens de feesten, zijn de stu
denten", aldus voorzitter P. van
Sterkenburg. „Met dit soort acti
viteiten proberen we hen er ook
meer bij te betrekken."
De Vereeniging telt op dit mo
ment zo'n 7000 leden. Hoewel
de 3 October Vereeniging daar
mee al verreweg de grootste ver
eniging van Leiden is, streeft de
club ernaar om volgend jaar op
10.000 leden te zitten. Waarbij
de pijlen vooral gericht zijn op
twintigers en dertigers. „Volgen
de week gaan we in een aantal
buurten en straten huis-aan
huis leden werven. Te beginnen
in de drie oktoberstraat", zegt
bestuurslid L. Kallenberg.
door Silvan Schoonhoven
leiden - Kort geleden verliet de
eerste ex-gevangene de stichting
Exodus. Hij had met succes het
begeleid wonen-project aan het
Plantage doorlopen. Na een ru
moerig halfjaar houdt Exodus
zaterdagmiddag open huis voor
iedereen die wil zien hoe de ex-
gevangenen hier werken aan een
nieuw leven. De open dag is geen
overbodige luxe: de komst van de
gedetineerden leverde flink wat
onrust op. Ten onrechte, denkt
manager Marjolein Kleine. „Het
enige dat de buurt merkt, zijn
een paar mannen die bij mooi
weer een sjekkie staan te roken
in de vensterbank."
„De buurt heeft er weinig begrip
voor dat wij in zo'n mooi pand
zitten. Ze hebben ons liever er
gens op een eiland, denk ik."
Fred (43), met felblauwe ogen in
een geschoren hoofd en een
baard van een dag, heeft dertien
maanden achter de tralies geze
ten. Nu woont hij alweer ruim
vier maanden in een monu
mentaal herenhuis aan de sjieke
Plantage. Door de glas-in-lood-
ramen van de serre heeft hij
zicht op de prachtige tuin. In de
woonkamer, onder negentien-
de-eeuwse plafonddecoraties,
zitten bewoners voor de televisie
uit te rusten van een dag wer
ken.
Het huis kent twee soorten be
woners: die hun straf al hebben
uitgezeten en die hun laatste
maanden liever aan de Plantage
doorbrengen dan in de cel. Fred
hoort bij de eerste groep. Was
hij direct uit de cel op de keien
komen te staan, dan was hij er
slechter aan toe geweest. „Want
waar kom je dan terecht? In een
tehuis voor daklozen waar
schijnlijk. Dat is niet de prettig
ste start Hier is de overgang van
de detentie naar de vrijheid niet
zo abrupt."
Het programma laat weinig
ruimte voor ledigheid. Elke be
woner moet een 'zinvolle dag
besteding buitenshuis' hebben.
Dat betekent werken, vrijwillig
of betaald, 's Avonds krijgt de
verveling ook al geen kans. Dan
staan verplichte groepstherapie,
training in sociale vaardigheden,
corvee en individuele gesprek
ken op het programma. Kleine
toont de inhoud van de 'zinge-
vingskast'. Een pakje wierook,
waxinelichtjes, ansichtkaarten
met spreuken en etherische ta
ferelen van elfen en bomen. Een
exemplaar van de koran ('de bij
bel ligt er even niet'). Allemaal
attributen om met zicht op het
groen van de Plantage de diepe
re dingen des levens aan te snij
den. „Het is beslist niet de be
doeling om de bewoners tot be
kering te brengen. Een moment
stilte voor het eten, dat is alles."
Behalve hulp bij het weer op po
ten zetten van de persoonlijk
heid, helpt Exodus ook bij het
regelen van allerlei praktische
papierzaken. Fred leerde bij
voorbeeld dat het bij het aan
vragen van een uitkering ver
standiger is om rustig en beleefd
te blijven dan om de ambtenaar
uit te kafferen. „Nee, zeiden ze
bij Exodus, probeer het nou
eens op een andere manier,
misschien bereik je dan wat
meer."
S
DOOR RENÉ VAN ZOEN
atie
a) h?'gbe'd >s de belang-
opg/veer voor de weten-
e vorubriek In Onderzoek
I mafreeP de ve'e on"
n v\*waar Leidse onder-
k aafh in hebben verdiept,
op ^iologen Frans Witte,
FNWn Oijen en Jan Wa
lsen i
rech
hoop voor het Oost
van Victoriameer. De
OudtPrt er te herstellen van
tig die de vraatzuchti
gs er in de jaren '80
I In tien jaar tijd ver-
ICjonderden haplochro-
liden, zoals biologen
hoemen, uit het Oost-
0 meer. Maar soorten
torven leken, duiken
.Het is alsof je een ou-
e ,er terugziet", zegt bio-
I j 5 Witte.
311 zomer vijfentwintig
31 °to dat biologen van
je. TBiteit Leiden begon-
eIiet in kaart brengen
Npds en 31 Mwanza"
e, ie zuidzijde van het
c Ier. De vruchten van
3n' irzoek staan nu te
een depot van Na-
3 pdeloze rijen kasten
J potten met haplo-
op sterk water. In
ijft een plastic kaartje
irtnaam. Toch is de
immense verzame-
•mpleet en zal deze
el nooit meer worden,
soorten zijn inmid-
««torven.
zoek begon geen mo-
,mati!5-?eeC0l°giSCl;e
Hd ontpt Victonameer begon
:e manifesteren toen
onge Leidse biologen
per p^oeksstation opzetten
taniaanse plaats Nye-
t een ti en Maitien van Oij-
per vetfcspecteerde biologen
EN? e carrières, vingen
128 o#tig kleine baarsachti-
za lolie zij beschreven en
is bejajrden. Het bleken
is vaniminen te zijn, als
ens kutgenoeg oneetbaar
richtefote hoeveelheid gra-
eHeeftFoedden zij dat er
erd soorten waren,
:hrifte(el werd duidelijk dat
vijfhonderd konden
0T20Cen Van OiJen ontdek-
vissen uitermate
in aangepast aan het
be7h0}de voedsel dat het
'J u ""eden heeft. Vooral de
oten van de vissen
n enorm.
Visstand in Victoriameer herstelt zich van introductie nijlbaars
Leidse haplochrominendeskundigen vieren het feit dat de Universiteit Leiden vijfentwintig jaar geleden
begon met vissen in het Victoriameer. Stellingkasten vol glazen potten met haplochrominen in alcohol
heeft het opgeleverd, die nu in Naturalis staan. Kees Goudswaard (rechts) werkt al jaren aan een rubri
cering van de vissen. Martien van Oijen (links) is conservator van de afdeling vissen. Naast hem staan
Frans Witte en Jan Wanink, die bij het Instituut voor Evolutionaire en Ecologische Wetenschappen van
de universiteit werken. Foto: Taco van der Eb
I
'naU
De slakkenkraker hapt kleine
slakjes met schelp en al op. In
de bek bijt hij de schelp stuk,
hij spuugt die uit en slikt het
slakje door. De slakkenwrikker
eet grotere slakken. Deze vis
loert net zo lang tot de slak zijn
kop uit zijn schelp steekt. Dan
slaat hij toe en sleurt de slak uit
zijn schelp. Grote roofvissen
eten haplochrominen, maar
poetsers hoeven daarvoor niet
bang te zijn. Zij zitten de roof
vissen zelf op de huid, waarvan
zij de parasieten eten, zoals
bloedzuigers. De grote vissen
waarderen dat Minder blij zijn
zij daarentegen met de schub
benschrapers. Die schrapen met
hun bek langs de huid van een
vis om diens schubben te eten.
Hierbij verwonden zij de prooi
en, hoewel zij het doorgaans
wel overleven. Dan zijn er de
pedofagen, of kindereters. Wijf-
jeshaplochrominen nemen de
eieren in hun bek nadat ze die
eerst gelegd hebben in een kuil
tje in het zand. In hun bek
broeden zij de eitjes uit. Daar
blijven de jongen nog een paar
dagen om goed beschermd te
groeien. De pedofaag plaatst
zijn bék over die van een
vrouwtje en zuigt de eieren of
de jongen eruit.
Na Van Oijen en Witte stuurde
de Leidse universiteit nieuwe
lichtingen onderzoekers. Een
van hen was Tijs Goldschmidt.
Hij schreef over zijn ervaringen
Darwins Hofvijver: een drama
in het Victoriameer. Het drama
in de titel is de decimering van
de haplochrominen.
De oorzaak van die desastreuze
ontwikkeling ligt in de periode
dat Groot-Brittannië en Duits
land de kusten van het Victoria
meer koloniseerden. Om grote
re visvangsten te krijgen, intro
duceerden de Britten in 1905
netten met steeds kleinere ma
zen. Uiteindelijk veroorzaakten
zij daardoor een afname van de
visstand. Toen de Britse bioloog
Graham in 1928 de visserij op
het Victoriameer onderzocht,
constateerde hij overbevissing.
De oplossing van het probleem
leek de introductie van de nijl
baars in de jaren '50. Hij verme
nigvuldigt zichzelf snel en levert
een goed eetbare vis op. Dat de
plaatselijke bevolking de vis
aanvankelijk helemaal niet wil
de eten, werd over het hoofd
gezien, evenals het feit dat de
Nijlbaars graag haplochromi
nen eet Begin jaren tachtig
kwamen berichten uit Kenia
dat de Nijlbaars de overheer
sende vissoort was geworden.
Goldschmidt werd in 1985 op
gevolgd door Jan Wanink (49),
tegenwoordig bioloog bij de
Universiteit Leiden. Ook hij
maakte de achteruitgang van de
soort van nabij mee. „In de ja
ren '70 vingen ze met de traw
lers nog 1000 kilo per uur, maar
wij vingen nog maar een paar
haplochrominen. Mensen die
hier in de jaren '70 onderzoek
deden, konden dat niet gelo
ven", vertelt Wanink. De vangst
is volgens hem met een factor
10.000 afgenomen en waar
schijnlijk zijn tweehonderd van
de vijfhonderd soorten uitge
storven.
De introductie van de nijlbaars
was dus een economisch suc
ces en een ecologische ramp.
Kenia, Oeganda en Tanzania
zijn zich dat ook bewust. Ze
hebben inmiddels zelf onder
zoeksinstituten aan het meer.
Ook zijn delen uitgeroepen tot
natuurreservaat.
Volgens Witte is de aanwezig
heid van de nijlbaars een feit
Toch lijkt het erop dat het na
tuurlijke evenwicht in het meer
zich enigszins aan het herstel
len is. Er zijn nieuwe haplo
chrominen gevonden, die het
resultaat lijken van hybridise-
ring: twee verschillende soorten
die samen een nieuwe soort
vormen. Kennelijk gaat het om
vissen die de druk van de nijl-
baarzen weten te weerstaan,
doordat zij erin slagen zich voor
hen verborgen te houden. Witte
gelooft dat de combinatie van
'natuurlijke selectie' en de vor
ming van reservaten voor
haplochrominen ertoe kan lei
den dat de vissoort voor het
meer behouden blijft. Zelfs ziet
hij mogelijkheden voor 'een ge
zonde visserij' in het meer.
Opmerkelijke stellingen toegelicht
In tegenstelling tot een staande ovatie, drukt
een 'synchroon applaus' wél zeer grote waar
dering uit voor een uitvoering.
Stelling 8 uit het proefschrift 'Dynamics of poly
mer lasers' van Steven van den Berg, Faculteit
der Wiskunde en Natuurwetenschappen.
„De staande ovatie is helaas een standaardrouti-
nejjeworden. Bij 75 procent van de concerten
gaan de mensen staan. Niet omdat iedereen het
optreden goed vond. Als een aantal mensen gaat
staan, ziet de rest niks meer. Dan moet je nood
gedwongen ook gaan staan. Een synchroon ap
plaus drukt veel meer waardering uit. De toe
schouwers moeten zichzelf organiseren tot een
bepaald ritme. Dit hele proces zorgt ervoor dat
het applaus een stuk langer duurt, hetgeen een
blijk van waardering voor de artiest is. Veel meer
dan een staande ovatie. Helaas is dat niet uit
zonderlijk meer, terwijl het dat wel zou moeten
zijn. Een staande ovatie hoort alleen bij uitzon
derlijke prestaties."
Het herenhuis aan de Plantage
laat zich niet vergelijken met de
gevangenis, daar zijn de bewo
ners het over eens. „Je bent hier
vrij", zegt Fred. „Ik heb een ei
gen sleutel. Als je binnen de re
gels blijft, kan je alles doen wat
je wilt. De regels zijn niet onre
delijk. Het is hier geen straf
kamp." Iedereen weet waar hij
zich aan te houden heeft, zegt
Jan (56). „En anders heb je nog
het gele kaarten systeem." Tien
gele kaarten betekent vertrek
ken. Fred staat op scherp: hij
kreeg er in één klap negen te
pakken: „Tja, ik had gebruikt."
In een aantal opzichten is de
discipline in het Exodushuis
zelfs strenger dan in de ceL Be
woners moeten niet alleen de
Fred (links):
„Het is hier
geen straf
kamp."
Foto: Henk
Bouwman
alcohol en de drugs laten staan,
maar worden daarop ook ge
controleerd met een blaas- of
urinetest. Om half twaalf moe
ten ze binnen zijn. 's Ochtends
op tijd aan het ontbijt verschij
nen. „We bemoeien ons echt
met ze", zegt Kleine. „We kijken
ze op de vingers. Het lijkt hier
een paleisje. Maar bewoners
vinden het moeilijker om zich in
vrijheid aan regels te houden
dan zich te schikken in een sys
teem van onvrijheid van de ge
vangenis."
Daarheen willen ze nooit meer
terug. Hoewel ze het niet eens
zijn met de volkswijsheid dat je
van de gevangenis alleen maar
slechter wordt Jan had in de ge
vangenis 'tenminste eens de tijd
om na te denken'. Het ergste
van de cel vond Fred nog dat hij
veranderde in 'één brok passivi
teit'. Alles is voor je geregeld,
zelf hoef je over niets meer na te
denken. Dat stompt af."
Over de toekomst is hij somber.
Niet dat hij bang is om terug te
vallen in zijn oude gedrag
('Maar zeg nooit nooit'), wel
over het zelfstandig wonen.
„Dat is dus een probleem. Vind
maar eens een huis in Leiden,
dat duurt drie jaar. Ik kan geen
drie jaar bij Exodus blijven."'
De komst van het begeleid wo
nen-project naar de deftige wijk
had nogal wat voeten in de aar
de. Er kwam zelfs een Stichting
die de gedetineerden probeer
den te weren. Nog steeds ver
loopt het contact met de buurt
stroef, laat Kleine doorscheme
ren. „Vrijdag hadden we 400
mensen uitgenodigd voor een
buurtoverleg. Er kwamen er ze
ven."
Niet dat de buurtbewoners hem
nou meteen om de hals vielen,
vertelt Fred. Maar toch groeten
de meesten wel in het voorbij
gaan. Af en toe maakt Fred een
praatje. „Gewoon over dagelijk
se dingen. Ze vragen niet waar
om ik heb gezeten ofeo. Laatst
sprak ik iemand die naar het
huis wees en zei: wist je dat daar
allemaal boeven zitten?" Een
tijd terug werd voor de deur een
fiets gestolen. Een van de Exo-
dus-bewoners zag het gebeuren,
rende er achteraan, sprak de
dieven aan en kwam terug met
de fiets op z'n schouder. Die
bleek van een van de buurmeis
jes te zijn. „Dus zijn we gaan
melden dat ze hem beter op slot
moest zetten", legt Fred met va
derlijke berusting uit „Dat heeft
ze gedaan. Maar een paar we
ken later liet ze haar sleutels in
het slot zitten. Dus toen hebben
we de fiets zelf maar op slot ge
zet en de sleutels teruggebracht.
Tja, zo krijg je ook een band met
de buurt."
uit de
Leidsch DagbladAKCHIEVEN
ANNO 1902
Donderdag 11 September
HERHALINGSONDERWIJS- Nu ten gevolgen van
art. 34 der leerplichtwet alle gemeenten verplicht
zijn gelegenheid te geven tot het ontvangen van Her-
halingsonderwijs en de bestaande inrichtingen moe
ten veranderd worden, ten einde te voldoen aan de
eischen der wet, is in onze gemeente ook een reorga
nisatie, tevens uitbreiding, van dat onderwijs tot
stand gekomen. De uitbreiding betreft vooral het on
derwijs aan meisjes. Aan die afdeeling zal voortaan
nm. ook huishoud-, kook- en waschles en onderricht
in het wollennaaien gegeven worden. Het is een
proef, die vrij kostbaar is en door de gemeente zeker
niet zou genomen zijn, indien zij niet inzag, dat dit
onderwijs van een zeer groot nut kan zijn.
Zal er van dat onderwijs nu veel gebruik gemaakt
worden? Dat hangt voornamelijk af van dames en
heeren werkgeevers(geefsters). Wanneer zij allen be
grepen, dat zij nog niet geheel aan hun verplichtin
gen voldaan hebben, wanneer zij voor geleverden ar
beid een zeker loon uitbetalen, dan zou er al veel ge
wonnen zijn.
ANNO 1977
VALKENBURG - Ondanks het slechte weer was de belangstelling voor de ringrijderlj met paard en til
bury in de Poststraat groot. Vijfendertig liefhebbers uit Valkenburg en wijde omgeving hadden zich
ingeschreven voor de tilbury, die werd gehouden in het kader van de Paardenmarkt-feesten. De uit
slag was: 1. P. van Rooij; 2. J. Verdoes; 3. J. de Vries. Foto: archief Leidsch Dagblad
Zaterdag 10 september
LEIDEN - "De auto van de gemeentelijke vuilop
haaldienst die door het wegdek van de Drie October-
straat zakte, dat lag niet aan de regenval van de laat
ste dagen en ook niet aan een lekkage van de water
leiding, maar aan de zwaar verrotte riolering in de
Drie Octoberstraat. De stank van de verrotte riolering
is dan dikwijls ook ondraaglijk. Het is ook niet de
eerste keer, zo'n wegdekverzakking, maar de vierde
keer tussen Valdezstraat en Duivenbodestraat."
Zo corrigeerden twee bewoners van de Drie October
straat, N. Filipo en A. Pijnnaken per brief een be
richtje in deze krant. Beiden wonen al tientallen ja
ren in deze zijstraat van de Herenstraat en weten tal
loze anekdotes te vertellen over deze hoek van de
TuinstadWijk, een buurt die gebouwd is in de aller
eerste jaren van deze eeuw.
Een levendige buurt die goede tijden heeft gekend
Vroeger was het een ambtenarenbuurt") maar
niet al te degelijk gebouwd ("De huizen zijn dronken
[ebrdten a
ig is«pn
waarom
gebouwd"). De laatste jaren komen de gel
het licht. De steeds verzakkende riolering
doorn in het oog van de buurtbewoners: wc
pakt de gemeente de zaken niet eens grondig aan?
Bij gemeentewerken is men sinds kort begonnen de
Leidse rioleringen systematisch te onderzoeken. Dat
gaat met behulp van een kleine televisiecamera die
als een soort speurhond aan een lange lijn in het ri
ool wordt gelaten. De camera zit op een klein karre
tje met een motor die zorgt voor de voortbeweging
Verleden jaar zijn door de hele stad heen steekproe
ven genomen. Van de ergste beelden heeft Gemeen
tewerken een instructieve video-band samengesteld.
Heldere beelden van de aangevreten riolen. Het is
vooral de gasontwikkeling in de riolen die het beton
aantast. Funest kunnen ook de agressieve chemi
sche middelen zijn die gedachteloos in het riool wor
den gespoeld, en olie en vet. Laatst moest de riole-
ringsdienst uitrukken om een hoofdriool schoon te
maken dat verstopt was geraakt door een grote
klomp vet afkomstig van een restaurant.
Foto's in deze rubriek kunnen worden nabesteld door binnen veertien dagen na plaatsing 2.50 (voor een exemplaar 13
bij 18 In zwart wit) over te maken op gironummer 57055 Ln.v. Dagbladuitgever!) Damiatc h.v. Pmtbus 507, 2003 PA Haarlem,
onder vermelding van Leidsch Dagblad. ANNO cLd. (datum san plaatsing) of door contante betaling aan de balie %-an het
Leidsch Dagblad. Rooscvelistraat 82 te Lelden. U krijgt de foto binnen drie weken thuisgestuurd.
